Tag: wederopbouw

Boekhandel Kloosterman in de Broerstraat: gezien vanuit de Molenstraat, midden rechts de Pauwelstraat; op de achtergrond het restant van de door oorlogsverwoestingen gehavende St. Dominicuskerk, 1950 (Commissariaat van Politie afd Fotografie via F15109 CC0) architect Lelieveldt
#Nijmegen, Broerstraat, Centrum, Gebouw van de dag

Boekhandel Kloosterman Broerstraat architect Lelieveldt

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1950 Broerstraat 68, Plein 1944 147-150 Centrum

Boekhandel Kloosterman in de Broerstraat: gezien vanuit de Molenstraat, midden rechts de Pauwelstraat; op de achtergrond het restant van de door oorlogsverwoestingen gehavende St. Dominicuskerk, 1950 (Commissariaat van Politie afd Fotografie via F15109 CC0) architect Lelieveldt
Boekhandel Kloosterman in de Broerstraat: gezien vanuit de Molenstraat, midden rechts de Pauwelstraat; op de achtergrond het restant van de door oorlogsverwoestingen gehavende St. Dominicuskerk, 1950 (Commissariaat van Politie afd Fotografie via F15109 CC0)

Een van de eerste gebouwen dat herbouwd is, is dat van boekhandel Kloosterman. Architect Lelieveldt zorgde voor het ontwerp. Deze boekenwinkel had al vele jaren bestaan, totdat het bombardement van februari 1944 het pand verwoestte.

Ook Plein 1944 147-150 maakt onderdeel uit van dit gebouw: let op de Phoenix bovenin Augustijnenstraat 147-150!

Vooraf: Kloosterman op de Broerstraat

Kloosterman (het witte gebouw op de achtergrond, recht de straat inkijkend): Gezien vanuit de Molenstraat. Rechts de Ziekerstraat, links de Zeigelbaan. Op de achtergrond boekhandel Kloosterman op de hoek van de Houtstraat, 1925-1930 (F15124 RAN)
Kloosterman (het witte gebouw op de achtergrond, recht de straat inkijkend): Gezien vanuit de Molenstraat. Rechts de Ziekerstraat, links de Zeigelbaan. Op de achtergrond boekhandel Kloosterman op de hoek van de Houtstraat, 1925-1930 (F15124 RAN)

Boekhandel Kloosterman zat al vele jaren op de hoek van Broerstraat met de Houtstraat. Hoewel de geschiedenis nog na moet worden gegaan, is er ook een foto uit 1887 gevonden, zie GN604.

Jan Franciscus Kloosterman (Nijmegen, 5/5/1823) komt in het Bevolkingsregister van 1860 voor als Commissionair in Koren en Boekhandelaar; in 1850 was het “koopman”.  Op 6 juni 1866 overlijdt hij. Hij is getrouwd met Johanna Cecilia van der Heijden (Nijmegen, 28/11/1817). Ook Johan Philip Christiaan Mesenig (Xanten, 12/2/1836) komt dan al op dit adres voor. Daarbij is moeilijk na te gaan wat er gebeurd: volgens de kaart van het Bevolkingsregister 1860 vertrekt hij naar ’s Hertogenbosch op 28-6-1866, hoewel hij ook op de kaart van 1870 voorkomt, waarbij hij vertrekt naar Wijk C 29.

In ieder geval draagt de Weduwe J.F. Kloosterman in juli 1885 de firma over aan Joh.P.C. Mesenig “die mij sedert 19 jaren trouw assisteerde” (advertentie PGNC 17/7/1885).

Vervolgens neemt neemt Gerard J.A.M. Janssen in mei 1893 de firma J.F. Kloosteman over van Joh.P.C. Mesenig (PGNC 16/5/1893).

Nieuwbouw door architect Lelieveldt

Kloosterman’s Boekhandel, Architect J.A. Lelieveldt, getekend 25-11-1949 (D12.410205) Hoek Plein 1944 en Broerstraat
Kloosterman’s Boekhandel, Architect J.A. Lelieveldt, getekend 25-11-1949 (D12.410205)

Architect J.A. Lelieveldt ontwerpt in het nieuwe gebouw van Kloosterman, op de hoek van Plein 1944 en Broerstraat.

Phoenix

Phoenix met 1950 op Plein 1944
Phoenix met onder de vleugels “1950” op Plein 1944

In het gebouw bevindt zich een bijzondere gevelsteen: dat van een Phoenix met onder de vleugels het jaar 1950, als teken dat ook Nijmegen uit de brand verrijst. De tegel bevindt zich boven de ramen van de Augustijnenstraat.

Bij de opening van Kloosterman

Chris le Roy bespreekt de nieuwe boekhandel van Kloosterman aan de hand van een gevelsteen.

“Een gevelsteen: Zegel op het bouwwerk”

Het wordt ernst met de wederopbouw van Nijmegen en het doet goed te zien en te beleven hoe er gewerkt wordt, wat er tot stand wordt gebracht. Straks zal inderdaad een ruimer, een grootser Nijmegen, een feit worden, een Nijmegen, dat open staat voor …(?), en waar de vreemdeling gaarne toeft; een stad die, hoe specifiek zij ook moge georiënteerd zijn, niets meer wil weten Van die middeleeuwse tendensen, die slechts verstikkend kunnen werken ten opzichte van een algemeene ontwikkeling, die een …aad voor elke gemeenschap. Reeds in vroegere jaren schreven we over de wederopbouw van Nijmegen en spraken de hoop uit, dat onze kunstenaars zouden worden betrokken bij die wederopbouw.

Het gebeurt, gelukkig, maar nog te weinig.

Eén bouwwerk wil ik lichten uit alle anderen op dit ogenblik. Het is de nieuwe boekhandel firma Kloosterman (d.w.z. de heer Janssen (?)). Eenvoudig, sterk en doelmatig staat hij daar. Meer.. wezen wij er op, dat de ..komst de stijl moet zijn van de doelmatigheid. Doelmatigheid is hard en houd geen stand.

Er is een doelmatigheid, waaraan zich koppelt sobere sier en tooi, verlichting en gerief. En dat is toegepast bij de bouw van de zaak daar in de Broerstraat, dat is gevoeld door genoemde heer Janssen.

De architect, de heer Lelieveldt, heeft het begrepen, en zijn werk… geheel is van buiten en binnen een werk geworden, dat het stadsbeeld siert op een voortreffelijke wijze.

Onze taak bepaalt zich er toe te zien naar het werk, dat behoort tot de elementen, die de doelmatigheidsstijl tot een waarachtige stijl maken, tot één dus, die blijvend zal staan in de tijd van heden en straks.

Daar is dan van buiten de gevelsteen, gebeeldhouwd door de beeldhouwer Jacq. Maris.

De functie van deze steen is, zoals de heer Janssen het uitdrukte, dat hij zal wezen: “zegel van het bouwwerk”.

En dat is deze steen, in gave synthese bewerkt, voorstellende een vrouwfiguur en een manfiguur, symboliserende poëzie en proza. Het geheel gebonden door een reliëfband, waarin s opgenomen, wat het bouwwerk, waarvan die steen het zegel is te bieden heeft, boeken o.a. op velerlei gebied en wij hopen voor al die werken in algemene zin, dat zij Gods zegen meedragen in de huizen der mensen. En juist omdat het zó is met dit bouwwerk, dat een zegel draagt van Maris’ hand, zó zuiver gevoeld en begrepen, hebben wij zo’n achting voor deze ganse prestatie, voor het geheel. Er is méér. Aan beide zijden prijkt de naam Kloosterman, niet “zó maar”, doch zuiver van verhouding en kleurtoon tot het geheel. De zijgevel zag in zich opgenomen een reclame voor een vulpen. Dit is geen eenvoudige zaak. Ook de oplossing voor deze reclame is af en volkomen geslaagd, naar kleur, opstelling en letterschrift.

Advertentie Storm over Nijmegen (De Gelderlander 18/7/1945)
Advertentie Storm over Nijmegen (De Gelderlander 18/7/1945)

Het boekje “Storm over Nijmegen is verkrijgbaar bij Kloosterman’s boekhandel.

Hierin beschrijft W. Imar Kula de september van 1944. Tegenwoordig staat het boek online

Wij gaan naar binnen onder het stenen zegel door en bezien het interieur.

Logisch, als een orgaan, onverbrekelijk verbonden met het geheel, is het ingezonken open kantoor met de telefoon, alweer zuiver van verhouding in de compositie van dit geheel.

Er zijn daar binnen 4 langwerpige, opstijgende gebrandschilderde ramen, die de aandacht waard zijn, ramen, die geheel voldoen aan het door laten van getemperd buitenlicht in een straat.

Deze gebrandschilderde ramen bleven glas en zijn geformeerd en bewerkt door de Sittardse glazenier Rummens. Daar is de “boekenwurm”, geestig, rustig, uitstekend, en zo is het ook met de andere ramen, vooorstellend Laurens J.zn. Koster, Joost v.d. Vondel en “Leves spiëntiae”.

Ja, hier is een bouwwerk, waarin met recht een 100-jarig jubileum mocht worden gevierd kort geleden. Het is, dunkt ons, ook voor onze gemeente-bestuurderen wel zeer verblijdend, een dergelijk pand te zien opgenomen in ons stadsbeeld en wij hebben en stil vermoeden ook denkende aan de medewerkende kunstenaars, dat onze Burgemeester en zijn secretaris voldoening hebben gevoeld over dit resultaat. De gevelsteen, het gebrandschilderde raam, het mozaïek, het uithangbord (in velerlei vorm) en onze nieuwe specifieke reclamekunst zijn in het grote stadsbeeld niet alleen onmisbaar, maar zijn maatstaf tot dat, wat er in een stad leeft en hoe het leeft. Het zijn de levende verluchtingsmogelijkheden van formaat en dienen aan kunstenaarshanden te worden toevertrouwd.

Een gelukwens met een aanwinst voor Nijmegen, zoals het door ons besproken bouwwerk er een is, mocht van af deze plaats niet worden nagelaten.

Chris le Roy” (Nijmeegsch dagblad, 18-10-1950)

Muurschildering Minerva, Pegasus en Mercurius

Op de bovenste foto is de vulpen die Le Roy noemt goed te zien. Hij noemt in ieder geval 1 kunstwerk niet bij naam: een muurschildering op de trappengalarij uit 1952 van Ted Felen. Hierop staan Minerva, Pegasus en Mercurius. Een foto is vinden op GN3844. de muurschildering is bij de sloop verloren gegaan.

Vervolg

Kloosterman links op de hoek in 1966: gezicht in noordelijke richting, vanaf boekhandel Kloosterman (links) en schoenwinkel Van Haren (rechts) op de hoek van de Broerstraat , gezien in de richting van de Grotestraat
Kloosterman links op de hoek in 1966: gezicht in noordelijke richting, vanaf boekhandel Kloosterman (links) en schoenwinkel Van Haren (rechts) op de hoek van de Broerstraat , gezien in de richting van de Grotestraat (Fotopersbureau de Gelderlander, auteursrechthouder J.F.M. Trum via F21336 RAN CCBYSA)

Kloosterman heeft nog vele jaren op deze locatie gezeten.

Uit eigen herinnering: eind jaren 80/begin jaren 90 is zij verhuisd naar een pand aan de overkant.

Panden gelegen tegenover het Stadhuis in de Burchtstraat, van rechts naar links; Hunkemöller Lexis, de Apotheek Bijleveld en Modezaak Gerzon en geheel links Peek & Cloppenburg , gezien in de richting van de Grote Markt, 1955-1956 (GN3711 RAN)
#Nijmegen, Burchtstraat, Centrum, Gebouw van de dag

Gerzon architecten Reynen en Lelieveldt

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

Burchtstraat 3/3a/3b, 1955, Gemeentelijk monument

Panden gelegen tegenover het Stadhuis in de Burchtstraat, van rechts naar links; Hunkemöller Lexis, de Apotheek Bijleveld en Modezaak Gerzon en geheel links Peek & Cloppenburg , gezien in de richting van de Grote Markt, 1955-1956 (GN3711 RAN)
Panden gelegen tegenover het Stadhuis in de Burchtstraat, van rechts naar links; Hunkemöller Lexis, de Apotheek Bijleveld en Modezaak Gerzon en geheel links Peek & Cloppenburg , gezien in de richting van de Grote Markt, 1955-1956 (GN3711 RAN)

In 1931 had Gebr. Gerzon’s Modemagazijnen uit Amsterdam een filiaal aan de Korte Burchtstraat 17-19 geopend, welke in de Tweede Wereldoorlog verloren ging. Ze had een noodwinkel op de Mariënburg. Gerzon is begin maart 1954 verhuisd naar de nieuwbouw in de Burchtstraat. Het is een ontwerp van de Rotterdamse architect J.A. Lelieveldt, welke hij in samenwerking met W.Th. Reynen maakte.

Lees hier over de vooroorlogse Gerzon:

De modewinkel van Gerzon aan de noordzijde van de Korte Burchtstraat, gezien vanuit de Lange Burchtstraat in westelijke richting, 1939 (ir. J.G. Deur via F15333 RAN CCBYSA)

Het vooroorlogse Modehuis Gerzon aan de Burchtstraat

De meeste mensen kennen Gerzon als het pand aan de Burchtstraat, een van de hoogtepunten van de wederopbouwarchitectuur. In 1931 had Gerzon haar Nijmeegse filiaal geopend, waarbij W.Th. Reijnen de architect was. Het pand werd in 1944 verwoest.

In december 1952 vertelt de Gelderlander over de voortgang van de bouw van Gerzon. Eind 1953 zal niet gehaald worden, maart 1954 wel:

“Belangrijk project in de binnenstad: Bouw van Gerzons nieuwe pand in de Burchtstraat reeds begonnen

Burchtstraat gezien in westelijke richting, in de richting van de Grote Markt ; De Korte Burchtstraat is na de wederopbouw aanzienlijk verbreed. Rechts de nieuwe winkels van Peek Cloppenburg en Gerzon. Links op de hoek van het stadhuis het nieuwe Mariabeeld van Devotie, gemaakt door Albert Termote, datering 1953 (dr. Jan Brinkhoff via D74 RAN)
Burchtstraat gezien in westelijke richting, in de richting van de Grote Markt ; De Korte Burchtstraat is na de wederopbouw aanzienlijk verbreed. Rechts de nieuwe winkels van Peek Cloppenburg en Gerzon. Links op de hoek van het stadhuis het nieuwe Mariabeeld van Devotie, gemaakt door Albert Termote, datering 1953 (dr. Jan Brinkhoff via D74 RAN)

Achter klassieke gevel verbergt zich een moderne bedrijfsruimte

Achter klassieke gevel verbergt zich een zeer economische bedrijfsruimte, die reeds begint in het souterrain. Hier bevinden zich de centrale verwarmingsinstallaties, de kluis, de hoogspanningsruimte, garderobe, rijwielbergplaats, expeditie, een ruimte waar de inkomende goederen kunnen worden verwerkt en de magazijnen. De verkoopruimte is op de begane grond en de confectie-afdeling op de eerste verdieping.

De ateliers zullen worden ondergebracht op de tweede verdieping, terwijl hier tevens de party en de keuken voor het personeel zullen vinden, met de daarbij behorende magazijnen. De kroon op het geheel wordt gevormd door een dakterras. In het dienstgedeelte zal men tenslotte nog het kantoor, vertrek voor de directie, magazijn voor de confectie en etaleursruimte kunnen aantreffen.

Het imposante bouwwerk is aangenomen door de N.V. Bataafsche Aannemingsmaatschappij te ’s Gravenhage, maar dit heeft niet belet, dat talrijke Nijmeegse arbeiders hier volop werk zullen vindne. Bovendien Wordt veel werk uitgevoerd door Nijmeegse onderaannemers, zodat het stadsbelang hier weer van verschillende kanten gediend wordt.

Enige technische bijzonderheden voegen we hierbij, teneinde de indruk voor de lezer zo volledig mogelijk te maken.

Zoals veel moderne gebouwen zal dit eveneens een betonskelet hebben, terwijl het verder wordt afgewerkt met bakstenen en imitatie-natuursteen. De kleur hiervan is nog niet bekend, daar dit een uitermate moeilijk probleem vormt. Onder de ramen zal beeldhouwwerk worden aangebracht, maar hiervoor is nog geen definitieve opdracht verstrekt.

Breedten

De frontbreedt aan de Burchtstraat zal 20.20 meter beslaan en aan de Mr. Hermanstraat (tussen Gerzon en Peek & Cloppenburg) 27 meter. Aan de Platenmakerstraat zal deze 20 meter in beslag nemen; zodat het pand aan drie kanten volkomen vrij komt te liggen. De totale inhoud bedraagt ongeveer 9000 kubieke meter. De etalagewanden zullen een gezamenlijke lengte van ongeveer 82 meter beslaan, hierbij zijn de portiek-etalages (dus binnen) inbegrepen.

Wanneer alles naar wens verloopt dan zal het geheel in het najaar van 1953, dus volgend jaar, gereed zijn, waardoor de Burchtstraat en het winkelcentrum wederom een fraai pand rijker zijn.

De architecten hebben speciaal rekening gehouden met het feit dat Gerzon tegenover het stadhuis komt te liggen en dat is dan ook de reden, dat zij hun ontwerp een klassieke stijl hebben gegeven. Dit veroorzaakte uiteraard speciale moeilijkheden, maar zoals de tekening laat zien, zijn deze zeer verantwoord opgelost.

(De Gelderlander 27/12/1952; hier is ook een tekening opgenomen)

Verhuizingsopruiming Gerzon, waarbij ‘begin maart’ verhuizing zal plaats vinden (De Gelderlander 25/2/1954)

In de hierboven afgebeelde advertentie meldt Gerzon hun grote verbouwingsopruiming. Een advertentie in De Gelderlander 9/3/1954 kondigt een veiling op 12 maart aan in het voormalig gebouw “Gerzon”, Mariënburg, aan.

Abonneren

Voer je e-mailadres hieronder in om updates te ontvangen.

Bij de opening

Straatbeeld uit de jaren vijftig, gezien in de richting van Kelfkensbos, met links vooraan Modemagazijn Gerzon. Rechts, in het midden op de open plek, wordt in 1958 bioscoop Scala gebouwd, die in 1999 weer wordt gesloopt voor de aanleg van de huidige Marikenstraat. Op de achtergrond is het pand van woninginrichter Piet Hoefsloot in aanbouw (Jeroen van Lith via D1052 RAN CCO) architecten Lelieveldt en Reynen
Straatbeeld uit de jaren vijftig, gezien in de richting van Kelfkensbos, met links vooraan Modemagazijn Gerzon. Rechts, in het midden op de open plek, wordt in 1958 bioscoop Scala gebouwd, die in 1999 weer wordt gesloopt voor de aanleg van de huidige Marikenstraat. Op de achtergrond is het pand van woninginrichter Piet Hoefsloot in aanbouw (Jeroen van Lith via D1052 RAN CCO) architecten Lelieveldt en Reynen

“Fa Gerzon is terug in de Burchtstraat

In het bijzijn van burgemeester en mevrouw Hustinx, wethouder Duives en vele andere genodigden, is gistermiddag het bijzonder fraaie modemagazijn geopend, dat de N.V. Gerzon heeft laten bouwen aan de Burchtstraat. Burgemeester Hustinx, die de directie van Gerzon namens het gemeentebestuur feliciteerde, sprak van een “monumentaal, haast majesteus gebouw” en daarbij overdreef hij niet. Zowel van de buitenkant als binnen is het Nijmeegs filiaal van Gerzon een bijzonder fraai bouwwerk geworden; een fonkelende edelsteen aan de kroon van deze uit puin herrezen winkelstraat.

Veel waardering

Tijdens de openingsplechtigheid werd gistermiddag eerst gesproken door de algemeen directeur de heer E. Wolf uit Amsterdam, die in herinnering bracht dat de N.V. Gerzon reeds ongeveer twintig jaar zijn filiaal heeft in Nijmegen. In 1941 werd onder druk van de bezetters de directie vervangen door een Verwalter, aan wiens werk het te wijten was, dat in 1943 verscheidene filialen, waaronder dat te Nijmegen, moesten worden gesloten. Later werd dit gebouw door de terugtrekkende Duitsers volledig verwoest.

Spreker memoreerde dat in 1946 een fraaie noodwinkel in gebruik kon worden genomen, mede dank zij de belangrijke hulp van de heren Verbeek, makelaar en Reijnen, architect. De plannen voor een nieuw gebouw moesten enkele malen ingrijpend worden gewijzigd, doch met hetgeen tenslotte tot stand is gekomen, kunnen allen bijzonder tevreden zijn.

