De eerste naamsvermelding van de ‘Hasencamp’ is in 1740, waarbij de naam vermeld van de vele hazen die hier legerden. Bekende gebouwen zijn de Sint Annamolen en de Groenestraatkerk.
Het oostelijke deel van de Hazenkamp is gebouwd in de jaren 30, het westelijk deel met woonhuizen en appartementen stamt van na de oorlog,
Opvallend is de Hazenkampseweg 13-15, die van meer recenter datum is: op deze plek zijn in de Tweede Wereldoorlog bommen gevallen.
Deze pagina verzamelt reeds gevonden artikelen over de wijk Hazenkamp.
De St. Anna-molen zonder wieken op de hoek van de Hatertseweg – St. Annastraat, 1920 (F67170 RAN)
De Sint Annamolen is een van de bekendste gebouwen van de Hazenkamp. Oorspronkelijk is het in 1819 gebouwd als ‘Oudendijkse Molen’: een poldermolen, in de buurt van Alphen aan de Maas. Doordat het polderbestuur op stroom overging, verloor de molen haar functie.
Daarop kocht eind 1847 een olieslager aan de Hatertseweg de molen voor 4.850 gulden. In 1849 in Nijmegen is de molen daarna herbouwd op de huidige plek als oliebeltmolen.
Door een dieselmotor begin 20e eeuw waren de wieken niet langer nodig.
Tussen 1976 en 1979 is de molen gerestaureerd. Daarbij is deze verbouwd tot stellingmolen en daarbij 4 meter verhoogd. Daarbij werd de molen weer maalvaardig gemaakt. Vanaf dat moment laten de vrijwillige molenaars de molen geregeld draaien.Sinds deze restauratie laten vrijwillige molenaars de molen regelmatig draaien.
Detail F67170 RAN
(Overige) Bronnen
Bijschrift F91360, een foto uit 1976 tijdens de restauratie
Op het moment dat de Groenestraatkerk in 1909-1910 gebouwd werd, lag het in vrijwel landelijk gebied. Hij was dan ook “op de groei” gebouwd voor de arbeiders die in onder andere de Willemskwartier en Hazenkamp zouden komen te wonen. Het is gebouwd naar het ontwerp van architect Albert Margry. De kerk werd bekostigd door een…
Het voormalig Evangelisatiegebouw van de Gereformeerde Kerk (voorheen het Sliedrechter Kerkje) is ontworpen door architect van der Pijll. Het was als dusdanig in gebruik van 1929-1964
In 1954/1955 ontwerpt architect J.H. ten Have een flatgebouw met 2 winkels en daarnaast 2 eengezinswingen op de hoek van de Tijgerstraat en Poemastraat.
In 1912 vindt uitbreiding plaats van het katholieke complex aan de Dobbelmannweg door de bouw van een pensionaat: Instituut Johanna de Lestonnac. De architect was Jos Margry. In 1931-1932 vond de (interne) verbouwing naar een bewaarschool (fröbelschool, voorloper van de kleuterschool) plaats naar ontwerp van van de Boogaard. Tegenwoordig is het een atelier voor kunstenaars.
Dit pand is door Charles Estourgie ontworpen en gebouwd in 1939. Het is gebouwd als een praktijkwoning. De ingang van de woning ligt aan de St. Annastraat en die van de praktijk aan de Reestraat. IntoNijmegen: “De traditionele architectuur is typisch voor de late jaren 30. In voorbereiding op de oorlog laten zelfs de kelderruimtes daglicht binnen, voor het geval er een stroomstoring is. Ook is het pand voorzien van een schuilkelder.
De R.K. H. Antonius van Padua-St. Annakerk (Groenestraatkerk) 1910-1912, (E.F. van der Grinten via F78683 RAN CC-BY-SA)
Op het moment dat de Groenestraatkerk in 1909-1910 gebouwd werd, lag het in vrijwel landelijk gebied. Hij was dan ook “op de groei” gebouwd voor de arbeiders die in onder andere de Willemskwartier en Hazenkamp zouden komen te wonen. Het is gebouwd naar het ontwerp van architect Albert Margry. De kerk werd bekostigd door een schenking van de Kerkbouw-stichting.
Een van de opvallende kenmerken van deze kerk zijn de twee ongelijke torens. De linker toren is 56 meter en is daarmee na de Sint Stevenstoren de hoogste kerktoren van Nijmegen. Het is een neogotische kruisbasiliek: daarbij heeft het middenschip twee lagere zijbeuken. Een dwarsbeuk maakt dat de kerk de vorm van een kruis krijgt.
Een voorpost in landelijk gebied
Op het moment van bouwen lag het nog in landelijk gebied, bij het buurtschap St. Anna. De processie vanwege de inwijding (zie het artikel hieronder) maakt de grenzen van de parochie duidelijk: Willemskwartier (of in ieder geval de driehoek Willemsweg-Graafsweg-Groenestraat) en St. Anna (of in ieder geval de driehoek St. Annastraat- Oude Molenweg (waarbij uitgegaan is dat in het artikel genoemde Molenweg slaat op de oude naam van deze weg)-St. Jacobslaan-Hatertse weg).
De arbeiderswerk dateert vanaf 1917, Smit is enkele jaren na de inhuldiging van de Antoniuskerk begonnen. Waarom zo’n grote kerk?
De pastoor van Antonius Abt in Hatert noemde 3 redenen, welke hij in een brief aan de bisschop mgr. v.d. Ven schreef:
De verwachte stadsuitbreiding van Nijmegen,
de parochiekerk in Hatert was te klein geworden
de parochianen te St.Anna wonen op meer dan een uur van hun kerk. Hierdoor kunnen zij, maar ook de pastoor, soms moeilijk hun kerkelijke plichten vervullen.
Het bisdom ging akkoord. Als bouwpastoor werd Nicolaas van Erp uit Tilburg benoemd. De Fraters van Tilburg zijn vooral bekende vanwege hun rol in het onderwijs, waarbij zij meerdere scholen hebben gesticht en een eigen onderwijsmethode hadden. Bij het 25-jarig jubileum noemt de Gelderlander de “langdurige ongesteldheid” van van Erp.
De eerste steenlegging vond plaats op 24 mei 1909, waarbij de “eerste steen” legging plaats vond op 10 juli 1910. Bij het 25-jarig jubileum noemt de Gelderland de kerk een “voorpost” (De Gelderlander 20/7/1935).
Een ansichtkaart van de Heilige Antonius van Padua / St. Annakerk (Groenestraatskerk), architect Margry, met links de pastorie , gezien vanuit de Dobbelmannweg, 1910 (P.A. Geurts via F17475 RAN)
Schenking van Grewen
De kerk is gewijd aan Antonius van Padua. Dit heeft te maken met het feit dat de bouw is gefinancierd door een schenking van Joannes Petrus Grewen (Rotterdam, 5 januari 1839 – 17 november 1910), een effectenmakelaar die Antonius bijzonder vereerde. Zijn Grewenfonds schonk f175.750 voor de bouw van de kerk.
Hij had reeds een kerk aan Bisschop ’s-Hertogenbosch geschonken: aanvankelijk wilde hij een ziekenhuis aan het bisschop Haarlem schenken als dank voor de goede zorgen die zijn overleden vrouw gedurende haar ziekte had gekregen. In 1906 richtte hij het Grewenfonds op, waarin hij 1 miljoen gulden stortte. Aangezien het bisdom Haarlem zeer inhalig bleek, werd het bisdom ’s Hertogenbosch benaderd of zij een kerk ten geschenke wilde krijgen. Voorwaarde was dat de kerk vernoemd werd naar Antonius van Padua. Albert Margy was degene die contact opnam met het bisschop, hij was een aangetrouwde neef van Grewen.
Bij het overlijden van Grewen kwam zijn nalatenschap in de Kerkbouw-stichting. Ook bij de schenkingen vanuit de Kerkbouw-stichting was de voorwaarde dat deze vernoemd werden naar Antonius.
Veel van deze kerken zijn ontworpen door leden van de familie Margry. In Nijmegen kennen we naast de Groenestraatkerk ook de Antonius van Paduakerk. Deze kerk is ontworpen door Jos Margry, de zoon van Albert.
Het Ontwerp van de Groenestraatkerk
Een van de opvallende kenmerken van deze kerk zijn de twee ongelijke torens. De linker toren is 56 meter en is daarmee na de Sint Stevenstoren de hoogste kerktoren van Nijmegen.
Het is een neogotische kruisbasiliek: daarbij heeft het middenschip twee lagere zijbeuken. Een dwarsbeuk maakt dat de kerk de vorm van een kruis krijgt.
Het krantenartikel met een uitgebreide beschrijving van de kerk en de inwijding is vanwege de lengte in dit artikel achteraan opgenomen.
Vervolg
Bij de kerk, de pastorie met leslokalen ontstond naar goed katholiek gebruik een complex van rooms-katholieke gebouwen met een klooster en scholen. In 1937 kwam er een kapel naar ontwerp van C. Pouderoyen.
Tegenwoordig is het een van acht kerken van de Heilige Drie-Eenheid parochie.
De kerk is gebouwd in neogotische stijl. Het heeft 2 torens, van ongelijke hoogte. De hoogste toren is 56 meter. De glas-in-lood ramen van het koor zijn gemaakt door Frans Nicola & Zonen uit Roermond.
Rijksmonument
Zowel de kerk als de pastorie zijn Rijksmonument. Met als waardering voor de kerk:
“- Van architectuurhistorische waarde als typisch voorbeeld van een in navolging van Cuypers gebouwde neogotische kerk van het type kruisbasiliek. Bij het ontwerp heeft Margry consequent met maten en verhoudingen gespeeld. Ondanks de vele aan- en uitbouwen en hun grote gevarieerdheid heeft dit toch een zeer harmonieus en evenwichtig beeld opgeleverd. Hoewel de stad Nijmegen in de late negentiende en vroeg twintigste eeuw een hoge concentratie aan religieuze gebouwen en complexen kende en daar zelfs landelijke bekendheid aan ontleende, is dit aantal inmiddels sterk gedaald. In feite is deze kerk met bijbehorende gebouwen de enige neogotische kerk welke niet alleen compleet bewaard is gebleven, maar ook als onderdeel van een heel ensemble is ontworpen. Van belang zijn ook de genoemde onderdelen in het interieur.
– Van stedenbouwkundige- en ensemblewaarde als krachtig herkenningspunt in het silhouet van de Groenestraat. Het maakt deel uit van een, ondanks de sloop van enkele bouwdelen, omvangrijk complex aan de Groenestraat/Dobbelmannweg.
– Van cultuurhistorische waarden voor de religieuze en algemene ontwikkeling van de stad Nijmegen. De kerk vormt een nog intact en functioneel onderdeel uit deze geschiedenis. Door de situering vormt de kerk een duidelijk herkenbaar en oorspronkelijk onderdeel van een groot religieus complex aan de Groenestraat/Dobbelmannweg. De kerk heeft eveneens een cultuurhistorische waarde door de wijding aan St. Antonius van Padua, een vermoedelijk opgelegde wijding als gevolg van een schenking uit het St. Antonius- of Grewenfonds, gesticht door de Rotterdamse mecenas Grewen. Deze had goede contacten met Margry.”
Albert Margry
Albertus Arnoldus Johannes (Albert) Margry (Harderwijk, 30 april 1857 – Rotterdam, 27 oktober 1911).
Naast de kerk en pastorie ontwierp hij ook de achter de kerk gelegen klooster de Filles de Marie en de school aan de Dobbelmannweg.
Albert Margry ging aanvankelijk bij zijn oudere broer Evert Margry werken. Tevens associeerde architect J.M. Snickers zich met hun architectenbureau. In 1909 werd de samenwerking met Snickers weer ontbonden.
Zijn zoon Jos Margry ontwierp de Antonius van Paduakerk uit 1917. Deze werd gebouwd met een schenking van de Kerkbouw-stichting.
In de tweede helft van de 20e eeuw is het bureau samengegaan met andere architecten, waarbij de naam van de architect werd toegevoegd: Jacobs, Turns en Hostings; tegenwoordig is het MAS architecten.
Een lijst van zijn werken is te vinden op wikipedia
Bij de inwijding
Het PGNC plaatst bij de inwijding in augustus 1910 het volgende artikel:
“De Nieuwe St. Antoniusk-kerk.
Interieur van de Heilige Antonius van Padua / St. Annakerk, 1910, (P.A. Geurts via F17427 RAN)
Onder groote belangstelling, in tegenwoordigheid van een talkrijk en geestdriftig publiek, deed gisternnamiddag Z.D.H. Mgr. W. v.d. Ven, bisschop van ’s Hertogenbosch, zijn plechtigen intocht in de nieuwe parochie St. Anna ter inwijding der voltooide St. Antoniuskerk aan de Groenestraat.
Bij aankomst in de kom van ’t dorp ten ongeveer 6 uur, werd de kerkvorst door de feest-commissie ontvangen en bij monde van haar voorzitter, den heer W. van Eyndhoven, verwelkomd, terwijl het dochtertje van baron van Hövell tot Westerflier Mgr. een bloemstuk aanbood. Het zangkoor der kerk, versterkt met de beste krachten uit ’t kerkkoor der kerk aan de Kraaijenhofflaan, voerde onder leiding van den heer G.W. Jansen, een door dezen laatste gecomponeerd “Ecce Sacerdos” voortreffelijk uit, waarna zich de stoet in beweging zette. Deze nam de volgende route: beginpunt Kerk, vandoor tot de St-Annastraat, Molenweg, St. Jacobslaan, Hatertsche weg, St. Annastr.; Groenestraat, Willemsweg, Graafsche weg, Groenestraat, Pastorie. De stoet, geëxorteerd door een afdeeling marechaussée’s te paard, was zeer mooi en bestond uit eene eerewacht van ruiters, een 40-tal berijders van smaakvol versierde fietsen, ruim 100 bruidjes, allen in rijtuigen en de in vier districten gerangschikte parochianen. Het glanspunt in den stoet was een groote met levende bloemen en planten versierde praalwagen, waarop een Franschen steen- marchanchie- ververvaardigd beeld van St. Antonius van Padua, den schutspatroon der kerk, een prachtig werkstuk van den Rotterdamschen architect A.A.J. Margry, die tevens ook de bouwmeester is der nieuwe kerk. Voor den stoet uit ging een heraut, en de fanfare “Canisisus” der Kath. Gezellenvereeniging voerde op den langen tocht door de met eerebogen en vlaggen getooide parochie hare schoonste nummers uit.
