Tag: architectuur

Hertogstraat 23 en 25 restaurant Gandhi gesloten (mei 2024)
#Nijmegen, Centrum, Gebouw van de dag, Geen categorie, Hertogstraat

Hertogstraat 23-25, Visch- en Kaashandel Jac. Wouters architect vd Boogaard

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1913 Hertogstraat 23-25 (huidig; vroeger soms Hertogstraat 31 genoemd)

Hertogstraat 23 en 25 restaurant Gandhi gesloten (mei 2024)
Hertogstraat 23 en 25 – het lichte pand links naast de boom, restaurant Gandhi gesloten (mei 2024)

Veel Nijmegenaren zullen Hertogstraat 23-25 vooral kennen van het restaurant Gandhi. Het pand is echter gebouwd als 2e winkel voor de vis- en kaaswinkel Jac. Wouters in 1913, naar een ontwerp van architect van de Boogaard.

Een aantekening bij dit artikel: vanwege straatnaamveranderingen/adreshernummeringen wordt nog geen volledig overzicht gegeven van de eigenaren. Het artikel volgt hier de verbouwingen die aan het pand hebben plaats gevonden; het is dus mogelijk dat er in de loop der tijd eigenaren/gebruikers zijn geweest die geen verbouwing hebben doorgevoerd.

Visch- en Kaashandel Jac. Wouters, architect vd Boogaard

1913 (dan Hertogstraat 31 geheten)

Advertentie opening Wouters Hertogstraat 23 (De Gelderlander 9/5/1913)
Advertentie opening Wouters Hertogstraat 23 (De Gelderlander 9/5/1913)

Het pand is gebouwd als 2e winkel voor de vis- en kaaswinkel Jac. Wouters in 1913, naar een ontwerp van architect van de Boogaard.

Daarbij is opvallend dat de winkel slechts een klein deel van de begane grond betreft. Daarachter bevindt zich een huiskamer. En eveneens opvallend: vervolgens een open plaats, dan een keuken en salon. En vervolgens een tuin met daarachter een magazijn.

Plan voor het bouwen van een Winkelhuis met Magazijn en een afzonderlijk Bovenhuis aan de Hertogstraat te Nijmegen. Kad: bekend Sectie C No 4317 + 4318 (D12.383343) Hertogstraaat 23 en 25 (op dat moment Hertogstraat 31) Architect vd Boogaard
Plan voor het bouwen van een Winkelhuis met Magazijn en een afzonderlijk Bovenhuis aan de Hertogstraat te Nijmegen. Kad: bekend Sectie C No 4317 + 4318 (D12.383343)
Begane Grond: Plan voor het bouwen van een Winkelhuis met Magazijn en een afzonderlijk Bovenhuis aan de Hertogstraat te Nijmegen. Kad: bekend Sectie C No 4317 + 4318 (D12.383343) architect vd Boogaard
Begane Grond: Plan voor het bouwen van een Winkelhuis met Magazijn en een afzonderlijk Bovenhuis aan de Hertogstraat te Nijmegen. Kad: bekend Sectie C No 4317 + 4318 (D12.383343)

Waarschijnlijk betreft het gebouw met de “keuken en salon” een tweede woning, aangezien rechts van de winkel een gang is ingetekend. Maar mogelijk bestaat de begane grond uit 1 woning en is er daarnaast sprake van een bovenhuis.

Op de de eerste verdieping van het voorste stuk is tevens een keuken aanwezig, met daarnaast een aantal kamers. Echter: onder het gebouw zijn kelders aangebracht, waarbij onder een deel van de kelder onder de winkel de kelder van het “bovenhuis” is.

Op de tweede verdieping van het voorste gedeelte is een badkamer aanwezig. Daarnaast zijn er op deze verdieping 3 slaapkamers en een klein deel “zolder”.

Ook is er een badkamer op de eerste verdieping van het achterste gebouw. De eerste verdieping van dit stuk telt 2 slaapkamers en op de 2e verdieping nog eens 3 slaapkamers.

Bloem detail Hertogstraat 23-25 (mei 2024)
Bloem detail Hertogstraat 23-25 (mei 2024)
Pilaren, detail Hertogstraat 23 - 25 (mei 2024)
Pilaren, detail Hertogstraat 23 -25 (mei 2024)

Bij de opening

Wanneer de vis en kaaswinkel Wouters haar deuren in mei 1913 opent, schrijft het PGNC het hieronder staande artikel. Daarbij iets over de al genoemde hernummering: op een gegeven moment wordt Hertogstraat 31 (tijdelijk) gebruikt, waarschijnlijk ook (en mogelijk als gevolg van het adres Hersteeg 31, zoals de Hertogstraat tijdelijk is genoemd. Dat verklaart tevens waarom Wouters in de advertentie hierboven huisnummer 23 noemt en het artikel 31:

“Visch- en Kaashandel Jac. Wouters.

In het perceel Hertogstraat 31 heeft morgenavond de opening plaats van den tweeden winkel van den heer Jac. Wouters, die op de Zeigelbaan sinds vele jaren een drukbeklanten handel in visch- en kaas heeft. Het getuigt dus wel van vooruitgand in zaken, dat thans de tweede winkel in een ander stadsdeel zijn deuren voor de clientèle zal openstellen. De nieuwe winkel maakt zoowel uit- als inwendig een keurigen indruk en kan werkelijk voor eene model-inrichting op dit gebied gelden. Van verren afstands reeds trekken in groote vergulde letters de woorden >Kaas Visch< de aandacht van den wandelaar. De onderpui van den sierlijken gevel is geheel opgetrokken uit Beiersch graniet en de bovenbouw is in de kostbare Brucorner steen, terwijl bij de boogvormen in den gevel St. Même-steen is aangebracht. Treedt men den winkel binnen, dan wordt het oog aangenaam getroffen door het inderdaad schitterend interieur. De heer Wouters heeft geen kosten gespaard om met dezen nieuwen winkel uitstekend voor den dag te komen en het gebouw als het ware symbool te doen zijn van de degelijkheid zijner zaken. De vloer is met honderden Uljee-tegels ingelegd en stelt een Smyrna-tapijt voor. Verder ziet men in de wanden van den geheel steenen en marmeren toonbank en van den winkel zelf fraaie tegeltableaux met toepasselijke voorstellingen. Twee deze tableaux komen ook in den gevel voor. Keurig verf- en zeer mooi koperwerk, ook van de electrische verlichting, volmaken het geheel.

Achter in den wnkel is een kantoortje en vindt men drie porceleinen vuurklei bakken voor de verfrissching van de visch.

Ook de andere afdeelingen van den winkel munten uit door het samengaan van sierlijkheid en degelijkheid. De gangen hebben alle terrasso-vloeren, in het magazijn achter in het pand is een steenen ijskast gebouwd volgens het nieuwste systeem en ook de kaaskelder onder in den winkel is frisch en practisch ingericht.

Dat deze winkel aan de hoogste eischen omtrent hygiëne voldoet behoeft geen betoog.

Bij de opening morgenavond zullen in de etalage o.m. eenige Oceaan-visschen worden uitgestald, welke de belangstelling nog wel zullen verhoogen voor dit nieuwe pand, dat een sieraad voor de Hertogstraat is.

Wij laten hieronder de namen volgen van hen die aan den bouw en inrichting hebben meegewerkt. Het zijn de heeren van den Boogaard, architect; van de Wagt Sr., aannemer; G.W. Tesser, Oude Stadsgracht, schilder; Reuser-van Alfen, electrische installatie, allen alhier; leverancier der tegels Heystee Smit, Amsterdam.”  (PGNC 8/5/1913)

Verbouwing naar Café, architect Okhuijsen

1941

Verbouwing Perceel Hertogstraat No 23 Inrichting tot Cafe, Architect J.D.A. Okhuijsen, datum dossier 23-9-1941 (detail D12.405742)
Verbouwing Perceel Hertogstraat No 23 Inrichting tot Cafe, Architect J.D.A. Okhuijsen, datum dossier 23-9-1941 (detail D12.405742)

In 1941 vindt er een verbouwing naar een café plaats. Hiervan is J.D.A. Okhuijsen de architect. Er is nog niet onderzocht of er na Wouters nog een andere gebruiker van het pand is geweest. Aan de voorgevel vindt er geen wijziging plaats; het betreft vooral de verbouwing van de winkel tot Café-biljart. Daarbij wordt het gedeelte van de gang bij het café getrokken. Op de open plaats worden toiletten geplaatst.

Heropening cafe biljart Reinhard in 1946 (De Gelderlander 23/5/1946)
Heropening cafe biljart Reinhard in 1946 (De Gelderlander 23/5/1946)

1947: Verbouwing NV de Bijenkorf, met nummer 27, architecten Architecten D. en P. Benning

Hertogstraat 27 en 29 in 1952: Bij de begrafenis van de heer A.P. Keijser werden alle zaken van de familie Keijser in Nijmegen door de begrafenisstoet gepasseerd. Op de foto neemt het personeel van de Bijenkorf (die later aan de Burchtstraat werd gevestigd) afscheid met het uitreiken van bloemstukken. Antonius Petrus Keijser (de poppendokter van de Lange Hezelstraat 10) was de oprichter van N.V. de Bijenkorf en N.V. Handelsmij. TEPA (Molenstraat 52). Eigenaar van de Bijenkorf G. Keijser was de tweede zoon van de overledene, 1/9/1952 (J.F.M. Trum via GN18746 RAN CCBYSA)
Hertogstraat 27 en 29 in 1952: Bij de begrafenis van de heer A.P. Keijser werden alle zaken van de familie Keijser in Nijmegen door de begrafenisstoet gepasseerd. Op de foto neemt het personeel van de Bijenkorf (die later aan de Burchtstraat werd gevestigd) afscheid met het uitreiken van bloemstukken. Antonius Petrus Keijser (de poppendokter van de Lange Hezelstraat 10) was de oprichter van N.V. de Bijenkorf en N.V. Handelsmij. TEPA (Molenstraat 52). Eigenaar van de Bijenkorf G. Keijser was de tweede zoon van de overledene, 1/9/1952 (J.F.M. Trum via GN18746 RAN CCBYSA)

In 1947 vindt de verbouwing voor de Bijenkorf plaats (geen relatie met de bekende keten). De architecten zijn D. en P. Benning. Daarbij wordt de begane grond van nummer 27 bij de winkel getrokken. Het winkelgedeelte van nummer 23-25 krijgt een passage met aan weerskanten etalages. De openplaats en de bergingen achter het biljart worden als verkoopruimte bij de winkel getrokken. Daarachter komen toiletten. Het pakhuis blijft pakhuis.

Plan tot het uitbreiden van de percelen aan de Hertogstraat Nos 23-25 en 27 te Nijmegen, Architecten D. en P. Benning, datum dossier 14-3-1947 (D12.407398)
Plan tot het uitbreiden van de percelen aan de Hertogstraat Nos 23-25 en 27 te Nijmegen, Architecten D. en P. Benning, datum dossier 14-3-1947 (D12.407398)

Waar het biljart gedeelte zat, wordt de muren naar het winkelgedeelte van nummer 27 doorgebroken. De winkel op nummer 27 had al een eigen ingang rechts, deze blijft behouden.

De Bijenkorf had geen behoefte aan de café inventaris, advertentie De Gelderlander 21/4/1947
De Bijenkorf had geen behoefte aan de café inventaris, advertentie De Gelderlander 21/4/1947

Zie voor nummer 27 verder het volgende artikel:

De Bijenkorf zal hier tot 1952 haar winkel hebben. Daarna vindt de verhuizing plaats naar de nieuwbouw:

Bijenkorf architect Rodenburg

In oktober 1954 opent de Bijenkorf (niet de keten) op Burchtstraat 110 haar nieuwe winkel. De oorspronkelijke winkel zat in…

1976-1977 Verbouwing voor J. v.d. Hoek, architect P. Hermans

Plan voor het verbouwen van de winkel en het woonhuis aan de Hertogstraat 23-25 te Nijmegen v.r.v. de WelEd. Heer J. v.d. Hoek, wonend Grotestraat 6 te Cuijk, P. Hermans architekt, datum tekening 4-12-1976 (D12.509152)
Plan voor het verbouwen van de winkel en het woonhuis aan de Hertogstraat 23-25 te Nijmegen v.r.v. de WelEd. Heer J. v.d. Hoek, wonend Grotestraat 6 te Cuijk, P. Hermans architekt, datum tekening 4-12-1976 (D12.509152)

De volgende verbouwing is uit 1976/1977. (Behalve een verbouwing van de achterkant in 1959). Dan wordt het pand Hertogstraat 23-25 weer een winkel zonder de doorbraak met nummer 27.

Het betreft vooral de verbouwing van de begane grond: de passage met de etalages wordt bij de winkel zelf getrokken. Een deel van het achterste gedeelte van de winkel wordt magazijn en verblijfsruimte.

(Ook al zijn de gegevens openbaar, ik wil op deze plaats vanwege privacy de bouwtekeningen niet verder publiceren).