Burgemeester Hustinx toonde zich zeer verheugd over het gereed komen van dit nieuwe modemagazijn en prees de wijze waarop men na de oorlog de herbouw heeft aangepakt. Gerzon heeft het wel bijzonder zwaar te verduren gehad; niet alleen ging het pand volkomen verloren, doch bovendien hebben door de verdwaasde rassenhaat van de Duitsers vierhonderd medewerkers van de staf van Gerzon het leven gelaten (Dit betreft de gehele Gerzon keten, dus niet alleen Nijmegen). Aan het slot van zijn toespraak richtte de burgemeester speciale woorden van lof tot de aannemersfirma, die de herbouw van het pand op bijzonder lofwaardige wijze heeft voltooid.

De heer W.Th. Reijnen, architect, die mede sprak namens zijn collega de heer Lelieveldt uit Rotterdam, wees op verscheidene bijzonderheden in dit gebouw. Het nieuwe modehuis heeft een voorgevel ter breedte van 20,22m. en een zijgevel ter breedte van 27m. De hoogte bedraagt 14 meter. De oppervlakte beslaat 566 vierk. meter en de nuttige verkoopruimte 810 vierk. meter. Recht tegenover de hoofdingang bevindt zich tegen de achtergevel het grote trappenhuis, dat fraai van verhoudingen, materialen en kleuren is. Er is een prachtig glas-in-lood-raam aangebracht, waarop de Nijmeegse glazenier Wim van Woerkom de mode in al haar verschijningsvormen heeft afgebeeld. Op de buitenzijde van het gebouw zijn door Jac. Maris te Heumen op kunstzinnige wijze beeldhouwwerken aangebracht, die eveneens betrekking hebben op de mode. Spreker vertelde nog, dat het gebouw op een nog geheel nieuwe wijze wordt verwarm, n.l. door een zogenaamde plafondverwarming van het systeem Fenger.

Hierdoor behoefde geen ruimte te worden afgestaan voor het plaatsen van radiatoren. De bouw werd op voortreffelijke wijze uitgevoerd door de Bataafse Aannemingsmaatschappij te Den Haag.

De bedrijfsleidster, mevr. C. Zicks, voerde tenslotte het woord namens het geheele personeel en bood daarbij een bijzonder fraai uitgevoerde klok aan.” (Nijmeegsch dagblad, 9-3-1954)

Gevelreliëfs Jac. Maris

Aan de voorkant zijn zes gevelreliëfs geplaatst. Jac. Maris is hiervan de maker. Deze geven dieren en planten weer die nuttig zijn voor kleding. Het plaatsen van betonnen reliëfs was tijdens de wederbouw een gebruikelijke manier om panden, waaronder warenhuizen, een voornamer uiterlijk te geven.

Glas-in-lood raam Wim van Woerkom

Glas in Loodramen door van Woerkom, oorspronkelijke Gerzon tegenwoordig We (maart 2024)
Glas in Loodramen door van Woerkom, oorspronkelijke Gerzon tegenwoordig We (maart 2024)

De reliëfs aan de voorkant zijn gemaakt door Jac. Maris; hierover is echter al genoeg geschreven. Een ander kunstwerk was jarenlang verborgen achter een grote plaat en is sinds enige tijd weer zichtbaar: het glas-in-lood raam van Wim van Woerkom in de trappartij.

“Glas-in-lood raam Wim van Woerkom

Ook Wim van Woerkom heeft zijn aandeel geleverd bij de verfraaiing van het nieuwe Gerzon-pand.

Op de overloop tussen beide trappen die naar de bovenverdieping voeren, geeft zijn grote glas-in-lood raam een afgestemd kleurig aspect aan de brede lichtval in het interieur. Bovendien vormt de sierlijke compositie een aangenaam rustpunt voor het oog. Het gehele raam is overlangs verdeeld in drie tableaux, voorstellend elegante vrouwengestalten die zich bevallig draperen met kleurige gewaden en sluiers. De gehele voorstelling symboliseert in haar drieëenheid de textielindustrie: aan elk der figuren is als hoofdattribuut een der grondsoorten wol, linnen en katoen toegevoegd. Verder zijn de zwierig oprankende gestalten omgeven door velerlei attributen die mede betrekking hebben op de vervaardiging der vrouwenkleding. De krachtige tekening der kleuren, de rustige verdeling der glas- en kleurpartijen vervloeien aan de buitencontouren in de meer luchte tekening der symbolen-details. Daardoor is de overgang van de kleurige voorstelling naar het omringende blanke glas volkomen verantwoord. Op elegante wijze heeft de glazenier de vrouwelijke behaagzucht “in het licht” gesteld. De beheerste tekening van het geheel, het aaneengeslotene van de figuren, de rhytmische rangschikking der nevencomposities en de aantrekkelijke kleurafstemming maken dit raam tot een geslaagd voor beeld van decoratieve kunst.

Sef Sniedt” (De Gelderlander 13/3/1954)

Wim van Woerkom Gerzon Burchtstraat
Wim van Woerkom Gerzon Burchtstraat, foto gedateerd 1975 (Frans Kup via F15526 RAN CC-BY-SA)

In de beschrijving van het RAN: “Per raam is de kleding van een seizoen afgebeeld en dit weer variërend in ochtend, middag en avondkleding; aan de onderkant de symbolen die karakteriserend zijn voor de jaargetijden”.

Gemeentelijk Monument

Het gebouw is sinds 2011 een Gemeentelijk Monument. Als waardering:

“Het pand Burchtstraat 3 is van cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de herrijzenis van het commerciële hart van Nijmegen na de Tweede Wereldoorlog. In z’n monumentale opzet en figuratieve kunstuitingen getuigt het gebouw van het optimistische geloof in de toekomst dat zo kenmerkend is voor de wederopbouwperiode.
Het winkelpand is voor Nijmegen van architectuurhistorisch belang als redelijk gaaf en
herkenbaar voorbeeld van een vroeg-naoorlogs modemagazijn in traditionalistische bouwstijl met Italiaanse invloeden. Als zodanig is het een representatief voorbeeld van het werk van de architecten J.A. Lelieveldt en W.Th. Reijnen. De ontwerpkwaliteiten komen vooral tot uitdrukking in de referentie naar de typologie van het Italiaanse palazzo, het rijk uitgevoerde exterieur van vooral de voorbouw met het bijzondere materiaalgebruik en de figuratieve ornamentiek, en de royale bordestrap met glas-in-loodraam in het interieur.
Het gebouw is van grote stedenbouwkundige waarde vanwege de markante hoeksituering tegenover het Nijmeegse stadhuis. Het vormt samen met het naastgelegen modehuis op nummer 1 een beeldbepalend element op de kop van de Burchtstraat als tegenhanger van het stadhuis aan de overzijde. Het gebouw is bovendien een essentieel onderdeel van een aaneengesloten en op samenhangende wijze tot stand gekomen wederopbouwensemble dat als beschermd stadsbeeld van grote cultuurhistorische waarde is als belangrijk en hoopvol ijkmoment in de
Nijmeegse stadsgeschiedenis.”

Huidig

Het voormalige Gerzon. Lange tijd heeft in dit pand Kreymborg gezeten. Tegenwoordig zit hier de We (voorheen Hij), architect Reynen (foto juli 2023)
Het voormalige Gerzon. Lange tijd heeft in dit pand Kreymborg gezeten. Tegenwoordig zit hier de We (voorheen Hij), architect Reynen (foto juli 2023)

In 1970 nam Cor M. de Ruiter de Gerzon keten over, welke opging in GBS beheer (Gerzon – Bischoff – Schröder). Daarop werden 5 zaken, waaronder die van Nijmegen, gesloten.

Momenteel (september 2023) zit de WE de nodige jaren al in het pand. Andere gebruikers waren in ieder geval (uit eigen herinnering/Facebook): Hollenkamp, It’s en Kreymborg.

Glas in Loodramen door van Woerkom, oorspronkelijke Gerzon tegenwoordig We (maart 2024)

Laat hier je bericht achter

Ga terug

Je bericht is verzonden

(Overige) bronnen en verder lezen

Modemagazijnen Gebroeders Gerzon, Wikipedia

Jac Maris en de Nijmeegse wederopbouw, Leo Ewals, conservator Ateliermuseum Jac Maris

De wederopbouwkunst, Wederopbouwstad

De Burchtstraat met Raadhuis. De Gemeenteraad (links) is op dit moment in vergadering vanwege de kraakactie van een pand tegenover het stadhuis. Rechts de voormalige Gerzon (We) en Peek en Cloppenburg (H & M) (22 februari 2024)
De Burchtstraat met Raadhuis. De Gemeenteraad (links) is op dit moment in vergadering vanwege de kraakactie van een pand tegenover het stadhuis. Rechts de voormalige Gerzon (We) en Peek en Cloppenburg (H & M) (22 februari 2024)
Hertogplein met van der Stad en Brandweergarage, gezien vanuit de Gerard Noodtstraat, foto gedateerd 1955 (F27389 RAN)
#Nijmegen, Centrum, Gebouw van de dag

Van der Stad architect Rodenburg

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

“Belangrijke winkelbouw op de hoek Hertogstraat

Hertogplein met van der Stad en Brandweergarage, gezien vanuit de Gerard Noodtstraat, foto gedateerd 1955 (F27389 RAN)
Hertogplein met van der Stad en Brandweergarage, gezien vanuit de Gerard Noodtstraat, foto gedateerd 1955 (F27389 RAN)

Vooraf

Het uitgebrande pand van Van der Stad, op de hoek met de Van Broeckhuysenstraat, 1944 (F14519 RAN)
Het uitgebrande pand van Van der Stad, op de hoek met de Van Broeckhuysenstraat, 1944 (F14519 RAN)

Zoals onderstaand artikel begint, was de ijzerhandel van der Stad op 2 oktober 1944 verwoest bij een bombardement

Bouw

“Belangrijke winkelbouw op de hoek Hertogstraat

Ijzerhandel Fa. v.d. Stad opent in Maart

Dan wordt deze reeds vanaf 1879 bestaande zaak, waarvan het in 1909 gebouwde pand op 2 Oct. 1944 door bombardement te gronde ging, nagenoeg op dezelfde plaats opnieuw geopend. Een reuze-complex van 7000 kubieke meter inhoud, 16 meter hoog en met een gevelbreedte van 35 meter. Half April l.l. werd met de bouw hiervan door Molenaar’s Aannemersbedrijf en onder R.G. Rodenburg als architect, beiden te Nijmegen, begonnen.

De eigenaren de Gebr. Hendriks zullen, gelijk zich laat indenken, de dag zegenen, waarop zij hun zaak, die als noodoplossing in de vroegere toonzaal van de Gasfabriek in de van Broeckhuysenstraat 25 en daarnaast in het magazijn in de Ziekerstraat en in meerdere pakhuizen her en der in de stad verspreid is ondergebracht, uit de veel te kleine ruimte kunnen verlossen en naar het gebouw, waar alles zoveel mogelijk bijeen is kunnen overbrengen.

Wij hebben de tekening van deze indrukwekkende reus gezien en de voorspoedige bouw in ogenschouw genomen.

Het wordt een strakke, imposante gevel, met een luifel van 1.20 m. boven h. totaal acht etalages. Het dak heeft een schuine kap met donker-blauwe pannen, terwijl de gevel in handvormsteen en met granieten omlijsting van de ramen worden uitgevoerd.

Onder het hele pand komt een magazijnkelder van 560 vierkante meter. De parterre bestaat uit een winkel in ijzerwaren en winkel in huishoudelijke artikelen, onderling met elkaar verbonden. Verder zijn daar de kantoren aan de achterzijde en daarnaast magazijnruimte. Op de eerste verdieping komen de monsterkamers en verder magazijnruimte, terwijl hier bovendien drie bovenhuizen komen.

Eenzelfde aantal bovenhuizen komt op de tweede verdieping, waar de Fa. van der Stad voor het overige gedeelte van de hier beschikbare ruimte weer magazijnruimte krijgt.

De derde verdieping tenslotte bevat de zolders van de bovenhuizen en voor het overige alweer magazijnruimte voor de fa. van der Stad, die hiervan blijkbaar nog al een en ander kan gebruiken.

Voor de stad en met name voor de omgeving van de Hertogstraat is het van het grootste belang dat de activiteit en het doorzettingsvermogen van de Gebr. Hendriks met een voltooide bouw worden bekroond.

Naast deze bouw zal een gang komen, nodig voor expiditie doeleinden van de fa. v.d. Stad; daarnaast worden nog enkele winkelhuizen gebouwd op de plaats waar zich thans de brandweerkazerne bevindt, die gaat verdwijnen. En naast deze huizen komt dan de doorgang, die de Hertogstraat met Mariënburg verbindt. Een weg, die via Mariënburg naar het Centrum-plein voert. Een belangrijke verandering, waardoor het centrum van de stad makkelijker binnen het bereik wordt gebracht van andere drukke stadswijken.” (De Gelderlander 3/11/1949)

Architect Rodenburg

Lees hier over architect Rodenburg:

Hertogstraat

De Hertogstraat is afgeleid van een heerstraat, een Romeinse legerweg. In ieder geval was de straat en omgeving in de…

Broerstraat met Molenstraatkerk in feeststemming (november 2025)
#Nijmegen, Centrum, Gebouw van de dag

Geschiedenis, wederopbouw en architectuur van de Broerstraat

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein
Broerstraat met Molenstraatkerk in feeststemming (november 2025)
Broerstraat met Molenstraatkerk in feeststemming (november 2025)

De Broerstraat is de belangrijkste winkelstraat van Nijmegen. Het dankt haar naam aan de middeleeuwse Dominicuskerk, oftewel de Broer- of Broederenkerk. Rond 1900 werd de Broerstraat een van de belangrijkste winkelstraten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de straat vrijwel volledig verwoest. In de jaren 50 vond de wederopbouw plaats.

Op deze pagina staan de reeds verschenen blogs weergegeven die over de Broerstraat in heden en verleden gaan. Eerst een korte geschiedenis.

Voor de oorlog

Dominicuskerk

Broerstraat met Dominicuskerk/Broederenkerk, ongeveer 1900-1910 (Uitg. A.A. van der Borg via F18091 RAN CCBYSA)
Broerstraat met Dominicuskerk/Broederenkerk, ongeveer 1900-1910 (Uitg. A.A. van der Borg via F18091 RAN CCBYSA)

De Broerstraat is vernoemd naar de Predikbroeders, oftewel de Dominicanen.

6 Dominicanen kregen in 1293 de beschikking over een kapel van Tilman Werenbertsz, heer van Ubbergen, aan de tegenwoordige Broerstraat. Rond 1373 lieten zij een kerk, de Broer-/Broederen- of Sint Dominicuskerk bouwen.

Van katholiek naar protestants en weer katholiek

Sinds 1579 -de Tachtigjarige Oorlog- was de kerk voornamelijk protestants. In 1794 vatte de kerk vlam door de beschieting door de Fransen, waarbij de toren instortte. Uiteindelijk gaf koning Lodewijk Napoleon Bonaparte de kerk in 1808 weer terug aan de katholieken en kwam ze bij de Dominicanen terug. In 1810 kon er voor het eerst weer een katholieke dienst worden gehouden. Tussen 1830 en 1833 vond een restauratie plaats, waarbij de kerk in 1833 opnieuw werd ingewijd.

Neogotiek

Tussen 1866 en 1885 werd de kerk uitgebreid en verbouwd in neogotische stijl. De kerk kreeg een uitbreiding in de vorm van een zijbeuk en haar karakteristieke toren. De architect was P.J.H. Cuypers.

Verwoesting

De kerk en het naastgelegen klooster raakte gedeeltelijk verwoest tijdens de gevechten rond Market Garden.

De Dominicanessen besloten om in de nieuwbouw van de wijk Galgenveld een nieuw kerkgebouw met parochiecomplex (pastorie, school en parochiehuis) te bouwen. Ook was er een klooster voorzien, die echter niet is gerealiseerd.

De kerk en het klooster zouden nog 6 jaar als ruïne blijven bestaan. Er was herstel mogelijk. Toch werd er in 1950 besloten tot sloop, welke in 1951 daadwerkelijk plaats vond.

Bronnen

Wikipedia

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/De_Broederenkerk

Geboortehuis Petrus Canisius

Het Sint Canisiushotel annex restaurant en café dat op 28 september 1904 geopend werd. Het gebouw gebouwd op de fundamenten van het uit de middeleeuwen stammende geboortehuis van Petrus Canisius was een spraakmakend ontwerp van Oscar Leeuw; zijn broer Henri maakte de wandschilderingen in het gebouw. Door het bombardement van 22 februari 1944 ging dit prachtige pand verloren, Broerstraat 36 (oud) 28/9/1904 (GN11374 RAN)
Het Sint Canisiushotel annex restaurant en café dat op 28 september 1904 geopend werd. Het gebouw gebouwd op de fundamenten van het uit de middeleeuwen stammende geboortehuis van Petrus Canisius was een spraakmakend ontwerp van Oscar Leeuw; zijn broer Henri maakte de wandschilderingen in het gebouw. Door het bombardement van 22 februari 1944 ging dit prachtige pand verloren, Broerstraat 36 (oud) 28/9/1904 (GN11374 RAN)

Op de hoek met de toenmalige Beynumgas stond het geboortehuis van Petrus Canisius.

Winkelstraat

Broerstraat gezien vanuit de Korte Molenstraat; rechts de Gruitberg, 1900 (Vivat Amsterdam via F15084 RAN)
Broerstraat gezien vanuit de Korte Molenstraat; rechts de Gruitberg, 1900 (Vivat Amsterdam via F15084 RAN)

Na de afbraak van de stadsmuren werd de Broerstraat samen met de Burchtstraat de belangrijkste winkelstraat. Deze liep wat kronkelig en het betrof veelal kleinere, locale winkels. Bij de kruising met de Burchtstraat was er sprake van een vernauwing.

Oorlog

De Broerstraat is een van de straten die tijdens de oorlog het zwaarst getroffen is door het bombardement van februari 1944 en daarnaast door de gevechten rond Market Garden in september 1944. De kerk raakte beschadigd. Er werd besloten deze niet opnieuw op te bouwen, maar een nieuwe Dominicuskerk naar de wijk Galgenveld te verplaatsen.

Na de oorlog: wederopbouw

Voss Broerstraat Ziekerstraat architect Heldoorn augustus 2023
oorspronkelijk Voss Broerstraat Ziekerstraat (augustus 2023)

Bij de wederopbouw is de straat iets verbreed, om deze beter geschikt te maken voor auto.  Wel is het vooroorlogse, iets gebogen verloop van de straat aangehouden. Veel bedrijven zijn (vrijwel) op dezelfde teruggekeerd als van voor de oorlog, hoewel een aantal percelen zijn samengevoegd. Bij het wederopbouwplan maakt de straat onderdeel uit van het commerciële hart van het plan: de winkelloop Broerstraat – Burchtstraat en Plein 1944.

De voorgevels van de straat zijn volledig gesloten, op de doorgang van ‘t Kerkegasje na. De gedachte hierachter was dat de bevoorrading van de winkels vanuit de achterkant, die uitkomen op expeditiehoven, zouden plaatsvinden. Zo zou het winkelend publiek geen hinder ondervinden van de bevoorrading.

Verscheidenheid en eenheid in wederopbouwarchitectuur

De supervisor, W.J. Gerretsen pakte de panden pandsgewijs aan, waarbij steeds verschillende architecten betrokken waren. Daardoor zijn er verschillen in kleuren, vormen en materiaal. Door rekening te houden met het ritme en de  continuïteit van de gevelwand, ontstaat er wel een soort eenheid. De detaillering is vaak te vinden in toevoegingen als mozaïeken, reliëfs en balkons. De stijl van de panden varieert van traditionalistisch tot modernistisch tot een mengvorm daarvan. Veruit de grootste in de Broerstraat is de voormalige Vroom en Dreesmann. Daarnaast zijn de er grote winkels op de hoek met Plein 1944.

Broerstraat belangrijkste winkelstraat

De Broerstraat werd de belangrijkste winkelstraat van Nijmegen. In de jaren 60 werd de Broerstraat de eerste straat van het centrum die voor auto’s werd afgesloten. Aanvankelijk kwamen er volop vitrines en bloembakken midden in de straat te staan. Een mooie foto is te vinden op Noviomagus.

In het Centrum 2000 plan bleef de Broerstraat haar belangrijke rol houden: de aanleg van de Marikenstraat had als doel om bij het winkelen een vierkant te kunnen lopen van Broerstraat, Burchtstraat en dan terug via het Koningsplein.