Na een kleine halte in de nabijheid van ’t klooster van Brakkestein, waar Z.D.H. werd toegesproken door de geestelijkheid en studenten, bij monde van hun directeur, en de zangers een “Jublilate” zongen, arriveerde men te ongeveer 8 uur aan de pastorie, waar de bisschop werd ontvangen door den pastoor der kerk, den Z.Ew. heer van Erp, een brede schare van geestelijken, onder wie wij den H.Ew. heer Deken, mgr. Bronsgeest, opmerkten, en de zangers weer een mooi nummer uitvoerden. Hierop richtte de bisschop het woord tot de voor de rijk versierde kerk en pastorie verzamelde menigte om dank te brengen voor de zoo schitterende ontvangst en de parochianen geluk te wenshen met hun nieuw tempelgebouw, waarna de stoet werd ontbonden.
Vermelding verdient dat de bloemen- en plantenversiering en het vele en fraaie schilderwerk geheel belangeloos werd uitgevoerd door de firma Jansen-Miggels en den heer G.Th. v. Marwijk.
Hedenmorgen ten 7½ uur had de plechtige inwijding van het nieuwe kerkgebouw plaats, waarvan wij de volgende beknopte beschrijving geven:
De statige St. Antoniuskerk vormt het middelpunt van een uitgebreid complex gebouwen, dat op grootsche wijze belooft het centrum te worden van een nieuw stadsgedeelte van Nijmegen. Zij is geplaatst op pl.m. 15 Meter van de straat en met de façade daarheen gekeerd, waarvan de monumentale hoofdtoren, oprijzende naast de middenbeuk, indruk maaakt tegenover den van Nijmegen komende Willemsweg, aldus èn het gebouwensamenstel èn den weg beheerschend.
De kerkbouw is een rijk opgevat ontwerp in vroeg middeleeuwsch karakter. Het driebeukig plan heeft den kruisvorm en verkrijgt in die kruisarmen eene binnenbreedte van bijna 28M., doordien het 10 M. breede middenschip daar ter wederzijden met twee hoofdbeukvakken wordt uitgebreid; bovendien gaat daar de achterzijdebeuk nog met een vak om, zoodat eene grootsche ruimte-ontwikkeling is verkregen, die het oog op de altaren vrij laat. De groote toren verheft zich voor de linkerzijbeuk, zoodat het middenschip tot de façade is doorgetrokken en daar de volle breedte in drie portalen met kolonnade en frontalen ingeddeld, ingang geeft tot de kerkruim, terwijl daarboven ook over de volle breedte zich het zangkoor ontwikkelen kon.
Het eerstvolgend hoofdbeukvak is buiten de zijbeuken nog met twee hoog opgaande kapellen uitgebreid, waarvan de linker- ten deele gedekt door den toren- de doopkapel en de rechter- vrij uitgaande- de afzonderlijke kapel voor den Patroon der Kerk, om aan devotie tot dezen Heilige ruimer gelegenheid te geven.
Hoofd- en zijbeuken zijn aan de koorzijde veelhoekig omsloten en de sluitwand der absis zelve is een open kolonnade, rustend op slanke pijlers, waarachter een omgang, die in verband staat met de Sacristie aan de eene zijde en aan de andere met een Oratoire der Zusters, die haar in de onmiddelijke nabijheid gelegen Gesticht daarmede door een kloostergang verbonden zien. De toren gaat in massale vormen op tot den nok van het middenschip, vanwaar hij, door beëindiging der steunbeerin in steenen spitsen, overgaat in een ongelijkzijdig achtkant, waarvan de groote zijden in open kolonnades en sectiel-wijzerplaten de klokkenverdieping teekenen.
Voor het rechterzijschip stamt de kleinere traptoren, bekroond met zadeldak en spits en die, evenals de kapellen in het priesterkoor, door een galerijversiering onder de gootlijst, bij die bekroning een feine detailleering van den breeden hoofdvorm toont. Op de viering der daken van middenschip en kruisarmen rijst bovendien de slanke, hoogopgaade Angelustoren.
Aan de linkerzijde leunen zich, tusschen kruisarm en doopkapel, twee ruime Catechismuskamers tegen de zijbeuk aan. De geheele bouw is met steenen kruisgewelven overspannen, waarvan de druk aan de buitenzijde door slanke luchtbogen wordt geschoord.
Draagt het uiterlijk door zijn krachtige vormen en degelijk materiaal, waarbij in ruime mate van hardsteen voor afdekkingen werd gebruik gemakt, een solied karakter, aan het inwendige is door onderdeeling en intonatie een intiem karakter gegeven, dat tot ernstige steuning wekt. Daarbij is een zachtgele lichttempering verkregen, die aangenaam aandoet, vooreerst door toepassing van gelen verblendsteen voor alle pilasters, lijsten, kolonneindeeling en gewelfribben alsook door een rondgaande lambriseering van deze steen, gestoken door een lijst van fijngetinte Bricorna en verder door de beglazing der vensters met lichtgetint Cathedraalglas, in lood gezet in rustig dessin.
De hoofdbeuk rust op 4 groote en 10 kleine kolommen, allen van Reffroysteen en de afsluiting der absis op kolommen van gepolijst rood Saksisch graniet, welke allen door karaktervol gebeeldhouwde kapiteelen zijn gedekt.
Het geheele beeldhouwwerk der kerk prijkt in het priesterkoor met zinnebeeldige voorstellingen van het H. Sacrement. Naast de kerk en in verbinding daarmede staat op ongeveer gelijken afstand van de straat de ruime Pastorie met haar silhoutte-vol spel, die zich geheel aansluit bij de vormen van den kerkbouw en toch haar zelfstandig woningtype behoudt.
Het uitgebreide terrein wordt omsloten door een karaktervol gesmeed ijzeren hekwerk aan de Groenestraat en ter zijde, waarin de noodige breede inrijpoorten en toegangen, of verderop door een muurwerk, dat zich ook voortzet langs den bouw van het aan de zijstraat- den Dobbelmannweg- liggende gesticht met scholen der Fransche Zusters (Filles de Nôtre Dame), die daar onder den naam van haar Patronesse, de gelukzalige Jeanne de Lestonac, onderwijs geven aan de vrouwelijke jeugd der Parochie.
Architect van dezen bouw is de heer A.A.J. Margy te Rotterdam; aannemer de heer N.J.H. van Groenendaal, te Breda; hoofdopzichter van de kerk de heer A.B. Nuyten en tweede opzichter de heer C. Roffelsen, terwijl het toezicht op den bouw van klooster en scholen was opgedragen aan den heer van Lieshout.” (PGNC 9/8/1910)
Kerkhof
Een mooie plek binnen de Hazenkamp is het kerkhof achter de kerk. In 1909 vroeg pastoor N.J. van Erp van de parochie H. Antonius en St. Anna toestemming om een begraafplaats aan te leggen bij kerk. Daarop verleende het gemeentebestuur toestemming en in 1910 was de eerste begrafenis. Daarna is het kerkhof twee keer uitgebreid.
Hertogplein met van der Stad en Brandweergarage, gezien vanuit de Gerard Noodtstraat, foto gedateerd 1955 (F27389 RAN)
Vooraf
Het uitgebrande pand van Van der Stad, op de hoek met de Van Broeckhuysenstraat, 1944 (F14519 RAN)
Zoals onderstaand artikel begint, was de ijzerhandel van der Stad op 2 oktober 1944 verwoest bij een bombardement
Bouw
“Belangrijke winkelbouw op de hoek Hertogstraat
Ijzerhandel Fa. v.d. Stad opent in Maart
Dan wordt deze reeds vanaf 1879 bestaande zaak, waarvan het in 1909 gebouwde pand op 2 Oct. 1944 door bombardement te gronde ging, nagenoeg op dezelfde plaats opnieuw geopend. Een reuze-complex van 7000 kubieke meter inhoud, 16 meter hoog en met een gevelbreedte van 35 meter. Half April l.l. werd met de bouw hiervan door Molenaar’s Aannemersbedrijf en onder R.G. Rodenburg als architect, beiden te Nijmegen, begonnen.
De eigenaren de Gebr. Hendriks zullen, gelijk zich laat indenken, de dag zegenen, waarop zij hun zaak, die als noodoplossing in de vroegere toonzaal van de Gasfabriek in de van Broeckhuysenstraat 25 en daarnaast in het magazijn in de Ziekerstraat en in meerdere pakhuizen her en der in de stad verspreid is ondergebracht, uit de veel te kleine ruimte kunnen verlossen en naar het gebouw, waar alles zoveel mogelijk bijeen is kunnen overbrengen.
Wij hebben de tekening van deze indrukwekkende reus gezien en de voorspoedige bouw in ogenschouw genomen.
Het wordt een strakke, imposante gevel, met een luifel van 1.20 m. boven h. totaal acht etalages. Het dak heeft een schuine kap met donker-blauwe pannen, terwijl de gevel in handvormsteen en met granieten omlijsting van de ramen worden uitgevoerd.
Onder het hele pand komt een magazijnkelder van 560 vierkante meter. De parterre bestaat uit een winkel in ijzerwaren en winkel in huishoudelijke artikelen, onderling met elkaar verbonden. Verder zijn daar de kantoren aan de achterzijde en daarnaast magazijnruimte. Op de eerste verdieping komen de monsterkamers en verder magazijnruimte, terwijl hier bovendien drie bovenhuizen komen.
Eenzelfde aantal bovenhuizen komt op de tweede verdieping, waar de Fa. van der Stad voor het overige gedeelte van de hier beschikbare ruimte weer magazijnruimte krijgt.
De derde verdieping tenslotte bevat de zolders van de bovenhuizen en voor het overige alweer magazijnruimte voor de fa. van der Stad, die hiervan blijkbaar nog al een en ander kan gebruiken.
Voor de stad en met name voor de omgeving van de Hertogstraat is het van het grootste belang dat de activiteit en het doorzettingsvermogen van de Gebr. Hendriks met een voltooide bouw worden bekroond.
Naast deze bouw zal een gang komen, nodig voor expiditie doeleinden van de fa. v.d. Stad; daarnaast worden nog enkele winkelhuizen gebouwd op de plaats waar zich thans de brandweerkazerne bevindt, die gaat verdwijnen. En naast deze huizen komt dan de doorgang, die de Hertogstraat met Mariënburg verbindt. Een weg, die via Mariënburg naar het Centrum-plein voert. Een belangrijke verandering, waardoor het centrum van de stad makkelijker binnen het bereik wordt gebracht van andere drukke stadswijken.” (De Gelderlander 3/11/1949)
Op 6-9-1898 wordt Wilhelmina gehuldigd tot Koningin der Nederlanden. Ter gelegenheid daarvan viert Nijmegen de Kroningsfeesten, waarbij het planten van…
Op Van Welderenstraat 75 bevindt zicht het voormalig eigen woonhuis annex werkplaats van Maurits. Het pand is gebouwd in neorenaissancestijl.
Het Gezin Maurits
Wilhelmus Johannes Maurits Bevolkingsregister 1880 (Invnr 33039 archiefnr 679 RAN)
Wanneer hij in zijn eigen ontworpen huis gaat wonen, is het adres Van Welderenstraat 41; Het “blauwe potlood” heeft op een later tijdstip “van Welderenstraat 25” bij de Aanmerkingen geschreven. Zijn beroep is “aannemer”. Hij is dan afkomstig van Bloemerstraat 77. Op 18-5-1888 is Maurits getrouwd met Adѐle Baumgartner (31-1-1865 Corcelles, Zwitserland).
Kinderen (op de kaart van het Bevolkingsregister 1880):
Carel Hendrik Reinier 21-7-1889 Nijmegen
Anna Bartholda 11-7-1890 Nijmegen
Daarnaast woont Carel Hendrik Reinier Maurits (13?-7-1825 Nijmegen), “verwant” en “weduwnaar” bij het gezin in.
Architect Wilhelmus Johannes Maurits ontwierp veel gebouwen in de eerste uitbreiding van Nijmegen. Deze vond plaats op terreinen waar voorheen vestingwerken hadden gestaan of de aanpalende terreinen. Veel van zijn gebouwen zijn een monument of maken in ieder geval onderdeel uit van een beschermd stadsdeel.
Er is nog niet volledig onderzocht wat het vervolg is geweest, mede vanwege het feit dat er sprake is geweest van hernummeringen.
In ieder geval zit Aannemer J.J. de Groot er in 1934. In de Adresboeken 1963, 1968 en 1971 is het J.J. de Groot en Zoon.
Naam
Omschrijving
Adresboek
Opmerking
A Franken
z.b.
1898, 1899
H.O. Weijler
Gep. Stuurman geouv mar Ned. Indië
1902, 1903, 1905
M.J. Biederlack
1908, 1910-1911
W.C.M. Rahder
1909
C. v.d. Stad
Ijzerhandel, Hersteeg 114, particulier adres: van Welderenstraat 75; in 1926 is Stad, Kzn., Fa. C. v.d., (Gebr. Hendriks) nog wel op Hertogstraat 114, maar schijnbaar niet meer verbonden met C. v.d. Stad
In 1920 en 1922: Stad, Firma C. v.d. (W.B. Hendriks) Hersteeg 114; Ijzerwaren, Huishoudelijke Artikelen, Gereedschappen enz. Kachels, Haarden en Fornuizen; in 1924 Gebr. Hendriks
N.J. v.d. Stad
Musicus
1922, 1924, 1926, 1928, 1932
Wed. C. v.d. Stad
Geb. H.E. Dijkman
1932
Mevr. M.C. v.d. Stad
1932
Th.A. de Groot
Uitvoerder
1934
J.J. de Groot
Aannemer
1936, 1938, 1940
P.G. de Groot
Ingenieur
1936, 1938, 1940, 1948, 1963
In 1963 onder “Aannemers” J.J. de Groot & Zn.