Vervolg

In 1984 zit Noviomagum in het pand; In de richting van de Hertogstraat, 25 mei 1984 (Ber van Haren via kn13363-6 RAN CCO)
In 1984 zit Noviomagum in het pand; In de richting van de Hertogstraat, 25 mei 1984
(Ber van Haren via kn13363-6 RAN CCO)

Volgende verbouwingen vinden in ieder geval plaats in 1980 (veranderen winkel tot horecabedrijf) en 2009 (veranderen winkelpui en entree bovenwoningen).

Er is niet onderzocht wat de verdere geschiedenis van het gebouw is. In ieder geval zit in 1984 Noviomagum in het pand.

Jarenlang heeft hier Indiaas restaurant Gandhi gezeten, op dit moment (mei 2024) is het restaurant gesloten.

Gemeentelijk Monument

Het pand is een gemeentelijk monument. Als waardering:

“Architectuurhistorisch van waarde vanwege de kwaliteit van het ontwerp en als voorbeeld van een vroeg twintigste-eeuws woon-winkelpand in de art nouveau trant. De voorgevel heeft een eenvoudige en evenwichtige uitstraling en kent een precieze detaillering. Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als kenmerkend onderdeel van de aaneengesloten gevelwand van de Hertogstraat en als een van de weinige vooroorlogse gebouwen die in dit deel van de stad bewaard zijn gebleven. De vormgeving van het woonhuis en de winkelpui met art nouveaukenmerken weerspiegelt de ontwikkeling van het winkelapparaat in de vroege twintigste eeuw en geeft het pand daarmee cultuurhistorische waarde. Dat de historische parcellering grotendeels behouden is en het pand deel uitmaakt van een aaneengesloten rij panden van vóór de Tweede Wereldoorlog maken dat het pand bouwhistorisch een indicatieve waarde heeft.”

Van den Boogaard, architecten

Architecten Van den Boogaard 3 Generaties met 4 architecten Van den Boogaard. De eerste is beeldhouwer/architect Antonius van den Boogaard.…

J.D.A. Okhuysen, architect

OVER J.D.A. Okhuysen, architect Okhuysen (of Okhuijsen) lijkt vooral als architect van de wederopbouw veel gebouwen in het centrum van…

Hertogstraat 27 en 29 architect Claase
#Nijmegen, Centrum, Hertogstraat

Hertogstraat 27 en 29 architect Claase

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1904 Hertogstraat 27 en 29

Hertogstraat 27 en 29 architect Claase
Voormalig bloemenwinkel Gerretsen & Valeton, Hertogstraat 27 (en daarnaast 29) (mei 2024)

In mei 1904 ontwerpt architect Claase een winkelhuis en woonhuis aan de Hertogstraat (27 en 29). De opdrachtgevers zijn de gebroeders Faazen, die wonen op nummer 27 en ook in de nieuwbouw op nummer 29 zullen gaan wonen. In november 1904 opent de bloemisterij Gerretsen en Valeton op nummer 27. Opvallend aan de het pand zijn de kleurrijke bloementegels. Jarenlang heeft bovendien de Wildcentrale in deze winkel gezeten.

De eerste luifel is nummer Hertogstraat nummer 27; Hertogstraat gezien in de richting van het Kelfkensbos, links het Wintersoord, 1910 (J.H. Schaefer via F14527 RAN)
De eerste luifel is Hertogstraat nummer 27; Hertogstraat gezien in de richting van het Kelfkensbos, links het Wintersoord, 1910 (J.H. Schaefer via F14527 RAN)

In het PGNC 27/5/1904 staat de aankondiging van de aanbesteding van “Het amoveeren van perceel No. 29 aan de Hertogstraat en daar ter plaatse weder bouwen van een Woon- en Winkelhuis, voor rekening van de Heeren A. en J. Faazen”.

Winkelhuis en Woonhuis voor de Heeren Faazen aan de Hertogstraat no 29, architect Claase, datum tekening mei 1904 (D12.378739)
Winkelhuis en Woonhuis voor de Heeren Faazen aan de Hertogstraat no 29, architect Claase, datum tekening mei 1904 (D12.378739)

Aan de indeling is te zien dat op de begane grond links bestemd is voor een winkel met daarbij een werkkamer en rechts een woonfunctie heeft. Uit de bouwtekening D12.378739 blijkt verder dat de eerste en tweede verdiepingen ingedeeld zijn als woningen.

Winkelhuis en Woonhuis voor de Heeren Faazen aan de Hertogstraat no 29, architect Claase, datum tekening mei 1904 (D12.378738)
Winkelhuis en Woonhuis voor de Heeren Faazen aan de Hertogstraat no 29, architect Claase, datum tekening mei 1904 (D12.378738)

Kleurrijke tegels met bloemen

Tegeltableau bloemen Hertogstraat 27 (mei 2024)
Tegeltableau bloemen Hertogstraat 27 (mei 2024)

Een opvallend element van deze panden zijn de tegels met bloemen. Deze lijken in D12.378739 nog niet te zijn ingetekend. Het is mij nog onbekend wat de reden is van de bloementegels, een aantal mogelijkheden:

  • Vanwege bloemisterij Gerretsen & Valeton: mogelijk was vanaf het begin bekend -zij hadden daarvoor hun winkel op Hertogstraat 3- dat zij hun winkel op nummer 27 zouden vestigen of hebben zij op enig moment de tegels laten aanbrengen. Dit lijkt het meest waarschijnlijk, aangezien in ieder geval tot de Tweede Wereldoorlog hier de bloemenzaak was gevestigd;
  • Vanwege de vroegere landbouwfunctie van deze plek: de gebroeders Faazen staan in het adresboek van onder andere 1903 als “landbouwer” in het adresboek; nummer 27 is een “stal”;
  • Een andere reden, bijvoorbeeld puur decoratie
Tegeltableaus Hertogstraat 29 (mei 2024)
Tegeltableaus Hertogstraat 29 (mei 2024)

Opvallend is dat op de foto uit 1910 de bloementegels nog niet lijken te zijn aangebracht. Ook op de ansichtkaart van de kwekerij (zie hieronder) zijn er geen tegels te zien. Een andere mogelijk is dat de tegels op dat moment zijn overgeschilderd.

Ook op de foto uit 1910 lijken er nog geen bloementegels te zijn aangebracht

Bloemisterij Gerretsen & Valeton

In november 1904 verhuist bloemisterij Gerretsen & Valeton naar de Hertogstraat no. 27. De eigendomsverhouding is nog niet achterhaald: of Gerretsen & Valeton de eigenaar van het gebouw waren of dat zij huurder van het pand waren.

“Bloemenmagazijn Gerretsen & Valeton.

De firma Gerretsen & Valaton, de welbekende bloemisten, die hunne uitgestrekte kweekerij te Hees hebben, hebben heden hun magazijn in de Hertogstraat no. 3 verplaatst naar het perceel no. 27 diezelfde straat, een ruim en luchtig pand, dat volkomen aan de eischen voor dit veelomvattend vak voldoet. Het net ingerichte magazijn beantwoordt ten volle aan de eischen des tijds en van de branche en is in staat een welriekende bloemenschat en de uitgebreidste plantensorteering te bewaren. De naam der firma Gerretsen & Valeton is een zoo gevestigde, dat hierop zeker niet nader de aandacht behoeft te worden gevestigd; als voorheen weet men nu waar het adres is wanneer men iets zeer artistieks en goeds op dit gebied wil verkrijgen.” (PGNC 24/11/1904).

Kwekerij in Hees

Zij hebben hun kwekerij in Hees. De bijbehorende woningen bestaan nog steeds: de huidige adressen zijn Schependomlaan 36 en 46 (beiden gemeentelijke monument).

Momenteel ben ik nog bezig met het verzamelen van gegevens van Schependomlaan 36 en 46. Opvallend genoeg heb ik tot nu toe geen contract gevonden waarbij Gerretsen en Valeton eigenaar zijn van de winkel. Na het overlijden van Gerretsen, overleden in 1910, gaat Valeton voor zichzelf verder. Daarbij gaat hij een N.V. aan met P.F. Marttin. Hij, en daarna zijn zoon, lijken in de jaren 20 eigenaar geworden te zijn van de winkel.

1944: Noodwinkel de Bijenkorf

Hertogstraat 27 en 29 in 1952: Bij de begrafenis van de heer A.P. Keijser werden alle zaken van de familie Keijser in Nijmegen door de begrafenisstoet gepasseerd. Op de foto neemt het personeel van de Bijenkorf (die later aan de Burchtstraat werd gevestigd) afscheid met het uitreiken van bloemstukken. Antonius Petrus Keijser (de poppendokter van de Lange Hezelstraat 10) was de oprichter van N.V. de Bijenkorf en N.V. Handelsmij. TEPA (Molenstraat 52). Eigenaar van de Bijenkorf G. Keijser was de tweede zoon van de overledene, 1/9/1952 (J.F.M. Trum via GN18746 RAN CCBYSA)
Hertogstraat 27 en 29 in 1952: Bij de begrafenis van de heer A.P. Keijser werden alle zaken van de familie Keijser in Nijmegen door de begrafenisstoet gepasseerd. Op de foto neemt het personeel van de Bijenkorf (die later aan de Burchtstraat werd gevestigd) afscheid met het uitreiken van bloemstukken. Antonius Petrus Keijser (de poppendokter van de Lange Hezelstraat 10) was de oprichter van N.V. de Bijenkorf en N.V. Handelsmij. TEPA (Molenstraat 52). Eigenaar van de Bijenkorf G. Keijser was de tweede zoon van de overledene, 1/9/1952 (J.F.M. Trum via GN18746 RAN CCBYSA)

De tot nu toe laatste gevonden advertentie van bloemenmagazijn is in PGNC 28/9/1942, waarin een loopjongen wordt gevraagd.

In ieder geval heeft de Bijenkorf in november 1945 hier haar winkel (De Gelderlander 22/11/1945). Dit was een noodwinkel, nadat het bombardement van februari 1944 de winkel op de Stikke Hezelstraat had verwoest en vervolgens de nieuwe winkel op de Lange Burchtstraat in september 1944 in vlammen opging.

In 1951 breidt zij uit door de noodwinkel Hertogstraat 8, waar voorheen kokzaak Draper gevestigd was, over te nemen. In 1954 verhuist de Bijenkorf naar de nieuwbouw van de Burchtstraat. Zie onderstaand artikel, waarbij tevens een foto van de noodwinkel is opgenomen:

Bijenkorf architect Rodenburg

Poelier De Wildcentrale

Tegenwoordig is al jarenlang poelier De Wildcentrale in dit pand gevestigd.

Poelier Wildcentrale Hertogstraat 27 en 29, 1989 (Ber van Haren via ZN35960 CCO)
Poelier Wildcentrale Hertogstraat 27 en 29, 1989 (Ber van Haren via ZN35960 CCO)

Gemeentelijk monument

Het pand is een gemeentelijk monument: “Samen met het naastgelegen woonhuis fraai voorbeeld van Jugendstil bebouwing. Interessant als voorbeeld van de gemengde bebouwing van de randstraten van het centrumgebied met naast elkaar woon- en winkelbestemming.”

B.J.C. Claase, architect

OVER B.J.C. Claase 2 Woonhuizen 1897-1898 Groesbeekseweg 23 Hotel Eerste Walstraat 60 20-2-1902 Zaal Nos. 50, 52 en 54 aan…

Groesbeekseweg 23 architect Claase

IN 1897/1898 ontwerpt architect Claase 2 woonhuizen op de hoek Groesbeekseweg en Guyotstraat voor de heer Burgers.

Pro Persona, Tarweweg 2 ,2000-2008 (Martine Ridderbos via F24663 RAN CCBYSA)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Pro Persona Tarweweg architect van Huut

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1998 Tarweg 2

Pro Persona, Tarweweg 2 ,2000-2008 (Martine Ridderbos via F24663 RAN CCBYSA)
Pro Persona, Tarweweg 2 ,2000-2008 (Martine Ridderbos via F24663 RAN CCBYSA)

Van Huut ontwierp het gebouw aan Tarweweg 2 voor het RIAGG (tegenwoordig Pro Persona). In 1998 werd het vijf verdiepingen tellende gebouw opgeleverd. Het staat aan een grote vijver.

Van Huut, Architectenbureau Alberts en Van Huut

De architect van het pand is Max van Huut. Hij studeerde aan het Hoger Technisch Instituut in Amsterdam. Na een aantal andere bureaus, kwam hij in 1975 te werken bij het architectenbureau van Ton Alberts. Zij zijn vooral bekend  van het NMB- (later ING-) hoofdkantoor in Amsterdam uit de jaren 80, het “Zandkasteel”. In 1987 werd hij partner en vanaf dat moment heet het bureau Architectenbureau Alberts en Van Huut. Het staat onder leiding van Van Huut. Het gebouw is gebouwd volgens de zogenaamde organische stijl.