De laatste jaren is er in zijn algemeenheid een grotere waardering voor de wederopbouwarchitectuur. In de loop der jaren is aanvankelijk veel is vertimmerd, zodat veel van de oorspronkelijk open architectuur verloren is gegaan. Mijn persoonlijke indruk is dat de huidige winkeliers de laatste jaren juist weer meer naar de openheid van het oorspronkelijke werk lijken te streven.

Reeds verschenen artikelen over de Broerstraat

Au Printemps

Broerstraat Vooraf: parfumerie-kraam L.F. Vosveld van Boeckholt heeft in oktober 1880 en 1881 -waarschijnlijk tijdens de najaarskermis- zijn standplaats van…

Lees verder

Gebroeders Canta

Wanneer de Gebroeders Canta hun winkel in 1888 in Nijmegen openen, is er juist een aantal jaren daarvoor een grote…

Lees verder

Slagerij Brinke

F. Brinke opent in 1939 zijn slagerij op de Broerstraat. Het zal er nog geen jaar staan: het wordt verwoest…

Lees verder

Heck’s Lunchroom

1927 Broerstraat 25/27, verwoest 1944 Voordat Broerstraat 25-27 wordt verbouwd tot Heck’s Lunchroom zat hier het Modemagazijn van de firma…

Lees verder

Zaadhandel Lahey en Fliervoet architect van Veen en Braam

Gezien vanuit de Molenstraat ,links Boekhandel Kloosterman, rechts schoenenwinkel Van Haren op de hoek met de Pauwelstraat en daarachter Zaadhandel Lahey & Fliervoet, Broerstraat, 23/10/1950 (F12976 RAN)
Gezien vanuit de Molenstraat ,links Boekhandel Kloosterman, rechts schoenenwinkel Van Haren op de hoek met de Pauwelstraat en daarachter Zaadhandel Lahey & Fliervoet, Broerstraat, 23/10/1950 (F12976 RAN)

“Zaadhandel Lahey en Fliervoet in Broerstaat herbouwd

Binnenkort is het alweer twee jaar geleden dat de eerste pionier in de Broerstraat, de fa. van der Borg, zijn bouw gedeeltelijk voltooid zag. Goed voorbeeld deed goed volgen en al moest de pionier dan ook geruime tijd een eilandbetaan leiden, thans mag wel worden gezegd dat het hek gelukkig van de dam is en het ene pand na het andere weer successievelijk in de Nijmeegse Kalverstraat wordt opgericht.

De zaadhandel van de firma Lahey en Fliervoet, vóór de stadsbrand in de Houtstraat gevestigd, is gistermiddag in de Broerstraat no. 45 heropend. In een fraai modern pand dat onder het architectenbureau van Veen en Braam te Nijmegen tot stand kwam, en door het aannemersbedrijf van Gebr. Sutmuller, eveneens alhier, werd uitgevoerd.

Opvallend is de verzorgde stijl van dit winkelpand, dat zijn plaats in deze omgeving met ere inneemt.

De pui bestaat uit een combinatie van vert de Suède marmer met Java teakhout en doet, evenals de winkel met zijn rustige verlichting en mooie betimmering warm aan. Achter de ruime winkel bevindt zich het kantoor en een apart pakhuis voor fijn tuinzaad. De pakhuisruimte voor het bewaren van de zaden in uitgebreide sortering is beneden, in de kelderruimte, waar de centrale verwarming speciaal voor lage temperaturen is ingericht.

Het was niet zonder reden dat de mede-firmant de heer Chr. Lahey gistermiddag bij de opening van de nieuwe zaak, waarin tal van bloemstukken prijkten, een waarderend woord sprak tot de architect, de aannemer en tot allen die aan de bouw hebben meegewerkt.” (De Gelderlander 28/10/1950)

Verbouwing Neijboer, architect Verburgh

1891 Broerstraat 29-31 (bij opening)

“Wijst de voortdurende uitbreiding onzer buitenwijken, waar steeds nieuwe sierlijke villa’s en practisch ingerichte woonhuizen verrijzen, op de snelle toeneming der bevolking, niet minder geven de vele nieuwe magazijnen en vooral de verbouwing van een aantal reeds lang bestaande winkelhuizen het bewijs van den bloei en den vooruitgang onzer stad, waardoor tegenwoordig eene wandeling in de hoofdstraten vooral bij avond voor velen een groote aantrekkelijkheid heeft. Bijna dagelijks kan men b.v. in de Burchtstraat, de Broerstraat, de Hezelstraat, op de Markt enz. nieuwe of meer naar de eischen des tijds ingerichte magazijnen waarnemen, die van de vindingrijkheid en ondernemingsgeest onze neringdoende ingezetenen getuigen. Zoo werd weder gisteren avond door den heer F.J.S.H. Neijboer, Broerstraat 39 en 31, zijn door den heer C. Verburgh Jr. alhier tot een dubbel winkelhuis verbouwde van ouds gunstig bekende Heeren-Kleedingmagazijn op nieuw geopend. De eene zijde behoudt hare vroegere bestemming, terwijl de andere zijde tot Heeren Hoeden-Magazijn is ingericht. De sierlijke etalage met de prachtige verlichting trekken de aandacht van elken voorbijganger. Vooral in het Hoeden-Magazijn zijn de nieuwste modellen in alle genres te zien. Ongetwijfeld zal de heer Neijboer zich bij zijne nieuwe inrichting in een toenemend debiet mogen verheugen.” (PGNC 1/11/1891)

Chicago-Bioscope

1912 Broerstraat 40 (verwoest)

Zaal van de medio 1912 geopende en door het bombardement van 22 februari 1944 verwoeste bioscoop Chicago, Broerstraat 40, 1912-22/2/1944 (GN11189 RAN)
Zaal van de medio 1912 geopende en door het bombardement van 22 februari 1944 verwoeste bioscoop Chicago, Broerstraat 40, 1912-22/2/1944 (GN11189 RAN)

“Chicago-Bioscope.

Wij hebben wederom niets dan goeds te melden over de filmseries welke den bezoekers van de steeds gezellig gevulde zaal der Chicago-Bioscope worden geboden. “De Voddenraper van Parijs” was het driedeelig hoofdnummer van het programma van Vrijdag en Zaterdag. Spel, enscenering en opname waren perfect.

Een kleurenopname van Eclair van de bekende Willy was allerleukst terwijl de extra van Selig “de Stuurman der Bessie Harder” een prachtfilm was. Ook de overige nummers “deden” het goed.

Zondag en gisteren zagen we “Tersicore” een drie-acter, waarin de Spaansche danseres Tersicore eerst de liefde verstoort eener prinses doch later de verloofden weer tot elkaar brengt. Een tweedeelige Engelsch-Indische opname “de Wijze Olifant” gaf bewonderenswaardig werk te zien. “Tuilerieën van Parijs”, “Jong-Italië”, “Léonce” enz. waren verder alle uitstekende beelden.

Heden gaat ook een nieuw programma tot en met Dinsdag. Als hoofdnummer “Zigeuner’s Minnestrijd”, een film in meerdere deelen en waarin een groot stierengevecht moet voorkomen: De roep over deze film is uitmuntend, zoodat we iets moois verwachten mogen. Ook het overige programma pakt door aantrekkelijke titels.

De verbouwing nadert haar voltooiing. Men heeft reeds het bijzondere projectiedoek van de schutting verwijdert om het op het tooneel te monteeren en behelpt zich thans op een soort wit doek. Het beeld is wel iets minder helder voor een nauwkeurig opmerker, doch Vrijdag a.s. zal reeds de geheele schutting verdwenen zijn. Het euvel is dus van voorbijgaanden aard, als het al een euvel zijn mocht. Op de verbouwing komen wij nader terug.” (PGNC 24/9/1913)

Het interieur in de Chicago Bioscoop, Broerstraat, 1932 (F15285)
Het interieur in de Chicago Bioscoop, Broerstraat, 1932 (F15285)
De projector met bijbehorende apparatuur van het Chicago Theater, Broerstraat, 1942 (GN11241 RAN)
De projector met bijbehorende apparatuur van het Chicago Theater, Broerstraat, 1942 (GN11241 RAN)

Tijdens het bombardement werd ook de Chicago Bioscoop verwoest. Bij de wederopbouw werd de Carolus Bioscoop haar opvolger:

Maison de Nouveauté’s

Verbouwing Maison de Nouveauté's (De Gelderlander 20/3/1930)
Verbouwing Maison de Nouveauté’s (De Gelderlander 20/3/1930)

“Uitbreiding Maison de Nouveauté’s

De modern winkelpuien maken een straat aantrekkelijker, voor het koopend en wandelend publiek.

En waar drukte is, is handel.

Om nu aan die aantrekkelijkheid mede te werken heeft Maison de Nouveauté’s haar pand aan de Broerstraat 12 van een geheel gemoderniseerden voorgevel voorzien. De styleering van de enkele meters dieper geworden entree verhoogt den modernen aanblik der Broerstraat, waar reeds verschillende architekten van naam hun ideeën tot uiting brachten. Bij dezen verbouw is weelderig met kathedraal glas gewerkt, het aspekt van den winkel werd hierdoor niet geschaad. Een diffuus, doch helder door Zeiss-lampen verkregen licht verhoogt vooral des avonds de aantrekkelijkheid der etalages, die wat ekspositie aangaat op artistiek peil staan. De symmetrische lijn der etalages brengt voornaamheid in den bouw en zal de dames imponeeren.

Voile en zijden stoffen, waarvan Maison de Nouveauté’s een pracht-kollektie in voorraad houdt, zijn hier de specialité’s van het huis.” (De Gelderlander 20/3/1930)

Magazijn Meuwese van Gerve architect van Gils

1919, Broerstraat 64

Overname Gebr Hamer door Meuwese van Gerve Broerstraat PGNC 24/3/1919
Overname Gebr Hamer door Meuwese van Gerve, Broerstraat 64 (PGNC 24/3/1919)

“Magazijn Meuwese- van Gerve.

Hedenavond heeft de opening plaats van het magazijn der N.V. Industrie- en Handels-Maatschappij M. Meuwese-van Gerve, dat gevestigd is in het pand waarin jaren lang de Gebr. Hamer hun zaak in koloniale- en grutterswaren hebben gedreven. Is er in den aard van het bedrijf dus weinig gewijzigd, al heeft het een groote uitbreiding verkregen doordat veel meer andere artikelen worden verkocht- in zijn uiterlijk herinnert niets aan de vroegere zaak. Het pand is geheel verbouwd en het winkelhuis doet denken aan de zoo vaak reeds gememoreerde Phoenix die, uit haar asch verrezen, door een ieder met bewondering wordt aangestaard.

Het is dan ook een juweeltje, zoowel uit- en inwendig, het nieuwe magazijn van de firma Meuwese-van Gerven. Uit alles spreekt het streven van deze maatschappij om het nuttige en het artistieke hand naar hand te doen gaan. Door het fraaie interieur der zaak zoowel als door de keurige verpakkingen en reclame-artikelen waarmede de firma naar buiten spreekt, ontwikkelt zij ongetwijfeld den schoonheidszin van het publiek. Daarbij zal dit aanstonds waardeeren, dat er nog een andere factor is, die met de genoemde samengaat: de bevordering van zindelijkheid en hygiëne. Want met één oogopslag constateert de bezoeker, dat in dezen winkel met zijn rijkdom van marmer, tegels, wit-cement muren, vloeren van ingelegde steen, koper, zink en glas verontreiniging van de waren haast eene onmogelijkheid is en deze dan ook op de beste wijze worden verzorgd.

Het lijkt ons onnoodig tot in bijzonderheden te wijzen op al hetgeen op dezen winkel zijn stempel van artisticiteit drukt. Wie er binnentreedt ontwaart onmiddellijk, dat hier een kunstenaar het ontwerp heeft geleverd. Niemand minder dan de dezer dagen overleden beroemde architect Jac. van Gils is dan ook bouwmeester van de winkels der firma Meuwese-van Gerve, waarvan deze nieuwe wel spoedig door velen zal worden bewonderd.

En wat betreft de groote verscheidenheid van artikelen, welke in deze zaak voorhanden zijn, een blik op eene advertentie elders in dit nummer geeft antwoord op alle vragen te dien aanzien.

Voor de Broerstraat is het nieuwe magazijn stellig een aanwinst.” (PGNC 25/10/1919).

In 1919 is er een verbouwing, waarbij de winkel tijdelijk is gevestigd in Houtstraat 2.

Meuwese – van Gerve

(Overige) Bronnen en verder lezen:

https://www.noviomagus.nl/Ansichtkaarten/straten/Broerstraat/BroerCat.html, met veel oude foto’s

https://nl.wikipedia.org/wiki/Broerstraat_(Nijmegen)

Broerstraat 68 Gemeentelijke Monumentenlijst

Het Station, ontworpen in 1954 door Ir. Sybold van Ravesteyn, 1960 (A.A. van der Borg via F33208 RAN CCBYSA)
#Nijmegen, Centrum, Gebouw van de dag, Kunstwerken

Sybold van Ravesteyn: Architectuur en Ontwerp van Station Nijmegen 1954

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1953-1954

Het Station, ontworpen in 1954 door Ir. Sybold van Ravesteyn, 1960 (A.A. van der Borg via F33208 RAN CCBYSA)
Het Station, ontworpen in 1954 door Ir. Sybold van Ravesteyn, 1960 (A.A. van der Borg via F33208 RAN CCBYSA)

Momenteel is men begonnen met de werkzaamheden voor een grote verbouwing van station Nijmegen, waarbij onder andere de westzijde grondig wordt gewijzigd. Een mooie aanleiding om een artikel te schrijven over het ontwerp van het station van Van Ravesteyn uit 1953-1954 en haar kunstwerken.

Vooraf: het bombardement van het station van Peters

Het huidige station is het derde stationsgebouw van Nijmegen. Of feitelijk het vierde, als het NSM station van 1865-1878, een houten gebouwtje, wordt meegerekend. In 1894 had rijksbouwmeester H.C. Peters het tweede station ontworpen.

Bombardement

Het station raakte op 22 februari 1944 zwaar beschadigd. Het werd als gelegenheidsdoel aangewezen vanwege zijn strategische functie voor het Duits wapentransport, nadat een aanval op de Gothaer Waggonfabrik niet doorging. Bij dit bombardement vielen (onbedoeld) vele burgerdoden.

Het station was nog te herstellen. Door een Duits bombardement op 3-10-144 brandde het resterende deel vrijwel volledig uit. Wel bleef een aantal delen, waaronder de overkapping en een deel aan de perronzijde, behouden.

Plaquette herinnering gevallenen oorlog station Nijmegen 202406
Plaquette herinnering gevallenen oorlog station Nijmegen (juni 2024)

Een plaquette in de stationshal herinnert de NS medewerkers die slachtoffer zijn geworden van de oorlog.

Tijdelijk herstel

Het station in 1946, In de voorgrond liggen brokstukken. Links nog zichtbaar een deel van het oude station, 14-11-1946 (Harry Segers/Anefo via NL-HaNA_2.24.01.09_0_901 Nationaal Archief)
Het station in 1946, In de voorgrond liggen brokstukken. Links nog zichtbaar een deel van het oude station, 14-11-1946 (Harry Segers/Anefo via NL-HaNA_2.24.01.09_0_901 Nationaal Archief)

Tussen 1944 en 1953 werd het station tijdelijk hersteld. De begane grond van het gebouw en de stalen kapconstructie kon worden hergebruikt. Grote gaten werden dichtgemetseld, met daarbij een provisorische ingang.

Ontwerp van Van Ravesteyn

Het Station, ontworpen in 1954 door Ir. Sybold van Ravesteyn, 1960 (A.A. van der Borg via F33208 RAN CCBYSA)
Het Station, ontworpen in 1954 door Ir. Sybold van Ravesteyn, 1960 (A.A. van der Borg via F33208 RAN CCBYSA): naast de toren zien we het voorplein waar taxi’s staan te wachten. Rechts is de stationshal met uit- en ingang. Daarvoor ligt de bushalte voor de trolleylijn en de twee intercity bussen. En weer daarvoor het pleintje met aanplant.

Het huidige station is gebouwd in 1954 naar een ontwerp van Sybold van Ravesteyn. Hij kreeg daarbij de opdracht om bij de resten van het oude station een passende voorkant te ontwerpen. Daarbij bleven de oude perronkappen en het perronkant bewaard. Ook tegenwoordig (juni 2024) is de perronkap en de muur van het oude station aan het perronkant nog aanwezig. Van Ravesteyn had veel door Italië gereisd op liet zich bij het ontwerp door Italiaanse pleinen inspireren. En in het bijzonder de gevels aan de Via della Conciliazione (Architectuurgids) in Rome, de belangrijkste toegangsweg tot Vaticaanstad.

De Gelderlander 1/6/1954 haalt het dankwoord van Ir. F.Q. den Hollander tijdens de opening aan: “Het nieuwe station is niet veel meer geworden dan een gevel, zij het dan een fraaie gevel, waarvoor echter gepast en gemeten moest worden en waarbij vooral rekening gehouden moest worden met de beurs van de N.S.”

Campanile

Evenals Italiaanse pleinen, beheerst een slanke toren het plein. Deze toren van 39 meter hoog is geïnspireerd op de campanile – een losstaande klokkentoren, waarvan er veel in Rome en Italië als geheel gebouwd zijn. Van Ravensteyn “wilde van het station een moderne stadsentree maken, van verre herkenbaar door een forse klokkentoren” (Spoorbeeld). De toren staat op as van de Van Schaeck Mathonsingel.

Naast blikvanger, fungeert de toren tevens als scharnierpunt tussen de 2 voorpleinen en de 2 vooraanzichten van het station. En natuurlijk als klokkentoren. “Honderdtachtig meter is de gevel lang en wat zij op het eerste gezicht aan hoogte mist, vergoedt zij royaal door de imponeerende breedte. En door de toren, die een nieuw baken geworden is in een torenarme stad.” (De Gelderlander)

2 pleinen en een voorplein

Naast de toren is links een plein gepland voor bussen. Op het linker plein is de standplaats voor bussen gepland voor 15 stadslijnen. Voor de in- en uitgang van het station ligt een voorplein met een VVV bureau. Daarnaast is voor enkele auto’s ruimte gereserveerd voor de taxi standplaats.

Rechts daarvan zijn bushaltes: 1 voor de trolleybus en 2 voor intercity buslijnen. Daarvoor is een plein met aanplant gepland.

De voorgevel is laag, maar lang: 180 meter. Daarbij is er een onderscheid tussen het rechter en linkergedeelte.

Stationshal en rijwielstalling

De ingang van het station, foto vanwege Officiele opening nieuw spoorwegstation van Nijmegen, 1-6-1954 (Van Duinen/Anefo via NL-HaNA_2.24.01.04_0_906-5002-groot Nationaal Archief CC0)
De ingang van het station, foto vanwege Officiele opening nieuw spoorwegstation van Nijmegen, 1-6-1954 (Van Duinen/Anefo via NL-HaNA_2.24.01.04_0_906-5002-groot Nationaal Archief CC0)

De stationshal staat rechts van de toren. Deze was ontworpen met een gescheiden stroom van in- en uitgaande reizigers.

De ingangspartij bevindt zich vrijwel in het midden, waarbij het portaal naar voren staat en een opgang heeft. Twee deuren in het midden vormen de ingang (met bordje “ingang”).  Links en rechts daarvan zat een raam, met daarboven “kapper” en “boekenkiosk”. In de hal was aan de gehele linkerkant het kantoor en loketten voor de kaartverkoop. Naast de kapper en boekenkiosk was er een bagagedepot, inlichtingenkantoor en wisselkantoor. Reizigers bereikten het perron door controlepoorten. De uitgang bevindt zich aan de linkerkant, vlak bij de toren. Opvallend zijn de rechte vormen, onder andere vanwege de kalkstenen pilasters en de hoge ramen. Bovenop het station staan een aantal beelden.

Rechts van de stationshal is een rijwielstalling.

Linkergedeelte met stationsrestauratie

De linker vleugel station Nijmegen tegenwoordig (juni 2024)
De linker vleugel station Nijmegen tegenwoordig; op de achtergrond zijn de beelden van de knielende figuren nog te zien (juni 2024)

Het linkergedeelte is lager; hier bevindt zich de eerst de stationsrestauratie. Daarnaast waren hier de  wachtkamer en toiletruimte. Ook is er een wachtkamer voor bussen. Dit deel is vorm gegeven door bakstenen bogen op pilaren. Deze bogen zetten zich voort in arcade, die haaks op het gebouw staat.

Arcade en toren

De afsluiting van deze arcade is een toren met ruiterstandbeeld. Het plein wordt door deze bogen zowel omsloten als “omarmd”. Stationsinfo noemt daarbij dat er oorspronkelijk een tweede kolom heeft gestaan, zij het zonder standbeeld.