N.V. Aannemings mij J.J. de Groot en Zn.
Utiliteitsbouw, verbouwingen
1966, 1968, 1971
Mogelijk al eerder
H.M. Klomp
In 1936 Journalist
1936, 1948, 1951
Mej. J.A.M. de Groot
Kantoorbediende
1948
Theunissen, echtg. J.F.W.
Geb A.P.H.M. de Groot
1948
Echt. W.A.T. Theunissen
Geb. M.H.J. van der Sponk
1963
Ten tijde van de lampenwinkel de Glazen Kater in de van Welderenstraat, had deze winkel hier haar werkplaats.
Het huidige horecabedrijf is naar deze “lampenfabriek” vernoemd: de Fabriek. Zie hiervoor ook het interview met Claire Kaal, de eigenaresse van de Fabriek op Indebuurt.nl.
Rijksmonument
Als Rijksmonument is het van architectonische waarde vanwege: “Van architectuurhistorische waarde als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een herenhuis met ornamentiek beïnvloed door de neorenaissance. Het pand valt op door hoogwaardige esthetische kwaliteiten, zoals het geavanceerde materiaalgebruik en de rijke ornamentiek. Karakteristiek zijn onder meer de ornamentiek in de voorgevel en de onderdelen in het interieur. Er is sprake van een ensemblewerking als onderdeel van de bebouwing langs de Van Welderenstraat, waarbinnen het pand behoort tot de omstreeks 1900 gangbare herenhuizen, welke samen met de oudere en latere typen en stijlen goed de ontwikkeling van de bouw van herenhuizen weergeven.” Daarnaast is het momument vanwege haar stedebouwkundige en cultuurhistorische waarde.
In Juli 1929 opent C. en A. haar winkel in Nijmegen, in wat dan de Lange Burchtstraat heet. In november 2025 zit zij nog steeds in dit pand.
In januari 1929 blijkt C. en A. vier winkelhuizen te hebben aangekocht:
“Een belangrijke verkoop van panden aan de L. Burchtstraat.
De bekende firma C. en A. Brenninkmeijer, die in vele steden des lands hare zaken in heerenkleeding gevestigd heeft en reeds sinds geruimen tijd naar geschikte panden uitzag om zich ook alhier te vestigen, heeft van de familie Mulder een gedeelte van de panden, behoorende tot het Hotel “Boggia” alhier aangekocht. Het zijn de vier winkelhuizen aan de L. Burchtstraat, gemerkt nos. 35,37.39 en 41, met uitgang in de Stockumstraat. Ze zullen worden geamoveerd om daarop een modern gebouw te kunnen bouwen.
Het Hotel “Boggia” dat het gebouw no. 43 aan de Burchtstraat met de daarbij behoorende garage en de daarachter gelegen panden uitkomend aan Hoogstraatje en Ridderstraat behoudt, zal daarin de zaak op dezelfde wijze als voorheen voortzetten.
Deze verkoop is geschied door bemiddeling van den heer N.S. Verbeek, makelaar, alhier.
Wij hebben op verzoek van partijen niet vroeger van deze zaak melding gemaakt, omdat zij eerst gisteren definitief haar beslag heeft gekregen.” (PGNC 29/1/1929)
Advertentie Aanbesteding C & A (De Gelderlander 27/3/1929)
Vervolgens vindt op 8 april de aanbesteding plaats door K. Sickler, architect te Amsterdam, voor “Het afbreken van de bestaande panden, o.a. op het daardoor verkregen terrein het opnieuw bouwen van een gebouw o.a. plaatselijk genummerd Lange Burchtstraat 35-37-39-41 en Stokkumstraat 5-13-15, kad. bekend onder Sectie C. No. 312-311-6447-6448, 348 en ten deels 6446 te Nijmegen.” Bestektekeningen zijn te verkrijgen bij de N.V. Wed. J. Arend & Zoon, Singel 22-24 te Amsterdam.
Opdrachtgever is de N.V. Algemeene Confectiehandel van C. & A. Brenninkmeijer te Amsterdam.
Bij de Opening
Straatbeeld Lange Burchtstraat (de huidige Burchtstraat), eerste helft jaren dertig, gezien vanuit Kelfkensbos. Het laatste pand rechts is de C&A, 1932-1933(Uitg. Weenenk & Snel, Den Haag via F88025 RAN)
Zie ook F12997 RAN, een foto uit 1932, dan nog met grote ruiten. En met de slogan: “C&A is toch voordeeliger”.
En F15507 RAN, een foto uit 1959, waar de C&A rechts te zien is.
“Opening filiaal fa. C. en A. Brenninkmeyer.
Ontzaggelijke belangstelling.
Onder ontzaggelijke belangstelling van de zijde van het publiek, heeft hedenmiddag de opening plaats gevonden van de zaak der firma Brenninkmeyer in de Burchtstraat, een feit dat, we zouden haast zeggen, den 27sten September tot een historischen datum voor Nijmegen gemaakt heeft.
Reeds lang vóór de opening toch, die op 3 uur bepaald was, groepten honderden voor het gebouw samen, wier aantal echter spoedig tot een waren menschenmenigte was aangegroeid. Op het trottoir stonden de belangstellenden dicht opeen gepakt om toch maar het eerst den blik te kunnen werpen op wat zoo lang voor het oog verborgen was geweest: slechts met de uiterste moeite kon de politie erin slagen de trambaan vrij te houden, en het verkeer doorgang te verleenen, daar in dit deel der Burchtstraat vele honderden nieuwsgierigen samendrongen. Zelden zal dan ook in Nijmegen een zaak geopend zijn onder zoo overweldigende belangstelling van het publiek.
Even voor het tijdstip van de opening waren wij in de gelegenheid een uiteraard vluchtigen blik te werpen op het inwendige van het gebouw en wij kunnen onzen indruk niet beter weergeven dan door de woorden: grootsch, kostbaar en toch sober. En wat bij het binnenkomen onmiddellijk treft is de groote ruimte, want alle lokaliteiten zijn groot van afmetingen en zijn zalen gelijk.
Daar is in de eerste plaats de ruime entrée die leidt naar de winkelruimte gelijkvloersch, waar men links vindt het z.g. kindervak, recht voor het kinderleggoed en achterin het z.g. groote vak, met de costuum-afdeeling; hier zijn ook een aantal paskamers ondergebracht.
Een breede, indrukwekkende trappenopgang, vervaardigd van kostbaar mahonie-hout, maar desondanks een eenvoudigen indruk makend, leidt naar de tweede verdieping, die bijna het evenbeeld is van de eerste, even groot van afmetingen. Hier zijn o.a. de manterafdeeling en de kinderafdeeling ondergebracht.
Op de derde verdieping zullen de ateliers en zalen voor het personeel worden ingericht: gereed was men hiermede nog niet. Want terwijl beneden het publiek reeds begon binnen te stroomen, was het boven nog een chaos van velerlei bouwmaterialen, die hier nog verwerkt moesten worden. Men zal hier echter zijn tijd over kunnen doen, de verkoop toch, kan reeds een aanvang nemen.
In de winkelzalen zijn de pilaren zonder uitzondering aan alle zijden bekleed met spiegelglas, hetgeen den schitterenden indruk van het geheel nog verhoogd.
Hoewel niet voor ’t publiek toegankelijk, mogen we toch een zeer belangrijke lokaliteit in het gebouw niet vergeten en dat is de enorme, bijna onafzienbare kelder, die zich onder het geheele pand uitstrekt en één groote ruimte vormt, die geheel met goederenvoorraden gevuld is.
Een apart onderdeel van den winkel vormen als het ware de talrijke luxuees ingerichte etalages geheel met teak-hout betimmerd, terwijl hieraan door een staf van bekwame etaleurs de uiterste zorg werd besteed. Zij leggen met hun werk alle eer in; men zal met genoegen zijn blikken hierover laten weiden.
We mogen hier wel constateren dat Nijmegen met de vestiging van dezen winkel van C. en A. -welk een bekendheid verwierven zich deze beide letters- een fraaie, moderne en groote winkelzaak rijker is geworden, die niet zal nalaten het aanzien van onze stad als zaken-centrum te verhoogen en die zeker zal bijdragen tot verfraaiing van dit deel der Burchtstraat.
C. en A. opent met dezen winkel haar achtste zaak in dit jaar; want reeds werden in 1929 ook in het buitenland een zevental filialen gesticht. Zoo o.a. één in Maagdenburg, anderhalf maal zoo groot als het filiaal te Nijmegen, maar dat desondanks in 71 dagen gereed kwam. Toch zal menigeen reeds respect hebben voor de Amerikaansche wijze van bouwen die hier gevolgd is, maar die groot oponthoud ondervond door het feit dat aan de voorzijde van het pand geen materialen mochten worden aangevoerd. De aanvoer geschiedde door het smalle Stockumstraatje, dat dit voor snel werken niet bevorderlijk was spreekt van zelf.
De man volgens wiens plannen dit gebouw werd opgetrokken, was de architect K. Sicker uit Amsterdam; hij heeft voldoening van zijn werk, waarmee hij zich een meester toonde.
Van de firma’s die aan de totstandkoming medewerkten en hiermede een mooi stuk arbeid hebben verricht, noemen wij in de eerste plaats de aannemersfirma v.d. Wal en Woudenberg uit Utrecht-Vlaardingen.
Aannemer van het stucadoorwerk was de firma gebrs. v.d. Bol te Utrecht; het schilderwerk werd verzorgd door P. Zanen te Alblasserdam, terwijl de Utrechtsche Loodgieterscombinatie het lood- en zinkwerk voor haar rekening nam. Het behangsel en linoleum werden geleverd door de firma Wolting te Amsterdam, het glas in lood door Lenoble te Haarlem, terwijl tenslotte de firma Merx en Beerboom alhier de centrale verwarming aanlegde.
Tot slot moge hier nog een overzicht van de totstandkoming van het gebouw volgen:
11 Mei 1929. Telefonische opdracht gegeven door den Architect.
11 Mei. Aangevangen met het sloopen der perceelen Lange Burchtstraat 35037039041 en Stockumstraat 13-15.
14 Juli. Inmiddels begonnen met het ontgraven der achterterreinen voor den kelder, welke onder het geheele gebouw komt met een oppervlak van 1000 vierk. Meter en 3.10 M. diepte onder den beganen grond.
12 Juni. Om des middags 1 uur de eerste steen gelegd der keldermuren.
15 Juni. Bovengenoemde gebouwen zijn gesloopt tot den beganen grond.
22 Juni. Aangevangen met het storten der gewapend-beton kolommen in den kelder.
5 Juli. Begonnen met het sorten van 1000 vierk. M. grooten gewapend-betonvloer op den beganen grond.
18 Juli. Begonnen met het stellen der ijzeren kolommen.
20 Juli. Leggen der balklaag 1e verdieping.
25 Juli. Leggen der balklaag 2e verdieping.
5 Augustus. Aanvang stucadoorswerk.
6 Augustus. De helft van het gebouw (noodbedekking) is waterdicht.
14 Augustus. Stellen der kapspanten.
21 Augustus. Tweede helft van het gebouw (noodbedekking) is waterdicht.
13 September. Keldervloer en wanden gereed en in gebruik genomen en pl.m. 6000 karren met uitgegraven grond vervoerd.
24 September. Inzetten spiegelglas in étalages.
25 September. Stucadoorswerk gereed.
27 September. Opening der zaak.
Bij de opening der zaak op hedenmiddag, had het inwendige van den winkel een bij uitstek feestelijk aanzien, door de talrijke bloemstukken, die van vele zijden ter felicitatie gezonden waren. In den loop van den middag kwamen nog vele schriftelijke gelukwenschen en telegrammen binnen.” (PGNC 27/9/1929)
Metselwerk C&A, Burchtstraat (november 2025)
Clemens & August Brenninkmeijer
C&A is vernoemd naar de broers Clemens & August Brenninkmerijer. Zij waren zogenaamde textielteuten (of todden of tuötten) uit Mettingen, Westfalen. In 1841 openden zij een opslag in Sneek, zodat ze minder vaak naar Westfalen hoefden te reizen. Ook openden zij in 1841 een winkel in confectiekleding aan de Oosterdijk in Sneek. Daarna volgde uitbreiding: in 1881 in Leeuwarden en in 1893 een winkel in Amsterdam. Daarna zouden vele winkels volgen. Ook opende C&A in 1911 haar eerste buitenlandse winkel i Duitsland. (Wikipedia).
Kasper Sickler
Kasper Sickler (Blitar, 16-11-1877 – Amsterdam, 01-07-1945) was de huisarchitect van C&A. Daarnaast was hij de Daarbij was hij huisarchitect van het Protestants Weduwen- en Wezenfonds in Amsterdam.
Hij “was destijds ook de vaste architect van kledingwinkelketen C&A. Hij ontwierp diverse nieuwe C&A-panden in den lande en leidde in 1930 de verbouwing van het door Berlage ontworpen complex aan het Damrak, dat later door brand verloren ging.” https://amsterdamopdekaart.nl/1850-1940/Tweede_Hugo_de_Grootstraat/3-17
Er is nog niet uitgebreid onderzocht wat het vervolg is geweest. In ieder geval in 1975 Burchtstraat 65 bij de winkel getrokken. “traat 67 was gevestigd. Onder de binnenplaats van nr. 65 kwam een roltrapput te zitten. Op begane grondniveau en de eerste verdieping werden de gehele rechter zijgevel en achtergevel verwijderd, zodat er samen met nr. 67 een grote winkelruimte ontstond. Ook de balklagen van deze verdiepingen werden geheel vernieuwd.” (Gemeentelijke Monumentenlijst)
Beeldbepalend
“Het pand is vanwege de voorgevel beeldbepalend in het rijksbeschermde Stadsgezicht.” Daarnaast is de kelder van nummer 65 “bouwhistorische waarde vanwege de hoge kelder met tongewelf uit de late middeleeuwen. De bescherming heeft betrekking op de bouwhistorische verwachting van de kelder. De overige verdiepingen vallen buiten de bescherming.”