De portefeuille van Van Huut bestaat uit veel verschillende projecten, onder andere: Kantoren, fabrieken, scholen, kerken, woningen, ziekenhuizen, verbouwings-en renovatieprojecten. Daarnaast geeft hij lezingen over zijn projecten en visies.

Politiebureau en vluchtelingen

Een deel staat al langer leeg. Bestaande zorgbehandelingen worden overgeplaatst naar andere Pro Persona-locaties. Dat heeft al langer als beleid huisvesting af te stoten om geld te kunnen besparen.

Op termijn zal de politie verhuizen naar dit pand. Door een reorganisatie is het bureau aan de Stieltjesstraat te groot geworden, terwijl dat van de Muntweg juist te vol is geworden. Het is denkbaar dat het hoofdbureau en dat van de Muntweg zal worden samengevoegd wanneer de verhuizing daadwerkelijk zal plaats vinden.

Ze heeft het pand in 2019, nadat het sinds 2015 te koop heeft gestaan voor een vraagprijs van 3 miljoen euro. De politie was al langere tijd op zoek naar nieuwe huisvesting. En ze had daarbij de wens om zich op een locatie tussen Dukenburg en Nijmegen-centrum te vestigen. Voordat zij zich daar vestigt, blijkt er een grote verbouwing nodig te zijn. De verhuizing zal echter niet eerder dan 2025 zal plaats vinden.

Op dit moment (augustus 2023) zitten er Oekraïense vluchtelingen in het pand. Het gebouw was daarvoor in gebruik geweest voor kwetsbare jongvolwassenen die maatschappelijke begeleiding krijgen van de stichting Kairos. Zij zijn verhuisd naar een ruimte aan de Wijchenseweg.

Bronnen

Politie verhuist van Stieltjesstraat naar Tarweweg, Frank Hermans in de Gelderlander, 24-04-19

https://www.gelderlander.nl/nijmegen-e-o/politie-verhuist-van-stieltjesstraat-naar-tarweweg~a6558015/#comments-anchor

Voormalig kantoor van Pro Persona in Nijmegen is nieuwe opvangplek voor Oekraïense vluchtelingen, Jacqueline van Ginneken in de Gelderlander 15-08-22

https://www.ad.nl/nijmegen/voormalig-kantoor-van-pro-persona-in-nijmegen-is-nieuwe-opvangplek-voor-oekraiense-vluchtelingen~a2920921

Beschrijving met foto’s van het gebouw 2012 (Zadelhoff makelaars): https://adoc.pub/te-koop-tarweweg-2-nijmegen.html

Albert Heijn; Gezien ter hoogte van de Stockumstraat. Links op de achtergrond de Platenmakersstraat, 1939 (ir. J.G. Deur via F15383 RAN CCBYSA)
#Nijmegen, Burchtstraat, Centrum

Albert Heijn Burchtstraat

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1934 Burchtstraat 53 (huidig)

Albert Heijn; Gezien ter hoogte van de Stockumstraat. Links op de achtergrond de Platenmakersstraat, 1939 (ir. J.G. Deur via F15383 RAN CCBYSA)
Albert Heijn; Gezien ter hoogte van de Stockumstraat. Links op de achtergrond de Platenmakersstraat, 1939 (ir. J.G. Deur via F15383 RAN CCBYSA)

In 1934 verhuist Albert Heijn van de winkel op de “hoek Burchtstraat-Stokkumsestraat” naar het verbouwde pand op de Burchtstraat, met huidig nummer 53. De winkel werd tijdens het bombardement verwoest en zou een nieuwe, moderne voorgevel krijgen. Het gebouw is echter al veel ouder dan de 20e eeuw: het is in ieder geval bekend in de 14e eeuw en zal vanwege de aanwezigheid van middeleeuwse resten op de monumentenlijst worden geplaatst.

Vooraf, 1895: Muziekhandel Polak

"Bestaande toestand", bouwtekening in verband met de verbouwing 1934 (D12.400358)
“Bestaande toestand”, bouwtekening in verband met de verbouwing 1934 (D12.400358)

Voordat Albert Heijn zich in dit pand vestigde, was het de muziekhandel van Philip Polak. Hij  had vanaf 1895 hier zijn winkel gehad, nadat hij uit de Augustijnenstraat was verhuisd.

“Nijmegen, 19. November.

Al weder is in de Burchtstraat een nieuw magazijn geopend en wel dat van den heer Philip Polak, die zijn uitgebreiden muziekhandel van de Augustijnenstraat naar de Burchtstraat No. 35 heeft overgebracht. Behalve een groot assortiment piano’s, orgels en strijkinstrumenten vindt men in dit magazijn een groote collectie muziek, verder speeldoozen in alle genres, snaren, enz. Ook voor de St.-Nicolaas zijn een aantal fantasie-artikelen met muziek voorhanden, die zeker vele koopers zullen vinden. De heer Polak had stellig geen beteren stand voor zijn handel kunnen vinden. Wij hopen, dat spoedig alle muziekbeoefenaars uit Nijmegen en de omstreken den weg naar zijn magazijn zullen weten te vinden.” (PGNC 20/11/1895)

1934: verbouwing en verhuizing van Albert Heijn

Filiaal: Nijmegen Verbouwing perceel Lange Burghstraat Winkelpui, Zaandam N.V. Alb. Heijn, datum tekening 8 juni 1934 (D12.400359)
Filiaal: Nijmegen Verbouwing perceel Lange Burghstraat Winkelpui, Zaandam N.V. Alb. Heijn, datum tekening 8 juni 1934 (D12.400359)
Verbouwing perceel Lange Burghstraat te Nijmegen Kad. Sectie C. No 5293 voor de N.V. Alb. Heijn Z/dam, datum tekening mei 1934 (D12.400358)
Verbouwing perceel Lange Burghstraat te Nijmegen Kad. Sectie C. No 5293 voor de N.V. Alb. Heijn Z/dam, datum tekening mei 1934 (D12.400358)
Verbouwing perceel Lange Burghstraat te Nijmegen Kad. Sectie C. No 5293 voor de N.V. Alb. Heijn Z/dam, datum tekening mei 1934 (D12.400358)
Verbouwing perceel Lange Burghstraat te Nijmegen Kad. Sectie C. No 5293 voor de N.V. Alb. Heijn Z/dam, datum tekening mei 1934 (D12.400358)

De verbouwing is ontworpen door de eigen architecten van Albert Heijn. De belangrijkste verbouwing lijkt de voorkant te betreffen, waar van 2 winkels 1 winkel is gemaakt.

Daarbij lijkt het pannendak vervangen te zijn door een plat dak.

De opening

De Gelderlander over de opening in oktober 1934:

“Albert Heijn.

Hedenmiddag werd de nieuwe winkel Albert Heijn in de Lange Burchtstraat 21 geopend.

Het is een opvallende overgang van een eenvoudigen winkel op den hoek Lange Burchtstraat-Stokkumstraatje, nu naar het kapitale pand, waarin eerst de muziekhandel der firma Polak was gevestigd.

De architect der firma Albert Heijn heeft de pui grondig veranderd en er zoo’n frisch uitzicht aan gegeven, dat de Lange Burchtstraat er op vooruitgegaan is.

Advertentie Heropenin0g; Albert Heijn noemt zowel de adressen Lange Burchtstraat 21 als 27 (PGNC 30/10/1934)
Advertentie Heropenin0g; Albert Heijn noemt zowel de adressen Lange Burchtstraat 21 als 27 (PGNC 30/10/1934)

De nieuwe winkel van Albert Heijn is geheel naar de eischen des tijds ingericht- zoo hygiënisch als bouwkundig.

Er kwamen (twee groote winkelramen, waarvoor de kwaliteitsartikelen tot volle recht kunnen komen.

Binnen is de winkel geheel betegeld in lichte tinten. Marmeren toonbanken met ingebouwde vitrines, welke een weelde aan waren toonen, sluiten de winkel af van de wanden met de tallooze vakken en bakken. Alle winkelbakken zijn afgedekt.

Bij de nieuwen winkel is nu ook een vleeschafdeeling gevoegd.

In deze afdeeling is een speciale koelinrichting aangebracht, waarin de fijnste vleeschwaren frisch gehouden worden.

Het is een lust in den nieuwen winkel rond te kijken- eerst nu komen de A.H.-artikelen tot volle recht.

Het doel der firma Albert Heijn is de beste kwaliteiten te leveren tegen langst mogelijken prijs.

Zij wordt daartoe in staat gesteld doordat de meeste artikelen in eigen fabrieken klaar gemaakt en verpakt worden te Zaandam, waar ook de contrôle is op alle artikelen, welke naar de A. Heijn-winkels- ongeveer tweehonderd in het land- gaan.

In Zaandam is gevestigd een koek- en banketfabriek, een cacao-chocoladefabriek, een biscuitfabriek en een voor suikerwerken.

Verder zijn in Zaandam ingericht eigen koffiebranderijen, een theemeleerinrichting en eigen afdeelingen voor het reinigen en sorteeren van peulvruchten en zaden.

In totaal werken er in Zaandam ongeveer 600 arbeiders in de A. Heijn-fabrieken.

De eerste A. Heijn-winkel werd te Oostzaan geopend: nu bijna een halve eeuw geleden- thans bezit Albert Heijn over het geheele land 200 winkels. De eerste fabriek der uitgebreide A. Heijn-industrie werd 40 jaar geleden gebouwd.

Wij zijn hier voor een industriëele onderneming van groot formaa.

De verbouwing te Nijmegen werd uitgevoerd naar eigen A. Heijn-architectonisch ontwerp door de firma Brand alhier.

De firma Ruikes verzorgde de electriciteitsvoorziening en de firma Bökkerink het frissche schilderwerk.

Door bemiddeling van de heer N.S. Verbeek, makelaar, werd indertijd het pand van de firma Polak aangekocht voor de firma Albert Heijn.” (De Gelderlander 31/10/1934)

Bombardement februari 1944

De verwoeste Albert Heijn; Opruimingswerkzaamheden na de verwoestingen van het bombardement 22 februari 1944. Rechts Albert Heijn met links daarvan de Urquelle Stube, na de oorlog Old Dutch geheten, met links daarvan Ockhuizen Lunchroom. Op de achtergrond zichtbaar de splitsing van de Platenmakersstraat (rechts) en de Korte Burchtstraat (links), 22-2-1944 (Gn114 RAN)
De verwoeste Albert Heijn; Opruimingswerkzaamheden na de verwoestingen van het bombardement 22 februari 1944. Rechts Albert Heijn met links daarvan de Urquelle Stube, na de oorlog Old Dutch geheten, met links daarvan Ockhuizen Lunchroom. Op de achtergrond zichtbaar de splitsing van de Platenmakersstraat (rechts) en de Korte Burchtstraat (links), 22-2-1944 (Gn114 RAN)

Tijdens het bombardement van 22 februari 1944 raakte Albert Heijn en de panden daaromheen beschadigd. Maar niet totaal verwoest, zoals zoveel panden. In 1944 vindt de heropening van de winkel plaats.

Heropening Albert Heijn Lange Burchtstraat 1944 (PGNC 4-3-1944)
Heropening Albert Heijn Lange Burchtstraat 1944 (PGNC 4-3-1944)

Een foto uit 1953 is te zien op GN1786.

"Bestaande toestand" Albert Heijn Burchtstraat, datum tekening 22-3-1956 (D12.427103)
“Bestaande toestand” Albert Heijn Burchtstraat, datum tekening 22-3-1956 (D12.427103)

1957: Verbouwing Albert Heijn naar 1 open ruimte

In het Bouwdossier zijn 2 dossiers te vinden uit 1957: een met “Veranderen winkelpand” met datum 3-4-1957 en 1 met “Wijzigen bouwen winkelpand” met datum 11-12-1957. Afgaande op dit dossier lijkt dat het pand na 1934 niet meer is gewijzigd (een andere mogelijkheid is echter dat Albert Heijn in 1944 een noodverbouwing heeft laten uitvoeren). Ook de weergegeven indeling is die van 1934. Wanneer de bestaande toestand wordt vergeleken met de foto uit 1953, GN1786, zijn er toch afwijkingen te zien. De meest opvallende is dat de bogen boven de ramen op de eerste verdieping zijn verdwenen.

De wijziging in het bouwdossier van 1957 lijkt vooral technische uitwerkingen te betreffen. Ook hier is het Bouwbureau van Albert Heijn N.V. Zaandam de architect.

Voorgevel verbouwing Albert Hein Burchtstraat, Datum tekening 21-2-1957 (D12.427104)
Voorgevel verbouwing Albert Hein Burchtstraat, Datum tekening 21-2-1957

Bij de voorgevel is de gevel van de begane grond gewijzigd. Op basis van de “bestaande toestand” bij de verbouwing in 1983 is voor D12.427109 gekozen als tekening om de indeling weer te geven (zie hieronder. Het verschil met D12.427104 lijkt vooral te bestaan in de plaatsen van de zuilen).

