Hoewel geen slagerij, zijn op de Lange Hezelstraat 86 een sluitsteen van een hakmes en zaag en een paardenkop te zien. In ieder geval is het een blijvende herinnering dat hier ooit een slagerij heeft gezeten.
Wanneer deze zijn aangebracht, is mij tot toe nog onbekend. Wél is er tussen 1906 tot in de jaren 50 sprake van een slagerij in deze winkel. Het betrof echter rund- en varkensslagerij en géén paardenslagerij.
Slager A. Janssen
Op 1 juni 1906 opent A. Janssen zijn slagerij. Daarvoor was Ja. Daems, winkelierster in ieder geval vanaf 1896 de gebruiker van dit adres (afgaande op de Adresboeken; bovendien is op de bouwtekening hieronder Daems doorgehaald).
Uit de bouwtekening (gevonden in het dossier bij de aanleg van de riolering in 1912), blijkt er sprake te zijn van het ontwerp van een nieuwe voorgevel. De aanvrager is A. Janssen, Mr. slager, Hezelstraat No 86. De ontwerper is M. Jansen, Bloemerstraat 118.
Bij dit ontwerp blijkt er een koeiekop te zijn ingetekend, waar op dit moment de sluitsteen van het slagers hakmes en zaag zich bevindt – maar dit kan ook perspectiefwerking zijn.
Wel is in ieder geval de boog te herkennen.
Bij “Perceel Boddelstraat” (Bottelstraat) staat eveneens Janssen. Het is mij nog onbekend of dit A. Janssen betreft, of dat het om een ander persoon gaat. Wel blijkt uit de bouwtekening voor de aanleg van de riolering in 1912 (tekening D12.382704), dat dit perceel geen onderdeel is van het perceel van de slagerij.
De slagerij blijf echter maar een jaar bestaan: in juni 1907gaat A.P.J. Janssen failliet (PGNC 9/6/1907). Op maandag 24 juni worden de vleeswaren verkocht (De Gelderlander 23/6/1907), in de Gelderlander 23/6/1907 staat de aankondiging van de veiling op 3 en 17 juli van “Een winkelhuis en Erf aan de Lange Hezelstraat no. 86, groot 1.48 are, waarin een slagerij is uitgeoefend.”
J.D. Evers
Op 2 augustus 1907 verplaatst J.D. Evers zijn “vleeschhouwerij en spekslagerij” van Lange Hezelstraat 98 naar nummer 86 (De Gelderlander 2/8/1907).
Vermeldenswaardig is hun advertentie dat zij op de paasvee tentoontenstelling 2 ossen hebben aangekocht, die zijn bekroond met eerste en eere-prijs en tweede prijs; zij waren gemest en afkomstig van A.W. Burgers te Weurt (PGNC 15/3/1929).
In PGNC 4/1/1930 staat een advertentie dat die dag de slagerij gesloten is; in 1930 komt D. Evers als slager voor (PGNC 3/10/1930): waarschijnlijk betreft het overlijden J.D. Evers en heeft D. Evers de zaak overgenomen.
In het Adresboek 1922, 1924, 1926 en 1928 komen zowel “J.D.” als “D.” op dit adres voor als “slager”.
D. Evers
In ieder geval komt D. Evers nog in het Adresboek van 1948 voor als slager. Dan is er ook een regel “Ëvers, D.J. slager”. Waarschijnlijk betreft dit een zetfout voor “J.D.”. Wel opvallend is dat ook in de Adresboeken 1951 en 1955 er weer een “Evers, J.D.” slager is. Of dit een opvolger van D. is of een gewijzigde naam van het bedrijf is onbekend.
Op 4 februari 1949 overlijdt Dirk Evers. (De Gelderlander 5/2/1949).
In de Adresboeken 1951 en 1955 komt op dit adres weer een “Evers, J.D.” slager. Of “J.D.” de initialen van de opvolger betreft of de naam van de firma is onbekend.
In ieder geval komt ook de weduwe D. Evers, geboren P. Steinman. Zij komt in 1955 op dit adres voor.
Hapjesautomaat en koelcel
Vanaf November 1937 is het mogelijk om hapjes uit de automaat te kopen. In PGNC 17/11/1938 verschijnt een artikeltje (en advertentie) dat de slagerij een nieuwe koelcel heeft laten plaatsen. Een deel is ingericht voor de slagerij en een deel voor de hapjes voor de automaat. “Het is het allernieuwste op het gebied wat de Fa. Tadema tot nu toe heeft bereikt. Het is een groote hygiënische aanwinst voor de Fa. D. Evers, zie zeker door de vele cliëntèle van slagerij en automaat op hoogen prijs gesteld zal worden.” (PGNC 17/11/1938)
Vervolg: Zuivelhuis?
In januari 1951 verschijnt de aankondiging van “Het Zuivelhuis”, die een van de 2 winkels op Lange Hezelstraat opent. Of en welke relatie er met de familie Evers is, is mij onbekend. In ieder geval zijn er een aantal advertenties gevonden, onder andere in De Gelderlander 12/3/1954.
Op F55695 is een foto van een voddenman te zien, met rechts daarachter Het Zuivelhuis, waarvan het zonnescherm naar beneden is.
Er is niet uitputtend onderzocht wat het vervolg is geweest. Hoewel de bouwtekeningen openbaar zijn, wil ik ze verder niet op deze plaats publiceren.
In het gevonden Adresboek 1971 zit Mata Hari op dit adres; In 1998 is een foto (D12.653934) gemaakt van de situatie op dat moment: dan blijkt Mata Hari een plaat voor het gedeelte waar al dan niet de sluitsteen zich bevindt over het gehele breedte van het pand te hebben gemaakt. Daarnaast is de uitsparing waar zich nu het paardenhoofd bevindt leeg.
Wel is opvallend dat op tekening D12.653938 ui 1998 noch de sluitsteen, noch de kop of uitsparing daarvoor zijn ingetekend.
Afgaande op de foto hieronder zit het Mozaïek Atelier in deze winkel.
Bij de verbouwing in 2018 is er expliciet sprake van de sluitsteen en het paardenhoofd in zowel de “bestaande” als de “nieuwe” situatie (D180091617).
In oktober 2021 opende “Make it greener” hier haar fysieke winkel.
In september 2023 is het Atelier Kroost.
Paardenhoofd en sluitsteen?
Momenteel is nog onduidelijk wanneer de sluitsteen en het paardenhoofd precies zijn aangebracht. De sluitsteen is mogelijk aangebracht in de tijd dat het pand daadwerkelijk een slagerij was, ergens tussen 1906 en begin jaren 50.
Het paardenhoofd zal echter juist níet in deze tijd aangebracht: de slagerijen van Janssen en Evers waren runder- en varkensslagers. (In ieder geval was er in de tijd van Mata Hari geen sprake van een dierenkop).
wikipedia: “Vroeger bestond er een strengere scheiding dan tegenwoordig tussen slachterijen voor paarden en slachterijen voor andere dieren”. Bovendien was paardenvlees goedkoper.
Behalve om onduidelijkheid te voorkomen, zou een rund- en varkensslagerij -volgens mij- zich nooit associëren met een paardenslagerij (en vice versa).
Wonen in Nijmegen 