Voormalige Rotterdamsche Bankvereeniging en Cinemarienburg, tegenwoordig Humphrey’s (november 2025)
Rond het begin van de 20ste eeuw ontstond bij de Mariënburg het financiële centrum van Nijmegen. Een van de banken die zich er vestigden was de Rotterdamsche Bankvereening. Het huidige beeld van de voorgevel van het gebouw is voornamelijk afkomstig van de verbouwing tot bank van de Rotterdamsche Bankvereeniging door architect Deur.
W. E. P. Monhemius en Co.’s Bank
Ontwerp voor het maken van een huisriool voor een perceel aan het Marienburgplein te Nijmegen. Dorlas en Semmelink, architecten en aannemers, Datum Bouwdossier 8-8-1911 (D12.382055)
De eerstgevonden bouwtekening is uit 1911 voor de aanleg van het riool (“perceel aan het Marienburgplein D12.382055). Het gebouw bestaat dan uit 2 verdiepingen. Met op de begane grond elk 1 kantoor, met daarboven een bovenwoning. En dan heeft pand als bank natuurlijk een kelder met de zeer belangrijke kluis.
“W. E. P. Monhemius en Co.’s Bank.
Het Mariënburg wordt meer en meer een der centra van ’t Nijmeegsch handelsverkeer. De Nederlandsche Bank deed er haar nieuwe gebouw optrekken, de kantoren van „de Nederlanden van 1845” naderen hun voltooiing en thans kunnen wij eenige bijzonderheden mededeelen aangaande het nieuwe gebouw der W. E. P. Monhemius en Co.’s Bank, dat naast eerstgenoemd pand verrezen is en met den in dezelfde kleur gehouden gevel daarbij goed aanpast.
De W. E. P. Monhemius en Co.’s Bank, welke onder directie van de heeren W. E. P. Monhemius en J. N. Krudop verscheidene jaren gevestigd was in het perceel Oude Stadsgracht 12, heeft de uitbreiding harer zaken op hoogst gelukkige wijze bekroond door het betrekken van dit nieuwe gebouw, dat aan alle eischen van het moderne handelswezen voldoet. De voorgevel is opgetrokken in Romaanschen stijl, vooral tot uiting komend in den monumentalen hoofdingang en de loggia’s met massieve pilasters aan de boven-verdieping. Is men het gebouw binnengedreden, dan geeft de eerste deur rechts toegang tot het vertrek voor het publiek bestemd.
Een keurig, stijlvol interieur doet hier het oogen aangenaam aan. Door de gedeeltelijk matgelazen ruiten stroomt het daglicht naar binnen en des avonds neemt de lichtbron der electrische centrale hier de taak van de natuur over. Een portière leidt naar het bureau der directie, dat ook een keurigen indruk maakt. Hier sieren o.a. groote foto’s van de kluis en de bij de vervaardiging daarvan gebezigde pantserstangen de muren.
Achter in den corridor, waar toiletgelegenheden niet ontbreken, bevindt zich de trap welke naar den kluiskelder voert. Ook hier heeft men het zeer comfortabel weten te maken. In de hoeken zijn kleine kamertjes aangebracht voor hen die zich met het hoogst aangename werk van couponknippen plegen te occupeeren. Electrische schellen verbinden deze kamertjes met de kantoren boven. Het voornaamste van den kelder is evenwel de kluis, waarbij de nieuwste vindingen op dit gebied in toepassing zijn gebracht.
De kluis zelf is gebouwd met dikke betonmuren, dus een op zichzelf reeds zeer hard materiaal. Ter meerdere beveiliging is in het beton nog een netwerk van zware compound panterstangen opgesteld en wel in drie rijen, zoodat bij inbraakpogingen de werktuigen steeds stuiten op dit speciaal voor dit doel gefabriceerd materiaal en een doorbreken van den kluismuur wel tot de onmogelijkheden gerekend kan worden. Zoowel de vloer en zolder alsook de staande wander der kluis zijn van deze bescherming voorzien. Met deze reeds zeer groote zekerheid stelde de directie zich nog niet tevreden. Zij wilde zich dagelijks van den onbeschadigden toestand van de kluiswanden kunnen overtuigen en daartoe werd rondom de kluis een z.g. controlegang ontworpen. De kluis staat dus langs alle wanden vrij en de minste beschadiging der kluiswanden door inbrekers wordt bij de dagelijksche inspectie direct opgemerkt.
Natuurlijk mogen ook de ingangen tot de kluis geen zwak punt vormen, daar deze nu als het ware de aangewezen punten zijn voor inbrekers om hunne krachten te beproeven. Een zware kluisdeur en een kleinere nooddeur in dezelfde massieve constructie zorgen hier, dat alle gevaar is afgewend. De blanke kanten van deur en raam sluiten zuiver in elkander, terwijl zware massieve rondstaalschoten de deur gesloten houden. Dit sluitwerk wordt weder vastgezet door een prima kwaliteit sleutelslot alsmede door een geheimslot, dat alleen geopend kan worden indien men met de gestelde combinatie bekend is. Daar deze combinatie elk oogenblik veranderd kan worden en een verscheidenheid van 100 milioen combinaties bereikt is, kan deze afsluiting ook alleszins voldoende geacht worden.
Ter bescherming ten aanvullen met den acetyleen- en zuurstofbrander zijn in deze zwaar gepantserde legeeringen aangebracht, welke de eigenschap bezitten bij bewerking met den brander giftige gassen te ontwikkelen, ontploffingen te veroorzaken, waardoor de branders defect raken en meer dergelijke zaken, die den inbreker minder aangenaam zullen zijn, daar zij gewoonlijk van rust en stilte houden. Zou de inbreker evenwel niettegenstaande deze verrassingen toch verder willen „werken”, dan zouden de zware giftige gassen hem alras noodzaken het veld te ruimen indien hij prijs op zijn leven stelt. De deur heeft dus niet alleen een defensief maar ook een offensief karakter.
Na opening der massieve kluisdeur treden we den burcht van pantserstaal binnen en zien tegen den achterwand der kluis een safeblok opgesteld, waarin de klanten der Bank tegen billijke vergoeding hunne waarden kunnen bergen. Een dergelijk safeblok bevat verschillende loketten in diverse afmetingen. Elk loket is afgesloten met een stalen deurtje, welk laatste door een speciaal slot, dat onder controle van den huurder en de Bank geopend moet worden, tegen opening door onbevoegden is voorzien. Een gedeelte der loketten is voorzien van sloten, welke verwisselbaar zijn met de andere sloten der installatie, waardoor fraude met sleutels voorkomen is, terwijl een ander gedeelte voorzien is van combinatiesluitingen, die door den huurder op een willekeurig woord ingesteld kunnen worden.
De directie der W. E. P. Monhemius en Co.’s Bank biedt met deze nieuwe kluis haar cliënteele een zekerheid, die gewaarborgd wordt door de jongste toepassingen der wetenschap en vindingen der techniek. Beter waarborgen zullen bezwaarlijk gevonden kunnen worden. Deze kluisinrichting doet dan ook haar, zoowel als de N. V. Lips’ brandkasten- en slotenfabrieken te Dordrecht alle eer aan.
In een gedeelte van het gebouw zijn de kantoren gevestigd der Hollandsche Sociëteit van Levensverzekeringen 1807. Boven de kantoren zijn twee woningen gebouwd, zeer comfortabel ingerichte bovenhuizen, welke reeds verhuurd zijn.
Architecten van het gebouw zijn de heeren Dorlas en Semmelink alhier, onder wier leiding der plannen tevens zijn uitgevoerd. In beide opzichten, zonwel wat het ontwerp als de uitvoering betreft, hebben zij alle eer met hun werk ingelegd.
Blijkens eene advertentie in dit nummer clientèle en verdere belangstellenden uitgenodigd het nieuwe bankgebouw met kluis te bezichtigen.” (PGNC 23/2/1912)
Verbouwing 1918/1919 voor Nationale Bankvereeniging
Vanuit de Van Broeckhuysenstraat via het Mariënburg, in de richting van de Mariënburgsestraat, rechts de Nationale Bankvereeniging en Hotel Café “De Karseboom” met kegelbaan, 1926 (F29714 RAN)
1 juli 1918 (“heden”, dus mogelijk de dag ervoor) opent de Nationale Bankvereeniging in het pand. Dan is het haar 65tste vestiging sinds haar oprichting in 1916. Deze bank was opgezet door Rotterdamsche Bankvereeniging die tevens grootaandeelhouder van deze bank was. In 1929 werd de Nationale Bankvereeniging geintegreerd in de Rotterdamsche Bankvereeniging. (wikipedia)
Bijzonder is, dat vanaf dat moment een aantal verbouwingen zullen plaatsvinden, terwijl de bank geopend blijft. (PGNC 1/7/1918)
Nationale Bankvereeniging Bestaande Toestand in februari 1929 (D12.393768)
In januari 1919 is de verbouwing voltooid, waarbij de kantoren zijn samengevoegd. Opvallend is vooral de grote uitbreiding van het kantoor voor 20 beambten in de voormalige tuin, de ruime entrée en de effectenhal. De architect is de “huis-architect” H.F. Mertens:
Verbouwing Perceel Marienburg 64-65-66 te Nijmegen tot Kantoor der Nationale Bankvereeniging , datum Bouwdossier 25-6-1918 (D12.385395)
Architect H.F. Mertens
Hermann Friedrich Mertens (Batavia, 15 augustus 1885 – Loosdrecht, 27 januari 1960) was een Nederlandse architect. Hij studeerde aan de Technische Hogeschool Delft. Hij werkte aanvankelijk onder andere als meubelontwerper en een korte tijd in Nederlands-Indië. Hij was adjunct-directeur gemeentewerken in Arnhem. Daarnaast was hij in dienst voor het ontwerpen van bankgebouwen voor de Nationale Bankvereniging. Uiteindelijk vestigt hij zich in 1922 als zelfstandig architect in Bilthoven.
Belangrijke ontwerpen van hem zijn:
Betondorp, Amsterdam
Toenmalige Unilever hoofdkantoor, Rotterdam
Sanatorium Zonnegloren, Soestduinen
Watertorens Soest, Stadskanaal, Oude-Pekela en Bilthoven.
Na de Tweede Wereldoorlog werd Mertens aangesteld als supervisor van de wederopbouw van de Rotterdamse binnenstad (Wikipedia).
Advertentie van de Nationale Bankvereeniging (PGNC 20/7/1918)
Rotterdamsche Bankvereeniging
Gebouw van de vroegere Rotterdamsche Bankvereeniging, Mariënburg 60, 1979 (Fotopersbureau Gelderland via F29589 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)
De Rotterdamsche Bankvereeniging (Rova) was de benaming van de Rotterdamsche Bank tussen 1911 en 1947. Het was een van de voorlopers van de AMRO Bank, welke een fusie was van de Rotterdamsche met de Amsterdamsche Bank. En daarmee een voorloper van de ABN AMRO.
In 1929 vroeg de Rotterdamsche Bankvereeniging aan architect Deur om een ontwerp te maken. Daarbij zijn er in het Digitaal Archief 2 ontwerpen: waarschijnlijk is het eerste plan nooit uitgevoerd en het “Gewijzigd ontwerp” wel. Uit de plattegrond van de bouwtekening (zie hieronder) wordt duidelijk dat het pand met ongeveer 1/3 is vergroot: het linkergedeelte met onder andere het portiek.
Bij de Opening
“Het nieuwe gebouw van de Rotterdamsche Bankvereeniging.
De nieuwe kantoren en de kluisinrichting der Rotterdamsche Bankvereeniging aan het Mariënburgplein te Nijmegen, met den bouw waarvan eenigen tijd gemoeid was, zijn thans gereed.
Hoewel de voorgevel van de vroegere Nationale Bankvereeniging nog in zeer goeden toestand verkeerde, heeft de directie niet geschroomd tot slooping van dien gevel over te gaan ten einde een behoorlijk bouwkunstig geheel te verkrijgen.
De nieuwe gevel, met de heldere kleur van den daarin verwerkten metselsteen en de hooge met donker geglasuurde Deester pannen gedekte kap, vormt een goeden achtergrond voor de, het plein overheerschende kapel.
Gewijzigd plan Rotterdamsche Bankvereening architect Deur (D12.395205)
De architect ir. J.G. Deur, te Nijmegen, zag zich voor de moeilijkheid geplaatst de vroeger zeer verbrokkeld aandoende pleinwand te sluiten. Hij vond een zeer goede oplossing door het aanbrengen van een gootlijst juist midden tusschen de op zeer verschillende hoogten liggende kroonlijsten der belendende perceelen, waardoor een trapsgewijs omhoog springen van de bouwdeelen van den pleinwand werd verkregen.
De raamvorm, de betrekkelijke geslotenheid van den gevel en het ontbreken van alle overbodige versiering helpen tenslotte een massieven, degelijken indruk vestigen.
Gewijzigd plan Uitbreidingsplan aan het Mariënburg, december 1929 IRr. J. George Deur (D12.395204)
Het inwendige van het gebouw voldoet aan de eischen die men aan een modern bankgebouw kan stellen.
Aan de bestaande kluisinrichting, die in verband met de expansie van het bedrijf dringend om uitbreiding vroeg, werd een andere bestemming gegeven. Onder het nieuwe gedeelte werd een geheel naar de eischen des tijds ingerichte Lips kluisinrichting ingebouwd, met de noodige accommodatie-ruimten en annexen ten gerieve van het beleggend publiek.