Opvallend is dat het nu gaat om een grote, open winkel. Een deel van het magazijn is naar de 2e verdieping verplaatst,

Voorgevel verbouwing Albert Hein Burchtstraat, Datum tekening 22-3-1956 (D12.427109)
Voorgevel verbouwing Albert Hein Burchtstraat, Datum tekening 22-3-1956 (D12.427109)

In ieder geval is het pand in 1960 nog een Albert Heijn, zie de foto: F15447.

Vervolg

Burchtstraat 53, juli 2019 (Google Streetview)
Burchtstraat 53, juli 2019 (Google Streetview)

Er is verder niet uitputtend onderzocht wat de geschiedenis van het pand daarna is geweest.

In 1983 vindt de verbouwing van het pand plaats voor Gebr. Voss naar ontwerp van Keijsers interieurs en timmerwerken b.v. Daarbij is het opvallend dat ook bij de “bestaande toestand” de verdiepingen lijken op de huidige situatie met strakke, rechthoekige ramen; terwijl op de bouwtekening uit 1957 nog ramen met bogen waren ingetekend.

Daarnaast heeft in ieder geval in 1994 en 2009 een verbouwing aan de voorgevel plaats gevonden (die -ook al betreft het openbare documenten- hier vanwege privacy niet verder zullen worden behandeld).

Middeleeuws pand, gemeentelijke monumentenlijst

Tegenwoordig (april 2024) zit het Kruidvat in pand. De geschiedenis van dit gebouw gaat echter veel verder terug dan de 20e eeuw. Het huis is al bekend in de 14e eeuw.

Middeleeuws huis

Omroep Gelderland: “een groot 14e eeuws huis, mogelijk in de vorm van een stadskasteel, dat later onder meer de roemruchte 16e-eeuwse taveerne Rodeburcht huisvestte. Later bood het pand onderdak aan de verzameling Romeinse oudheden van Mr. Johan In de Betouw. In het tot in den treure verbouwde pand bevinden zich nog bouwkundige resten uit vele eeuwen, aldus de gemeente Nijmegen.”

Op gemeentelijke monumentenlijst

In 2015 is het een van de 10 gebouwen die op de gemeentelijke monumentenlijst zullen worden geplaatst. De procedure om het gebouw op de monumentenlijst te krijgen is het gevolg van de in 2010 vastgestelde bouwhistorische waardenkaart van Nijmegen. Hierop is alle belangrike hsitorische bebouwing ingetekend. Het gaat dan niet alleen om de voorgevel, maar ook om bouwkundige resten in de rest van het pand.

Manufacturenmagazijn Duives met op de de achtergrond het nieuwe complex; Straatbeeld zonder stadsschouwburg. Na veel gesteggel in de gemeenteraad werd op 14 april 1935 begonnen met de afbraak van de schouwburg. Een klein deel van het vrijkomende terrein werd benut om de Burchtstaat te verbreden. Het lukte pas geruime tijd later het terrein te verkopen aan de NV Handel en Exploitatie Mij. Zeekant uit Den Haag, die er naar een ontwerp van de architect L.D. Kuipers een complex met 7 winkels en 9 afzonderlijke bovenwoningen realiseerde. Links de Incasso Bank en rechts op de hoek met de Oude Stadsgracht de herenmode zaak van Duives. Het nieuwe complex was overigens geen lang leven beschoren, het werd verwoest tijdens gevechten in september 1944 door terugtrekkende en brandstichtende Duitsers. 1938-1939 (GN11015 RAN)
#Nijmegen, Burchtstraat, Gebouw van de dag

Manufacturenmagazijn Duives architect Veugelers

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1935 Lange Burchtstraat 40 (oud)

Manufacturenmagazijn Duives met op de de achtergrond het nieuwe complex; Straatbeeld zonder stadsschouwburg. Na veel gesteggel in de gemeenteraad werd op 14 april 1935 begonnen met de afbraak van de schouwburg. Een klein deel van het vrijkomende terrein werd benut om de Burchtstaat te verbreden. Het lukte pas geruime tijd later het terrein te verkopen aan de NV Handel en Exploitatie Mij. Zeekant uit Den Haag, die er naar een ontwerp van de architect L.D. Kuipers een complex met 7 winkels en 9 afzonderlijke bovenwoningen realiseerde. Links de Incasso Bank en rechts op de hoek met de Oude Stadsgracht de herenmode zaak van Duives. Het nieuwe complex was overigens geen lang leven beschoren, het werd verwoest tijdens gevechten in september 1944 door terugtrekkende en brandstichtende Duitsers. 1938-1939 (GN11015 RAN)
Manufacturenmagazijn Duives met op de de achtergrond het nieuwe complex op de plaats van de oude schouwburg, 1938 -1939 (GN11015 RAN)

In 1935 ontwerpt architect Veugelers de verbouwing voor Manufacturenmagazijn J.H. Duives. Op bovenstaande foto is dit pand te zien op de hoek met de Oude Stadsgracht. Onderaan het artikel is een foto te zien van de het pand vóór de verbouwing.

Overigens zal Veugelers ook de verbouwing voor het pand daarnaast, de bloemenzaak Bloemenmagazijn van Groningen (Lange Burchtstraat 38) ontwerpen.

In september 1944 worden de panden verwoest doordat deze door de Duitsers in brand worden gestoken.

“Manufacturenmagazijn J.H. Duives.

Aan de Lange Burchtstraat No. 40 is vanmiddag geopend het manufacturen-magazijn van de firma J.H. Duives. Vroeger was dit pand annex met het aangrenzende winkelhuis, doch alleen de étalage-ruimte ervan benut. Thans echter is hiervoor, dank zij een grondige verbouwing, waarbij de geheele beganegrondverdieping werd weggebroken en opnieuw gebouwd, een keurig, modern winkelhuis in de plaats gekomen. Met zijn teakhouten gevel en de ruime vitrines met de bronzen spijlen, maakt het pand een uitstekenden indruk; knus en gezellig is het interieur. Alle waardeering dan ook voor het werk van den architect, den heer Veugelers.

Vestigen wij er nog de aandacht op, dat firma Duives ook een afdeeling heeren-mode in haar zaak heeft opgenomen.”  (PGNC 28/6/1935)

De Schouwburg aan de Oude Stadsgracht 1, kort voor de afbraak; gezien vanuit de Lange Burchtstraat in de richting van het Kelfkensbos. Rechts, op de hoek, uitverkoop van de Damesmodewinkel van Banens en Beermann (waar in 1935 de Manufacturenzaak van J.H. Duives zou worden gevestigd), 1935 (GN8078 RAN)
Rechts, op de hoek, uitverkoop van de Damesmodewinkel van Banens en Beermann (waar in 1935 de Manufacturenzaak van J.H. Duives zou worden gevestigd); De Schouwburg aan de Oude Stadsgracht 1, kort voor de afbraak; gezien vanuit de Lange Burchtstraat in de richting van het Kelfkensbos, 1935 (GN8078 RAN)

Martinus Eduardus Veugelers, architect

Architect Martinus Eduardus Veugelers (Nijmegen,19-8-1878 – 16-12-1956) Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis heeft reeds een uitgebreid artikel geschreven over…

Vishandel Overmeer architect Veugelers

Vishal Overmeer opent in februari 1955 zijn nieuwe vishal op Augustijnenstraat 29, nadat zijn oude zaak bij bombardement van februari…

Nieuwjaarswens (De Gelderlander 31/12/1927)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Nijs en Vale architect Deur

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1953 Nijverheidsweg 19

Ir. Deur ontwerpt de nieuwe fabriek voor Nijs en Vale op het industrieterrein aan het Maas-Waalkanaal. Nijs en Vale was in 25 jaar uitgegroeid van een klein smederij tot een belangrijke fabriek van stalen ramen en constructiewerken. In 1994 sloot het haar deuren.

Een foto uit 1974 is te vinden op F11362 RAN

Vooraf

Nieuwjaarswens (De Gelderlander 31/12/1927)
Nieuwjaarswens (De Gelderlander 31/12/1927)

In 1926 vestigt F.J. Nijs zich aan de Graafseweg, op de hoek met de van Hezewijkstraat. Hij verkoopt fietsen en richt een smederij in voor klein ijzerwerk voor de woningbouw. De oppervlakte is 10 vierkante meter.

Verhuizing Groenestraat

Verhuizing Nijs naar de Groenestraat 62 (De Gelderlander 17/12/1931)
Verhuizing Nijs naar de Groenestraat 62 (De Gelderlander 17/12/1931)

Eind 1931 verhuist hij vanwege ruimtegebrek naar hij een woning aan de Groenestraat, met een smederij. Hij krijgt op 8-12-1931 een hinderwetvergunning  voor : het oprichten van een door electriciteit gedreven smederij achter perceel Groenestraat no. 62, op het terrein, kad. bekend gemeente Hatert Sectie C, no. 6166”. Deze verkrijgt hij op  (PGNC 11/12/1931).

“De ruime werkplaats, begrensd door een flink open terrein, is voorzien van de meest moderne machines, waar alle soorten smeed-, hek- en rastwerken vervaardigd kunnen worden. Voor de bouwvakken is deze uitstekend geoutilleerde inrichting dan ook een zeer goed adres, temeer daar desgenscht alles volgens tekening kan worden geleverd.” (De Gelderlander 17/12/1931)

Nijs en Vale

Advertentie Nijs en Vale PGNC 12/9/1939
Advertentie Nijs en Vale PGNC 12/9/1939

De oppervlakte bedraagt 200 vierkante meter. H.H. Vale treedt rond 1938 aan als compagnon toe. In 1938 werken 40 man bij Nijs en Vale.

Oorlog, bevrijding en brand

Er wordt een begin gemaakt met de bouw van een nieuwe fabriek: de oppervlakte wordt 450 vierkante meter en een jaar later vergroot tot 900 vierkante meter.

Waarschijnlijk heeft de aanvraag voor een hinderwetvergunning tot “het uitbreiden en wijzigen van haar door elektriciteit gedreven smederij in het perceel Groenestraat no. 62, kad. bekend, gemeente Hatert, Sectie C, no. 6166” (PGNC 2/1/1940) te maken met deze uitbreiding. Omdat het onderzoek langer duurt, kan de gemeente haar beslissing nog niet nemen in de daarvoor reguliere termijn (PGNC 15/2/1940). Uiteindelijk krijgt ze haar vergunning (PGNC 8/5/1940) onder een aantal voorwaarden die te maken hebben met het voorkomen van geluidsoverlast (ramen gesloten, enz).  

Maar dan begint de Tweede Wereldoorlog in 1940. Personeelsleden moeten in Duitsland werken, het bedrijf komt stil te liggen en de gebouwen worden verhuurd. Bij de bevrijding vorderen de geallieerden de gebouwen als opslagplaats en garage. Tijdens 2e Kerstdag breekt er brand uit tijdens een feestavond en brandt het gebouw geheel af.

Na de bevrijding: uitbreiding

Nijs en Vale: een advertentie na de oorlog (De Gelderlander 25/4/1946)
Nijs en Vale: een advertentie na de oorlog (De Gelderlander 25/4/1946)

Hoewel na de bevrijding er orders binnenkwamen, had Nijs en Vale geen gebouw, noch machines. Toch werd er in de open lucht gewerkt en maakte het stalen ramen. In 1945 werd het gebouw weer opgetrokken. In de bovenstaande advertentie staat als kantoor Hazenkampscheweg 9 genoemd. Dit is het huisadres van F.J. Nijs (Adresboek 1951)

In 1947 kreeg de fabriek een uitbreiding.  Daarvoor kocht Nijs en Vale het naastgelegen terrein aan de Groenestraat aan, waarbij het een uitweg naar de Thijmstraat had. Dan is de oppervlakte 2700 vierkante meter.

Afgaande op de advertentie hieronder, was er nog een andere uitdaging: woningen voor haar werknemers.

Gevraagd: kosthuizen of pensionnen (De Gelderlander 8/8/1950)
Gevraagd: kosthuizen of pensions (De Gelderlander 8/8/1950)

In 1951 viert het bedrijf haar 25 jarig bestaan en tevens het 12,5 jarig bestaan van het bedrijf Nijs en Vale. In die tijd is het bedrijf uitgegroeid van kleine smederij naar een van de belangrijkste bedrijven van dat moment.

Een fabriek in een woonwijk

In 1951 blijkt de fabriek (te) groot te zijn geworden, terwijl het midden in de woonwijk staat. Er was niet voorzien dat de fabriek na de oorlog zo hard zou groeien. Voor de oorlog was de fabriek, net als andere fabrieken en werkplaatsen in wijken, “klein” geweest.

Het betreft dan vooral de zandstraalmachine die overlast veroorzaakt. Deze “veroorzaakt niet alleen een hels kabaal, maar, zo vroeg spr. (Van Yperen, P.v.dA. in de raadsvergadering), kan deze machine niet behoorlijk worden afgeschermd zodat de wijde omgeving geen of weinig last meer heeft van het stof?”