Bij de officiële opening op 1-6-1954 noemt Ir. F.Q. den Hollander: „Het nieuwe station is niet veel meer geworden dan een gevel, zij het dan een fraaie gevel, waarvoor echter gepast en gemeten moest worden en waarbij vooral rekening gehouden moest worden met de beurs van de N.S. Ik voel mij hier op het stationsplein als in Monte Carlo, zij het dan dat de ruimte in Monte Carlo niet kan wedijveren met die van Nijmegen. Deze gezegende stad biedt bij zijn entree tegelijkertijd ruimte en intimiteit. De toren vooral acht ik een trouvaille; zij is de omhoog stekende vinger van de N.S., als willen de N.S. zeggen: hier zijn wij. Wij hopen inderdaad de hal en restauratie te klein zullen zijn. Zolang er echter ruimtegebrek is kan men zeggen, iets te wensen te houden.” (De Gelderlander 1/6/1954).

Links van de arcade was een weg voor goederenvervoer en parkeerplaatsen gepland.

Rechtervleugel

De rechtervleugel, nog een gedeelte van het oude station, was in gebruik voor goederenvervoer. Waarschijnlijk was deze in gebruik tot de sloop vanwege de aanleg van de nieuwe stationstunnel.

In 1963 werd de rechtervleugel gebouwd, het witte gedeelte bij het huidige busstation Dit was een van de laatste ontwerpen van Van Ravesteyn. De muren wit door het gebruik van kleine witte tegels.

Het stationspostkantoor

In deze periode werd ook het stationspostkantoor gebouwd. Een postkantoor was bij de bouw van het station reeds gepland. De Architectuurgids noemt ook het inmiddels gesloopte postkantoor: “Een van de vele stijlwisselingen in het wonderlijke oeuvre van Van Ravesteyn wordt gedemonstreerd aan de noordzijde van het plein. Hier verrijzen tien jaar later de strakke functionele gevels van het stationspostkantoor.”  Aan de andere kant: waar aan de zuidkant de arcade als afsluiting/omarming van het plein diende, had aan de noordkant dit kantoor deze functie.

Het postkantoor is inmiddels gesloopt en op deze plek staat het Doornroosje/Thalia pand.

De naoorlogse stations van Van Ravesteyn

Naast Nijmegen ontwierp van Ravesteyn na de oorlog een aantal andere stations als vervanger van de gebouwen die door de oorlog geheel of gedeeltelijk waren verwoest:

Opvallend is, dat in de literatuur Rotterdam (1957) niet in dit rijtje wordt genoemd. Waarom is mij nog onduidelijk, in ieder geval was dit ook een werk van Van Ravesteyn.

Retours: “Van Ravesteyn combineerde daarbij zijn neobarokke stijl met het baksteengebruik van de traditionalistische Delftse School, die in de vroege wederopbouwperiode gangbaar was.”

De meeste gelijkenis met de rechtervleugel van Nijmegen is dat van Hoek van Holland (in 2017 gesloopt), onder andere door de werking van pilasters.

De linkervleugel kent gelijkenissen met dat van ‘s Hertogenbosch door het gebruik van een romaanse zuilengalerij (in 1998 gesloopt).

Opvallend bij het station Rotterdam is, dat Van Ravesteyn zich hier heeft laten inspireren door het modernisme, dat gebruikt wordt in de Italiaanse stationsbouw. Hiervan wordt dat van Florence als grote voorbeeld van deze stroming gezien.

Bij het station zijn de nodige kunstwerken te zien, veelal gemaakt door Jo Uiterwaal.

Het gebruik van “ornamenten” was een van de dingen die Van Ravesteyn in Italië ter inspiratie had opgedaan. Naast golvende lijnen, die echter in zijn stationswerk ontbreken. Deze ornamenten had hij in zijn ontwerp voor Utrecht in 1939 al toegepast, “— een taboe voor functionalistische vakgenoten.” (Historiek).

Kunstwerken

Net als bij zijn overige stationswerk, zijn de nodige kunstwerken aangebracht, veelal gemaakt door Jo Uiterwaal.

Jo Uiterwaal (1897 – 1972) was een Nederlands beeldhouwer en meubelontwerper.

Van Ravesteyn en Uiterwaal hadden elkaar in 1933 ontmoet en vanaf dat moment werken ze veel samen. Daarbij bepaalde Van Ravesteyn welk beeld waar moest komen. Spoorbeeld: “Niets in dit werk doet denken aan de beelden die hij maakte voor de Nederlandse stations. Het werk dat hij in opdracht maakte, was veel figuratiever en traditioneler dan zijn vrije werk.” Uiterwaal ontwierp naast Nijmegen (in ieder geval) beelden voor de stations van Gouda en Vlissingen.

Ruiterstandbeeld

Ruiter standbeeld Jo Uiiterwaal station 20230319
Ruiter standbeeld Jo Uiiterwaal station (maart 2023)

Daarbij valt naast de klokkentoren meteen de verhoging met het ruiterstandbeeld op.  Ook deze toren doet meteen denken aan Italië: het ruiterstandbeeld van de Medici in Florence, het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius in Rome?

Het beeldhouwwerk is het laatste dat geplaatst werd, in oktober 1954. “De ruiter stelt Keizer Karel voor” (De Gelderlander 7/10/1954).

Let ook op de tegels op de arcade. Waarschijnlijk is dit ook werk van Uiterwaal.

Reliëfs aan de voet van de toren

Relief Jo Uiterwaal station Nijmegen 202403
Relief Jo Uiterwaal aan voet van de toren station Nijmegen (maart 2024)
Reliëf Jo Uiterwaal op toren station Nijmegen (juni 2024)
Reliëf Jo Uiterwaal op toren station Nijmegen (juni 2024)

Ook de reliëfs aan de voet van de toren zijn werken van Uiterwaal.

Reliëf Hammes

Relief Hammes (maart 2024)
Relief Hammes (maart 2024)

Het reliëf van beeldhouwer Hammes is een geschenk van de gemeente Nijmegen aan de N.S.. Het is een allegorische voorstelling “van de zich uit haar as oprichtende stedelijke gemeenschap van Nijmegen, die de band tussen spoorwegen en stad aanhaalt.” Het beeld zal geplaatst worden tegen de achterwand van de doorgang onder de toren. (De Gelderlander 1/6/1954)

ster onder de toren station Nijmegen (juni 2024)
ster onder de toren station Nijmegen (juni 2024)

Let ook op de ster aan het plafond van de toren. Hiervan is de kunstenaar onbekend.

“Snelheid, Veiligheid en Dienstbetoon”

Officiële opening van het nieuwe station te Nijmegen. Voor de ingang vlnr. burgemeester mr. Ch. M.J.H. Hustinx, de directeur van de N.S. , mr. F.Q. den Hollander en de architect ir. S. van Ravesteyn. Boven de ingang een beeldengroep uitbeeldende de snelheid, de veiligheid en de service van het spoorwegverkeer, 1-6-1954 (Anefo via NL-HaNA_2.24.05.02_0_091- Nationaal Archief CC0)
Officiële opening van het nieuwe station te Nijmegen. Voor de ingang vlnr. burgemeester mr. Ch. M.J.H. Hustinx, de directeur van de N.S. , mr. F.Q. den Hollander en de architect ir. S. van Ravesteyn. Boven de ingang een beeldengroep uitbeeldende de snelheid, de veiligheid en de service van het spoorwegverkeer, 1-6-1954 (Anefo via NL-HaNA_2.24.05.02_0_091- Nationaal Archief CC0)

De beeldengroep “Snelheid, Veiligheid en Dienstbetoon”  staat voor de kernwaarden van de spoorwegen. De groep is eveneens van Uiterwaal.

De vrouw links staat voor snelheid: ze heeft een duif in handen, die de vleugels uitslaat. De vrouw in het midden houdt een vogel beschermend vast, zij staat voor veiligheid. De rechter beeldt dienstbetoon uit: zij heeft een wiel in handen.

Het is gemaakt in 1954 en stond oorspronkelijk op het dak van het ingangsportaal. Daarom had Uiterwaal de gezichten bewust wat omlaag laten kijken.

Aanvankelijk stonden er nog 2 beelden op de dakrand: Geloof en Wetenschap. Vanwege de verbouwing van het station in 1973 zijn deze verwijderd en bevinden zich nu in het Spoorwegmuseum van Utrecht.

Na de verbouwing in de jaren 70 kwam de groep op de huidige locatie, tussen de toren en ingang.

Snelheid, Veiligheid en Dienstbetoon Uiterwaal 202403
Snelheid, Veiligheid en Dienstbetoon van Jo Uiterwaal op huiidige locatie (maart 2024}

Twee knielende figuren

De vrouw links heeft bomen in haar hand en symboliseert de bosrijke omgeving. De man rechts houdt een vis vast, symbool voor het water.

Fontein

fontein bij visitatieruimte station Nijmegen (juni 2024)
fontein bij visitatieruimte station Nijmegen (juni 2024)

De fontein is een restant van het station van 1894. Deze is te vinden bij de voormalige visitatiezaal.


Zeven consoles en leeuwenkop

console station Nijmegen (juni 2024)
1 van de 7 consoles station Nijmegen (juni 2024)

Aan het perron zijn nog 7 consoles van het oude station te vinden, werken van E.A.F. Bourgonjon uit 1894.

Ook de leeuwenkop is van Bourgonjon

Leeuwenkop station Nijmegen (juni 2024) Bourgonjon
Leeuwenkop station Nijmegen (juni 2024) Bourgonjon
Koppen station Nijmegen (juni 2024)
Let ook op de koppen bovenin bij het perron, station Nijmegen (juni 2024)

Verbouwingen

Het station is een aantal malen verbouwd. In 1973 vond een grote verbouwing plaats: men vond de stationshal te klein voor voorzieningen en en het toegenomen aantal reizigers. Het ontwerp was van W.M. Markenhof. De gehele hal, behalve de gevel aan de perronkant, is gesloopt. Daarvoor in de plaats kwam een in een meer moderne stijl, vooruitstekende hal.

Eerste verbouwingen

Naast het al genoemde postkantoor, hadden in de loop der jaren al meerdere veranderingen aan het station plaats gevonden. De eerste een nieuwe overkapping van het eerste perron in 1959. Twee jaar later volgde de bouw van de verkeerstunnel. Hierbij werd het laatste intact zijnde gedeelte van het stationsgebouw van het Peters gesloopt. In de plaatst van de noordelijke hellingbaan naar het eilandperron, kwam er een trap.

1973 Verbouwing

Het Station en omgeving, 17/10/1977 (Theo Hendriks via F32932 RAN CC0)
Het Station en omgeving, 17/10/1977 (Theo Hendriks via F32932 RAN CC0)

De belangrijkste verbouwing was die van 1973 naar ontwerp W.M. Markenhof, architect van de NS. Daarbij werd de gehele hal gesloopt, behalve de achtergevel aan het perron. Daarvoor in de plaats kwam “een moderner, naar voren uitstekend bouwdeel, in een typische jaren zeventig NS-architectuur. “ (Waardestelling) “Het ontwerp voor de nieuwe hal kwam geheel voort uit overwegingen van functionaliteit, waarbij aan de hal overigens wel winkelfuncties werden toegevoegd. Zowel de vergroting van de restauratie, de bouw van het districtkantoor als de vernieuwing van de stationshal werden destijds gezien als broodnodige moderniseringen aan het bestaande stationsgebouw. Als grootste stad in het oosten van het land was het logisch dat Nijmegen betere en meer verbindingen kreeg met de rest van het land, en dat betekende grotere reizigersstromen, vertelde burgemeester De Graaf in tijdschrift De Koppeling van 16 november 1973. Hij was blij met de vernieuwingen, vooral de felblauwe luifel en de gele polyster loketwand vielen in de smaak.”

Merk bij de foto uit 1977 de reclame op: zowel op de dakrand (voor een warenhuis) als op de toren (voor een eau de cologne).

De laatste grote verbouwing vond plaats vanaf 2001 naar ontwerp van Wienke Scheltens

Het Centraal Station; links het Mercure Hotel, Stationsplein, 10/10/2004 (Jacques van Dinteren via D5053 RAN CCBYSA)
Het Centraal Station; links het Mercure Hotel, Stationsplein, 10/10/2004 (Jacques van Dinteren via D5053 RAN CCBYSA)

Momenteel (juni 2024) is een nieuwe ingrijpende verbouwing begonnen. Een mooie film is te vinden op IndeBuurt.

Bronnen

Architectuurgids

https://issuu.com/stationsnl/docs/waardestelling_station_nijmegen: prachtig boek

https://www.stationsweb.nl/station.asp?station=Nijmegen

https://www.noviomagus.nl/Ansichtkaarten/Station/StationCat.html

https://www.spoorbeeld.nl/inspiratie/station-met-twee-gezichten-station-nijmegen

http://www.stationsinfo.nl/Nijmegen7.htm

https://retours.eu/nl/38-architect-sybold-van-ravesteyn/

https://historiek.net/sybold-van-ravesteyn-1889-1983-een-uitzonderlijke-spoorwegarchitect/61312/

https://www.spoorbeeld.nl/databank/snelheid-veiligheid-en-dienstverlening

http://www.stationsinfo.nl/Nijmegen8.htm

Kunst op Straat

Rails station Nijmegen mist in de avond (oktober 2024)
Rails station Nijmegen mist in de avond (oktober 2024)





Molenstraat 99, hoek Molenstraat-Tweede Walstraat (mei 2024)
#Nijmegen, Centrum

Molenstraat

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein
Molenstraat 99, hoek Molenstraat-Tweede Walstraat (mei 2024)
Molenstraat 99, hoek Molenstraat-Tweede Walstraat (mei 2024)

Deze pagina verzamelt artikelen die reeds over de Molenstraat zijn verschenen.

Geschiedenis van de Molenstraat

De Windmolenpoort of Wiemelpoort (14e eeuw) , de grootste middeleeuwse stadspoort , gezien vanuit de Molenstraat in de richting van de Broerstraat ; afgebroken in 1860, 1860 (GN10960 RAN)
De Windmolenpoort of Wiemelpoort (14e eeuw) , de grootste middeleeuwse stadspoort , gezien vanuit de Molenstraat in de richting van de Broerstraat ; afgebroken in 1860, 1860 (GN10960 RAN)

De weg die tegenwoordig Molenstraat heet, bestond al in de middeleeuwen. Dit was vanuit Nijmegen de weg richting zuiden. Na de Windmolenpoort oftewel Wiemelpoort te zijn gepasseerd, die gebouwd is in de 14 eeuw als onderdeel van de eerste stadsomwalling. In de 17e eeuw komt deze straat voor als Muele Straet en Meulenstraet.

Vlak buiten de poort werd een armengasthuis gebouwd, welke zou uitgroeien tot het complex van kerk en het latere Oud Burgeren Gasthuis. In 1436 werd de tweede stadsmuur gebouwd, waardoor de weg nu voor het grootste deel binnen de stadsmuren kwamen te liggen.  Daarbij werd de Molenpoort aangelegd. Voor de wallen kwam een gracht te liggen.

De Wiemelpoort zou nog een tijdlang dienen als gevangenis, totdat het in 1860 werd afgebroken.

De Molenpoort met de droge gracht en de eerste houten brug buiten de Poort (hier ligt tegenwoordig de In de Betouwstraat en de Van Welderenstraat), 1875 (Gerard Korfmacher via F23036 RAN)
De Molenpoort met de droge gracht en de eerste houten brug buiten de Poort (hier ligt tegenwoordig de In de Betouwstraat en de Van Welderenstraat), 1875 (Gerard Korfmacher via F23036 RAN)
Molenstraat gezien richting het Noorden met op de achtergrond het huis op de plek van de in 1860 afgebroken Windmolenpoort of Wiemelpoort, 1860 (dr. Jan Brinkhoff via D400 RAN CC0 Auteursrechthouder: RAN)
Molenstraat gezien richting het Noorden met op de achtergrond het huis op de plek van de in 1860 afgebroken Windmolenpoort of Wiemelpoort, 1860 (dr. Jan Brinkhoff via D400 RAN CC0 Auteursrechthouder: RAN)

Eind 19e eeuw: van woonstraat naar winkelstraat

Na de sloop van de stadwallen veranderde de Molenstraat van karakter: waar het voorheen voornamelijk een woonstraat was geweest, werd het net als een aantal andere straten steeds meer een winkelstraat.

In 1902 werd een gedeelte van de Molenstraat hernoemd tot Bisschop Hamerstraat

Tweede Wereldoorlog

Tijdens het bombardement van februari 1944 werd een gedeelte van de straat verwoest. Ook de voorgevel van de Molenstraatkerk werd getroffen. Tijdens de wederopbouw kwam hiervoor nieuwbouw, waarin het koor van de oude kerk werd opgenomen.

Jaren 90 tot nu

Vanaf de jaren 90 veranderde de straat van karakter: vooral aan de noordzijde kwam veel horeca. In 1967 verhuisde het Oud Burgeren Gasthuis uiteindelijk naar de Professor Cornelissenstraat. Hiervoor kwam in de jaren 70 de Molenpoortpassage voor in de plaats.

Regulierenklooster, Oud Burgeren Gasthuis en Molenstraatkerk

Het Oud Burgeren Gasthuis met de St. Petrus Canisiuskerk, Molenstraat, 1910 (F67337 RAN)
Het Oud Burgeren Gasthuis met de St. Petrus Canisiuskerk, Molenstraat, 1910 (F67337 RAN)

Nog steeds maakt de Molenstraatkerk en haar voormalige pastorie een belangrijk onderdeel uit van de Molenstraat. Eind 19e eeuw domineerde een aantal katholieke gebouwen de noordkant van deze straat.

Middeleeuwen

Het begin van deze gebouwen ligt in de middeleeuwen: de rijke Ludeken de Meij van Wezel stichtte een armengasthuis, net buiten de stadsmuren, bij de Windmolenpoort. In 1366 was deze de Meij van Wezel burger van Nijmegen geworden. Hij schonk in 1402 het gasthuis aan frater Johan de Waal, prior van het regulierenklooster Bethlehem in Zwolle. De Waal richtte hier een Windesheimer observantie in. De reguliere kanunniken leefden in dit convent volgens de regel van Sint Augustinus. Deze fraters bouwden het huis uit tot een zeer groot klooster, gewijd aan Sint Catharina. Door de verlegging van de stadsmuur, kwam het klooster tegen de zin van de monniken, binnen de stadsmuren te liggen.

Reductie van Nijmegen

Wanneer prins Maurits in 1591 Nijmegen inneemt, wordt het kloostercomplex een huis voor oude mannen en vrouwen. Sinds 1681 heet het gebouw het Oud Burgeren Gasthuis.

Een 18e-eeuwse tekening in Oost-Indisch inkt, van een gedeelte van het Oud Burgeren Gasthuis, 1790-1795 (F19823 RAN)
Een 18e-eeuwse tekening in Oost-Indisch inkt, van een gedeelte van het Oud Burgeren Gasthuis, 1790-1795 (F19823 RAN)

De kerk werd bij de inname door Maurits protestants. Bij de Franse overheersing, in 1808, bepaalt Lodewijk Napoleon dat de kerk samen met de Broerskerk, aan de katholieken moet worden teruggegeven. In 1818 nemen de Jezuïeten, die tot dan een schuilkerk aan de Lage markt hadden gebruikt, de Regulierenkerk in gebruik. Dan krijgt het de naam Ignatiuskerk, vernoemd naar de oprichter van de Jezuïetenorde Ignatius van Loyola.

1848 – 1969 Nieuwbouw en sloop gasthuis

Oud Burgeren Gasthuis, van der Kemp (RAN)
Oud Burgeren Gasthuis, van der Kemp (RAN)

In 1848 werd het klooster afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw. Stadsarchitect Pieter van der Kemp ontwierp deze in een zogenaamde neoclassicistische stijl. In 1969 werd het gebouw afgebroken.

Lees hier het artikel:

Pieter van der Kemp (1809-1881), gemeentearchitect van Nijmegen
Oud Burgeren Gasthuis (gebouwd 1849), 1969 (Evert F. van der Grinten via F78209 RAN CCBYSA tevens Auteursrechthouder)
Oud Burgeren Gasthuis (gebouwd 1849), 1969 (Evert F. van der Grinten via F78209 RAN CCBYSA tevens Auteursrechthouder)

Eind 19e eeuw: sloop kerk

Eind 19e eeuw was de kerk inmiddels te klein geworden en verkeerde het in slechte staat. Daarop wer het gebouw gesloopt en in 1894-1896 vervangen door de monumentale, neogotische Sint Ignatiuskerk met een pastorie, naar het ontwerp van architect Nicolaas Molenaar Sr. In 1898 werd dit gebouw geconsacreerd.