Ten dienste van het bankbedrijf werd een ruime, fraai ingerichte en overzichtelijke kassahal geprojecteerd, waarvan een doelmatig afgescheiden gedeelte voor de effectencliëntèle is gereserveerd. Een rustig gehouden leeskamer, flinke spreek- en wachtkamer met telefoon, benevens rijwielbergplaats zijn voor de relaties beschikbaar.
Aannemer van het werk was de firma H. van Gemert en Zonen te Nijmegen; de stalen ramen werden geleverd door de firma de Vries en Robbé te Gorinchem; het kunstsmeedwerk werd vervaardigd door den heer H. Winkelman b.i. te Amsterdam en het glas in lood door de firma Bilderbeek te Nijmegen.
De natuursteenwerken waren van de Rotterdamsche Steenhouwerij te Rotterdam en van de firma Rengers te Nijmegen; de gewapend betonwerken van de N.V. Nederland te Nijmegen.
De schilderwerken werden verzorgd door de Gebr. Koning, de stoffeering en meubileering door de firma’s Draper van den Broek en M. Jansen, de parketvloeren door de firma M. Drukker en de electrische installatie door de firma Jean Jacobs, allen te Nijmegen, terwijl een geheel in staal uitgevoerd archief werd geleverd door de N.V. Martens Brandkastenfabriek te Doetinchem.
Opzichter was de heer W. van der Waart alhier.” (PGNC 15/2/1930)
Vooraanzicht van Café De Foyer en bioscoop Cinemariënburg, Mariënburg, 27/4/1995 (Ger Loeffen via F36781 RAN CCBYSA)
Het vervolg is nog niet geheel onderzocht.
Vanaf 1984 zat filmhuis Cinemariënburg hier in het pand: zoals op de foto uit 1995 hierboven te zien is deze in 1974 begonnen en vierde het in 1994 haar 20-jarig jubileum. De achterbouw is gesloopt en vervangen door nieuwbouw. In ieder zit in 2023 Humphrey’s in het pand.
Voormalige Rotterdamsche Bankvereeniging en Cinemarienburg, in november 2025 Humphrey’s; de achterbouw is vervangen door nieuwbouw (november 2025)
Gemeentelijk Monument
Het gebouw is een gemeentelijk monument met als tekst bij aanwijzing (tevens is hier een uitgebreide beschrijving te vinden:
“WAARDERING Architectuurhistorische waarde Mariënburg 59-60-61 is een goed voorbeeld van een bankgebouw in de expressieve architectuur van rond 1930, die gezien kan worden als een de regionale variant op de Amsterdamse Schoolstijl. Het gebouw is van architectuurhistorisch belang vanwege zijn de expressief vormgegeven voorgevel en kap met de bijzondere en gaaf bewaard gebleven detaillering in de trant van de Amsterdamse School. In het interieur zijn onder meer van belang de centrale bankhal met het pseudo-gewelf en de monumentale keldertrap alsmede de sierbetegeling en de smeedijzeren hekwerken en in iets mindere mate de betegelde keldervloeren en de Lipskluizen. Het object heeft architectuurhistorische waarde als onderdeel van het oeuvre van de Nijmeegse architect J.G. Deur (1892-1964), landelijk bekend als restauratiearchitect en ontwerper van vele kloosters en kerken. Na aanvankelijk gewerkt te hebben in de trant van de regionale Amsterdamse School werd Deur, zoals veel van zijn collega’s, in de loop van de dertiger jaren van de 20ste eeuw een fervent aanhanger van de ideologie van Delftse School. Mariënburg 59-60-61 is vergelijkbaar met zijn ontwerp voor het Jozefklooster aan de uit 1930.
Stedenbouwkundige waarde Het pand heeft een situationele waarde vanwege de ligging in een markante reeks historische gebouwen die in de oorspronkelijke rooilijn aan de oostzijde van het Mariënburg liggen. Het pand vormt binnen deze monumentale gebogen gevelwand door zijn expressief vormgegeven bouwmassa en verschijningsvorm een sterk beeldbepalend element.
Cultuurhistorische waarde Het object heeft cultuurhistorische waarde vanwege de verschijningsvorm en de voormalige functie, die een uitdrukking vormen van een maatschappelijke ontwikkeling namelijk de concentratie van bankgebouwen rondom het Mariënburg in het begin van de 20ste eeuw, waardoor dit plein het financiële hart van Nijmegen werd.”
Heydenrijckstraat 63 in augustus 2023 (Google Streetview)
Het pand op de hoek Heydenrijckstraat 63 is in 1928 gebouwd als onderdeel van een complex woningen met een winkel op de hoek van de Rembrandstraat en Heydenrijckstraat naar ontwerp van P.A. Arens. In 1931 vond een verbouwing plaats naar ontwerp van architect van Boldrik. Tevens vond in 1964 een verbouwing plaats.
Plan tot het bouwen van acht onder- en bovenhuizen, een winkelhuis met bovenwoning en twee garages op een terrein a/d Rembrandtstraat – Hoek Heydenryck- en Langeveldtstraat te Nijmegen, Kad: bekend gemeente Hatert Sectie A No 6554, datum dossier 24-7-1928 (D12.392958)
P.A. Arens
Heydenrijckstraat 63-65, Het gebouw op de hoek van de Heyenrijckstraat- Rembrandstraat 63-65 is in 1928 gebouwd. Als adressant-bouwkundige staat onderstaande naam vermeld: P. A. Arens.
P.A. Arens komt in het Adresboek 1922 voor op Daalsche Dwarsweg 6 als “timmerman”. Ook in het Adresboek 1924 komt hij voor op dit adres, beroepen zijn dan niet weergegeven. In 1928 komt hij voor als ”aannemer” op Daalscheweg 251. In de adresboeken 1932 en 1934 eveneens op Daalscheweg 251 (er staan dan geen beroepen weergegeven).
Afgaande op het onderstaande artikel betrekt Burgers in 1930 het winkelpand, waarbij in 1931 de verbouwing volgt. In 1928 wordt tevens riolering aangelegd.
Verbouwing Comestibleszaak Burgers architect van Boldrik
1931 Heijdenrijckstraat Altrade
Verbouwingsplan van winkelpand a/d Heydenrykstraat de Nos 63 & 65 hoek Rembrandtstraat te Nijmegen, datum tekening 5-’31, architect van Boldrik (D12.397168)
“Comestibleszaak P.J. Burgers.
In de Heydenrijckstraat No. 63 is sinds vorig jaar gevestigd de comestibleszaak van de firma P.J. Burgers, een filiaal van het gelijknamige bedrijf in de Lange Hezelstraat No. 41. Reeds onmiddellijk na de opening mocht het filiaal zich in een uitgebreide cliëntèle verheugen, die nog steeds in omvang toenam. Er moest dan ook al spoedig tot uitbreiding besloten worden die nu dezer dagen tot stand is gekomen- gisteren vond de opening van de vernieuwde zaak plaats die thans tweemaal zooveel ruimte biedt als de vorige, terwijl ook de etalageruimte belangrijk werd uitgebreid. Uitwendig maakt het pand een keurigen indruk, dank zij den levendigen, modernen gevel, die volkomen in deze omgeving past. Inwendig is alles in heldere tinten gehouden: roomgeel is de beschildering terwijl de tegels langs den wand medewerken om den indruk van uiterste hygiëne te vervolmaken. Achter in den winkel bevindt zich een ijskast, waarin de vleeschwaren frisch en koel worden bewaard. Dat er voorts een groote winkelvoorraad is van velerlei artikelen van uitstekende kwaliteit, dat spreekt wel vanzelf, daarvoor staat de reputatie van deze welhaast 25-jarige Nijmeegsche zaak borg. Men weet immers, dat het tegenwoordige bedrijf der firma Burgers voor ruim 20 jaar zijn oorsprong vond in een winkel in de Bloemerstraat die na eenigen tijd naar de Hezelstraat werd verplaatst, terwijl zooals gezegd vorig jaar het filial aan de Heijdenrijckstraat werd geopend. Wij mogen niet verzuimen de namen te vermelden van hen, die aan de thans tot stand gekomen verbouwing hebben medegewerkt. Architect was de heer van Boldrik, aannemer de firma Th. Verstegen. Het schilderwerk werd uitgevoerd door de firma Reyers, terwijl de electrische installatie afkomstig is van de firma Penson.” (PGNC 3/9/1931)
Advertentie opening P. Burgers na een verbouwing Heydenrijckstraat 63-65
Vervolg
Er is nog niet uitputtend onderzocht wat het vervolg is geweest.
Advertentie Overdracht Bennink’s Levensmiddelenbedrijf aan J.W. Peeters (De Gelderlander 30/4/1949)
In 1949 blijkt J. Bennink’s Levenmiddelenbedrijf over te dragen op J.W. Peeters, Levensmiddelenbedrijf. In 1955 blijkt J.W. Peeters op dit adres nog zijn kruidenierwinkel heeft.
De heer J.W. Peeters en echtgenote voor de deur van hun kruidenierswinkel op de hoek met de Rembrandtstraat (straat links) en de Heydenrijckstraat (straat rechts), Heydenrijckstraat 63-65, 1955 (GN45139 RAN)
“Behalve De Ruijter waren er vlak in de buurt nog meer kruideniers o.a. C. Bruin Heydenrijckstraat 63 (Daar zit nu Blad). Bruin werkte ook met het bekende opschrijfboekje, boodschappen eens per week betalen, hij bracht in zijn oude Fiat boodschappen rond.” (Gerard ter Hart en Rob Weenink in gesprek met Cees Matser aangevuld door Wim van Megen, oud-bewoner Mesdagstraat, https://nijmegen-oost.nl/berichten/en-een-stukkie-worst-voor-de-jongeman)
In het Adresboek 1963 komt C. Bruin, melkventer voor op nummer 63. In 1968 staat C. Bruin op nummer 65, 63 is dan “winkel”. Ook in 1971 heeft C. Bruin nummer 65. In ieder geval bestaat de winkel in 1975 nog: dan start de Sint zijn rijtoer in Nijmegen-Oost met als startpunt op de hoek Rembrandtstraat, zuivel- en levensmiddelenbedrijf C. Bruin (Wijkkrant Nijmegen-Oost 1/10/1975)
In 1964 vindt een nieuwe verbouwing plaats.
Op dit moment (november 2023 en november 2025) zit hier kledingwinkel Blad.
Deze pagina verzamelt reeds gemaakte artikelen over de wijk Altrade. Romeins amfitheater hoek Rembrandtstraat-Mesdagstraat In de buurt van Romeinse legerkampen…
(stilstaande) klok NEC stadion Goffert (april 2024)
Wanneer D. Monshouwer (1890-1980), technisch hoofdambtenaar bij de Dienst Publieke Werken en Volkshuisting in september 1955 met pensioen gaat, schrijft de Gelderlander een uitgebreid verhaal over zijn carrière. Waarschijnlijk is zijn belangrijkste werk het Goffertstadion.
“De heer D. Monshouwer verlaat morgen gemeentedienst: talrijke belangrijke bouwwerken door hem ontworpen en uitgevoerd
Morgen, Donderdag, om half twaalf zal de heer D. Monshouwer, technisch hoofdambtenaar eerste klasse van de afdeling gebouwen van de Dienst Publieke Werken en Volkshuisvesting, in het gebouw van de dienst aan de Sint Canisiussingel 3 afscheid nemen wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De heer Monshouwer is sedert 15 October 1919 in dienst bij de gemeentewerken te Nijmegen. Na volbrachte studie was hij eerst werkzaam bij het aannemersbedrijf Haspels te Nijmegen als chef. Hiervan getuigen nog zeer vele villa’s die in Nijmegen onder leiding van de heer Monshouwer zijn gebouwd en uitgevoerd. Hij ontwierp voor de Woningvereeniging ‘Njmegen”, waarvan de heer Haspels toen voorzitter was, enkele woningblokken aan de Willemsweg en Groenestraat en daarna kwam hij in dienst der gemeente Nijmegen als tekenaar 1ste klas en was tot de bevrijding in 1944 technisch ambtenaar 1ste klas en na 1944 technisch hoofdambtenaar 1ste klas, tevens chef van de bouwkundige afdeling. Uitgevoerde en ontworpen plannen bij gemeentewerken zijn:
meisjes H.B.S.,
verbouwing gymnasium,
uitbreiding slachthuis in 1931,
uitbreiding H.B.S. A.,
verbouwingen Waaggebouw,
bouw Goffert o.a. stadion, openluchttheater, theeschenkerij, restaurant, hertenkamp en gehele aanleg tezamen met wijlen de heer Schmidt, plantagemeester.
Ook de bouw van het mijngasstation geschiedde onder leiding van de heer Monshouwer.
Tenslotte had hij de leiding van de bouw van
diverse industriehallen w.o. Hyster, Vidio, A.P. Controls,
diverse speelterreinen, sportterreinen, rioolgemaal en kantoren Publieke Werken en Volkshuisvesting.
Bij de inwerkkingtreding van de Lager Onderwijswet 1920, was de heer Monshouwer belast voor het gedeelte technische aangelegenheden bij de bouw van nieuw te bouwen scholen, eveneens verbetering aan bestaande scholen, inventaris enz. en verder alle bouwtechnische aangelegenheden voorkomende bij Publieke Werken Volkshuisvesting. Hij is voorzitter van de diaconie der Ned. Herv. Gemeente, voorheen 12 aar secretaris en eerder secretaris van de afd. gebouwen van de Ned. Herv. Gemeente.
Ook de Ouden van Dagen hadden zijn belangstelling waarvan Levensavond en Julianaoord getuigen. Eveneens gezinszorg, wijkverpleginge en begraafplaats Rustoord. De heer Monshouwer is verder voorzitter van de Diaconale Kamer van toezicht van de diaconieën in de provincie Gelderland en onder-voorzitter van de Hervormde Stichting Gelderland, Diaconaal Maatschappelijk Werk, alsmede lid van het Algemeen Bestuur van de federatie van Diaconieën in Nederland.” (De Gelderlander 14/9/1955; bewerking opsomming RE)
Vijver Goffartpark. Ooit zat hier een eendenkooi. Nadat deze is afgebrand, is hij nooit meer hersteld (april 2024)
Het Goffertpark is het grote stadspark van Nijmegen. Nijmegenaren gebruiken het park om te wandelen, zonnen, sporten en de hond uit te laten. Daarnaast vinden er regelmatig evenementen plaats: een circus, concert en een bijzonder moment is elk jaar weer de Koningsmarkt op Koningsdag. Het is in de jaren 30 aangelegd als een werkverschaffingsproject.