De fabriek blijkt dan inmiddels al een aantal maatregelen te hebben genomen. Een verdere afscherming is technisch mogelijk, maar is zeer kostbaar. Nijs heeft intussen beloofd dat de machine ’s nachts niet meer zal werken en overdag alles dicht te houden, zodat het stof zich zo min mogelijk verspreid. Dan zijn er al gesprekken over overplaatsing aan de gang: “De directie wil graag de fabriek overplaatsen naar het industrieterrein, maar zo heeft zij gezegd, dan moet de gemeente wat soepeler zijn.” (De Gelderlander 4/10/1951)

Plannen verplaatsing fabriek

Op 9-1-1952 overlijdt J.F. Nijs. Hij heeft al de plannen voorbereid om de fabriek naar het industrieterrein aan het Maas-Waalkanaal te verplaatsen. Daarbij zal de gemeente de fabriek aan de Thijmstraat overnemen, waarin de brandweer wordt gevestigd.

De fabriek aan de Nijverheidsweg

December 1953 opent Nijs en Vale haar fabriek voor ramen en constructiewerken aan het Maas-Waalkanaal. Op dat moment werken er 170 man personeel. Ir Deur was de architect van deze bouw, fa. Smits en zn. De aannemer. Architect Jan Jansen zal voor de inrichting van de kantoorlokalen zorg dragen.

Het voordeel van de nieuwe fabriek is dat bewerkingen makkelijker kunnen worden uitgevoerd: er zijn minder handelingen nodig om de stalen ramen en constructiewerk naar de plaats van bestemming te krijgen. Als het werk de constructiewerkplaats verlaat, gaat het naar de zandstraal of schopeerinrichting. Hiervoor zijn aparte ruimtes ingericht. Voor de fabriek zijn 2 woningen gebouwd: 1 voor de bedrijfsleider en 1 voor de portier.

Pfell, een vriend van de inmiddels overleden Nijs bij de opening: “De stichter, die toen hij begon niets bezat, heeft de grondslag gelegd voor een moderne industrie, die voor Nijmegen grote betekenis heeft.”

De nieuwe fabriekshal is 90 bij 25 meter groot. In zijn toespraak bij de opening vertelt burgemeester Hustinx verheugd te zijn hoe de industrie zich heeft uitgebreid. Deze is voor groot belang voor ons land en Nijmegen in het bijzonder, omdat Nijmegen over de nodige werkkrachten bezit. Sedert 1950 hebben 11 nieuwe industrieën zich gevestigd op het haven industrieterrein en meerdere, kleinere, zijn op dat moment in aanbouw.

Vervolg

Er is nog niet verder onderzocht wat het vervolg is geweest. In ieder geval sluit de fabriek in 1994.

Op dat moment heet het bedrijf Nijva Nijmegen, gespecialiseerd in gevelbouw. Het is eigendom van het Britse Yule Catto.  Algemeen directeur Kakebeen noemt de markt voor kantorenbouw “desastreus”: er is een enorme overcapaciteit in Europa. Hij verwacht daarbij verbetering in 1996. Maar deze zal te laat komen: in 1992 was de situatie al behoorlijk verslechterd en draait al 2 jaar met verlies. In 1993 bedroeg het verlies 2,7 miljoen gulden op een omzet van 30 miljoen.

De houdstermaatschappij van Nyva Nijmegen, Nijs en Vale Holding, en het zusterbedrijf Nijs en Vale Zonwering zullen blijven bestaan. Bij Nijs en Vale Zonwering werken 16 medewerkers. Voor Nijva Nijmegen zullen de dan 70 medewerkers hun baan verliezen.

(Overige) Bronnen

De Gelderlander 12/12/1953

De Gelderlander 21/12/1953

Gevelspecialist Nijva moet poorten sluiten, Cobouw, 10-1-1994

Verbouwing Harting architect Deur

In 1939 ontwierp architect Deur de verbouwing van een woonhuis naar de opticien Harting, Hertogstraat 128. In het pand zit…

Jachtslot 'Mookerheide' met de uitzichttoren, op het gelijknamige landgoed, gebouwd in opdracht van Jan Jacob Luden naar ontwerp van Oscar en Henri Leeuw in de jaren 1902-1905 in de stijl van de Art Nouveau. Luden verkocht het in 1910 aan de heer Vroeg, die de kassen bouwde. In 1928 kwam het leeg te staan en na een kortdurig gebruik door de Duitsers in de oorlog kochten in 1947 de zusters Dominicanessen van Bethanië het landgoed om er een observatiehuis voor meisjes te vestigen. In 1987 kocht Natuurmonumenten het landgoed en werd het Jachtslot hotel restaurant (Bijschrift)
#Nijmegen

Jachtslot Mookerheide Oscar Leeuw

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1902-1905 Huidig adres: Heumensebaan 2 Molenhoek, Samen met Henri Leeuw Jr

Jachtslot 'Mookerheide' met de uitzichttoren, op het gelijknamige landgoed, gebouwd in opdracht van Jan Jacob Luden naar ontwerp van Oscar en Henri Leeuw in de jaren 1902-1905 in de stijl van de Art Nouveau. Luden verkocht het in 1910 aan de heer Vroeg, die de kassen bouwde. In 1928 kwam het leeg te staan en na een kortdurig gebruik door de Duitsers in de oorlog kochten in 1947 de zusters Dominicanessen van Bethanië het landgoed om er een observatiehuis voor meisjes te vestigen. In 1987 kocht Natuurmonumenten het landgoed en werd het Jachtslot hotel restaurant (Bijschrift)
Jachtslot de Mookerheide,1905 (F73784)

Vooraf

Oscar en Henri Leeuw ontwierpen het jachtslot De Mookerheide in opdracht van Jan J. Luden van Heumen, een rijke bankierszoon. Dit is art nouveau stijl gebouwde pand is een van de hoogtepunten van hun werk. Luden zelf heeft het gebouw nauwelijks gebruikt. Sins 1985 is Natuurmonumenten eigenaar van het landgoed, inclusief het gebouw. Afgelopen jaren is er een uitgebreide restauratie geweest van het landgoed en het jachtslot. Een van de onmiddellijk in het oog springende veranderingen is het lichtroze pleisterwerk.

Kenmerken

Het slot is in art nouveau stijl ontworpen. Het is, kenmerkend voor de art nouveau/Jugendstil een echt “Gesamtkunstwerk” waarbij architectuur, beeldhouw- en schilderkunst samengaan.

Exterieur

De Architectuurgids Nederland 1900-2000: “Het witgpleisterde exterieur is een abstract-geometrische variant van de art nouveau”. Sinds de restauratie, welke in 2024 is afgerond, is de pleistering teruggebracht naar de oorspronkelijke, lichtroze kleur.

Tegenwoordig is nog veel van het exterieur aanwezig. De grootste veranderingen hebben aan de achterzijde plaats gevonden.

Interieur

Vooral aan het interieur is zeer veel zorg besteed. In de hal bevindt zich het trappenhuis en en glas-in-lood raam met Sint Hubertus. Hij is de patroonheilige van de jacht. Op het plafond zijn tekens van de dierenriem aangebracht.

Stuc, Kunst en Techniek: “…schatrijke Jan Luden van Heumen (1877-1935) van wie bekend is dat hij de ideeën van de theosofie aanhing. Tekenend hiervoor zijn de afbeeldingen in het jachtslot van astrologische symbolen, zoals dierenriemtekens, en sterrenhemels op de plafonds van de ‘hall’ en de badkamer.”

Daarnaast zijn er consoles van leeuwen te zien. Jan Schouten werkte mee als beeldend kunstenaar

Daarbij beschikte het jachtslot over moderne middelen: elektriciteit, centrale verwarming en een huistelefoon.

Landgoed

Jachtslot de Mookerheide staat op een landgoed van 160 hectare met niet alleen het omliggende park en tuin, maar ook bos.

Luden liet de heide ontginnen en de grond herbossen. Daarbij ging het vaak om de grove den en de Amerikaanse eik, later ook de douglas. Ook liet hij op zijn landgoed lanbouwgrond aanleggen.

Toen Natuurmonumenten het Landgoed in 1985 kocht, was van dit landgoed weinig meer over. Vandaar dat Natuurmonumenten vóór de restauratie van het Jachtslot eerst het omliggende landgoed wilde herstellen.

Het parkbos telt veel verschillende boomsoorten. Daarnaast zijn de kassen in de tuin opvallend.

Jan Jacob Luden van Heumen?

Een uitgebreid en zeer vermakelijk artikel is te vinden in de Grenssteen, welke tevens een belangrijke bron was voor het gedeelte over Luden.

Bericht finaal verkopen de vrije Heerlijkheid Heumen (PGNC 21/9/1877); de veiling daarvan was op 19 september begonnen.
Bericht finaal verkopen de vrije Heerlijkheid Heumen (PGNC 21/9/1877); de veiling daarvan was op 19 september begonnen.

Op 3 oktober 1877 koopt Jacob Hendrik Luden, de vader van Jan Jacob, het vervallen kasteel van Heumen. Daarvoor was deze het eigendom van jonkheer Boreel de Mauregnault en zijn vrouw Jacoba Craan. Zij waren 47 en 25 jaar daarvoor overleden.

Een andere gegadigde was Frans van den Broek, bierbrouwer en burgemeester van Heumen. Zij en later hun beide zonen, zullen nog regelmatig met elkaar botsen.

Bij het kasteel hoort een tuinmanswoning, tuinen, boomgaard, grachten en weiland, jacht- en visrecht en een deel van de Maas en uiterwaarden. Hij koopt in totaal 13,5 hectare voor 64.900 gulden. Aangezien het krantenartikel 17 hectare noemt, betekent dit dat hij het overgrote deel van de aangeboden stukken grond heeft gekocht.

Op 4-9-1878 breidt hij zijn bezittingen verder uit, door 25,5 van de 48,5 hectare hooiland en een deel van de Maas welke de Gemeente Nijmegen laat veilen aan te kopen. Ook hier was burgemeester van den Broek met zijn zoon een gegadigde.

Omdat hij eigenaar van de grond van de voormalige “Heerlijkheid Heumen” is geworden, wil Jacob de titel “Heer van Heumen” kopen van de gemeente Nijmegen. De Gemeenteraad besluit op 26 oktober 1878 de titel met graanrechten te verkopen voor 20.000 gulden. Volgens het verslag van de vergadering van de Gemeenteraad (zie hieronder) ging het daarbij vooral om de prijs van de graan- of koornrechten, “terwijl voor den titel van Heer niets zou betaald worden”.

Verslag vergadering Gemeenteraad 26-10-1878: verkoop van titel en graanrechten (PGNC 1/11/1878)
Verslag vergadering Gemeenteraad 26-10-1878: verkoop van titel en graanrechten (PGNC 1/11/1878)

Heerlijkheid en heerlijke rechten

Een heerlijkheid was een stuk grond waarop de heer eeuwenlang een aantal rechten had gehad, onder andere dat van rechtspraak. Aan het eind van de 18e eeuw waren heerlijkheden afgeschaft, maar na afloop van de Franse tijd weer gedeeltelijk hersteld, waaronder dat van jacht- en visrechten. Deze laatste rechten staan vermeld bij de advertentie voor de veiling hierboven. Voor Jan Luden en de burgemeester zou dit een bron van conflicten worden.

Waarom Jacob Hendrik de titel wil kopen is niet bekend: of dat vanwege de titel zelf of dat vooral de daar aan verbonden rechten van belang waren.

Jacob Hendrik Luden

Jacob Hendrik Luden is in 1841 geboren in Amsterdam. Hij stamt af van een Noorse familie, die in de 17 eeuw van Bergen naar Amsterdam was verhuisd. Ze had haar fortuin gemaakt in het verzekerings- en bankwezen, onder andere bij Hope & Co en Van Loon & Co.  

In de 19e eeuw waren verschillende landgoederen en buitenplaatsen in de omgeving van Doorn en Overveen gekocht. In 1864 trouwt hij met Tetia Moll. In 1875 wordt hij vader van Georgine Maria. Op 11 -8-1877 wordt Jan Jacob geboren, dus 2 maanden voor de aankoop van het kasteel. De zeer rijke Jacob Hendrik lijkt op dat moment nog geen band met de omgeving te hebben…

In april 1878 verhuist het gezin naar “De Wildbaan” in Driebergen. Tetia overlijdt op 30-8-1879, op 35 jarige leeftijd. Tien jaar overlijdt Jacob Hendrik.

Jeugd Jan Jacob Luden en erfenissen

Een jaar voor zijn overlijden had Jacob Hendrik aangegeven dat zijn neef Mr. Johannes Luden voogd over de 2 kinderen zou worden. Eind 1889 gaan de kinderen naar een kostschool: Jan Jacob naar Utrecht, waar tevens zijn oom Anthonie Moll woont. Hij is intelligent, maar lastig. Na 2 jaar wordt Jan Jacob overgeplaatst naar Stuttgart.