Bij de heiligverklaring van Petrus Canisius in 1925 werd de kerk naar hem vernoemd: de Petrus Canisiuskerk.

1944 Oorlog en nieuwbouw

Door het bombardement van 22 februari 1944 raakt de kerk zwaar beschadigd. Er kwamen daarbij in ieder geval 7 vrouwen om het leven; vanwege de carnaval was het veertigurengebed aan de gang.

Tussen 1958 volgde nieuwbouw. Het ontwerp was van de architecten J. Coumans, W. van Dael en A. Siebers. Daarbij werd het oude, neogotische, koor en trancept opgenomen in de bouw van deze Molenstraatkerk.

(Overige) Bronnen en verder lezen

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Regulierenklooster_en_Regulierenkerkhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Molenstraatkerk

Gevelsteen geboortehuis Bisschop Hamer

In juli 1949 werd op het geboortehuis van Bisschop Hamer een gedenksteen onthuld. Het ontwerp hiervan was van ir. B. Fokkinga. Het was op dezelfde dag, dat het beeld van Bisschop Hamer op het Keizer Karelplein was verplaatst.

Lees verder

De vooroorlogse Kreymborg

Jarenlang was Kreymborg een bekende winkelketen in Nederland. In 1930 opent Kreymborg haar winkel in Nijmegen, op de hoek van de Molenstraat en Ziekerstraat. Het is dan haar 29ste filiaal.

Lees verder

Kruidenierswinkel van Haaren, architect van der Waarden

Na de afbraak van de wallen, wordt de Molenstraat via het nieuwe Keizer Karelplein de belangrijkste toegang tot het oude centrum. Naast de nodige horeca, verandert zij bovendien in winkelstraat. De stijl is de op dat moment moderne Art Nouveau, net als zo veel panden aan de Molenstraat.

Lees verder

Winkel A. Hillen

1910

“Een nieuw magazijn.

In het zeer doelmatig verbouwde perceel Molenstraat no. 40 opent hedenavond de sigarenfabriek van A. Hillen te Delft (The Red Anchor Cigar Works) haar 32ste filiaal. Dit nieuwe magazijn- de in 1870 opgerichte fabriek heeft in talrijke plaatsen hare filialen gevestigd- staat onder leiding van den heer J.P.A.C. Weimar Schultz. Het ligt in het voornemen der firma uitsluiten eigen fabricaat sigaren te verkoopen benevens geïmporteerde havana’s en sigaretten.

De nieuwe winkle maakt een uitstekenden indruk, hetgeen voornamelijk te danken is aan den heer Hoffman alhier, die voor het schilderwerk zorgde en het interieur van het magazijn een zoogen. Imitatie Engelsch cachet gaf, hetgeen geschied is op een wijze, een vakman ten volle waardig. Fraai koperwerk, mooie modern electrische lampen, keurige spiegelkasten, dit alles wijst er op, dat tot in bijzonderheden aan de inrichting de meeste zorg is besteed.

De verbouwing had plaats onder leiding van den heer Haspels, aannemer alhier, terwijl de firma Tasche de electrische installatie heeft aangelegd.

De Molenstraat is door dit magazijn een fraai pand rijker geworden.” (PGNC 26/1/1910)

Optiekzaak P. Römer

Molenstraat 110

Op Molenstraat 110 zat jarenlang de opticien P. Römer.

Optiekzaak P. Römer, Molenstraat 110, 1952 (Fotopersbureau Gelderland via F67349 RAN CCBYSA Auteursrechthouder: J.F.M. Trum)
Optiekzaak P. Römer, Molenstraat 110, 1952 (Fotopersbureau Gelderland via F67349 RAN CCBYSA Auteursrechthouder: J.F.M. Trum)

“Chirurgisch-Mechanische Inrichting.

Wij waren heden in staat een kijkje te nemen in de chirurgisch-mechanische inrichting van den heer P. Römer aan de Molenstraat 110 alhier. Het ruime, helder verlichte winkelmagazijn maakt een hoogst aangenamen indruk bij het binnentreden, wanneer men de talrijke glazen vitrines met de verschillende chirurgische, orthopaedische en optische instrumenten, fijne staalwaren, verbandstoffen, brillen en pince-nez langs ziet. Achter het magazijn zijn de practische kamers voor de patiënten, wie verbanden moeten worden aangepast, ingericht met alle mogeljke gemakken. En ten slotte komt men in de fabriek, waar de noodige reparaties kunnen worden verricht en waar de installatie met motor en slijpbanken er wel op wijst, dat dit op de beste wijze en met den noodigen spoed geschiedt. Het geheel mag dan ook een inrichting worden genoemd, naar alle eischen des tijds verzorgd en waar men er op kan rekenen degelijk, solied werk te verkrijgen.” (PGNC 3/3/1903)

In ieder geval komt Römer nog voor in het adresboek van 1968.

Karel de Grote medaillon

Op de gevel is rechtsboven een opvallend goudkleurig medaillon van Karel de Grote te zijn: Studentenvereniging Carolus Magnus verkocht deze in 1923 aan winkeliers die kortingen aan studenten gaven. Meer over dit medaillon op Noviomagus (tevens bron).

De Banket & Koekbakkerij A.C. van Ooijen

Molenstraat 112

De Banket & Koekbakkerij A.C. van Ooijen, Molenstraat 112, 29/5/1952 (Fotopersbureau Gelderland via F67349 RAN CCBYSA Auteursrechthouder: J.F.M. Trum)
De Banket & Koekbakkerij A.C. van Ooijen, Molenstraat 112, 29/5/1952 (Fotopersbureau Gelderland via F67349 RAN CCBYSA Auteursrechthouder: J.F.M. Trum)

(Overige) Bronnen en verder lezen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Molenstraat_(Nijmegen)

De oostzijde met het Kledingmagazijn van H.C. Holla (Plein 1944 nr. 152-153); links daarvan de noordzijde van Plein 1944 met v.l.n.r. Cafetaria Centrum Expresse, Schoenmagazijn A.J. Holland , Fotohandel A.M. Verweij en Parfumerie J.E. Albers. In het midden het pand van Van der Werff, 1953 (Commissariaat van Politie, Afd. Fotografie via F31812 RAN CC0) vd Werff architecten Pouderoyen Deur Molenstraat Plein 1944
#Nijmegen, Centrum, Plein 1944

Plein 1944

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein
De oostzijde met het Kledingmagazijn van H.C. Holla (Plein 1944 nr. 152-153); links daarvan de noordzijde van Plein 1944 met v.l.n.r. Cafetaria Centrum Expresse, Schoenmagazijn A.J. Holland , Fotohandel A.M. Verweij en Parfumerie J.E. Albers. In het midden het pand van Van der Werff, 1953 (Commissariaat van Politie, Afd. Fotografie via F31812 RAN CC0) vd Werff architecten Pouderoyen Deur Molenstraat Plein 1944
De oostzijde met het Kledingmagazijn van H.C. Holla (Plein 1944 nr. 152-153); links daarvan de noordzijde van Plein 1944 met v.l.n.r. Cafetaria Centrum Expresse, Schoenmagazijn A.J. Holland , Fotohandel A.M. Verweij en Parfumerie J.E. Albers. In het midden het pand van Van der Werff, 1953 (Commissariaat van Politie, Afd. Fotografie via F31812 RAN CC0)

Deze pagina verzamelt reeds gepubliceerde artikelen over Plein 1944 en zal van tijd van tijd worden aangevuld.

Tijdens het bombardement van 22 februari 1944 werd een groot deel van het centrum van Nijmegen verwoest. Zo ook de Houtstraat, de Oude Varkensmarkt en de Zeigelbaan. In 1947 keurde de gemeenteraad het plan voor de wederopbouw van B. Fokkinga goed. Zijn plan was gericht op het autoverkeer; het oude stratenpatroon zou vervangen worden door een plein met rechte straten, onder andere van de Grote Markt naar het station. Het nieuwe plein zou daarbij een ontmoetingsplek worden, met winkels en recreatie, waarbij het plein zelf als parkeerplaats diende.

Daarbij is het verschil in architectuur opvallend: aanvankelijk werd er vooral aan de zuidkant gebouwd in een meer traditionele architectuur, veelal voor oude, bekende Nijmeegse zaken die tijdens de oorlog waren verwoest. Wél kwam er 2 grote, moderne gebouwen in de vorm van bioscopen Carolus en de Luxor. Beide bioscopen bestaan inmiddels niet meer: Carolus wacht al een aantal jaren op een invulling en is momenteel (november 2024/juni 2025) gekraakt. 

Bloeiend begin

Aanvankelijk was het Plein 1944 een succes. De nieuwe lunchrooms waren populair, zoals bijvoorbeeld Rutecks of American. En natuurlijk de bioscopen: maar liefst 3 bioscopen vestigden zich rond het plein.

Verbouwing

Vanaf de jaren ’70 werden auto’s steeds meer uit het centrum geweerd.

Bovendien volgde een verbouwing: onder andere doordat het plein niet meer kon worden gebruikt als parkeerplaats, werd het een kaal, leeg plein. Ook de trappen hielpen daarbij niet: het plein leek een leeg zwembad; bezoekers liepen langs de winkels en een oversteek van het plein werd nauwelijks gemaakt. Wel had het plein een belangrijke functie voor evenementen, zoals bijvoorbeeld een belangrijk plein voor de kermis, de Zomerfeesten (tegenwoordig Vierdaagsefeesten) en de wekelijkse boekenmarkt.

Afgescheiden van het plein door kiosken, lag het busstation.

Verbouwing: Een Plein voor iedereen

Rond 2010 is de architectuur van het plein aangepast: het plein moest meer besloten worden door hoogbouw en knusser worden gemaakt door het te verkleinen. Er werden appartementen gebouwd in neo-wederopbouwstijl: let op de vele balkons met het ijzeren hekwerk, de betonnen omlijstingen om de smalle kozijnen, en natuurlijk het fraaie metselwerk. Een mooi detail is dat na de vierde etage ander materiaal wordt gebruikt omdat de oorspronkelijke winkels allemaal vier etages zijn.

De Windmolenpoort of Wiemelpoort (14e eeuw) , de grootste middeleeuwse stadspoort , gezien vanuit de Molenstraat in de richting van de Broerstraat ; afgebroken in 1860, 1860 (GN10960 RAN)
De Windmolenpoort of Wiemelpoort (14e eeuw) , de grootste middeleeuwse stadspoort , gezien vanuit de Molenstraat in de richting van de Broerstraat ; afgebroken in 1860, 1860
(GN10960 RAN)
Beeld Jac Maris, Plein 1944 (september 2024)

Monument Gevallen Soldaten uit Nijmegen van Jac Maris Plein 1944

In 1951 vindt de onthulling van het voorlopige beeld voor de gevallen soldaten afkomstig uit Nijmegen plaats. Oorspronkelijk was dit monument een initiatief van de Nijmeegse afdeling van “Het Mobilisatiekruis” en, na de landelijke fusie, ook van de Nederlandse Bond van Oud-Strijders. Zij had behoefte had aan een monument, dat (tevens) diende als locatie om…

De winkel van Neoform/M. vd Ven: Panden aan de noordzijde: v.l.n.r. Schoenenzaak Neoform (Plein 1944 nr. 119), Cafe Restaurant Royal (Plein 1944 nr. 128) , Hotel Cafe Lunchroom American (Plein 1944 nr. 129-131) en Lunchroom Pleinzicht (Plein 1944 nr. 135), 1958 (Foto Grijpink via F32460 RAN CCBYSA)

Ontwerp van woningen en winkels hoek Augustijnenstraat Plein 1944 architect Rodenburg

Architect Rodenburg ontwerpt het complex woningen en winkels op de hoek van Augustijnenstraat en Plein 1944, welke in 1955 wordt opgeleverd.

Lucnhroom American temidden van de noordzijde van Plein 1944: Panden aan de noordzijde: v.l.n.r. Schoenenzaak Neoform (Plein 1944 nr. 119), Cafe Restaurant Royal (Plein 1944 nr. 128) , Hotel Cafe Lunchroom American (Plein 1944 nr. 129-131) en Lunchroom Pleinzicht (Plein 1944 nr. 135), 1958 (Foto Grijpink via F32460 RAN CCBYSA)

Lunchroom American Ruteck’s later Dekker van de Vegt Plein 1944 architect Rodenburg

Eind 1957 is het gat aan de noordkant van Plein 1944 opgevuld: dan opent Lunchroom American, welke veel Nijmegenaren nog zullen kennen als Ruteck’s American Lunchroom. Het ontwerp was van architect Rodenburg. In de jaren vestigde Dekker van de Vegt zich in dit pand.

Winkel in werkkleding van de firma Holla, 1961 (Nico Grijpink via F92138 RAN CCBYSA)

Holla’s Kledingmagazijn Plein 1944 architect Okhuysen

In 1952 vindt de heropening van Holla’s kledingmagazijn op Plein 1944 plaats. Het pand is gebouwd naar ontwerp van architect Okhysen. In 1921 was Holla zijn winkel, gespecialiseerd in bedrijfskleding, begonnen in de Zeigelbaan. Dit pand ging echter tijdens het bombardement van februari 1944 verloren.

De oostzijde met het Kledingmagazijn van H.C. Holla (Plein 1944 nr. 152-153); links daarvan de noordzijde van Plein 1944 met v.l.n.r. Cafetaria Centrum Expresse, Schoenmagazijn A.J. Holland , Fotohandel A.M. Verweij en Parfumerie J.E. Albers. In het midden het pand van Van der Werff, 1953 (Commissariaat van Politie, Afd. Fotografie via F31812 RAN CC0)

Van der Werff architecten Pouderoyen Deur Plein 1944

In 1951 heropende Van der Werff zijn winkel op de hoek van de Molenstraat en Plein 1944.

Lunchroom Pleinzicht geheel links, Architect Cornelissen: De noordwand van het plein met de winkelpanden van (v.l.n.r.) Lunchroom annex Banketbakkerij Pleinzicht (van W.P.H.A. Cornelissen, Plein 1944 nr. 135), Sigarenmagazijn H.W.R. Brans (nr. 136), Juwelier en Horloger A.J. Janssen (nr. 137), P. Jacobs Textiel en Tricotage (nr. 140), Cafetaria Centrum Expresse (van Albert en Piet Cloosterman, nr. 141), A.J. Holland Schoenenmagazijn (nr. 143), Foto A.M. Verweij (nr. 145) en Parfumerie en Bijouterie J.E. Albers (nr. 146) ; geheel rechts Boekhandel Kloosterman (op de hoek met de Broerstraat), 1954 (D955 RAN CC0)

Lunchroom Pleinzicht, later Groenen Plein 1944 architect Cornelissen

In september 1952 opent W. Cornelissen, voorheen Piet Joosten, zijn lunchroom Pleinzicht op Plein 1944 135. Het ontwerp was afkomstig van architect J.P. Cornelissen. De zaak was vrijwel op dezelfde plek herbouwt waar ongeveer 100 jaar geleden de bakkerij begon. Veel mensen zullen het pand vooral kennen van automatiek/snackbar Groenen.

Het restaurant Tai-Tong met daarnaast Bioscoop Carolus en Luxor, 9/1955 (Jeroen van Lith via F68040 RAN CC0)

Geschiedenis Plein 1944: Herbouw Chocolaterie Biesthorst, vooral bekend als restaurant Tai-Tong, architect Veen en Braam

In 1951-1952 laat de Fa. Biesthorst haar cholaterie op Plein 1944 herbouwen op dezelfde locatie als waar ze 74 jaar voor de oorlog op de Zeigelbaan had gezeten. De architect is W. Braam van het Architectenbureau G. v. Veen en W. Braam. Veel Nijmegenaren zullen het pand vooral kennen als Tai-Tong, het tweede Chinese restaurant…

Het in aanbouw zijnde woon-winkelcomplex (opening was op 29 juni 1951) aan de westzijde van Plein 1944 met links de Doddendaal en rechts de Houtstraat, 1951 (Commissariaat van Politie afd. Fotografie via F31941 RAN CC0)

Flat Plein 1944 architect Rodenburg

Eind juni 1944 vindt een belangrijke opening voor de wederopbouw plaats: de flat aan de westzijde van Plein 1944, een gebouw voor 12 winkels en 36 woningen. Dit plein moet een belangrijk centrum voor Nijmegen worden. Rond deze dag gaan 6 van deze 12 winkels open. “Het hart van Nijmegen klopt weer!” Het gebouw is…

Plein 1944 16-17 in Juli 2019 (Google Streetview)

Plein 1944: Herbouw van Boekhandel Berkhout

In juni 1953 opent L.J.G. Krüger de nieuwe winkel van de bekende boekhandel Berkhout op Plein 1944. De boekenwinkel op de Oude Stadsgracht was tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. De architect van het gebouw was G.B. Treur, die meerdere panden op Plein 1944 heeft ontworpen.

Plan tot herbouw van een slagerij met 2 bovenwoningen aan het Plein 1944 te Nijmegen voor den heer P.W. Boukes, datum tekening 14-6-1951

Geschiedenis van Paardenslagerij Boukes Plein 1944 architect Treur

In 1951 ontwerpt architect Treur de paardenslagerij Boukes, met daarboven bovenwoningen. Zijn winkel aan de Bloemerstraat werd tijdens het bombardement van 22 februari 1944 verwoest.

De panden van Cafétaria Centrum Expresse; de Schoenhandel Holland; Fotohandel Verwey; de Parfumeriezaak Albers, en een gedeelte van Boekhandel Kloosterman, 1952 (Commissariaat van Politie, Afd. Fotografie via F31792 RAN)

Parfumerie Albers Plein 1944 architect Rodenburg

In 1952 komt het pand van parfumerie Albers gereed. De architect hiervan was Rodenburg. Het pand van Albers aan de Houtstraat was verwoest als gevolg van het bombardement van februari 1944. Het pand welke zij vervolgens aan de Burchtstraat had betrokken ging in september 1944 in vlammen op.

Juwelier Courbois is geopend, andere panden zijn op Plein 1944 nog in aanbouw, foto 1951-1952 (J.F.M. Trum via GN15656 RAN CCBYSA)

Plein 1944: Courbois Herbouwt in 1951

Tijdens het bombardement van februari 1944 werd de winkel van juwelier Courbois verwoest. In 1951 opent hij zijn nieuwe winkel op Plein 1944 naar ontwerp van architect Goddijn

Levensmiddelenbedrijf Jansen-Hendriks

1952 Plein 1944 1

Jansen-Hendriks: De westzijde van deze straat gezien vanaf de hoek met Plein 1944. Gezien in de richting van de Bisschop Hamerstraat, 1957 (Foto Grijpink via F19687 RAN CCBYSA Auteursrechthouder N. Grijpink)

Levensmiddelen Jansen-Hendriks, architect Okhuysen

In 1952 opent de levensmiddelenwinkel Jansen-Hendriks op de hoek van Plein 1944 en de Molenstraat. De oversteek van de eerste verdieping vormt een soort galerij, een entree naar Plein 1944.

Lees verder

Drogisterij Nickel en Au bon Marche

1953 Hoek Broerstraat Plein 1944 Centrum, gesloopt

Nickel en Au Bon Marché, architect Okhuysen, 1953-1955 (JFM Trum via F42033 RAN CCBYSA)

Drogisterij Nickel en Au bon marche architect Okhuijsen

In 1953 heeft architect Okhuijsen het nieuwe pand voor drogisterij Nickel en textielzaak Au bon marché ontworpen. Daarbij is opvallend, dat de panden op het kruispunt van Plein 1944/Broerstraat/Ziekerstaat/Molenstraat min of meer een eenheid lijkt te vormen door hun hoogte, indeling en licht overhangende daken, terwijl het 4 verschillende architecten betreft.