Veel Nijmegenaren zullen dit gebouw kennen als de plaats waar ze hun eerste danspassen hebben geoefend bij Dansschool Vermeulen. Daarvoor was het gebouw in gebruik bij het Jongerenwerk als de Wedren. Oorspronkelijk is het pand echter gebouwd als “Kerkzaal” van de Nederlandse Hervormde Kerk.
Broerstraat met Molenstraatkerk in feeststemming (november 2025)
De Broerstraat is de belangrijkste winkelstraat van Nijmegen.Het dankt haar naam aan de middeleeuwse Dominicuskerk, oftewel de Broer- of Broederenkerk. Rond 1900 werd de Broerstraat een van de belangrijkste winkelstraten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de straat vrijwel volledig verwoest. In de jaren 50 vond de wederopbouw plaats.
Op deze pagina staan de reeds verschenen blogs weergegeven die over de Broerstraat in heden en verleden gaan. Eerst een korte geschiedenis.
Voor de oorlog
Dominicuskerk
Broerstraat met Dominicuskerk/Broederenkerk, ongeveer 1900-1910 (Uitg. A.A. van der Borg via F18091 RAN CCBYSA)
De Broerstraat is vernoemd naar de Predikbroeders, oftewel de Dominicanen.
6 Dominicanen kregen in 1293 de beschikking over een kapel van Tilman Werenbertsz, heer van Ubbergen, aan de tegenwoordige Broerstraat. Rond 1373 lieten zij een kerk, de Broer-/Broederen- of Sint Dominicuskerk bouwen.
Van katholiek naar protestants en weer katholiek
Sinds 1579 -de Tachtigjarige Oorlog- was de kerk voornamelijk protestants. In 1794 vatte de kerk vlam door de beschieting door de Fransen, waarbij de toren instortte. Uiteindelijk gaf koning Lodewijk Napoleon Bonaparte de kerk in 1808 weer terug aan de katholieken en kwam ze bij de Dominicanen terug. In 1810 kon er voor het eerst weer een katholieke dienst worden gehouden. Tussen 1830 en 1833 vond een restauratie plaats, waarbij de kerk in 1833 opnieuw werd ingewijd.
Neogotiek
Tussen 1866 en 1885 werd de kerk uitgebreid en verbouwd in neogotische stijl. De kerk kreeg een uitbreiding in de vorm van een zijbeuk en haar karakteristieke toren. De architect was P.J.H. Cuypers.
Verwoesting
De kerk en het naastgelegen klooster raakte gedeeltelijk verwoest tijdens de gevechten rond Market Garden.
De Dominicanessen besloten om in de nieuwbouw van de wijk Galgenveld een nieuw kerkgebouw met parochiecomplex (pastorie, school en parochiehuis) te bouwen. Ook was er een klooster voorzien, die echter niet is gerealiseerd.
De kerk en het klooster zouden nog 6 jaar als ruïne blijven bestaan. Er was herstel mogelijk. Toch werd er in 1950 besloten tot sloop, welke in 1951 daadwerkelijk plaats vond.
Het Sint Canisiushotel annex restaurant en café dat op 28 september 1904 geopend werd. Het gebouw gebouwd op de fundamenten van het uit de middeleeuwen stammende geboortehuis van Petrus Canisius was een spraakmakend ontwerp van Oscar Leeuw; zijn broer Henri maakte de wandschilderingen in het gebouw. Door het bombardement van 22 februari 1944 ging dit prachtige pand verloren, Broerstraat 36 (oud) 28/9/1904 (GN11374 RAN)
Op de hoek met de toenmalige Beynumgas stond het geboortehuis van Petrus Canisius.
Winkelstraat
Broerstraat gezien vanuit de Korte Molenstraat; rechts de Gruitberg, 1900 (Vivat Amsterdam via F15084 RAN)
Na de afbraak van de stadsmuren werd de Broerstraat samen met de Burchtstraat de belangrijkste winkelstraat. Deze liep wat kronkelig en het betrof veelal kleinere, locale winkels. Bij de kruising met de Burchtstraat was er sprake van een vernauwing.
Oorlog
De Broerstraat is een van de straten die tijdens de oorlog het zwaarst getroffen is door het bombardement van februari 1944 en daarnaast door de gevechten rond Market Garden in september 1944. De kerk raakte beschadigd. Er werd besloten deze niet opnieuw op te bouwen, maar een nieuwe Dominicuskerk naar de wijk Galgenveld te verplaatsen.
Bij de wederopbouw is de straat iets verbreed, om deze beter geschikt te maken voor auto. Wel is het vooroorlogse, iets gebogen verloop van de straat aangehouden. Veel bedrijven zijn (vrijwel) op dezelfde teruggekeerd als van voor de oorlog, hoewel een aantal percelen zijn samengevoegd. Bij het wederopbouwplan maakt de straat onderdeel uit van het commerciële hart van het plan: de winkelloop Broerstraat – Burchtstraat en Plein 1944.
De voorgevels van de straat zijn volledig gesloten, op de doorgang van ‘t Kerkegasje na. De gedachte hierachter was dat de bevoorrading van de winkels vanuit de achterkant, die uitkomen op expeditiehoven, zouden plaatsvinden. Zo zou het winkelend publiek geen hinder ondervinden van de bevoorrading.
Verscheidenheid en eenheid in wederopbouwarchitectuur
De supervisor, W.J. Gerretsen pakte de panden pandsgewijs aan, waarbij steeds verschillende architecten betrokken waren. Daardoor zijn er verschillen in kleuren, vormen en materiaal. Door rekening te houden met het ritme en de continuïteit van de gevelwand, ontstaat er wel een soort eenheid. De detaillering is vaak te vinden in toevoegingen als mozaïeken, reliëfs en balkons. De stijl van de panden varieert van traditionalistisch tot modernistisch tot een mengvorm daarvan. Veruit de grootste in de Broerstraat is de voormalige Vroom en Dreesmann. Daarnaast zijn de er grote winkels op de hoek met Plein 1944.
Broerstraat belangrijkste winkelstraat
De Broerstraat werd de belangrijkste winkelstraat van Nijmegen. In de jaren 60 werd de Broerstraat de eerste straat van het centrum die voor auto’s werd afgesloten. Aanvankelijk kwamen er volop vitrines en bloembakken midden in de straat te staan. Een mooie foto is te vinden op Noviomagus.
In het Centrum 2000 plan bleef de Broerstraat haar belangrijke rol houden: de aanleg van de Marikenstraat had als doel om bij het winkelen een vierkant te kunnen lopen van Broerstraat, Burchtstraat en dan terug via het Koningsplein.
De laatste jaren is er in zijn algemeenheid een grotere waardering voor de wederopbouwarchitectuur. In de loop der jaren is aanvankelijk veel is vertimmerd, zodat veel van de oorspronkelijk open architectuur verloren is gegaan. Mijn persoonlijke indruk is dat de huidige winkeliers de laatste jaren juist weer meer naar de openheid van het oorspronkelijke werk lijken te streven.
Broerstraat Vooraf: parfumerie-kraam L.F. Vosveld van Boeckholt heeft in oktober 1880 en 1881 -waarschijnlijk tijdens de najaarskermis- zijn standplaats van…
Zaadhandel Lahey en Fliervoet architect van Veen en Braam
Gezien vanuit de Molenstraat ,links Boekhandel Kloosterman, rechts schoenenwinkel Van Haren op de hoek met de Pauwelstraat en daarachter Zaadhandel Lahey & Fliervoet, Broerstraat, 23/10/1950 (F12976 RAN)
“Zaadhandel Lahey en Fliervoet in Broerstaat herbouwd
Binnenkort is het alweer twee jaar geleden dat de eerste pionier in de Broerstraat, de fa. van der Borg, zijn bouw gedeeltelijk voltooid zag. Goed voorbeeld deed goed volgen en al moest de pionier dan ook geruime tijd een eilandbetaan leiden, thans mag wel worden gezegd dat het hek gelukkig van de dam is en het ene pand na het andere weer successievelijk in de Nijmeegse Kalverstraat wordt opgericht.
De zaadhandel van de firma Lahey en Fliervoet, vóór de stadsbrand in de Houtstraat gevestigd, is gistermiddag in de Broerstraat no. 45 heropend. In een fraai modern pand dat onder het architectenbureau van Veen en Braam te Nijmegen tot stand kwam, en door het aannemersbedrijf van Gebr. Sutmuller, eveneens alhier, werd uitgevoerd.
Opvallend is de verzorgde stijl van dit winkelpand, dat zijn plaats in deze omgeving met ere inneemt.
De pui bestaat uit een combinatie van vert de Suède marmer met Java teakhout en doet, evenals de winkel met zijn rustige verlichting en mooie betimmering warm aan. Achter de ruime winkel bevindt zich het kantoor en een apart pakhuis voor fijn tuinzaad. De pakhuisruimte voor het bewaren van de zaden in uitgebreide sortering is beneden, in de kelderruimte, waar de centrale verwarming speciaal voor lage temperaturen is ingericht.
Het was niet zonder reden dat de mede-firmant de heer Chr. Lahey gistermiddag bij de opening van de nieuwe zaak, waarin tal van bloemstukken prijkten, een waarderend woord sprak tot de architect, de aannemer en tot allen die aan de bouw hebben meegewerkt.” (De Gelderlander 28/10/1950)
Verbouwing Neijboer, architect Verburgh
1891 Broerstraat 29-31 (bij opening)
“Wijst de voortdurende uitbreiding onzer buitenwijken, waar steeds nieuwe sierlijke villa’s en practisch ingerichte woonhuizen verrijzen, op de snelle toeneming der bevolking, niet minder geven de vele nieuwe magazijnen en vooral de verbouwing van een aantal reeds lang bestaande winkelhuizen het bewijs van den bloei en den vooruitgang onzer stad, waardoor tegenwoordig eene wandeling in de hoofdstraten vooral bij avond voor velen een groote aantrekkelijkheid heeft. Bijna dagelijks kan men b.v. in de Burchtstraat, de Broerstraat, de Hezelstraat, op de Markt enz. nieuwe of meer naar de eischen des tijds ingerichte magazijnen waarnemen, die van de vindingrijkheid en ondernemingsgeest onze neringdoende ingezetenen getuigen. Zoo werd weder gisteren avond door den heer F.J.S.H. Neijboer, Broerstraat 39 en 31, zijn door den heer C. Verburgh Jr. alhier tot een dubbel winkelhuis verbouwde van ouds gunstig bekende Heeren-Kleedingmagazijn op nieuw geopend. De eene zijde behoudt hare vroegere bestemming, terwijl de andere zijde tot Heeren Hoeden-Magazijn is ingericht. De sierlijke etalage met de prachtige verlichting trekken de aandacht van elken voorbijganger. Vooral in het Hoeden-Magazijn zijn de nieuwste modellen in alle genres te zien. Ongetwijfeld zal de heer Neijboer zich bij zijne nieuwe inrichting in een toenemend debiet mogen verheugen.” (PGNC 1/11/1891)
Chicago-Bioscope
1912 Broerstraat 40 (verwoest)
Zaal van de medio 1912 geopende en door het bombardement van 22 februari 1944 verwoeste bioscoop Chicago, Broerstraat 40, 1912-22/2/1944 (GN11189 RAN)
“Chicago-Bioscope.
Wij hebben wederom niets dan goeds te melden over de filmseries welke den bezoekers van de steeds gezellig gevulde zaal der Chicago-Bioscope worden geboden. “De Voddenraper van Parijs” was het driedeelig hoofdnummer van het programma van Vrijdag en Zaterdag. Spel, enscenering en opname waren perfect.
Een kleurenopname van Eclair van de bekende Willy was allerleukst terwijl de extra van Selig “de Stuurman der Bessie Harder” een prachtfilm was. Ook de overige nummers “deden” het goed.
Zondag en gisteren zagen we “Tersicore” een drie-acter, waarin de Spaansche danseres Tersicore eerst de liefde verstoort eener prinses doch later de verloofden weer tot elkaar brengt. Een tweedeelige Engelsch-Indische opname “de Wijze Olifant” gaf bewonderenswaardig werk te zien. “Tuilerieën van Parijs”, “Jong-Italië”, “Léonce” enz. waren verder alle uitstekende beelden.
Heden gaat ook een nieuw programma tot en met Dinsdag. Als hoofdnummer “Zigeuner’s Minnestrijd”, een film in meerdere deelen en waarin een groot stierengevecht moet voorkomen: De roep over deze film is uitmuntend, zoodat we iets moois verwachten mogen. Ook het overige programma pakt door aantrekkelijke titels.
De verbouwing nadert haar voltooiing. Men heeft reeds het bijzondere projectiedoek van de schutting verwijdert om het op het tooneel te monteeren en behelpt zich thans op een soort wit doek. Het beeld is wel iets minder helder voor een nauwkeurig opmerker, doch Vrijdag a.s. zal reeds de geheele schutting verdwenen zijn. Het euvel is dus van voorbijgaanden aard, als het al een euvel zijn mocht. Op de verbouwing komen wij nader terug.” (PGNC 24/9/1913)
Het interieur in de Chicago Bioscoop, Broerstraat, 1932 (F15285)
De projector met bijbehorende apparatuur van het Chicago Theater, Broerstraat, 1942 (GN11241 RAN)
Tijdens het bombardement werd ook de Chicago Bioscoop verwoest. Bij de wederopbouw werd de Carolus Bioscoop haar opvolger:
Het was lange tijd een van de trotste gebouwen van Nijmegen: de Carolus Bioscoop. Geopend in 1954, was het een van de belangrijkste voorbeelden van de Nijmeegse wederopbouw. De architect was Henri van Vreeswijk, bekend om zijn akoestische kennis.