In 1890 vindt de verdeling van de erfenis plaats. Jan Jacob krijgt de bezittingen in Heumen en Maasbommel. Daarnaast erft hij een grote hoeveelheid obligaties en aandelen. Meer erfenissen volgen: van zijn moeder en oom. Dan is zijn vermogen tot 1,5 miljoen gegroeid, waar in 1894 nog eens een erfenis van 112.000 gulden bovenop komt. Let wel: Jan Jacob is op dat moment 16 of 17 jaar. Hij kan echter pas vanaf zijn 23ste verjaardag (in 1890 de grens voor volwassenheid) over deze erfenis beschikken.

Luden zoekt het hogerop

Op 23-jarige leeftijd verlaat hij zijn laatste pleeggezin om in Heumen te gaan wonen. Daarbij krijgt hij zelf ook meteen met burgermeester Albèrt van den Broek ruzie: als Heer van Heumen mag Luden -en niet de burgemeester- de jachtrechten verdelen.

Vanwege deze ruzie besluit Luden om de de hooggelegen bos-en heidegronden ten oosten van Heumen op Molenhoeks grondgebied aan te willen kopen. Hij geeft zijn rentmeester Montenberg opdracht om deze grond van de verschillende eigenaren aan te kopen: geld speelt daarbij geen rol. In 1900 koopt hij in totaal 14,5 hectare voor 25.694 gulden aan. Een jaar later koopt hij 17,5 hectare Mookerhei.

Hij wil het land kunnen overzien en gaan jagen. En van hogerop de loef afsteken naar zijn rivaal Van den Broek. Ook wil Luden een jachtslot laten bouwen, welke het mooiste gebouw van de omgeving moet worden.

De bouw van het Jachtslot

Jachtslot 'Mookerheide' met de uitzichttoren, op het gelijknamige landgoed, gebouwd in opdracht van Jan Jacob Luden naar ontwerp van Oscar en Henri Leeuw in de jaren 1902-1905 in de stijl van de Art Nouveau
Jachtslot ‘Mookerheide’ met de uitzichttoren, op het gelijknamige landgoed, gebouwd in opdracht van Jan Jacob Luden naar ontwerp van Oscar en Henri Leeuw in de jaren 1902-1905 in de stijl van de Art Nouveau, 1905-1910 (F73780 RAN)

Daarvoor krijgen de broers Oscar en Henri Leeuw de opdracht. De broers hebben in Nijmegen al de nodige bekendheid. Waaronder de Melkerij van Lent, die ook buiten Nijmegen de nodige aandacht heeft gekregen. En de Villa Dennenheuvel. Voor de bouw van het jachtslot speelt geld geen rol.

De aannemer is S. Grandjean Perinot Comtesse uit Nijmegen.

Op 31-10-1903 vindt de zogenaamde “eerste steen” legging plaats.

Daarbij wordt het voorzien van voor die tijd zeer moderne voorzieningen: elektriciteit, centrale verwarming, een huistelefoon, een lift van de keuken naar de eetzaal en warm en koud stromend water. Bovendien had het een inrichting voor het uitbroeden van eieren. Dat laatste hangt waarschijnlijk samen met het feit dat Luden op de tweede verdieping waarschijnlijk een vogellaboratorium wilde laten bouwen. Het gebouw had een eigen electrische intallatie, aangelegd door L.A. Moll . In de toren bevond zich een waterreservoir van 26M².

In 1905 is het grootste deel gereed. Bij de verkoop in 1909 blijkt dat de eetzaal nog niet is voltooid.

Gebruik door Luden en jachtrechten

Luden zelf heeft het jachtslot weinig gebruikt. In 1904 woont hij officieel in Parijs, de omgeving van Heumen en Nijmegen was voor hem te “bekrompen”. Enkele keren was hij op het jachtslot voor jachtpartijen of -feesten.

1910 – 1947:  Anthonie Vroeg

In september 1909 zet hij het landgoed te koop, waarbij het jachthuis met het omliggende park en de bos- en heidegronden in verschillende delen worden ingebracht. De bouw had f300.000 gekost. De inzet was echter op f150.000 bepaald; het hoogste bod was echter f90.500. Daarop ging de verkoop niet door.

Uiteindelijk vindt op 4-5-1910 toch verkoop plaats, voor een nog lagere prijs: f65.500 voor het gehele complex van 133 ha.

De nieuwe eigenaar was Anthonie Vroeg. Hij zou met zijn zus het jachtslot gaan bewonen. Hij liet het landgoed verder uitbreiden, met onder andere een tuinmanswoning. In 1928 ging Vroeg in Montreux wonen; het landgoed bleef echter tot 1947 in zijn bezit.

1947-1985 Klooster

In de Tweede Wereldoorlog was het in gebruik als een hoofdkwartier voor de Wehrmacht. Op 4-2-1947 vekocht Vroeg zijn bezit aan de Zusters van Sint Dominicus van Bethanië.

Verbouwing

Het jachtslot werd verbouwd tot klooster. Daarbij werd het dienstgebouw tot kapel verbouwd. Op de 2e verdieping en een deel van de 3e van het slot zelf kwamen slaapruimtes. De oude serre werd vervangen door een rechthoekige.

In 1950 vond een grote uitbreiding plaats om een meisjesinternaat te vestigen. Het klooster kreeg een lange achtervleugel, waarvan architect Frans Verwoerd uit Breda de ontwerper was. Deze vleugel had 2 bouwlagen. Daarnaast kreeg de oostvleugel, die in voorgaande jaren als was verhoogd, tevens 2 bouwlagen. Op de begane grond kwam een extra kapel. Er kwamen leslokalen en een praktijk voor een arts en psycholoog op de verdieping van de achtervleugel.

In 1971 vond een verbouwing plaats om het aantal slaapkamers te vergroten. In 1975 was er eveneens een verbouwing, waarbij de slaapkamers werden vergroot en de slaapzalen opgedeeld in afzonderlijke kamers.

1985-2017 Natuurmonumenten  en Hotel-restaurant Jachtslot de Mookerheide

In 1985 wordt Natuurmonumenten eigenaar van het landgoed en daarbij mede van het Jachtslot. Zij verpacht het gebouw, welke na een verbouwing dienst doet als restaurant. Op 27 november 1986 vindt de opening daarvan plaats.

In januari 2017 sloot hotel-restaurant Jachtslot de Mookerheide haar deuren. De eigenaar was op dat moment de heer Van Hout, die het pand in erfpacht had.

De Restauratie

Natuurmonumenten ging zich daarop beraden over het vervolg. Zij wilde herstel, niet alleen van het Jachtslot, maar van gehele landgoed.

Afgelopen jaren is er hard gewerkt aan de restauratie, welke in 2024 is afgerond.

Een aantal mooie bronnen over de restauratie:

https://res.cloudinary.com/natuurmonumenten/raw/upload/v1600783075/2020-09/brochure%20renovatie%20jachtslot.pdf Een mooie gids over de plannen van de restauratie

Volg hier het laatste bouwnieuws, blogs en vlogs. 

Rijksmonument

Het gebouw is een Rijksmonument, met als waardering:

“Jachtslot de Mookerheide is van algemeen, cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang als hoofdonderdeel van het aan het begin van de twintigste eeuw ontstane landgoed Mookerheide. Het jachtslot heeft architectuurhistorische waarde als zeldzaam voorbeeld van een landhuis in Art Nouveaustijl dat opvalt door de een zwierige lijnvoering in de gevelbehandeling en een forse, naar de functie verwijzende toren. Het pand is van belang vanwege de goed bewaard gebleven en zeldzame Art Nouveau-interieuronderdelen en de ruimtelijke opzet waardoor het een belangrijk voorbeeld is van opvattingen omtrent villabouw en van de ontwikkeling van de kunstnijverheid in het eerste decennium van deze eeuw. Er is sprake van een bijzondere eenheid in exterieurbehandeling en interieurafwerking en het pand is daarmee ook een van de belangrijkste voorbeelden van villabouw in het oeuvre van de broers Oscar en Henri Leeuw, die in Nijmegen en omgeving onder meer een groot aantal woonhuizen hebben gebouwd. Het jachtslot bezit in samenhang met de overige complexonderdelen hoge ensemblewaarden en speelt een belangrijke beeldbepalende rol door de prominente ligging aan de rand van het plateau van de Mookerheide, waarbij de toren een markerend element in het landschap vormt.”

Spoorbrug Nijmegen bij zonsondergang met de Oversteek op de achtergrond

Abonneer je en ontvangt al eerste nieuwe inhoud!

Geheel gratis. Het e-mail adres wordt alleen gebruikt voor het sturen van de blog.

Bronnen

https://www.historiemolenhoek.nl/de-bewoners-van-het-jachtslot-de-mookerheide: een zeer uitgebreid artikel over de bewoners van het Jachtslot.

http://www.architectuurgids.nl/project/list_projects_of_architect/arc_id/133/prj_id/34

Klik om toegang te krijgen tot 30-luden.pdf

https://mijngelderland.nl/inhoud/canons/nijmegen/gebouwen-van-oscar-leeuw

Oscar Leeuw, architect

Oscar Leeuw is een van de belangrijkste architecten binnen de architectuur van Nijmegen. Bekende werken van hem zijn onder de…

Melkerij Lent

In 1899 opent Wildenbeest een stoomzuivelfabriek en melksalon. Vooral het laatste trekt veel aandacht. Dit gebouw is ontworpen door de…

Villa Dennenheuvel architect Leeuw

1900 Rijksstraatweg 46 Ubbergen, Rijksmonument De Rotterdammer Suermondt liet in 1900 zijn villa bouwen aan de Rijksstraatweg in Ubbergen. Het…

Voormalig Bijkantoor Nederlandse Bank, Klein Marienburg 22-24
#Nijmegen, Centrum, Kunstwerken, Marienburg

Bijkantoor Nederlandsche Bank architect Zwiers

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1954 Klein Mariënburg 22-24 Centrum Gemeentelijk Monument

Voormalig Bijkantoor Nederlandse Bank, Klein Marienburg 22-24
Voormalig Bijkantoor Nederlandse Bank, Klein Marienburg 22-24

Nadat het kantoor tijdens de gevechten van september 1944 was afgebrand en Gelderse Spaarbank het pand wilde kopen, besloot de Nederlandsche Bank een nieuw pand voor haar agentschap te laten bouwen aan de Mariënburg. Architect Zwiers ontwierp een sober, solide gebouw, waarbij Hammes met een aantal kunstwerken zorgde voor de nodige frivoliteit.

Vooraf

Op 21 september 1944 was het vroegere bankgebouw afgebrand door een ontploffing van een munitiewagen, welke door een Duits projectiel was geraakt. Een andere bank wilde het gebouw graag kopen: zij had niet zo veel ruimte nodig als de Nederlandsche Bank en bovendien kon zij gebruik maken van de kluzien, die intact waren gebleven. Daarop besloot de Directie van de Nederlandsche Bank tot verkoop en in Njimegen een nieuw, ruimer gebouw te laten bouwen.

De bouw begon op 12-1—1951. De locatie was gekozen vanwege:

  • De representatieve plaats, waarbij tegelijk ongeveer de plaats van het vroegere gebouw kon worden benaderd
  • De mogelijkheid van een rondom vrije ligging, vanwege de veiligheid

Feitelijk had de Nederlandsche Bank voldoende aan de ruimte op deze plek met slechts 1 verdieping voor haar agentschap. Vanuit stedebouwkundig oogpunt en vanwege het representatieve karakter, besloot de Bank een verdieping extra te laten bouwen. Deze verdieping kon daarbij verhuurd worden en, mocht daar op een gegeven moment behoefte aan zijn, dienen tot uitbreiding van het agentschap.

Stijl

Het voormalig kantoor van het agentschap van de Nederlandsche Bank N.V., gelegen op de hoek met de Mariënburgsestraat. Het werd gebouwd in 1949/1950 en werd ontworpen door architect door H.T. Zwiers, 27/4/1995 (Ger Loeffen via F38310 RAN CCBYSA) Klein Marienburg 22-24 Nijmegen
Het voormalig kantoor van het agentschap van de Nederlandsche Bank N.V., gelegen op de hoek met de Mariënburgsestraat. Het werd gebouwd in 1949/1950 en werd ontworpen door architect door H.T. Zwiers, 27/4/1995 (Ger Loeffen via F38310 RAN CCBYSA)

Het Nieuwe Instituut: “Het bankgebouw is uitgevoerd in de traditionalistische stijl van de Delftse School. Kenmerkend is de sobere, solide uitstraling van het gebouw dat paste bij het imago van het bankwezen. De hoofdvorm is van een monumentale eenvoud. Het karakter wordt bepaald door de geslotenheid van de baksteen gevels en de accentuering van ramen en ingangen door natuurstenen omlijstingen”

Indeling

Op de begane grond ligt de publieke hal, “die groot is genomen, omdat het op topdagen zeer druk kan zijn en een op elkaar gepakte menigte een hoogst onveilig gevoel geeft, aldus spr.

Aan die hal grens het kantoor voor kas, rekening-courant, enz. Voorts liggen hier twee spreekkamers (waarvan één voor de Agent) en de portiersloge.

De kamer van de Agent ligt verder naar achteren en staat in rechtstreeks contact met de Kas-afdeling en met de toegang tot de kluizen.