Lees verder

Hoek Houtstraat Augustijnenstraat

Hoek Houtstraat Augustijnenstraat, 1960 ( Fa. H. ten Hoet, Nijmegen / L.R. Gerritsen via f64216 RAN CCBYSA)

Hoek Houtstraat Augustijnenstraat

In 1955 ontwerpt Okhuijsen het pand aan Plein 1944, op de hoek Houtstraat-Augustijnenstraat. De opdrachtgever is J. van Veggel sr., waarbij de aannemer de firma van der Velden en Sleenhof uit Wijchen is

Lees verder

Hoek Plein 1944 -Bloemerstraat

1956-1957 Hoek Bloemerstraat- Plein 1944 (Plein 1944 29-37)

De hoek Bloemerstraat-Plein 1944 in aanbouw: Gezien in de richting van het Luxortheater op de hoek met de Bloemerstraat en Doddendaal. Links de zuidzijde van Plein 1944 met o.a. Chinees Restaurant Tai Tong ; in het midden de bouw in 1957 van de woon-winkelflat op de hoek van Plein 1944 en de Bloemerstraat ; rechts het woon-winkelcomplex aan de westzijde van Plein 1944 met o.a. de winkel van Heijmans. 1957-1958 (J.F.M. Trum via f20209 RAN CCBYSA)
De hoek Bloemerstraat-Plein 1944 in aanbouw: Gezien in de richting van het Luxortheater op de hoek met de Bloemerstraat en Doddendaal. Links de zuidzijde van Plein 1944 met o.a. Chinees Restaurant Tai Tong ; in het midden de bouw in 1957 van de woon-winkelflat op de hoek van Plein 1944 en de Bloemerstraat ; rechts het woon-winkelcomplex aan de westzijde van Plein 1944 met o.a. de winkel van Heijmans. 1957-1958 (J.F.M. Trum via f20209 RAN CCBYSA)

Architect Okhuysen ism Vermeer en Herwaarden. Lees hier het artikel:

J.D.A. Okhuysen, architect

Verloren Toren

De vondst van de 'Verloren Toren' aan de zuidzijde, voor de Bioscoop Carolus, tijdens de vernieuwing en herinrichting van het plein, Plein 1944, 2010-2013 (Nico van Hoorn via DF5481 RAN CC0)
De vondst van de ‘Verloren Toren’ aan de zuidzijde, voor de Bioscoop Carolus, tijdens de vernieuwing en herinrichting van het plein, Plein 1944, 2010-2013 (Nico van Hoorn via DF5481 RAN CC0)
Markering Verloren Toren, Plein 1944 (juni 2025)
Markering Verloren Toren, Plein 1944 (juni 2025)

Bij rioolwerkzaamheden van 2011 kwam vlak voor het Carolus pand een verrassing aan het licht: een middeleeuwse toren die nog niet bekend was. Waarschijnlijk maakte deze toren onderdeel uit van de stadsmuur die tussen 1400 en 1425 is gebouwd.

De vondst is enkele meters verplaatst, waarbij ze nu te zien in de huidige fietsenkelder. Daarnaast is er een markering aangebracht waar de toren oorspronkelijk heeft gelegen.

Bron: https://architectenweb.nl/nieuws/artikel.aspx?id=25276

De verloren toren in de fietsenstalling onder het plein, Plein 1944, 2014 (Jan Eichelsheim via DF2251 RAN CCBYSA tevens Auteursrechthouder)
De verloren toren in de fietsenstalling onder het plein, Plein 1944, 2014 (Jan Eichelsheim via DF2251 RAN CCBYSA tevens Auteursrechthouder)

(Overige) Bronnen en verder lezen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Plein_1944

https://www.intonijmegen.com/locaties/4008528790/plein-1944

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Plein_1944

https://www.gelderlander.nl/nijmegen/boulevard-van-verdwenen-zaken-geen-autos-chinees-en-telefooncel-meer-op-plein-44~ac76868e/

https://www.gelderlander.nl/nijmegen/romeinse-weg-en-voorpoort-gevonden-centrum-nijmegen~ac102c01/

https://www.gelderlander.nl/nijmegen/weer-verrassende-vondsten-rond-plein-1944~a2cb7e85/

http://www.jacsplinter.nl/woordenboek.asp?letter=p#173

https://nijmegen.nieuws.nl/knipsels/misschien-wordt-plein-1944-dit-jaar-nog-veilig

https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Opgravingen_Plein_1944

Beeld uit de jaren vijftig van hartje stad bij avond met Chinees-Indisch restaurant Tai Tong en de bioscopen Carolus en Luxor. Het Carolus Theater is nu een gemeentelijk monument, waarvan de gevel onder de beschermde stadsgezichten valt, en wordt nog altijd als bioscoop geëexploiteerd. Luxor is gesloten, de toekomst van het gebouw is onzeker.
#Nijmegen, Centrum, Gebouw van de dag, Plein 1944

Carolus Bioscoop, monument van de wederopbouwarchitectuur, architect van Vreeswijk

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1953-1954 Plein 1944 28 Centrum, Gemeentelijk Monument

Beeld uit de jaren vijftig van hartje stad bij avond met Chinees-Indisch restaurant Tai Tong en de bioscopen Carolus en Luxor, september 1955 (Jeroen van Lith via F68040 RAN CCO)
Beeld uit de jaren vijftig van hartje stad bij avond met Chinees-Indisch restaurant Tai Tong en de bioscopen Carolus en Luxor, september 1955 (Jeroen van Lith via F68040 RAN CCO)

Het was lange tijd een van de trotste gebouwen van Nijmegen: de Carolus Bioscoop. Geopend in 1954, was het een van de belangrijkste voorbeelden van de Nijmeegse wederopbouw. De architect was Henri van Vreeswijk, bekend om zijn akoestische kennis.

De opening van de Carolus Bioscoop vond plaats op 26 augustus 1954. Op 30 juli 2022 sloot hij, als oudste nog bestaande bioscoop van Nijmegen. Bij sluiting had hij 2 zalen met een capaciteit van 561 stoelen.

Opvolger van Chicago Bioscoop

Zaal van de medio 1912 geopende en door het bombardement van 22 februari 1944 verwoeste bioscoop Chicago, Broerstraat 40, 1912-22/2/1944 (GN11189 RAN)
Zaal van de medio 1912 geopende en door het bombardement van 22 februari 1944 verwoeste bioscoop Chicago, Broerstraat 40, 1912-22/2/1944 (GN11189 RAN)

De oprichter was de N.V. Theater Maatschappij van de Nederlandsche Bioscoop Trust. Bij het pannenbier was de naam nog niet bekend, uiteindelijk werd het aanvankelijk het Carolus Theater.

Voor de oorlog had Nijmegen 4 bioscopen. De Chicago bioscoop- , waarvan de Carolus bioscoop de vervanger was – en City gingen verloren tijdens het bombardement op 22 februari 1944. Olympia en Luxor werden tijdens Market Garden (17 tot met 21 september 1944) in brand gestoken. Alleen de Vereeniging bleef als bioscoop, sinds 1927 was zij ook films gaan vertonen. De Trust was eigenaar geweest van de Chicago bioscoop. In 1948 gaf zij aan H. van Vreeswijk opdracht tot het ontwerp van de nieuwe bioscoop.

Lees hier over de Chicago Bioscoop:

Geschiedenis, wederopbouw en architectuur van de Broerstraat

Op 26 mei 1953 verleende B en W vergunning om aan de zuidwand van Plein 1944 een bioscoop te bouwen.  Deze ging op vrijdag 27 augustus 1954 open, met de film Roman Holiday. “Bij de aanleg van Plein 1944 werd de bioscoop gezien als een sieraad voor het culturele leven van Nijmegen.”  (Wikipedia)

Plein 1944

De bioscoop kreeg een plek in de aaneengesloten bebouwing aan de zuidkant van Plein 1944.

Tijdens de wederopbouw zou Plein 1944 de nieuwe ontmoetingsplaats moeten worden. Bezoekers konden met de auto komen en deze op het plein parkeren. Rondom het plein waren uitgaangelegenheden gepland – naast Carolus zou ook Luxor (op de hoek van de Bloemerstraat en Doddendaal) en Centrum (Houtstraat) zich hier vestigen.

De bioscoop

Oorspronkelijk was er maar 1 zaal. Deze moest klasse en luxe uitstraling hebben, met bijvoorbeeld comfortabele stoelen. Met een goed beeld en geluid. Voor het beeld beschikte Carolus over het hypermoderne “Variform-systeem” en had het de beschikking over 4 projectoren.

Gevel

De bioscoop is gebouwd in “modernistische wederopbouwarchitectuur”.  Het eerste wat opvalt is de grote glazen gevel, met daartussen betonnen pijlers, welke zijn uitgewassen in Franse kalksteen. Aan beide kanten staat in een halfronde nis een vlaggenmast, waarop oranje-rode neon verlichting was gemonteerd. Het gebruik van moderne materialen als glas, beton, staal en aluminium is een van kenmerken van de modernistische wederopbouwarchitectuur. Ook de transparantie die daarmee wordt bereikt en de hoge vide is kenmerkend voor de bioscooparchitectuur van de jaren 50.

De gevel van het pand is bekleed met geglazuurde gres-tegels. (Gres is net als aardewerk en porselein gemaakt van klei en zit qua eigenschappen tussen beide in. Een bekend voorbeeld zijn de oude, oranje rioolbuizen). Dit moest de glamour van films nabootsen.

Onderaan de nissen waren vitrines met reclame. Op dat moment bestond de ingang uit 6 deuren met daartussen kolommen. De kaartverkoop was binnen.

Boven de ingang was een betonnen luifel en een lichtbak, waarop de films werden aangekondigd. Bovenop het gebouw stond de naam Carolus theater in blauw-gele neonletters. Hierbij had de C een kroontje bovenop, een verwijzing naar de keizer Karel de Grote oftewel Carolus Magnus. ’s Avonds viel de vele verlichting goed op. Daarbij had van Vreeswijk geprobeerd reclame samen te laten gaan met architectuur.

Binnen

Bioscoopzaal Carolus, 1960 (Nico Grijpink via F31813 RAN CC BY-SA)
Bioscoopzaal Carolus, 1960 (Nico Grijpink via F31813 RAN CC BY-SA)

Als de bezoeker binnenkomt, valt meteen de grootte van de foyer op: het was dan ook de bedoeling om de bezoeker te overweldigen. Een aantal kenmerken waren de rode vloerbedekking en de grote vitrines aan de zijkanten, waar filmposters en dergelijke hingen.

Het opvallende aan de zaal was het blauwgeverfde plafond met uitsparingen voor de verlichting in de vorm van sterren. Deze sterren waren naast basisverlichting een verwijzing naar de sterren op het doek. Ook tijdens de voorstelling bleef deze verlichting -zeer zwak- aan.

In het ontwerp was er veel aandacht voor de akoestiek: het plafond was in een zogenaamde “ojief” vorm, oftewel in de vorm van 2 gespiegelde, wat uitgerekte letters S. Ook de betimmering van de wanden met mahoniehout en de bedekking met gecapitonneerd kunststof doek versterkte de akoestiek.

Tijdens de bouw werd het Cinemanscope beeldformaat in Nederland geïntroduceerd. Daardoor moest de bouw van het doek aangepast worden van 6 bij 4,2 meter naar 10 bij 4,2 meter.

Kunstwerk

Een van de kenmerken van de wederopbouwarchitectuur is het samengaan van architectuur met kunst. De glaskunstenaar S. de Graaf heeft 3 gezandstrale glaspanelen voor deze bioscoop ontworpen: in de koepel van de foyer hing een spiegel met tekens van de dierenriem. Bij de ingangen van de zaal waren glaspanelen van de Valkhofburcht en Keizer Karel op jacht.

2e zaal

In 1977 kreeg de Carolus een tweede zaal, onder de grote zaal. Onder andere doordat steeds meer mensen televisie kregen, daalde het bioscoopbezoek vanaf halverwege de jaren ’60. Carolus koos ervoor om als reactie hierop een kleinere zaal bij te bouwen, voor 166 stoelen.

Verbouwing 1991

In 1991 vond een maandenlange verbouwing plaats. Van buiten werd de voorgevel verbouwd. Onder andere kwam in de plaats van de middelste dubbele toegangsdeur een venster. Daarnaast werd de luifel en de lichtreclame boven de entree aangepast en de naam Carolus  op de dakrand werd vernieuwd.

Ook van binnen vond een grote verandering plaats, zowel qua inrichting als aankleding. Waaaronder een compleet nieuwe kassa en een vergrootte bar. De glaskunstwerken zijn verwijderd; alle verwijzingen naar Carolus Magnus zijn verdwenen.

Henri van Vreeswijk

Henri van Vreeswijk (Rotterdam, 30 mei 1906 – Zeist, 21 december 1974) was een Nederlandse architect.

Zijn vader was Adrianus Ægidius Samuel van Vreeswijk, timmerman en bouwkundig tekenaar in Rotterdam, zijn moeder Ottolina Gerarda Pannekoek. Hij studeerde bouwkunde aan Technische Universiteit Delft, waar hij in 1928 zijn diploma haalde. In 1929 vestigde hij zich als architect in Voorburg. In 1931 trouwde hij met Jenny Lowis (overleden 1 april 1983). Zij kregen 1 dochter.

Loopbaan

Zijn eerste grote opdracht was de verbouwing van het Rembrandttheater in Utrecht (opgeleverd in 1933). Daarbij verbreedde hij de zaal van 12 naar 21 meter. Dit was vooral een technisch vraagstuk, waar van Vreeswijk goed in was. Ook besteedde hij veel aandacht aan de akoestiek. De recensent van Architectura was minder blij met de gevel: “De gevel aan de Oude Gracht blijft ver achter bij de sfeer van het interieur. Hij mist bepaald de kwaliteiten daarvan, doet nuchter aan en misstaat totaal in het stadsbeeld, dat er daar aan de Oude Gracht rondom de brug werkelijk vreeselijk begint uit te zien.”.

Hij zal vooral bekend worden om zijn werk als akoestisch adviseur en als architect voor de bouw en verbouw van bioscopen en theaters. Wanneer van Vreeswijk de Carolus ontwerpt, heeft hij daarvoor al meerdere bioscopen gebouwd en verbouwd. Daarnaast ontwierp hij tevens huizen. In 1939 werd hij partner met J. en Th.F. Stuivinga. Hij verhuisde naar Zeist, waar het bureau was gevestigd.

Intussen was hij in 1938 donateur van de NSB geworden, waarvan hij in 1940 officieel lid zou worden. Mede daardoor werd hij in 1943 benoemd tot directeur van de Provinciale Planologische Dienst in Utrecht. Na de oorlog werd in 1945 ontslagen en zat hij 3 jaar vast. Na zijn vrijlating vestigde hij zich als raadgevend ingenieur voor gewapend betonwerken en akoestische vraagstukken in Zeist. Daarop kreeg hij weer grote opdrachten, waaronder die van Nijmegen en in Amsterdam in de Westelijke Tuinsteden.

Werk

Uit de jaren 1930 tot en met de jaren 1950 zijn diverse (ver)bouwplannen van Van Vreeswijk bekend voor Nederlandse bioscopen en theaters. Daartoe behoren:

•              Rembrandt (Utrecht, ca. 1933)

•              een tweede Cineac-theater te Den Haag (ca. 1937)

•              Cineac (Damrak, Amsterdam, ca. 1937)

•              Capitol te Amsterdam (ca. 1937)

•              de Spoorbio (Utrecht, ca. 1942)

•              Bioscoop Carolus (Nijmegen, ca. 1953).

•              Calypso-theater (Amsterdam, 1955)

•              Kurhaus-theater (Scheveningen, 1959)

•              Bioscoop Cinema (Groningen, 1959): : een vrijwel identiek beeld als de Carolus bioscoop van Nijmegen

Vervolg

voormalige Carolus bioscoop, oktober 2023
Voormalige Carolus bioscoop, oktober 2023

Ook na 1991 vonden een aantal moderniseringen plaats.

In 2017 is er sprake om het Calypso theater aan de Tweede Walstraat te verbouwen naar een groot bioscoopcomplex door het Vue-concern. Het Vue-concern is naast het Calypso theater tevens eigenaar van de Carolus bioscoop. De gemeente gaat akkoord, op voorwaarde dat de Carolus bioscoop sluit, om te voorkomen dat er te veel bioscoopstoelen in Nijmegen komen.

De Carolus bioscoop sterft uiteindelijk een vrij stille dood. Allereerst zijn er de corona-jaren, waardoor er anderhalf jaar geen films te zien waren. Daarna heeft het Vue-concern vooral aandacht voor het nieuwe complex, welke in2021 is geopend. Het definitieve einde is eind juli 2022, wanneer het huurcontract afloopt.

Gekraakt en klimhal?

Rond april/mei 2024 is de voormalige bioscoop gekraakt door krakersgroep Jantien. De nieuwste ontwikkeling op het moment van schrijven (juni 2025) zijn de plannen voor aanleg van een boulderbaan (klimhal)

Bron: https://www.rn7.nl/nieuws/artikel/krakersgroep-nijmeegs-jantien-starten-boycot-tegen-klimhal-in-oude-bioscoop-onze-vrije-ruimte-wordt-een-geldmachine

Monument

Het gebouw is een gemeentelijk monument. Als waardering:

“Bioscoop ‘Carolus’ is van algemeen cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de

herrijzenis van het commerciële hart van Nijmegen na de verwoestingen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Meer specifiek is het een uitdrukking van de vroeg naoorlogse vrijetijdsbesteding waarin de filmwereld (bij gebrek aan televisie) sterk tot de verbeelding sprak.

Kenmerkend voor de typologische ontwikkeling van de bioscoop is de afstemming van de architectuur op de beleving van de bezoekers: glanzende materialen, kleurrijke verlichting en een moderne uitstraling met frisse kleuren maakt het bioscoopbezoek tot een feestelijke aangelegenheid. De interieurafwerking van de bioscoop is in de loop der jaren gemoderniseerd. De niet-oorspronkelijke elementen vallen buiten de bescherming.

Het gebouw is van architectuurhistorische waarde als goed en redelijk gaaf voorbeeld van modernistische wederopbouwarchitectuur in Nijmegen. De transparante en hoge hal en het materiaalgebruik zorgen voor een theatraal effect dat kenmerkend is voor de bioscooparchitectuur uit de jaren vijftig. Vooral ’s avonds trekken de kleurrijke lichtreclames langs de gevel en op het dak van ver de aandacht. Binnen is de ruimtelijke indeling gewijzigd maar in hoofdopzet herkenbaar. In de grote zaal is het het gewelfde plafond met ‘sterrenhemel’ bewaard gebleven. Het pand is een representatief voorbeeld van architect H. van Vreeswijk uit Zeist die ook elders in het land bioscopen heeft gebouwd.

De voorbouw van de bioscoop is van stedenbouwkundig belang als beeldbepalend onderdeel van een aaneengesloten vroeg-naoorlogse pleinwand. Als onderdeel van drie (voormalige) bioscopen uit de wederopbouwperiode rond Plein 1944 vormt het een bijzondere uitdrukking van de toenmalige idee om van dit plein hét vermaakcentrum van Nijmegen te maken. De (neon)reclames vervullen een cruciale rol in de visuele beleving van het plein. Het gebouw is bovendien een essentieel onderdeel van een aaneengesloten en op samenhangende wijze tot stand gekomen wederopbouwensemble dat als beschermd stadsbeeld van grote cultuurhistorische waarde is als belangrijk en hoopvol ijkmoment in de Nijmeegse stadsgeschiedenis.”

Krantenartikel PGNC

Eind december 1953 plaatst het PGNC een uitgebreid artikel over de nieuwe bioscoop naar aanleiding van het pannenbier:

“Nieuwe bioscoop op het Plein 1944 vermoedelijk in April afgebouwd; Opening kort daarna

Vandaag waait de vlag op het dak van de bioscoop, welke op Plein 1944 in aanbouw is en er wordt pannenbier gedronken op het werk. Naar alle waarschijnlijkheid, wind en weder dienende, zal het Bouwsyndicaat Nederland te Den Haag, de aannemer die deze cinema bouwt, het werk in de loop van de maand April a.s. kunnen opleveren, waarna dan binnen een termijn van een week de opening kan volgen. De nieuwe bioscoop zal zeshonderd plaatsen tellen; het wordt een min of meer luxueus theater, met ruime zetels. De architect Ir. H. van Vreeswijk, die meerdere bioscopen heeft gebouwd in ons land, heeft gestreefd naar een knus, gezellig theater, met warmte en behagelijkheid.

De Nederlandse Bioscoop Trust is de eigenaar van deze nieuwe bioscoop op Plein 1944, welke het vroeger Chicago theater in de Broerstraat zal vervangen. Het staat nog niet vast welke naam de bioscoop zal krijgen, – dit zal van de exploitant afhangen. Het is namelijk zo dat de Ned. Bioscoop Trust, die ook eigenaar is van drie bioscopen in Den Haag, een in Utrecht en een in Groningen, niet zelf de exploitatie verzorgt. Het staat evenwel vast dat de oude naam “Chicago theater” niet zal terugkeren, evenmin als dit met de naam van “Olympia Bioscoop” het geval zal zijn. Er wordt druk gewerkt aan de plannen voor de voorbereiding van deze tweede bioscoop, zonder dat deze al een definitieve vorm hebben aangenomen. Binnenkort zal ook hierin een beslissing komen.