Maison de Nouveauté’s
Verbouwing Maison de Nouveauté’s (De Gelderlander 20/3/1930)
“Uitbreiding Maison de Nouveauté’s
De modern winkelpuien maken een straat aantrekkelijker, voor het koopend en wandelend publiek.
En waar drukte is, is handel.
Om nu aan die aantrekkelijkheid mede te werken heeft Maison de Nouveauté’s haar pand aan de Broerstraat 12 van een geheel gemoderniseerden voorgevel voorzien. De styleering van de enkele meters dieper geworden entree verhoogt den modernen aanblik der Broerstraat, waar reeds verschillende architekten van naam hun ideeën tot uiting brachten. Bij dezen verbouw is weelderig met kathedraal glas gewerkt, het aspekt van den winkel werd hierdoor niet geschaad. Een diffuus, doch helder door Zeiss-lampen verkregen licht verhoogt vooral des avonds de aantrekkelijkheid der etalages, die wat ekspositie aangaat op artistiek peil staan. De symmetrische lijn der etalages brengt voornaamheid in den bouw en zal de dames imponeeren.
Voile en zijden stoffen, waarvan Maison de Nouveauté’s een pracht-kollektie in voorraad houdt, zijn hier de specialité’s van het huis.” (De Gelderlander 20/3/1930)
Magazijn Meuwese van Gerve architect van Gils
1919, Broerstraat 64
Overname Gebr Hamer door Meuwese van Gerve, Broerstraat 64 (PGNC 24/3/1919)
“Magazijn Meuwese- van Gerve.
Hedenavond heeft de opening plaats van het magazijn der N.V. Industrie- en Handels-Maatschappij M. Meuwese-van Gerve, dat gevestigd is in het pand waarin jaren lang de Gebr. Hamer hun zaak in koloniale- en grutterswaren hebben gedreven. Is er in den aard van het bedrijf dus weinig gewijzigd, al heeft het een groote uitbreiding verkregen doordat veel meer andere artikelen worden verkocht- in zijn uiterlijk herinnert niets aan de vroegere zaak. Het pand is geheel verbouwd en het winkelhuis doet denken aan de zoo vaak reeds gememoreerde Phoenix die, uit haar asch verrezen, door een ieder met bewondering wordt aangestaard.
Het is dan ook een juweeltje, zoowel uit- en inwendig, het nieuwe magazijn van de firma Meuwese-van Gerven. Uit alles spreekt het streven van deze maatschappij om het nuttige en het artistieke hand naar hand te doen gaan. Door het fraaie interieur der zaak zoowel als door de keurige verpakkingen en reclame-artikelen waarmede de firma naar buiten spreekt, ontwikkelt zij ongetwijfeld den schoonheidszin van het publiek. Daarbij zal dit aanstonds waardeeren, dat er nog een andere factor is, die met de genoemde samengaat: de bevordering van zindelijkheid en hygiëne. Want met één oogopslag constateert de bezoeker, dat in dezen winkel met zijn rijkdom van marmer, tegels, wit-cement muren, vloeren van ingelegde steen, koper, zink en glas verontreiniging van de waren haast eene onmogelijkheid is en deze dan ook op de beste wijze worden verzorgd.
Het lijkt ons onnoodig tot in bijzonderheden te wijzen op al hetgeen op dezen winkel zijn stempel van artisticiteit drukt. Wie er binnentreedt ontwaart onmiddellijk, dat hier een kunstenaar het ontwerp heeft geleverd. Niemand minder dan de dezer dagen overleden beroemde architect Jac. van Gils is dan ook bouwmeester van de winkels der firma Meuwese-van Gerve, waarvan deze nieuwe wel spoedig door velen zal worden bewonderd.
En wat betreft de groote verscheidenheid van artikelen, welke in deze zaak voorhanden zijn, een blik op eene advertentie elders in dit nummer geeft antwoord op alle vragen te dien aanzien.
Voor de Broerstraat is het nieuwe magazijn stellig een aanwinst.” (PGNC 25/10/1919).
In 1919 is er een verbouwing, waarbij de winkel tijdelijk is gevestigd in Houtstraat 2.
Druilerige Burchtstraat in november, maar de lichtjes branden (november 2025)
De Burchtstraat is al eeuwenlang een van de belangrijkste straten van Nijmegen. Eeuwenlang was deze van belang doordat het de Burcht met de Grote Markt en Sint-Stevenskerk verbond. Eind 19e eeuw werd het een van de belangrijkste winkelstraten. Bezienswaardigheden zijn onder andere de Loden Lady, het Stadhuis en wederopbouwpanden.
Hoewel de eerst gevonden vermelding van de Burchstraat uit 1370 stamt, bestaat deze al langer. Deze weg verbond de burcht -vandaar de naam- het Valkhof met de Grote Markt en de Sint-Stevenskerk. Voor de oorlog bestond deze straat uit 2 delen: de Korte Burchtstraat, die liep van de Grote Markt tot de Lange Nieuwstraat (bij het stadhuis). Deze straat was 10,5 meter breed. En een deel van de Lange Nieuwstraat tot het Valkhof, de Lange Nieuwstraat, 15 meter breed.
Daarbij wordt de Burchtstraat als grens gezien tussen de Benedenstad en het huidige centrum.
Vanaf 1880 ontwikkelde de straat zich als een van de belangrijkste winkelstraten. Ook tegenwoordig behoort het tot de hoofdlooproute.
Belangrijkste bezienswaardigheden van de Burchtstraat
Burchtstraat 69-71 architect Van der Kemp
De Loden Lady
Historische panden, waarvan sommige tot de middeleeuwen terug gaan
Huis Gebroeders van Limburg
Het Stadhuis
Al mot ik krupe
Na-oorlogse winkels van Gerzon (nu We, Burchtstraat 3/3a/3b ) en de voormalige Peek & Cloppenburg (nu H&M, Burchtstraat 2)
De Blauwe Steen
Hieronder staan de inmiddels verschenen artikelen over de Burchtstraat weergegeven, maar eerst een korte historie waarin bovendien de bezienswaardigheden worden besproken.
Tijdens rioolwerkzaamheden in 2001 wordt een bijzonder vondst gedaan: een honderden jaren oud skelet van een vrouw in een grafkist van lood, wat een zeer kostbare metaalsoort was. Daarop kreeg de vrouw de naam Loden Lady.
Aan de Burchtstraat bevonden zich een aantal stadskastelen, het betreft personen die direct bij de burcht zijn betrokken. Een daarvan is Johan Moliart, landrentmeester, kanselier en kapelaan van Reinoud II. Hij woonde in wat nu de hele hoek van de Burchtstraat is, tegenover de Valkhof. In pannenkoekhuis ’t Hoogstraatje zijn balken aangetroffen uit de eerste helft van de 14e eeuw en daarnaast kelders die qua vorm, kloostermoppen en datering overeenkomen met die van Burchtstraat 61-65.
Burchtstraat 61-65: Maelwael en Gebroeders van Limburg
Het pand op de Burchtstraat 61-65 had bijzondere bewoners: de schilder Maelwael, maar vooral de Gebroeders van Limburg, van wie hij hun oom was. Een mooi artikel is te lezen is te lezen op site van het huis. Onder het pand zijn kelders gevonden, die dateren uit de middeleeuwen.
Middeleeuwse restanten
Burchtstraat 53: met de moderne gevel van het tegenwoordige Kruidvat is het wat moeilijker voor te stellen dat het pand middeleeuwse resten herbergt.
Er zijn meer middeleeuwse restanten, waarvoor vooral de laatste jaren meer aandacht is. De Gemeente Nijmegen heeft onderzoek laten doen welke gebouwen van bouwhistorisch belang zijn. Een goed voorbeeld daarvan is het gebouw van het Kruidvat hiernaast: weinigen zullen vanwege de naoorlogse gevel vermoeden dat hier resten van veel oudere datum aanwezig zijn. Het betreft dan ook vaak stukjes muur, kelders of funderingen.
Stadhuis
De Burchtstraat met Raadhuis. De Gemeenteraad (links) is op dit moment in vergadering vanwege de kraakactie van een pand tegenover het stadhuis. Rechts de voormalige Gerzon (We) en Peek en Cloppenburg (H & M) (22 februari 2024)
Bouw en eerste eeuwen van het stadhuis
In de 14e eeuw verhuisde het stadhuis van de Benedenstad naar de Burchtstraat. Het was een lang huis op de hoek van de Burchtstraat en de Lange Nieuwstraat. In 1554-1555 ontwierp stadsbouwmeester Herman van Herengrave door dit huis met 2 andere huizen uit de 14e eeuw samen te voegen. Daar voor bouwde hij een schepenzaal met een zaal daarboven. Hij bouwde het stadhuis in de zogenaamde “vroeg renaissancestijl”.
Het Stadhuis (na de restauratie door Pierre Cuypers Sr. in 1880-1882) met op de hoek het Mariabeeld met baldakijn, gemaakt in 1881 door Edouard Colinet en daarnaast de i.o.v. Pierre Cuypers in 1882 vervaardigde 8 Keizerbeelden (Traianus, Karel de Grote, Frederik Barbarossa, Willem II, Karel IV en Karel V en (boven de ingang) Julius Caesar en Julius Civilus, 1910-1930 (GN682 RAN)
In de Schepen- of Trêveszaal werd de Vrede van Nijmegen getekend, een reeks vredesverdragen die tussen augustus 1678 en oktober 1679 werden getekend om einde te maken aan de Hollandse Oorlog en de Schoonse Oorlog. De Hollandse oorlog is in Nederland het meest bekend, omdat dit de oorlog was tussen Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en Frankrijk.
Het Raadsel van Nijmegen in de Schepenzaal. Schilderij van Pouwels van Schoten uit 1619 (Open Monumentendag 10-9-2024)
Tussen 1879 en 1882 restaureerde architect Pierre Cuypers het stadhuis. Daarbij werd het uitgebreid met een vleugel aan de westzijde, in dezelfde stijl als het oude stadhuis. Hij liet tevens kopieën maken van de renaissance beelden aan de gevel.
Oorlog: het stadhuis in brand
In de Tweede Oorlog raakte het stadhuis zwaar beschadigd. Allereerst door het bombardement van februari 1944. Vervolgens staken de Duitsers het stadhuis in brand tijdens Market Garden in september 1944. De voor- en zijgevels bleven gedeeltelijk gespaard.
Restauratie door architect Deur
In 1947-1953 vond de restauratie plaats naar ontwerp van ingenieur J.G. Deur. Hij was bij meerdere restauraties en herbouwprojecten betrokken. De westelijke vleugel van Cuypers werd vervangen door een moderne vleugel. Bovendien kreeg het stadhuis een toren, met een ui-vormige bekroning. Door houtgebrek werden de spanten van beton gemaakt. Tevens kwamen er in 1953 nieuwgemaakte replica’s van de beelden aan de voorgevel.
Traliewerk en Luik om gestraften ten toon te stellen, Raadhuis (Open Monumentendag 2024)
Luiken voorgevel, op oude wijze gemaakt (Open Monumentendag 2024)
Naast de beelden zorgde ir Deur er ook voor dat de luiken aan de voorgevel op de oude manier werden gemaakt.
Het grote luik diende om gestraften ten toon te stellen. (Bron: rondleiding Open Monumentendag 2024)
De feitelijke hoofdingang van het stadhuis ligt in de Korte Nieuwstraat.
Toren Stadhuis
De toren van het Stadhuis, maart 1955 (Commissariaat van Politie Nijmegen Afd. Fotografie via F15630 RAN CC0)
“Het bovenste gedeelte van de bakstenen toren is achthoekig en wordt bekroond door een uivormige spits. Pal onder dit achthoekige deel is een oud, gotisch fries aangebracht van de in de Tweede Wereldoorlog vernietigde en afgebroken Dominicuskerk uit de Broerstraat. De herbouw van het stadhuis vond plaats onder supervisie van ingenieur G.Deur.” (Bijschrift F93268 RAN)
Toegangspoort
Bordes Stadhuis (mei 2024)
De oorspronkelijke toegangspoort is gemaakt door de beeldhouwer Cornelis Sass, afkomstig uit Utrecht. “De toegangspoort is met zijn triomfboog- en zuilmotieven classicistisch te noemen.” (Kunst op Straat). In de bovenhoeken zijn een mannen- en vrouwenportret aangebracht, waarvan niet bekend is wie zij voorstellen. Boven de poort staat een Latijnse tekst, vertaald: “’’Let wel op hetgeen gij doet, want niet op last van mensen spreekt gij recht, maar in naam van Jahweh. Hij is bij U wanneer gij recht spreekt. Hebt dus een heilig ontzag voor Jahweh, en gaat eerlijk te werk, want bij Jahweh onze God bestaat geen onrecht, geen partijdigheid en geen omkoperij.’” (KoS). Oorspronkelijk waren de beeldhouwwerken beschilderd.
De toegangspoort is grotendeels authentiek en vervaardigd door Gaert van Dulcken in 1554. Bovenaan zijn 2 kraanvogels te zien. Van Dulcken (ook: Gaert Koitenbrouwer) maakte het schepengestoelte in het Raadhuis, de archiefkast en de “snijwerk en spreuken versierde kap van den schoorsteen in de tegenwoordige secretarie” (Van Schevichaven).
Uit stadsrekening blijkt, dat Sass 4 maanden in Nijmegen (van half maart tot half juli 1554) aanwezig was op de bouwplaats. Aangezien hij in die tijd nooit alle gevelbeelden heeft kunnen maken, wordt ervan uitgegaan dat de beelden al voor een groot deel elders gemaakt waren en hij de beelden in deze periode alleen plaatste en alleen de laatste hand legde op de beelden.