Op de eerste verdieping ligt een publieke ruimte met aangrenzende kantoorruimte voor belening, bewaarneming en deviezen. Daar is ook een vergaderkamer en een reserve-kantoor.” (De Gelderlander 6/5/1954)

Het achterterrein is bereikbaar via de poort aan de zijde van Klein Mariënburg. Deze is bestemd voor het transport van waarden. Daardoor moest de terrein zo veilig mogelijk van de straat en de aanliggende erven worden gescheiden. Dit gebeurd door hoge muren aan de Spaarpotsteeg en langs de oostkant van het achterterrein.

Bijzonder is dat in de kelder gebouwd is als brandkluis, maar dat zich hier tevens een atoomkelder bevindt. In een aantal bijruimtes zijn nog installaties te vinden, die er onder ander voor moesten zorgen dat atoomdeeltjes uit de lucht werden gefilterd. De Gemeentelijke Monumentenlijst  geeft een uitvoerige beschrijving van het gebouw. Hierbij zijn tevens veel foto’s opgenomen.

Kunstwerken voor representatie én humor

“Voor het sterker aanzetten van het representatieve karakter van de toegang tot de Spaarpotsteeg èn van de hoofdingang zocht Zwiers naar een beeldhouwer, “die zijn suggesties kon volgen” (De Gelderlander 6/5/1954). 

De beeldhouwer Hammes maakte op de stenen pylonen bij de toegang tot de Spaarpotsteeg 2 spaarvarkens. De één tevreden en de ander ontevreden. “bij zoveel ernst immers past wel een glimlach, vooral als die buiten de deur blijft, aldus spr.” (De Gelderlander 6/5/1954)

In de hoofdingangspartij kwamen vogelmotieven, aanvliegend op een centraal geplaatst wapenschild. Zij staan symbool voor de Agentschappen, als boodschappers van de centrale Amsterdamse Hoofdbank.

Boven de ingang is een plastiek van metaal geplaatst, “Het Geldverkeer”. Hierbij werpen twee zittende figuren elkaar geldschijven toe, welke de geldcirculatie rond de wereldbol voorstelt.

Het Nieuwe Instituut noemt binnen de wanden van geglazuurde gebakken steen. Aan een van deze wanden is een voorstelling van keramiek aangebracht, welke verwijst naar de ondergang en de belofte van de herrijzenis van de stadskern van Nijmegen. Daarbij zijn de jaartallen 1944 en 1954 aangebracht. Het kunstwerk, eveneens een werk van Hammmes, is te zien op F30036 RAN.

Ook ontwierp hij een houtreliëf van 4 figuren: 2 middenfiguren houden zakken met geld vast die de 2 buitenfiguren proberen te stelen, te zien op F85260.

Architect Zwiers

Henry Timo Zwiers (Amsterdam, 10 februari 1900 – Haarlem, 2 juni 1992) was een Nederlandse architect. Hij ontwierp de nieuwe Bijbank van de Nederlandse Bank aan de Boompjes in Rotterdam, welke van 1950-1955 gebouwd werd. Ook deed hij mee aan een prijsvraag voor het ontwerp van het kantoor van de Nederlandse Bank in 1954. Zijn ontwerp werd echter niet gekozen en uiteindelijk zouden geen van de ontwerpen die architecten voor de prijsvraag hadden aangeleverd, worden gerealiseerd. Ook ontwierp hij voor andere banken -in andere plaatsen dan Nijmegen-. onder andere voor de Twentsche Bank. Het Nieuwe Instituut heeft een uitgebreid overzicht van de ontwerpen van Zwiers.

In Arnhem ontwierp hij de Grote Enk, het kantoorgebouw van de AKU/Akzo.

Ook ontwierp hij woningbouw. Daarbij is het belangrijk dat hij een de 3 architecten was, die vrijwel alle airey-woningen (een type systeembouw) in Nederland heeft ontworpen. Daarvan is Sloterhof in Amsterdam zijn belangrijkste werk.

Gemeentelijk Monument

Het gebouw is een Gemeentelijk Monument met als waardering:

“Het voormalige agentschap van de Nederlandse Bank heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van degelijke soberheid tijdens de wederopbouwperiode in het algemeen en als betrouwbare en solide uitstraling van de Nederlandse Bank in het bijzonder. Een veilige geldafhandeling en gedegen voorbereiding op een mogelijke atoomaanval gedurende de Koude Oorlog zijn in het gebouw nog duidelijk afleesbaar.


Architectuurhistorische waarde als goed en gaaf voorbeeld van traditionalistische
wederopbouwarchitectuur van H.T. Zwiers. Zwiers was een bekende architect die tegelijkertijd de nieuwe Bijbank van de Nederlandse Bank in Rotterdam ontwierp (1949-1955) en later de uitbreiding van de Amsterdamsche Bank (1966-1972). Ook ontwierp hij woningbouw. In het voormalige agentschap van de Nederlandse Bank heeft Zwiers op geslaagde wijze monumentale strengheid gecombineerd met frivole decoratie.
Wat betreft het interieur zijn de volgende bewaard gebleven onderdelen van waarde: de kluiskelder met sluis en kluisdeuren, de atoomkelder met bijruimten waarin oorspronkelijke technische installaties, het trappenhuis aan de zuidzijde met de met travertin beklede traptreden en stalen balustrades met houten relingen. Voor het overige zijn er in het interieur op de begane grond en de verdiepingen geen onderdelen van waarde meer.


Stedenbouwkundige waarde als onderdeel van een reeks (voormalige) bankgebouwen rond het Mariënburg en vanwege de hoekoriëntatie die verbonden is met de nieuwe doorbraak tussen Mariënburg en Hertogplein.
Het plastiek Het Geldverkeer boven de entree is van hoge waarde. De licht abstracte en figuratieve voorstelling is speels en tegelijk gewichtig door de symmetrie en de uitvoering in koper. Deze combinatie maakt het bijzonder. Het past uitstekend bij de architectuur en is daar vanwege de frivoliteit een waardevolle aanvulling op. De twee varkentjes hebben de betekenis van humoristische relativering van de waarde van geld. Beeldend gezien vormen de varkens een op maat gemaakt, frivool accent
tegen de functionele en strenge achtergrond van de architectuur. Daarom vormen ze een toegevoegde waarde op de architectuur.”

Bronnen

De Gelderlander 6/5/1954

Gemeentelijke Monumentenlijst

https://zoeken.nieuweinstituut.nl/nl/projecten/detail/0ceee780-cae6-51c5-a5a1-67aed3749933

Henry Zwiers, wikipedia

http://www.architectuurgids.nl/project/list_projects_of_typeofbuilding/typ_id/16/prj_id/1496

https://www.architectuur.org/bouwwerk/658/De_Nederlandsche_Bank.html

Bijbank Nederlandsche Bank

De bijbank van de Nederlandsche bank aan de Mariënburg, welke later de spaarbank werd. Architect Salm ontwierp het gebouw in…

Middenstandsbank

In 1938 betrekt de Nederlandsche Middenstandsbank haar kantoor op de van Welderenstraat. Daarvoor laat ze het Effectenkantoor van Leeuwenberg samen…

Witte Kerkje, Dorpsstraat 112 Neerbosch-Oost (februari 2021)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Witte Kerkje en kerkhof Neerbosch-Oost

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

Eind 14e/begin 15e eeuw Kerk en kerktoren Dorpsstraat 112, Begraafplaats, Gemeentelijk monument Neerbosch-Oost

Witte Kerkje, Dorpsstraat 112 Neerbosch-Oost (februari 2021)
Witte Kerkje, Dorpsstraat 112 (februari 2021)

De meeste mensen kennen het kerkje aan zijn kleur: het Witte kerkje van Neerbosch. Het is eind 14e/begin 15e eeuw gebouw als een kerk gewijd aan St. Antonius Abt. In 1591 werd het een hervormde kerk. In 1975 en 2014 volgden er restauraties.

Vooraf

Eind 13e eeuw vond drooglegging plaats van het moerassige gebied ten westen van Nijmegen, de “Nederen Bossche”. Deze bossen maakten onderdeel uit van het Reichswald. In 1410 wordt “Die capelle in den Nederen Bossche genoemd” in een scheepsprotocol: waarschijnlijk hadden zich op dat moment al zoveel mensen in het gebied gevestigd dat er een kapel was. De kapel was gewijd aan St. Antonius, zoals veel kapellen in bosrijke gebieden (Huis van de Nijmeegse Geschiedenis).

Van St. Antonius Abt naar Hervormde kerk

Witte kerkje Neerbosch Hendrik Hoogers GN701
Witte kerkje Neerbosch, ets van Hendrik Hoogers, 1788 (GN701 RAN)

De kerk zelf is eind 14e/begin 15e eeuw gebouwd en eveneens gewijd aan St. Antonius Abt. De toren is later gebouwd, in 1438. Daarbij is deze toren In 1456 vernieuwd. De lage zijbeuken zijn van latere datum.

Architectuur en inrichting

Wikipedia: “De kerk is gebouwd als gotische dorpskerk met pseudo-basilicaal schip op pijlers en een driezijdig gesloten koor met sacristie aan de zuidzijde. Aan de zuidzijde van het schip bevindt zich een overwelfd portaal. Het interieur heeft kruisribgewelven op gebeeldhouwde kraagstenen. Het schip met ingangsportaal en het koor met sacristie zijn waarschijnlijk 15e-eeuws.

De toren is een eenvoudig gotisch bouwwerk met slanke ingesnoerde naaldspits. De klokkenstoel heeft een klok van Adriaen Steylaert en dateert uit 1574. De klok heeft een diameter van 73,5 cm. Het mechanische torenuurwerk is aanwezig, maar niet in gebruik.“

Hervormde kerk

De Nederlands Hervormde St. Antoniuskerk (het witte kerkje van Neerbosch), met omgevende bebouwing, 1900 (GN45013 RAN)
De Nederlands Hervormde St. Antoniuskerk (het witte kerkje van Neerbosch), met omgevende bebouwing, 1900 (GN45013 RAN)

Vanaf 1591, op het moment dat Maurits Nijmegen op de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog had veroverd, ging de kerk over naar de Nederduits Gereformeerde Kerk (de “hervormden”).

Daarbij is het bijzonder dat de grijze stenen vloer afkomstig is uit de St. Stevenskerk. Toen rond 1800 de vloer van de Sint Steven aan vervanging toe was, zijn de tegels in het Witte kerkje terecht gekomen. Daarvoor had de vloer het Witte kerkje bestaan uit aarde.

Naast de begraafplaats, werden ook in de kerk zelf mensen begraven. Dit waren 6 graven, waarbij er 1 bewaard is gebleven. Afgaande op de foto’s, staat de grafsteen hiervan tegenwoordig in de ruimte opgesteld.

Van centrum van het dorp naar rand

De Dorpsstraat met Witte Kerkje, 1922-1926 (GN11036 RAN)
De Dorpsstraat met Witte Kerkje, 1922-1926 (GN11036 RAN)

Oorspronkelijk vormde de kerk en pastorie samen met de jongensschool de kern van het dorp Neerbosch. Het dorpje raakte echter doormidden gesneden bij de aanleg van het Maas-Waalkanaal in 1927. Daarbij kwam de kerk door uitbreidingen van Neerbosch-Oost aan de rand van de wijk te liggen.

Sinds de laatste eredienst raakte het in onbruik.

Het Nederlands Hervormde kerkje - tot de Reformatie gewijd aan St. Antonius Abt - of Witte kerkje van Neerbosch voor de restauratie, 1969 (F.J.G. Schemkes via 88775 RAN CC0)
Het Nederlands Hervormde kerkje – tot de Reformatie gewijd aan St. Antonius Abt – of Witte kerkje van Neerbosch voor de restauratie, 1969 (F.J.G. Schemkes via 88775 RAN CC0)

In 1975 volgde een restauratie. Vanaf dat moment was de kerk weer af en toe in gebruik, meestal als trouwlocatie.

Verkoop

Aart Stadelmaier, kleermaker van de paus

Van 2004 tot 2010 had Aart Stadelmaier zijn atelier en winkel in het schip. De toren (en kerkhof) bleef eigendom van de gemeente.

Hij stond bekend als “kleermaker van de paus”. Zijn bedrijf maakte kazuifels, habijten en andere religieuze gewaden en voorwerpen. Aart, die zijn vader in 1997 had opgevolgd, specialiseerde zich in moderne, sobere gewaden voor grote plechtigheden, vooral voor de Amerikaanse markt. Onder andere door het leveren van 1500 gewaden voor het bezoek van paus Johannes Paulus II aan Saint Louis (Missouri) in 1999 en 800 bij de opening van de kathedraal in Los Angeles. In 2004 was het bedrijf failliet gegaan vanwege afnemende markt en slechte bedrijfsresultaten.

In Nijmegen werd een doorstart gemaakt, met het atelier en winkel in het Witte Kerkje. De gehele productie werd naar Roemenië verhuisd. In 2010 ging hij echter alsnog failliet.