Wat de apparatuur betreft, kan van de nieuwste vindingen in de bioscoop op Plein 1944 worden gebruik gemaakt. Met de inrichting van de cabine, zowel als met het scherm, is daar rekening mee gehouden. Maar bovendien zal men de traditionele film kunnen draaien; het ligt in de bedoeling om bij de opening niet de drie-dimensionele film, maar de gebruikelijke film te vertonen.

Ook wat het geluid aangaat is er in voorzien dat de nieuwste vinding, indien dit wenselijk is, in praktijk kunnen worden gebracht.

De gevel

De rondingen die men aan de gevel ziet aangebracht, zullen worden betegeld door de Porseleinen Fles, Beneden kom een grote vitrine voor de filmreclame; daarop komt in elk van de rondingen een vlaggestok. Aan de binnenkant van deze vlaggestok wordt een neonbuis aangebracht voor de verlichting van de gevel.

Komt men van buiten het bioscoopgebouw binnen, dan komt men via een parterre in een hall terecht, waarna men in een wachthall komt. Hier is ruimte voor een gehele zaalbezetting, die wil wachten op de volgende voorstelling.

De bezoeker komt via een centraal punt de zaal binnen om zich vandaar naar de plaatsen te begeven. De uitgangen zijn aan de zijde van de Piersonstraat, waar ook en gelegenheid zal komen voor fietsenstalling. De zaal van de bioscoop wordt 20 meter breed en 25 meter lang; de voorhall krijgt een afmeting van 12½ bij 10 meter.

Door de lichtwerking van het plafond zal de lengtewerking van de zaal worden versterkt.

Het ligt in de bedoeling om zowel middagvoorstellingen als twee avondvoorstellingen te geven in de nieuwe bioscoop, die uitsluitend als zodanig zal worden ingericht. Bij bijzondere gelegenheden zullen ook cineac-voorstellingen worden gegeven.

De heren D. Siem Sr. En Mr. D. Schuur van de Nederlandse Bioscoop Trust, die vanmorgen bij het “pannenbier”-feest aanwezig waren, zijn zeer te spreken over de wijze waarop de nieuwe bioscoop wordt gebouwd en over de voortgang van de werkzaamheden.” (De Gelderlander 17/12/1953)

Bronnen en verder lezen

Carolus, Wikipedia

Klik om toegang te krijgen tot 20190925_Mens_Deel_2.pdf

Klik om toegang te krijgen tot 97A8A8B1-94BB-418E-A506-F2D59A3BE1E2.pdf

Iconische Nijmeegse bioscoop Carolus definitief dicht, megapand verandert in horecazaak, Mitchel Suijkerbuijk in De Stentor, 30-7-22 (link april 2024)

https://www.destentor.nl/nijmegen/iconische-nijmeegse-bioscoop-carolus-definitief-dicht-megapand-verandert-in-horecazaak~a9f61cab/

Concurrentiestrijd om bioscoopstoelen in Nijmegen, De Ondernemer, 3 maart 2017 (link april 2024)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Steengoed

https://nl.wikipedia.org/wiki/Ojief

Goedkoope Bazar, Bloemerstraat in de richting van de Smetiusstraat, 1910-1915 (F12876 RAN)
#Nijmegen, Centrum

Bloemerstraat

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein
Goedkoope Bazar, Bloemerstraat in de richting van de Smetiusstraat, 1910-1915 (F12876 RAN)
Goedkoope Bazar rechts, Bloemerstraat in de richting van de Smetiusstraat, 1910-1915 (F12876 RAN)

De Bloemerstraat heeft sinds 1812 officieel haar naam, hoewel vóór die tijd al een aantal eeuwen varianten op deze naam voor komen. In 1770 komt de Bloemer straat voor en ook in 1552 is de Bloemerstraat al bekend.

In de 16e eeuw was deze straat vermeld als Bloemeborchschestraat. Daarbij was de straat vernoemd naar een verdedigingstoren: de Blommerthorn of Bloemberger toren. In 2011 zijn resten van deze toren gevonden.

De naam lijkt afgeleid te zijn van de “Bloem” is mogelijk afgeleid van de Bloemenborch, een huis dat in 1525/1526 is gesloopt. “Bloem” is een familienaam.  De naam ging daarbij waarschijnlijk over naar de verdedigingstoren die Blommerthorn (1584) of Bloemberger toren (1591) werd genoemd.

Het stuk van Plein 1944 dat in het verlengde van de huidige Bloemerstraat ligt, behoorde ook een aantal eeuwen tot de Bloemerstraat. Daarvoor heette het stuk Zes Huysen (1718) en varianten daarop. Bij de aanleg van Plein 1944 ging dit stuk van de Bloemerstraat op in het plein.

De straat loopt door tot het kruispunt met de Eerste Walstraat. Daarna gaat de weg verder als Smetiusstraat.

Deze pagina verzamelt artikelen over de Bloemerstraat en zal van tijd tot tijd worden aangevuld.

Hoek Eerste Walstraat/Bloemerstraat

Hotel-Café-Restaurant 't Rondeel van A.J.J van Kempen met twee koetsen en mensen op het balkon en in de deuropening; links oude huisjes aan de Eerste Walstraat, nu een grieks restataurant, 1895-1900 (dr. Jan Brinkhoff via D41 RAN CC0)
Hotel-Café-Restaurant ’t Rondeel van A.J.J van Kempen met twee koetsen en mensen op het balkon en in de deuropening; links oude huisjes aan de Eerste Walstraat, nu een grieks restataurant, 1895-1900
(dr. Jan Brinkhoff via D41 RAN CC0)

Al jarenlang zit Grieks restaurant Dionysos op de hoek van de Eerste Walstraat en de Bloemerstraat. Waarschijnlijk was de eerste horecazaak het hotel, café-restaurant ’t Rondeel van A.J.J. v. Kempen

Zie ook de pagina op Noviomagus over dit pand.

Het interieur van het Hotel Pension Café Restaurant "'t Rondeel", thans Grieks restaurant., 1920-1925 (F14881 RAN)
Het interieur van het Hotel Pension Café Restaurant “’t Rondeel”, thans Grieks restaurant., 1920-1925 (F14881 RAN)
Bloemerstraat omstreeks de eeuwwisseling, gezien vanaf de kruising met (links en rechts) de Houtstraat, in de richting van de Smetiusstraat, 1898-1902 (J.H. Schaefer via F89839 RAN)
Bloemerstraat omstreeks de eeuwwisseling, gezien vanaf de kruising met (links en rechts) de Houtstraat, in de richting van de Smetiusstraat, 1898-1902 (J.H. Schaefer via F89839 RAN)
De Bloemerstraat gezien vanuit de Houtstraat, Van links en rechts zijn opschriften te zien van “Biersalon” (met daarboven een uithangbord van Hotel Café Restaurant en dan een onleesbare naam); “Hoeden Petten”, waarbij waarschijnlijk op een later tijdstip het naastgelegen pand is bijgetrokken (met een hoge hoed als uithangbord); “Vleeschhouw(erij) Spekslager” met onder Spekslager een onleesbare naam; “Constant Dietvors in Gemaakte goederen”, 1905 (GN663 RAN)
De Bloemerstraat gezien vanuit de Houtstraat, Van links en rechts zijn opschriften te zien van “Biersalon” (met daarboven een uithangbord van Hotel Café Restaurant en dan een onleesbare naam); “Hoeden Petten”, waarbij waarschijnlijk op een later tijdstip het naastgelegen pand is bijgetrokken (met een hoge hoed als uithangbord); “Vleeschhouw(erij) Spekslager” met onder Spekslager een onleesbare naam; “Constant Dietvors in Gemaakte goederen”, 1905 (GN663 RAN)

Wanneer C.P.H. (Constant) Dietvors zijn winkel precies is begonnen, is nog niet bekend. Wél dat hij zijn winkel “De Zon” begin 1895 in Houtstraat no. 6 heeft (Advertentie in De Gelderlander 24/2/1895, Adresboek 1895). Midden 1895 plaatst hij advertenties van een grote opruiming vanwege het verplaatsen van zijn zaak (onder andere De Gelderlander 2/6/1895). In De Gelderlander 8/9/1895 is zijn adres van Magazijn De Zon “Hoek Houtstraat-Bloemerstraat), oftewel Bloemerstraat 151 (De Gelderlander 1/5/1898).

Advertentie kleermaker Dietvors Bloemerstraat 151 (De Gelderlander 19-6-1898)
Advertentie kleermaker Dietvors Bloemerstraat 151 (De Gelderlander 19-6-1898)
De panden van de Groenten & Vruchtenhandel, annex Vishandel van J. Hendriks, nr.: 16; B.H. Klaasen, nr.: 18; Banketzaak L.M. Leenders, nr.: 20; P.van Dijk, nr.: 22; Brood & Banketzaak A.J. Wieland, nr.: 26, 1910-1915 (F12813 RAN)
De panden van de Groenten & Vruchtenhandel, annex Vishandel van J. Hendriks, nr.: 16; B.H. Klaasen, nr.: 18; Banketzaak L.M. Leenders, nr.: 20; P.van Dijk, nr.: 22; Brood & Banketzaak A.J. Wieland, nr.: 26, 1910-1915 (F12813 RAN)
De "Vereenigde Vischhandel", Bloemerstraat 41, 1910-1915 (F12812 RAN)
De “Vereenigde Vischhandel”, Bloemerstraat 41, 1910-1915 (F12812 RAN)
Slagerij van Gerard Tesser, Bloemerstraat 156, 1910 (F66411 RAN)
Slagerij van Gerard Tesser, Bloemerstraat 156, 1910 (F66411 RAN)
Verlichte etalage van de vleeshouwerij van P.J. Cornelissen bij avond (Installatie A. Speelman). Reproductie uit: Gebruikt Electriciteit! Reclame uitgave der Gemeente-Electriciteitswerken te Nijmegen, eerste serie no. 3 'Onze Winkels', Nijmegen 1910 (P.H. Kouw via F47584 RAN)
Verlichte etalage van de vleeshouwerij van P.J. Cornelissen bij avond (Installatie A. Speelman). Reproductie uit: Gebruikt Electriciteit! Reclame uitgave der Gemeente-Electriciteitswerken te Nijmegen, eerste serie no. 3 ‘Onze Winkels’, Nijmegen 1910 (P.H. Kouw via F47584 RAN)
Bloemerstraat 46-48-50: Café-Restaurant A.A. Janssen rechts, logement H. Joosten in het midden en schoenmakerij H.J. de Winkel links, 1913 (F19034 RAN)
Bloemerstraat 46-48-50: Café-Restaurant A.A. Janssen rechts, logement H. Joosten in het midden en schoenmakerij H.J. de Winkel links, 1913 (F19034 RAN)
De kapperszaak van H. van Hulst, Bloemerstraat, 1915 (F12815 RAN)
De kapperszaak van H. van Hulst, Bloemerstraat, 1915 (F12815 RAN)
Hotel-café-restaurant-billard "In de IJsbeer"; op 17-09-1921 opende de heer J.W. Wolff, fabrikant van vanille ijs (Parkdwarsstraat) zijn nieuwe zaak als melk, bier en ijssalon met voornoemde naam. Eind 1922 verschijnt een advertentie als hotel-café-restaurant-billard "De IJsbeer" waar ook gedanst kan worden. Kennelijk gaan de zaken niet goed want op 4 december 1934 wordt de inventaris geveild. Op 5 januari 1935 staat een aankondiging in ‘De Gelderlander’ dat ook het pand ‘met woonhuis, vergaderzaal en erf’ geveild gaat worden. Op zaterdag 11 mei 1935 opent hier "Hotel Café Restaurant Unicum". Ruim een jaar later, op 9 juli 1936, wordt ook Unicum alweer failliet verklaard. Op 2 oktober 1937 adverteert Harry van den Dungen met "Café De Kroon". In 1941 verkoopt van den Dungen zijn zaak, maar blijft echter onder de naam "De Kroon" bestaan tot ver na de oorlog, uitgebaat door ene P.J. Vermeulen, Bloemerstraat 21-23, 1925-1930 (F12849 RAN)
Hotel-café-restaurant-billard “In de IJsbeer”; op 17-09-1921 opende de heer J.W. Wolff, fabrikant van vanille ijs (Parkdwarsstraat) zijn nieuwe zaak als melk, bier en ijssalon met voornoemde naam. Eind 1922 verschijnt een advertentie als hotel-café-restaurant-billard “De IJsbeer” waar ook gedanst kan worden. Kennelijk gaan de zaken niet goed want op 4 december 1934 wordt de inventaris geveild. Op 5 januari 1935 staat een aankondiging in ‘De Gelderlander’ dat ook het pand ‘met woonhuis, vergaderzaal en erf’ geveild gaat worden. Op zaterdag 11 mei 1935 opent hier “Hotel Café Restaurant Unicum”. Ruim een jaar later, op 9 juli 1936, wordt ook Unicum alweer failliet verklaard. Op 2 oktober 1937 adverteert Harry van den Dungen met “Café De Kroon”. In 1941 verkoopt van den Dungen zijn zaak, maar blijft echter onder de naam “De Kroon” bestaan tot ver na de oorlog, uitgebaat door ene P.J. Vermeulen, Bloemerstraat 21-23, 1925-1930 (F12849 RAN)
nterieur van hotel-café-restaurant-billard "In de IJsbeer"; op 17-09-1921 opende de heer J.W. Wolff, fabrikant van vanille ijs (Parkdwarsstraat) zijn nieuwe zaak als melk, bier en ijssalon met voornoemde naam. Eind 1922 verschijnt een advertentie als hotel-café-restaurant-billard "De IJsbeer" waar ook gedanst kan worden. Kennelijk gaan de zaken niet goed want op 4 december 1934 wordt de inventaris geveild. Op 5 januari 1935 staat een aankondiging in ‘De Gelderlander’ dat ook het pand ‘met woonhuis, vergaderzaal en erf’ geveild gaat worden. Op zaterdag 11 mei 1935 opent hier "Hotel Café Restaurant Unicum". Ruim een jaar later, op 9 juli 1936, wordt ook Unicum alweer failliet verklaard. Op 2 oktober 1937 adverteert Harry van den Dungen met "Café De Kroon". In 1941 verkoopt van den Dungen zijn zaak, maar blijft echter onder de naam "De Kroon" bestaan tot ver na de oorlog, uitgebaat door ene P.J. Vermeulen, 1921-1934 (F93633 RAN)
nterieur van hotel-café-restaurant-billard “In de IJsbeer”; op 17-09-1921 opende de heer J.W. Wolff, fabrikant van vanille ijs (Parkdwarsstraat) zijn nieuwe zaak als melk, bier en ijssalon met voornoemde naam. Eind 1922 verschijnt een advertentie als hotel-café-restaurant-billard “De IJsbeer” waar ook gedanst kan worden. Kennelijk gaan de zaken niet goed want op 4 december 1934 wordt de inventaris geveild. Op 5 januari 1935 staat een aankondiging in ‘De Gelderlander’ dat ook het pand ‘met woonhuis, vergaderzaal en erf’ geveild gaat worden. Op zaterdag 11 mei 1935 opent hier “Hotel Café Restaurant Unicum”. Ruim een jaar later, op 9 juli 1936, wordt ook Unicum alweer failliet verklaard. Op 2 oktober 1937 adverteert Harry van den Dungen met “Café De Kroon”. In 1941 verkoopt van den Dungen zijn zaak, maar blijft echter onder de naam “De Kroon” bestaan tot ver na de oorlog, uitgebaat door ene P.J. Vermeulen, 1921-1934 (F93633 RAN)
Het Café-Restaurant A.H. Janssen, Bloemerstraat 78-78a, 1930 (F18767 RAN)
Het Café-Restaurant A.H. Janssen, Bloemerstraat 78-78a, 1930 (F18767 RAN)
Café H. Pilet - Maastrichts Bierhuis. Eigenaar Huub Pilet poseert met echtgenote Annie Raafs, zoon Huub jr. en dochter Corrie (midden) voor de horeca-gelegenheid. Joop, de jongste van de drie kinderen, ontbreekt op de foto. De naam van het meisje links is niet bekend. Vanwege zijn kleine postuur - hij is van Italiaanse komaf - heeft Pilet sr. plaatsgenomen op de (verhoogde) drempel van de deuropening om het verschil in lengte met zijn vrouw te compenseren!, Bloemerstraat 101 (F26771 RAN)
Café H. Pilet – Maastrichts Bierhuis. Eigenaar Huub Pilet poseert met echtgenote Annie Raafs, zoon Huub jr. en dochter Corrie (midden) voor de horeca-gelegenheid. Joop, de jongste van de drie kinderen, ontbreekt op de foto. De naam van het meisje links is niet bekend. Vanwege zijn kleine postuur – hij is van Italiaanse komaf – heeft Pilet sr. plaatsgenomen op de (verhoogde) drempel van de deuropening om het verschil in lengte met zijn vrouw te compenseren!, Bloemerstraat 101 (F26771 RAN)

Bloemerstraat 84

Boekhandel Kloosterman, Bloemerstraat 84, 1915 (F30356 RAN)
Boekhandel Kloosterman, Bloemerstraat 84, 1915 (F30356 RAN)

De Hollandsche Kaasboer

Bloemerstraat 84 1929 – ongeveer 1933

De Hollandsche Kaasboer G. Rebel Bloemerstraat 84. In de etalage zijn Teuntje Rebel-Bout en zoon Jan Rebel te zien (Collectie en Auteursrecht: C. Rebel)
De Hollandsche Kaasboer G. Rebel Bloemerstraat 84. In de etalage zijn Teuntje Rebel-Bout en zoon Jan Rebel te zien (Collectie en Auteursrecht: C. Rebel)

Rond januari 1929 opent G. Rebel zijn kaashandel “De Hollandsche Kaasboer” op Bloemerstraat 84. Daarbij is hij zowel detail handelaar als grossierder. Hij is dan afkomstig van de Weurtscheweg 83.

Advertentie De Hollandsche Kaasboer G. Rebel opening Bloemerstraat 84 (De Gelderlander 8/1/1929)
Advertentie De Hollandsche Kaasboer G. Rebel opening Bloemerstraat 84
(De Gelderlander 8/1/1929)

“Nieuwe zaak.

De heer G. Rebel, die tot dusverre zijn zaken dreef aan den Weurtschenweg 83, heeft deze sinds heden overgebracht naar de Bloemerstraat 84. In dit nieuwe pand heeft de heer R. ruimere gelegenheid tot het uitstallen van zijn waren, waaronder het artikel kaas een eerste plaats inneemt.

De grossierderij is bij de wederverkoopers wel bekend. Naast kaas worden boter, eieren, enz. in geregelde voorraad gehouden.

Het interieur is door nieuwe beschildering geheel vervroolijkt. Voor de Bloemerstraat is de vestiging van deze zaak wederom een aanwinst.” (De Gelderlander 8/1/1929).

In februari 1933 komt nog een advertentie voor op Bloemerstraat 84. “Naast het artikel Kaas en Boter (overbekenden) bevelen wij thans ook aan alle fijne Vleeschwaren en Vischconserven. Betere kwaliteit is er niet. Wel duurder. Neemt proef! Neemt proef! In al deze artikelen En Gros En Detail.” (PGNC 6/2/1933).

Dan verhuist hij rond 1933: In het Adresboek 1934 komt hij voor als G. Rebel, kaashandel, op Berg en Dalscheweg 272. Vanaf 1936 is dit nummer 286, wat mogelijk een hernummering is geweest. Vervolgens komt hij nog jarenlang, in ieder geval in het Adresboek 1971, voor.

Tweede Wereldoorlog

De Bloemerstraat gezien vanaf het midden van de Augustijnenstraat, na bombardement, 1944 (GN212 RAN)
De Bloemerstraat gezien vanaf het midden van de Augustijnenstraat, na bombardement, 1944 (GN212 RAN)

Ook de Bloemerstraat werd bij het bombardement van februari 1944 zwaar getroffen. Een deel van de linkerzijde, tot de huisnummers 35 bleven staan en zijn nog steeds te zien. Ook de panden tot huisnummer 42 overleefden het bombardement, maar zijn eind jaren 50 (1959?) alsnog gesloopt.

Hieronder staat een foto van de gesloopte panden.

Op Noviomagus vertelt Gerard Eickmans zijn herinneringen aan bakkerij Eickmans.