Boven de genoemde tekst staat het stadswapen en de keizerskroon, gedragen door 2 Gelderse leeuwen. Aan beide zijden staat een keizerbeeld, waarschijnlijk Julius Caesar en Julius Civilis.
Bij de restauratie van Pierre Cuypers in 1880-1882 was de toegangspoort bijgwerkt. Rond 1938 verving ir. J.G. Deur hem door een kopie; Kunst op Straat noemt dat de keizerbeelden na de Tweede Wereldoorlog zijn vervangen door kopieën van Albert Termote; het is mij nog niet bekend of het ook deze 2 beelden betreft.
Rechts ligt de zogenaamde Gedeputeerdenpoort: deze gaf vroeger toegang tot de vergaderruimte van de Gedeputeerden van Gelderland. Deze is gemaakt in 1663 in een classisistische stijl (wikipedia).
Loop door de Gedeputeerdenpoort even naar binnen: hier vindt je muurtekens die vanaf de 19e eeuw zijn verzameld en hier ingemetseld.
Wikipedia (tevens bron van bovenstaand artikel) en Noviomagus (met veel foto’s besteden al uitgebreid aandacht aan dit gebouw. Daarom wordt verder naar deze sites verwezen.
De Burchtsstraat was lange tijd in gebruik als woonstraat voor rijke Nijmegenaren. Vanaf 1880 verandert dit en wordt steeds meer een winkelstraat.
Burchtstraat 57 / Stockumstraat 10
Bouwjaar: ca. 1890
Burchtstraat 57 (april 2025)
Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld het winkelpand met bovenwoning Burchtstraat 75, een gemeentelijk monument. Formele tekst van het besluit tot aanwijzing: “ “Bakstenen pand met gestucte banden van drie bouwlagen, waarvan de onderste gevormd wordt door een houten winkelpui. De pui bestaat uit een vlakke boog tussen twee geornamenteerde pilasters. De etages hebben elk twee vensters waarvan die op de eerste etage boogvormig zijn terwijl die op de tweede etage sterk getoogd zijn. Brede kroonlijst met goot op consoles. Plat dak met leien schilddak aan de straatzijde waarin een zeer brede gemetselde topgevel is opgenomen, trapvormig met natuurstenen platen en een smeedijzeren anker.” “Uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven voorbeeld van winkelbouw, met name ook van belang vanwege het behoud van de oorspronkelijke pui.”
Burchtstraat 47
1885
Burchtstraat 47 (april 2025)
Modemagazijn De Centrale
Vanuit de Nieuwstraat naar de Eiermarkt (nog zichtbaar), zicht op de panden van Modemagazijn De Centrale, lunchroom van H.J. Jacobs, café-restaurant Old Dutch en Albert Heijn, 1953 (GN1786 RAN)
Op bovenstaande foto staat het pand in 1953 weergegeven: let bijvoorbeeld op dat op dat moment nog niet helemaal is wit geschilderd. Dan bevindt Modemagazijn De Centrale zich sinds 1939 in dit pand:
“Modemagazijn De Centrale
Het Modemagazijn De Centrale heeft deze week zijn zaak verplaatst van Broerstraat 43 naar Lange Burchtstraat 15, naast Eiermarkt.
Als men er de nieuwe zaak binnentreedt, vindt men een modern interieur in warm mahonie-tint.
Men bewondert er een keur-collectie handschoenen, sjaals, corsages, zakdoeken enz.
Eenig is hier ter stede het Modemagazijn De Centrale in het maken van leerhoedjes, kapjes, corsages, ceintuurs en alle garneering voor japonnen. Het combineeren in kleuren van verschillende leersoorten is iets heel bijzonders en fraai. Bekijkt men de artikelen dan ziet men dat de kleuren op een buitengewone manier en op smaakvolle wijze zijn verwerkt.
Het is de moeite waard om hier een kijkje te gaan nemen.
Het Modemagazijn de Centrale is de zaak voor dames met smaak.” (De Gelderlander 10/3/1939). In ieder geval komt de Centrale nog voor in het Adresboek 1955.
Zie ook de foto KN12855-24 uit 1986, wanneer op dat moment dames modezaak Fooks hier haar winkel heeft.
Gemeentelijk Monument
Burchtstraat 47 is vanaf 1988 een Gemeentelijk Monument. Met als tekst bij aanwijzing:
“Hoog smal, geheel gepleisterd pand van drie bouwlagen met schilddak. De pui is tot op grote hoogte afgevlakt en gemoderniseerd. De oorspronkelijke vormen zijn daarboven echter nog wel aanwezig. De smalle gevel is in drieën gedeeld door twee smalle verdiepte vakken links en rechts, waarin op de eerste etage hoge smalle vensters zijn aangebracht, met een schelpvormige stucbekroning. Op de tweede etage zijn de vakken blind. Het middengedeelte van de eerste etage wordt ingenomen door een vrij brede houten erker met afgeronde hoeken; daarboven bevindt zich een terugliggend balkon waarvan de gezwenkte bovendorpel van de deuren de kozijnvorm van het erkervenster herhaalt. Boven de gootlijst in het midden van de gevel een rijk met reliëf versierde dakkapel met oculusvenster. … Ondanks de verbouwde pui en de beschildering van de bovengevel nog een zeer karakteristiek voorbeeld van rijke bebouwing van een der hoofdstraten in het zich ontwikkelende Nijmegen. Als specimen van neobarokke ornamentatie in deze stad tamelijk zeldzaam.”
Oorlog en wederopbouw
Een van de opvallende kenmerken van de Burchtstraat is hoe breed deze straat is. Bij de wederopbouw werd de Korte- en Lange Burchtstraat samengevoegd en verbreed: de verkeersplannen waren gericht op het bezoek van het centrum met de auto. De auto’s zijn inmiddels verdwenen en sinds juli 2019 rijden er ook geen bussen meer door deze straat.
Daarnaast is de afwisseling van voor- en naoorlogse gebouwen opvallend. De Burchtstraat is dan ook een van de straten die zwaar is getroffen in de Tweede Wereldoorlog: het bombardement van 22 februari 1944 en tijdens de gevechten rond Market Garden in september 1944. Naast slachtoffers, leverde dat veel verwoeste panden op. Dat betekende bijvoorbeeld ook, dat een aantal winkeliers tot 2 keer toe hun winkel kwijtraakten.
Ook in de naoorlogse bouw is nog een onderscheid te onderkennen: aan de zuidkant, in de buurt van het stadhuis, kwamen een aantal grote, prestigieuze projecten. Een aantal panden, de voormalige Gerzon (nu, in mei 2024 de We) en Peek & Cloppenburg (nu, in mei 2024 de H & M) worden tegenwoordig gezien als hoogtepunten in de wederopbouw van Nijmegen.
Panden gelegen tegenover het Stadhuis in de Burchtstraat, van rechts naar links; Hunkemöller Lexis, de Apotheek Bijleveld en Modezaak Gerzon en geheel links Peek & Cloppenburg , gezien in de richting van de Grote Markt, 1955-1956 (GN3711 RAN)
Aan de kant van het stadhuis zijn de panden aanvankelijk wat kleiner, met veelal Nijmeegse architecten als ontwerper. Richting het Valkhof zijn echter weer wat grotere projecten te vinden.
Tijssen architecten Blanksma en Ijsebrands
Bestektek. v.h. bouwen van winkelpand met twee bovenwoningen a/d Lange Burchtstr. Te Nijmegen t.n.v. dhr. G.J. Derksten, Architecten Bureau: C. Blanksma-C.J. IJsebrands Guyotstraat 2, tekenaar: Bruyns, datum tekening: december 1953 (D12.418134)
Detail portiek: Bestektek. v.h. bouwen van winkelpand met twee bovenwoningen a/d Lange Burchtstr. Te Nijmegen t.n.v. dhr. G.J. Derksten, Architecten Bureau: C. Blanksma-C.J. IJsebrands Guyotstraat 2, tekenaar: Bruyns, datum tekening: december 1953 (D12.418134)
De voorkant bestaat uit een portiek in het midden en daarnaast twee grote etalage ruimtes. Achter de linker etalage bevindt zich de opgang naar de bovenwoning. Opvallend is dat zich aan het einde van het portiek naast de ingang nog een kleine etalage ruimte bevindt.
De hele benedenverdieping bestaat vrijwel uit de winkel. Aan de achterkant bevindt zich nog een kantoor, een trap, de w.c, en een kamer.
“De heer J.G. Tijssen opende in de Burchtstraat ’n nieuwe zaak
De zevenjarige Willy Tijssen en haar zusje, de vijfjarige Betty, beiden gekleed in een lichtblauw feestjurkje, hielden Vrijdagmiddag om half drie samen een zilveren serveerblad vast. Op deze schaal lagen een schaar en een sleutel. De ceremoniemeester nodigde de ere-gast van de middag uit zich van deze voorwerpen te bedienen. En deze, wethouder Duives, knipte toen met de schaar het traditionele (blauwe) lint door en stak vervolgens de sleutel in het slot van de glaspanelen deur, die toegang gaf tot de nieuwe herenkleding- en modeartikelenzaak Tijssen aan de Bloemerstraat 30-32.
De wethouder sprak na de door hem verrichte opening van het nieuwe winkelpand de eigenaar, de heer J.G. Tijssen, mede namens B. en W. op hartelijke wijze toe. Na hem nam het woord de heer Gerritzen van het aannemersbedrijf Gerritzen en Zn., dat de bouw voor zijn rekening had genomen. Op kernachtige wijze drukte de heer C.J. Ijsebrands, architect (Op 28-3 volgt er een rectificatie, dat het het Architectenbureau Blanksma-Ijsbebrands betreft (Nijmeegsch dagblad 28-03-1955)), zich uit toen hij de heer Tijssen, die met zijn echtgenote, zijn zoon en zijn vier dochters temidden der aanwezige gasten stond, “een kapitein van een schip” noemde, dat zojuist te water was gelaten en dat verder zijn koers wel zou vinden. De heer IJsebrands heeft niet alleen de architectuur voor zijn rekening genomen, ook persoonlijk heeft de heer Tijssen veel steun van hem mogen ondervinden.
De trotse eigenaar van Nijmegens niieuwste winkelpand begon in 1947 in de Van Welderenstraat een eigen zaak. De eerste steen van zijn momentele bezit werd in Maart 1954 gelegd. De receptie werd door velen bezocht.
Het interieur is niet enkel aantrekkelijk doordat Flora er bezit van genomen heeft; de zakelijke aanblik op zichzelf is mede door de moderne architectuur prettig aandoend voor het oog.” Nijmeegsch dagblad, 26-3-1955)
Ook Burchtstraat 8 is een eerder ontwerp -uit 1950- van Blanksma en IJsebrands, met een veel traditioneler ontwerp dan bijvoorbeeld het pand van Tijssen op Burchtstraat 30.
Burchtstraat 8
Bestektekening voor de bouw van een woon en winkelhuis aan de Korte Burgstraat te Nijmegen voor rekening van de Heer J.H. v Hezewijk, Malden, architecten C. Blanksma en C.J. Ijsebrands, datum tekening 23-13-1949 (D12.410297)
Aanleg Marikenstraat
Burchtstraat voor de komst van Marikenstraat, 31/5/1995 (Ger Loeffen via F37672 RAN CCBYSA)
Een belangrijke ontwikkeling voor het aanzicht van de Burchtstraat is de aanleg van de Marikenstraat. Op de bovenstaande foto zijn de panden te zien, die voor deze aanleg rond 1999 zijn gesloopt: de Scapino tot en met Geeraerdts (het pand waar de 2 fietsers langs rijden).
Het oorspronkelijke bijschrift van F37672: “Ondernemers en bewoners zijn woedend over de voorgenomen afbraak van vijf winkelpanden en twaalf woningen ten behoeve van het nieuwe winkelgebied Mariënburg. Kern van het plan ‘Centrum-2000’ is de nieuwe winkelpassage, die van de Burchtstraat naar de Ziekerstraat gaat lopen. In het oorspronkelijke plan zou alleen de voormalige Scala-bioscoop, nu Scapino winkel, worden afgebroken.”
Scapino zelf gaat naar een noodwinkel op Plein 1944 (F25200 RAN) en zal als hoekpand met de Marikenstraat terugkeren, waar het sindsdien zit.
Blauwe Steen
De Blauwe Steen (januari 2020)
Zie hiervoor het uitgebreide artikel op Huis van de Nijmeegse Geschiedenis
Al mot ik krupe, beeld van Toon Heijmans
Al mot ik krupe beeld Burchtstraat (juli 2023)
“Al mot ik krupe” is een beeld van Toon Heijmans. Het was een geschenk van het Prinsenconvent aan de stad Nijmegen ter ere van haar 2000-jarig bestaan. Het kunstwerk beeldt de eerste regels van “Al mot ik krupe” uit, een lied van Groadus van Nimwegen, waarin hij de Stevenstoren bezingt:
“Al moet ik krupe
Op blote voeten goan
ik wil nog een keer
Sint Steven heuren sloan”
Toon Heijmans
Antonius Arnoldus Maria Heijmans (Nijmegen 19 october 1926 – Nijmegen 27 mei 2018) was een leraar en kunstenaar
Ad Lansink schreef op zijn site een biografie naar aanleiding van diens overlijden.
Momenteel (mei 2024) worden er gepland gemaakt om de Burchtstraat groener en mooier te maken. Het maakt onderdeel uit van een plan om de gehele route van Trajanusplein tot en met Burchtstraat aantrekkelijker te maken.
Voor een deel om de Burchtstraat mooier te maken: zoals gezegd is de Burchtstraat érg breed, wat des te meer opvalt nu het verkeer weg is. En daarbij schept het ontbreken van verkeer mogelijkheden om de straat attractiever te maken. En daarnaast komt de wens van vergroening voort vanuit het oogpunt van klimaatsverandering en de gevolgen daarvan: de Burchtstraat is een stenige omgeving, waarbij warmte langer wordt vastgehouden en neerslag minder makkelijk kan wegstromen.
Wonen in Nijmegen 