Daarop werd het pand te koop gezet. Wanneer het schip “al een tijdje” te koop staat (vraagprijs 295.000 euro), is het mogelijk om vanaf maart 2013 om ook de toren (vraagprijs 25.000 euro) van de gemeente te kopen. Dit, vanuit de gedachte dat het waarschijnlijk makkelijker is om het gehele gebouw -mét toren- te verkopen. De gemeente stelt bovendien een voorlopig koopcontract met Stadelmaier. Daarnaast is het ook mogelijk om in het pand te mogen gaan wonen.

Ton Brouwers

De nieuwe eigenaar wordt Ton Brouwers met zijn bedrijf Because (Noviomagus). Hij laat een glazen pui in staal bouwen door Staal in Stijl, waarbij de foto’s nog op zijn site zijn te zien. Brouwers had echter geen interesse in de toren (Erfgoedstem); de toren en begraafplaats zijn tegenwoordig (april 2024) nog steeds eigendom van de gemeente.

Rob en Janneke Haukes

In 2017 is er een nieuwe eigenaar: Rob en Janneke Haukes. Aanvankelijk was het idee om het gebouw als kantoorruimte te gebruiken. Al snel kwam het idee dat het gebouw een breder publiek verdient dan alleen als kantoor dienen, De ruimte kan gehuurd worden voor onder andere trouwen, rouwen, vergaderingen en concerten. (Behalve de eigen website, heeft IndeBuurt een mooi artikel over de verbouwing en het kerkje geschreven).

Begraafplaats

Ten noorden van het kerkje ligt een begraafplaats. Deze deed van ongeveer de 15e eeuw tot 1890 dienst als kerkhof. Na de reductie werden zowel katholieken als protestanten op het kerkhof begraven, elk op hun eigen gedeelte. (In Paradisum), ondanks dat er een verbod op het katholicisme was. Waarschijnlijk op de manier waarop Cultureel Erfgoed de situatie in het algemeen beschrijft: “Met de Reformatie eind zestiende eeuw raakten nagenoeg alle katholieke kerkhoven in handen van burgerlijke of hervormde gemeenten. Katholieken konden er nog gewoon begraven worden, maar zonder religieuze verwijzingen bij uitvaart of op een eventuele gedenksteen.”

De gemeentelijke monumentenlijst noemt: “Ondanks het verbod op het katholicisme werden op de begraafplaats vanaf 1810 zowel katholieken als Nederlands-hervormden begraven.” Waarschijnlijk bedoelt ze met “1810” dat vanaf dat moment het katholicisme niet meer verboden is en dat ze haar overledenen openlijk volgens hun gewenste riten kunnen begraven.

Het einde

De hervormden werden hier tot 1829 begraven. Vanaf 1848 werden de katholieken vooral begraven op de katholieke begraafplaats aan de Dennenstraat. In 1890 ging het kerkhof dicht, aangezien sinds de opening van de algemene begraafplaats aan de Graafseweg in 1881 geen nieuwe begrafenissen waren geweest.

Vervolg

Daarna zette het verval in: overwoekering van graven, geopende grafkelders en hekken waren omver getrokken. Tussen 2012 en 2017 heeft de gemeente samen met stichting in Paradisum de begraafplaats gerestaureerd. Tot nu toe konden 47 graven zichtbaar worden gemaakt en beschreven. Een mooi artikel over de restauratie is te vinden op de site van In Paradisum, beheerder van deze en andere begraafplaatsen van Nijmegen

Bronnen

Over het Witte Kerkje

Gemeentelijke Monumentenlijst

Neerbosch

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlands_Hervormde_kerk_(Neerbosch)

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Parochie_Neerbosch

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Kerkdorpen_Hees_en_Neerbosch

https://indebuurt.nl/nijmegen/woning-van-de-week/binnenkijken-bij-het-nijmeegse-witte-kerkje-de-oude-vloer-van-de-stevenskerk~164417/: met mooie foto’s van het pand van binnen

Binnenkijken bij het Nijmeegse Witte Kerkje: ‘De oude vloer van de Stevenskerk’, Sam de Bondt in IndeBuurt, 15 jan ’22

https://www.gelderlander.nl/nijmegen-e-o/witte-kerkje-van-neerbosch-is-nu-een-officiele-trouwbestemming-het-schreeuwt-om-bruiloften~acbfbabb

https://www.gelderlander.nl/nijmegen/kerk-te-koop-in-neerbosch-nu-met-toren~ade0282d

Middeleeuws kerkje kopen?
Witte kerkje Neerbosch-Oost te koop voor woonfunctie
Toren witte kerkje Neerbosch blijft van gemeente

Begraafplaats Daalseweg

De kerkbesturen van de 4 Nijmeegse parochies verzochten B en W op 6-9-1884 om een nieuwe begraafplaats te mogen aanleggen.…

Julianapark en begraafplaats

Het Julianapark kent een aantal prachtige bomen en doornaast veel moderne beelden. Oorspronkelijk lag hier Fort Kijk in de Pot…

Stenen Bank

De Stenen Bank is een geschenk ter herinnering aan de opening van de tramlijn tussen Nijmegen en Hees. Het is…

Limonadefabriek Onstenk Eerste Walstraat 64- 74, architect vd Boogaard (april 2024)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Firma G.J. Onstenk Eerste Walstraat architect vd Boogaard

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein
Limonadefabriek Onstenk Eerste Walstraat 64- 74, architect vd Boogaard (april 2024)
Limonadefabriek Onstenk Eerste Walstraat 64 – 74, architect vd Boogaard (april 2024)

In 1930 ontwerpt architect M. van den Boogaard (die ondertekent met A. van den Boogaard) de limonadefabriek voor Onstenk in de Eerste Walstraat 64-74. Daarvoor heeft hij al de uitbreiding van Onstenk in 1929 in de Regulierstraat ontworpen.

Vooraf: Begin Regulierstraat en uitbreiding

De Firma Onstenk was klein begonnen in de Regulierstraat, waar “op bescheiden voet een bierhandel en limonade-fabriek werd geëxploiteerd”. (De Gelderlander 1/8/1939) Gerhardus Jozephus Onstenk (24-7-1901 Baak, gemeente Steenderen) was op 23 juni 1926 van Zutphen naar Parkweg 76 in Nijmegen verhuisd. Op 21 september 1926 trouwt hij met Hendrika Theodora Brink (28-3-1900, Vorden). In 1928 komt Onstenk voor op de Regulierstraat 33: waarschijnlijk betreft dit zijn woning en kleine bedrijf; een andere mogelijkheid is dat het “pakhuis” op 33a al bij Onstenk hoort.

Deze ruimte bleek te klein te zijn. Daarop wordt het naastgelegen pand bijgetrokken, naar ontwerp
van architect Van den Boogaard. Mogelijk betreft dit het “pakhuis” op Regulierstraat 33a. De Gelderlander:

“Uitbreidng firma G.J. Onstenk.

Bovengenoemde firma sinds eenige jaren gevestigd aan de Regulierstraat, zag zich door uitbreiding van relaties genoodzaakt haar bekende electrische limonadefabriek en bierbottelarij eene belangrijke uitbreiding te doen ondergaan, waarvoor het naastgelegen pand werd aangetrokken. Hierdoor werd een ruimte verkregen van 30 bij 9 meter, een afmeting die noodig bleek om plaats te geven aan de verschillende moderne machines waarmede het bedrijf werd verrijkt. De eigenaar is nu meer dan ooit in de gelegenheid de bestellingen, en vooral de grootere kwantums vlug en op tijd te leveren, waarvoor een speciale autobesteldienst in bedrijf werd gesteld.

De heer Onstenk is hoofdagent van de bekende Hengelosche bieren en fabriceert bovendien verschillende limonade gazeuses met koolzuur.

De verbouwing, zoomede ’t aanbrengen der nieuwe pui, geschiedde door den architect den heer v.d. Boogaard.” (De Gelderlander 22/6/1929).

Opvallend is, dat het artikel in De Gelderlander 1/8/1939 niets over de uitbreiding van
1929 noemt, terwijl het bij het pand op de hoek Regulierstraat-Eerste Walstraat
om nieuwbouw gaat. Het pand van Regulierstraat 33 (en 33a) zal overigens tijdens het bombardement van februari 1944 worden verwoest.

Nieuwbouw hoek Regulierstraat – 1e Walstraat

Bouwplan v/e Limonadefabriek met Winkelhuis en Bovenwoningen, Arch A. v.d. Boogaard, Datum Dossier 25-2-1930 (D12.395368)
Bouwplan v/e Limonadefabriek met Winkelhuis en Bovenwoningen, Arch A. v.d. Boogaard, Datum Dossier 25-2-1930 (D12.395368)

“Na eenige jaren bleek, dat de voortdurende groei van het bedrijf, het noodzakelijk maakte naar een grootere ruimte om te zien, welke werd gevonden door nieuwbouw op een terrein hoek 1e Walstraat en Regulierstraat, waar de firma thans nog is gevestigd.” (De Gelderlander 1/8/1939)

Op 12-2-1930 besteedt A. v.d. Boogaard “Het afbreken van de perceelen 64-88 aan de Eerste Walstraat hoek Regulierstraat te Nijmegen en het daar weder opbouwen van een Winkelhuis met Limonadefabriek en drie Bovenwoningen” aan. (PGNC 5/2/1930)

Links is een woning, rechts de fabriek, welke nog verder doorloopt (D12.395368). Daarbij rechts 2 grote deuren, waarschijnlijk bedoeld voor het in- en uitrijden. De gehele begane grond bij de nummers 64 t/m 72 was de limonadefabriek (de 2 grote deuren en het raam links naast de linker grote deur; de deuren bij nummer 64, 68 en 72 zijn opgangen naar de bovenwoning). Deze fabriek liep vervolgens door, achter de panden van de Regulierstraat. Afgaande op de tekening, zijn hetzelfde deuren als tegenwoordig.

Bouwplan v/e Limonadefabriek met Winkelhuis en Bovenwoningen, Arch A. v.d. Boogaard, Datum Dossier 25-2-1930 (D12.395368)
Bouwplan v/e Limonadefabriek met Winkelhuis en Bovenwoningen, Arch A. v.d. Boogaard, Datum Dossier 25-2-1930 (D12.395368)

Op 12-9-1933 krijgt Onstenk een hinderwetvergunning voor het uitbreiden van zijn fabriek (PGNC 12-9-1933).

Uitbreiding 1939: destilleren en vervaardigen van alcohol

Advertentie Onstenk De Gelderlander 29/7/1939
Advertentie Onstenk De Gelderlander 29/7/1939

“Ook de nieuwe zaken floreerde er wel zoodanig, dat de heer Onstenk met het plan rondliep aan de zaak te verbinden een disteleerderij 1e klasse likeurfabriek en advocatenfabriek. Deze plannen zijn thans verwezenlijkt”,  vervolgt het artikel van 1 augustus 1939.

Hiervoor had Onstenk op 5 mei een hinderwetvergunning verkregen “tot het oprichten van een inrichten en distilleeren en vervaardigen van alcoholica” (PGNC 9/5/1939). Het betreft Eerste Walstraat no. 66 (Sectie C. No 6804), waar de architect Cornelissen een (interne) verbouwing voor ontwerpt (zie het bouwdossier D12.404610).

“Plaatselijke zaken kunnen nu het door hun benoodigde betrekken van een stadgenoot en zijn niet meer afhankelijk van buiten Nijmegen gevestigde firma’s.

Nijmegen heeft nu zijn eerste plaatselijk gevestigde distelleerderij en waar de firma Onstenk reeds een reputatie verwierf op ’t gebied van bier en limonade, zal zij deze reputatie hoog weten te houden door ook het gedistilleerd, likeuren, enz. te rangschikken in eerste klas kwaliteit en service.”

Ook is er een bouwtekening D12.405278 waarbij Cornelissen in april 1940 een kleine uitbreiding heeft ontworpen door een deel van de open plaats achter bij de fabriek te trekken.

Rond 1950 is het bedrijf verhuisd naar de Biezenstraat.

Gemeentelijk Monument

Deur Eerste Walstraat 20240412
Deur Eerste Walstraat (april 2024)

Het pand is een Gemeentelijk Monument met als waardering:

“Het pand is een goed en gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een klein fabrieksgebouw met woningen in late Amsterdamse schoolstijl van architectenbureau A. v.d. Boogaard uit het jaar 1930. Daarnaast is het fabrieksgebouw van stedenbouwkundig belang, vanwege de beeldbepalende ligging op de hoek van de kruising van de Eerste Walstraat en de Regulierstraat.”

(Overige) Bronnen en verder lezen

Onstenk distilleerderij, Noviomagus: een uitgebreid artikel, ook over het vervolg in de Biezenstraat, met daarnaast foto’s van etiketten.

Van den Boogaard, architecten

Architecten Van den Boogaard 3 Generaties met 4 architecten Van den Boogaard. De eerste is beeldhouwer/architect Antonius van den Boogaard.…