De oostzijde van de Bloemerstraat met o.a. v.l.n.r. Café W. Smolders (Bloemerstraat 34) , Thom's Verfhandel (van Th. A. van Cleef) (Bloemerstraat 28A), de winkel in groente en fruit van P. Holleman (Bloemerstraat 26) en (tweede van rechts) Brood- en Banketbakkerij J. Eickmans (Bloemerstraat 14), 1954-1955 (F12830 RAN)
De oostzijde van de Bloemerstraat met o.a. v.l.n.r. Café W. Smolders (Bloemerstraat 34) , Thom’s Verfhandel (van Th. A. van Cleef) (Bloemerstraat 28A), de winkel in groente en fruit van P. Holleman (Bloemerstraat 26) en (tweede van rechts) Brood- en Banketbakkerij J. Eickmans (Bloemerstraat 14), 1954-1955 (F12830 RAN)

Jaren 50: Wederopbouw

Bij de Wederopbouw werd de Bloemerstraat ontworpen als een moderne winkelstraat.

Bovendien was het de aanrijroute voor auto’s: men zou via de Tunnelweg in 1 rechte weg naar Plein 1944 kunnen rijden, om daar te parkeren. En om vervolgens de horeca te bezoeken, te winkelen of naar de bioscoop te gaan.

De eerste herbouw in de Bloemerstraat: Kapperszaak de Vries, architect Hendriks

Wanneer kapperszaak de Vries en de firma Courbois in juli 1950 open gaan, blijkt dit het eerste pand te zijn, dat in de Bloemerstraat is herbouwd:

“Pioniers in de Bloemerstraat

Pioniers in de Bloemerstraat kunnen we ze noemen, de twee eerste zaken, die daar, na van oorlogsramp te zijn hersteld, hebben heropend. Het is de heer Jan de Vries, die herbouwde en twee zakenpanden met bovenhuizen liet zetten, die een fraai complex vormen en de toekomstige drukke verkeersweg, welke de Bloemerstraat gaat worden, alle eer aandoen. Op no. 39 is de kapperszaak van de heer J. de Vries weer voortreffelijk ingericht, met een fraaie kapsalon (gisteren had deze veel van een bloemensalon weg, zo groot was de in bloemen betoonde belangstelling); op no. 37 vond de firma H. Courbois, (goud en zilver), die wordt gedreven door de heer en mevrouw P.J. Kuiltjes, na veel rampspoed en meerdere door de oorlog bewerkte omzwervingen, eindelijk een standvastig rustpunt. En ook hier ontbrak het niet aan blijken van sympathie met bloemen en felicitaties.

Ons gemeentebestuur was niet in gebreke gebleven om van zijn vreugde over deze eerste herbouw in de toekomstige Bloemerstraat te getuigen, Burgemeester Hustinx zou zelf de opening van dit mooie winkelcomplex hebben verricht, indien hij niet in verband met de komst van het Koninklijk Echtpaar naar Gelderland, verhinderd ware geweest. Nu was het de wethouder van Publieke Werken de heer M. Duives, die met groot genoegen voor de gemeente de honneurs waarnam en een woord van hulde sprak tot de heer J. De Vries en het echtpaar Kuiltjes. Spr. had bewondering voor de ondernemingsgeest en het doorzettingsvermogen, waarmee deze bouw was tot stand gekomen. En grote lof had de wethouder voor de aannemers Gebr. Detmers en de architect, de heer Th. Hendriks en alle ondernemers. Weer een belangrijke bijdrage is geleverd tot het stadsherstel, want het zijn juist de middenstandszaken, die de echte sfeer aan de city moeten teruggeven, aldus spr. De wethouder had groot vertrouwen in de toekomst van de Bloemerstraat, welke aan de kant, die op zijn plaats blijft, met zulk een fraai winkelpand is verrijkt, terwijl de andere kant voor de grote verkeersweg vanaf de tunnel tot aan de Markt zal achteruitgaan om ruimte te maken voor een brede rijweg. Aan de heer de Vries, die hier als eerste herbouwde, bracht de wethouder hulde voor de goede blik in de toekomst, die hem ook in de wijze waarop hij zijn zaak, thans een kwarteeeuw bestaande, thans opgebouwd, kenmerkte.” (De Gelderlander 11/7/1950)

Luxor Bioscoop

Het Luxor-theater, rechts de Doddendaal, 1955 waarschijnlijk rond de opening. Architecten Meerman en Jansen (Commissariaat Politie Nijmegen Afd. Fotografie F31806 RAN CCO)

Luxor bioscoop: van fris gebouw tot lelijkste gebouw van Nijmegen architecten Meerman en Jansen

Een aantal jaren voordat het gebouw gesloopt werd, had het de titel “lelijkste gebouw van Nijmegen” gekregen. In de loop der jaren was het pand steeds meer vervallen en was het een “rotte kies” geworden. En dat, terwijl er de Luxor bioscoop in 1955 als een fris uitziend pand begon.

Lees verder

Hoek Bloemerstraat – Plein 1944

De hoek Bloemerstraat-Plein 1944 in aanbouw: Gezien in de richting van het Luxortheater op de hoek met de Bloemerstraat en Doddendaal. Links de zuidzijde van Plein 1944 met o.a. Chinees Restaurant Tai Tong ; in het midden de bouw in 1957 van de woon-winkelflat op de hoek van Plein 1944 en de Bloemerstraat ; rechts het woon-winkelcomplex aan de westzijde van Plein 1944 met o.a. de winkel van Heijmans. 1957-1958 (J.F.M. Trum via f20209 RAN CCBYSA)
De hoek Bloemerstraat-Plein 1944 in aanbouw: Gezien in de richting van het Luxortheater op de hoek met de Bloemerstraat en Doddendaal. Links de zuidzijde van Plein 1944 met o.a. Chinees Restaurant Tai Tong ; in het midden de bouw in 1957 van de woon-winkelflat op de hoek van Plein 1944 en de Bloemerstraat ; rechts het woon-winkelcomplex aan de westzijde van Plein 1944 met o.a. de winkel van Heijmans. 1957-1958 (J.F.M. Trum via f20209 RAN CCBYSA)

Lees het artikel:

J.D.A. Okhuysen, architect

Grieks restaurant

 

Café de Plak

Muurschildering Hyuro

Hyuro (Tamara Djurovic, 1974 Argentinië). Waarschijnlijk is ze in de jaren 90 naar Valencia verhuisd, waar ze aan de technische universiteit heeft gestudeerd. Ze overleed op 19 november 2020 aan leukemie. In 2019 maakte ze deze muurschildering van 8 vrouwen die met keukengerei muziek maken. Zie verder het leuke artikel van Dorsoduro (tevens bron)

Pierson rellen

Pierson rellen; Boven de kauwgomballenautomaten: “Zeigelhof nooit! Wij blijven!”, februari 1981 (J.N. via F54213 RAN CC0)
Pierson rellen; Boven de kauwgomballenautomaten: “Zeigelhof nooit! Wij blijven!”, februari 1981 (J.N. via F54213 RAN CC0)

21ste eeuw

Vanaf in ieder geval het begin van de 21e eeuw raakte de straat gaandeweg in verval.

Het eigentijdse Nijmegen uit 2008: “Door de toenemende spreiding van de winkels en het steeds groter wordende oppervlak van het winkelgebied zijn enkele straten onder druk komen te staan: Bloemerstraat, In de Betouwstraat, Hertogstraat en Kelfkensbos. Daar vertrekken winkels, het niveau daalt, de horecasector dringt op. Andere straten weten zich te handhaven of hun positie zelfs te verbeteren.”

“De afgelopen twee decennia kwam de klad er echter in. Winkels liepen en bleven leeg, bewoners vertrokken en gewone horeca maakte plaats voor coffeeshops en shisha-lounges. Er was overlast van hardrijdend verkeer en er waren veel openbare-ordeproblemen, onder meer door geluidsoverlast, agressie en handel in en gebruik van drugs. De Bloemerstraat kreeg een ronduit slechte reputatie.” (Overheidvannu.nl, tevens belangrijke bron van deze paragraaf)

Daarop besluiten de provincie Gelderland en de gemeente Nijmegen in de jaren 2010 om 750.000 euro extra in de straat te investeren. In 2019 was de straat weer sterk opgeknapt.

Eerste maatregelen in 2011

In 2011 wordt er begonnen met een tijdelijke opknapbeurt, vooruitlopend op de herinrichting. Maatregelen zijn dan:

  • Net als de ringstraten krijgen de trottoirs rode klinkers
  • Bestaande verlichting wordt vervangen door hangverlichting
  • Het trottoir van de Smetiusstraat wordt verbreed.
  • Ook wordt de bushalte verplaatst

Het is dan wachten op de afronding van de bouw op Plein 1944, die waarschijnlijk in 2013 klaar is. Dan zal de Bloemerstraat geheel opnieuw worden ingericht.

Grote herinrichting

Maatregelen van de grote herinrichting waren:

  • Aanleggen van bredere trottoirs
  • Aanplanten van nieuw groen werd
  • Meer ruimte voor terrassen
  • De straat werd een 30 kilometer-zone
  • Aan de stationszijde, de entree van de straat kwam een grote muurschildering van een vogel
  • Een straatmanager werd aangesteld om de lege winkels te vullen met jonge ondernemers
  • Aanpak veiligheidsproblemen: Stegen achter de winkelpanden werden zijn afgesloten met hekken, en de politie is vaker en sneller aanwezig

Overheidvannu.nl noemt het werk van de straatmanager een succes: “Die zijn er inmiddels massaal neergestreken. Opvallend is de bundeling van functies in één pand, zoals de lunchzaak die ook een yogastudio herbergt. Daar is bewust voor gekozen om de leegstand zo efficiënt mogelijk aan te pakken. Er staat vrijwel niets meer leeg. Ook de veiligheidsproblemen worden aangepakt. Stegen achter de winkelpanden werden zijn afgesloten met hekken, en de politie is vaker en sneller aanwezig.”

2017 “Heropening”

In mei 2017 vindt de “heropening” van de Bloemerstraat plaats.

Een leuk en uitgebreid artikel vanwege deze heropening staat in de Mariken:

Klik om toegang te krijgen tot 2017_4-september.pdf

Resultaten opknapbeurt

Overheidvannu.nl constateert dat winkeliers in 2019 “matig tot behoorlijk” tevreden zijn. Hoewel winkeliers positief zijn van de snelle aanpak door politie, wordt de overlast en het onveilige gevoel, voor ’s avonds, nog steeds als een van de pijnpunten gezien. Daarbij is er de overlast van de hardrijders.

Ook de Gelderlander constateert in 2018 -wanneer het project al jaren loopt en vrijwel is afgerond- het onveilige gevoel, vooral van de (drugs)overlast. Daarbij worden de maatregelen die de gemeente ten aanzien van de Tweede Walstraat en de Vlaamsegas als reden gezien als mogelijke oorzaak, waardoor de overlast zich naar de Bloemerstraat heeft verplaatst.

Gedenksteen Dick van den Heuvel

Bij de heropening van 2017 is een gedenksteen voor Dick van den Heuvel geplaatst, bij een boom ter hoogte van Bloemerstraat 79.

Muurschildering vogel

https://www.ugenda.nl/nieuws/bloemerstraat-heeft-een-really-big-draw

Hoekpand met Albert Heijn

Op 20 juni 2024 opende de Albert Heijn op Bloemerstraat 133, op de hoek van de Bloemerstraat en Plein 1944. Jarenlang was deze locatie een van de lelijkste plekken van Nijmegen. Waar bij de wederopbouw een frisse bioscoop was gebouwd, was dit gebouw -na vele verbouwingen- en na leegstand in verval geraakt: in 2014 werd het uitgeroepen tot lelijkste gebouw van Nijmegen. Na sloop in 2019 was hier midden in het centrum jarenlang een leeg gat te zien.

Albert Heijn

https://www.brugnijmegen.nl/nieuws/algemeen/182945/gloednieuwe-albert-heijn-bloemerstraat-is-open

Klik om toegang te krijgen tot t_NL.IMRO.0268.PB5002-VG01.pdf

Tijdscapsule

In de nieuwbouw is in 2024 een tijdscapsule geplaatst: verhalen van “dromen en hoop voor 2069. Honderden bewoners hebben toekomstverhalen geschreven, mede ingegeven door de verwoeste dromen als gevolg van het bombardement van 1944. In 2069 zal deze capsule worden geopend, 125 jaar na dit bombardement.  

https://www.destentor.nl/nijmegen/blijf-altijd-dromen-van-een-mooie-toekomst~aa0a21e8/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

(Overige) Bronnen en verder lezen

Klik om toegang te krijgen tot 2017_4-september.pdf

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bloemerstraat

https://gaypnt.home.xs4all.nl/straatnamen/B.html#Bloemerstraat

https://www.gelderlander.nl/nijmegen/nu-heeft-de-bloemerstraat-last-van-dealers-en-junkies~af520936/

https://www.nieuwsuitnijmegen.nl/Nieuws/5915/Verrassingen-in-opnieuw-ingerichte-Bloemerstraat.html

Het eigentijdse Nijmegen, Jan Buursink en Jacques van Dinteren, 2008

Bloemerstraat krijgt opknapbeurt

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-gebouwd-dankzij-tegenspoed

Gezicht op de oostzijde van de Broerstraat met de winkelpanden van o.a. (v.r.n.l.) Slagerij Brinke (op de hoek met het Kerkegasje), Parfumerie Au Printemps, Schoenenzaak Gebrs. Raemakers, Herenmodezaak Oostvogel en de bouw van de panden van Jamin en Schoenenzaak BATA ; bovenaan het nieuwbouwpand van de Herenmodezaak Van Dijk & Witte (Burchtstraat 2, geopend op 21 september 1955), 1955 (GN3877 RAN)
#Nijmegen, Broerstraat, Centrum, Gebouw van de dag

Herbouw van Schoenenmagazijn Gebr. Raemakers, architect Treur

ReisgidsNijmegenUtrechtTrein

1954 Broerstraat 19 -19a

Gezicht op de oostzijde van de Broerstraat met de winkelpanden van o.a. (v.r.n.l.) Slagerij Brinke (op de hoek met het Kerkegasje), Parfumerie Au Printemps, Schoenenzaak Gebrs. Raemakers, Herenmodezaak Oostvogel en de bouw van de panden van Jamin en Schoenenzaak BATA ; bovenaan het nieuwbouwpand van de Herenmodezaak Van Dijk & Witte (Burchtstraat 2, geopend op 21 september 1955), 1955 (GN3877 RAN)
Gezicht op de oostzijde van de Broerstraat met de winkelpanden van o.a. (v.r.n.l.) Slagerij Brinke (op de hoek met het Kerkegasje), Parfumerie Au Printemps, Schoenenzaak Gebrs. Raemakers, Herenmodezaak Oostvogel en de bouw van de panden van Jamin en Schoenenzaak BATA ; bovenaan het nieuwbouwpand van de Herenmodezaak Van Dijk & Witte (Burchtstraat 2, geopend op 21 september 1955), 1955 (GN3877 RAN)

In 1954 heropent schoenenzaak Raemakers haar pand aan de Broerstraat. Het ontwerp is van architect Treur in een combinatie van modern beton en traditioneel rode baksteen.

Vooraf

In september 1944 was de winkel van Gebr. Raemakers in vlammen opgegaan. Zie voor het artikel over de oude winkel:

Gebr Raemakers verbouwing architect Veugelers

Het nieuwe pand van Raemakers

Opvallend bij het pand zijn de 4 uitstulpende betonnen vensters van de eerste verdieping. De bovenste verdiepingen zijn in rood baksteen. De begane grond is verbouwd: uit de foto uit 1955 lijkt de etalage bestaat uit 2 etalage kasten op een verhoging te bestaan, met boven de een van kasten de tekst “Raemakers”. Tegenwoordig zijn deze “kasten” vervangen door grote ramen.

Hiervan had de aanbesteding in september 1953 plaatsgevonden in opdracht van de N.V. Gebr. Raemakers voor het bouwen van een winkel met magazijnen en bovenwoning. Daarbij was J.M. Berens de laagste inschrijver met f71.924 (De Gelderlander 3/9/1953), aan wie de aanbesteding werd gegund.

“Meer dan honderdjarig bedrijf herbouwd

Schoenenmagazijn Gebr. Raemakers werd nieuw sieraad voor de Broerstraat

De opening van het nieuwe pand van de Schoenwinkel van de Gebr. Raemakers, 1954 (GN3858 RAN)
De opening van het nieuwe pand van de Schoenwinkel van de Gebr. Raemakers, 1954 (GN3858 RAN)

Gisteren hadden de zakenlieden in de Broerstraat de vlag uitgestoken en dat was heus niet zonder reden. Op deze wijze riepen ze een welkom toe aan een nieuw lid van de langzaam-aan voltallig wordende Broerstraatfamilie. Het Schoenenmagazijn van de Gebr. Raemakers is op no. 19 herbouwd en in de middag om drie uur werd het heropend, nadat Nanja Raemakers dezer dagen de laatste steen had gelegd.

Om deze herbouw mocht niet alleen de Broerstraat zich verheugen, maar heel Nijmegen kon blij zijn. Een magnifiek zakenpand zet nieuwe luister bij aan de herrijzende binnenstad. En de N.V. Gebr. Raemakers zetten de kroon op het werk dat na de verwoesting in de oorlog, toen hun pand aan de Grote Markt no. 7 in vlammen opging, van voren af aan moesten begonnen. Een grote steun daarbij lag in het verleden. De fa. Raemakers toch is niet vandaag of gisteren, maar bestaat al meer dan honderd jaar in onze binnenstad.

Ze dateert nog uit de tijd dat schoenen in manden werden aangevoerd; daaruit werd los verkocht. Dozen waren nog onbekend. Verder werden de schoenen aan latten tegen de zolder opgehangen. Er was maar uit enkele soorten keus te maken. Dat is vandaag anders.

De keuze is zo groot dat het de vraag werd of de honderden en honderden schoenen nog wel in de zaak zichtbaar moesten worden opgeslagen, of dat deze voorraad soms niet beter rustig op de achtergrond kon worden gehouden. De Gebr. Raemakers beantwoordden deze laatste vraag in bevestigende zin. Ze voerden als nouveauté voor onze stad het zogenaamde blinde (?) voorraadsysteem in. In de zaak zelf zijn geen schoenendozen zichtbaar; deze zijn uiteraard wel onmiddellijk bij de hand, zodat de client naar wens- en zeer snel naar wens- kan worden bediend. Door toepassing van deze nieuwe gedachte is het verkoopgedeelte van de zo intiem ingerichte zaak er veel rustiger op geworden.

Uit tientallen fraaie bloemstukken bleek gistermiddag hoezeer de Gebr Raemakers zich in de belangstelling van fabrikanten, vrienden, kennissen en zakenrelaties mogen verheugen. Het schoenenmagazijn had veel van een bloemenmagazijn weg, toen de heer G. Raemakers, de zoon van de heer A.H. Raemakers, die al meer dan een halve eeuw directeur van het bedrijf is, het woord nam om de vele aanwezigen, onder wie de wethouder de heer M. Duives, te begroeten. De wethouder sprak een gelukwens uit namens het gemeentebestuur, dat zich over de herbouw van dit meer dan honderdjarig Nijmeegs bedrijf ten zeerste verheugde. Spreker herinnerde aan de voorgeschiedenis van het Schoenenmagazijn Gebr. Raemakers en aan de ramp welke dit bedrijf trof, waarna evenwel niet bij de pakken werden neergezeten. Het nieuwe pand noemde de wethouder een sieraad voor de Broerstraat en in de heren Raemakers huldigde hij de Nijmeegse middenstand, die zulk een aanzienlijke bijdrage levert tot de herbouw van een mooie stadskern. De architect en daarnaast de aannemers die Nijmegen volbouwen, verdienen lof voor hun werk.

De heer G. Raemakers dankte hierna de wethouder en in hem het Nijmeegs gemeentebestuur en de gemeente-instanties die zo volop haar medewerking tot de herbouw hebben verleend. Spr. sprak zijn waardering uit voor de architect de heer G.B. Treur, het aannemersbedrijf J.J.M. Berens en voor alle onderaannemers, die de bouw naar volle tevredenheid hebben tot stand gebracht.” (De Gelderlander 29/4/1954)

Vervolg

Manfield, Broerstraat 19 in 1985 (Wim Michels via KN14486-7 RAN CC0)

Er is nog niet uitgebreid onderzocht wat het vervolg is geweest. In ieder geval komt de zaak nog voor in het Adresboek 1971. Tegenwoordig zit in het pand schoenenzaak Manfield.

Juli 2019 (Google Streetview)
Juli 2019 (Google Streetview)

Architect G.B. Treur

Architect G.B. Treur zullen wij waarschijnlijk vooral tegenkomen bij de wederopbouw van Nijmegen, waarvoor hij veel winkels in het centrum…