De (voormalige) Kweekschool voor onderwijzeressen. Links de Guyotstraat, ontworpen en gebouwd door N. van Eck, foto gedateerd 1905 (F14159)
In 1899 wordt de Kweekschool voor onderwijzeressen gebouwd. Architect en aannemer is Nicolaas van Eck. Rond 1936 is het gebouw in gebruik door de R.K. Kweekschool afdeling Onderwijzers. In 1958 wordt het gebouw tot 1983 een bibliotheek.
Begin van de kweekschool
Rond november 1898 besluit de Vergadering van aandeelhouders van de Vereeniging tot opleiding van Onderwijzeressen tot het bouwen van een eigen kweekschool. Op dat moment telt de school meer dan 50 leerlingen. Het gebouw zal verrijzen aan de Guyotstraat, hoek Groesbeeksche straat. H. van Eck, een aannemer, zal het gebouw ontwerpen en bouwen (PGNC 6/11/1898).
De school was in 1895 ontstaan en bestond op dat moment uit een tweejarige cursus. Op 1 januari 1899 was de opleiding in een kweekschool veranderd waarbij de cursus vier jaar duurde. Voorzitter J.A. Vissers in zijn toespraak bij de opening: “Het onderwijs is neutraal, maar zonder afbreuk te doen aan… het godsdienstig karakter, dat volgens de bedoeling van de wetgever “zooveel mogelijk” het onderwijs behoort te kenmerken”. (De Gelderlander 3/5/1899)
Kweekschool voor onderwijzeressen geopend in 1899
Het PGNC schrijft naar aanleiding van de opening:
“Op den hoek van de Groesbeeksche en Guyot-straten, den voorgevel uitkomend aan laatstgenoemde straat, is een ruim en welingericht schoolgebouw verrezen, dat bestemd is voor de Kweekschool voor Onderwijzeressen alhier, welk op 1 Januari 1898 geopend werd door “de Vereeniging tot opleiding van Onderwijzeressen te Nijmegen”.
Dit gebouw is wel een kijkje waard. Het bevat vier ruime, goed verlichte en geventileerde schoollokalen voor de vier klassen der school, benevens een flinke zaal voor het onderricht in de gymnastiek en daarboven een dito zaal, die voor het onderwijs in de natuurkundige vakken en het teekenen zal worden ingericht. Verder vindt men er flinke directeur- en docentenkamers, alsmede een geheel op zichzelf staande concierge-woning, wat met het oog op ziekten enz. bij schoolgebouwen een noodzakelijke vereischte is. De corridors zijn zoowel beneden als boven zeer ruim en ontvangen door breede ramen volop licht; de trappen zijn eveneens breed en gemakkelik, terwijl ook de overige onderdeelen van het gebouw naar de eischen van hygiëne en welstand ingericht zijn.
Het gebouw, dat ontworpen en gebouwd is door den heer N. van Eck, bouwkundige alhier, zal met den aanvang van den nieuwen cursus, 1 Mei aanst., in gebruik worden genomen. Vóór dien tijd zullen de ouders der leerlingen en andere belangstellenden in de gelegenheid worden gesteld, zich persoonlijk te overtuigen, hoe flink het Bestuur deze zaak heeft aangevat.
De Nijmeegsche Kweekschool voor Onderwijzeressen zal in het nieuwe gebouw op harer waardige wijze worden gehuisvest.” (PGNC 2/4/1899)
Nicolaas van Eck
Nicolaas van Eck is op 1 december 1856 geboren te Lexmond. Hij is getrouwd met Grietje Benthem (24-12-1858 Diever) Zij komen op 9 augustus 1880 in Nijmegen wonen. Zij zijn dan afkomstig uit Dwingelo. Van Eck heeft als beroep “timmerman” (Bevolkingsregister 1870).
In het Bevolkingsregister 1880 komt hij voor op Spaarbankstraat nr 5, waarbij zijn vorige huizing Houtstraat Wijk B nr 53 was. Zijn beroep is dan timmerman, wat op een later tijdstip door “het blauwe potlood” is vervanger door aannemer. (Bevolkingsregister 1880 en idem).
In de jaren 90 verhuist hij naar Ziekenstraat 50 (tegenwoordig Ziekerstraat), als “aannemer” (Bevolkingsregister 1890). In de jaren 0 verhuist hij naar Guyotstraat 7 (Bevolkingsregister 1900).
Vennootschap van Eck en Scheltema
Hij is enkele jaren een Vennootschap met Petrus Herman Scheltema, architect, aangegaan onder de firma Van Eck en Scheltema voor het uitoefenen van de beroepen aannemer, architect, metselaar, timmerman en mede verwante zaken. (PGNC 3/7/1887). Daarbij adverteren ze in De Gelderlander 17/10/1888 als Bouwkundige – en Ambachtsteekenschool met de cursus Rechtlijnig-, Machine- en Ornament- tekenen. Hun atelier is op de 2e Walstraat (De Gelderlander 17/10/1888). Op 1 februari 1892 wordt de vennootschap weer ontbonden. Van Eck zal het aannemersbedrijf voort zetten (Ziekenstraat no. 50 en werkplaats 2de Walstraat 115), Scheltema als architect (St. Annalaan 13 en voorlopig werkplaats 2de Walstraat 113). (PGNC 3/2/1892).
In november 1901 besluit de gemeente 1480 M² bouwterrein aan de Groesbeeksche Straat en Guyotstraat aan de heeren A. Wijers en N. v. Eck tegen f6.50 per M² te verkopen, kad. Nijmegen sectie B no. 2622. Voorwaarde is dat daarop respectievelijk vóór 1 mei 1903 en 1 mei 1905 aan iedere staat twee woonhuizen zijn gebouwd (PGNC 10/11/1901). Het is nog niet onderzocht of de Guyotstraat 7, welke in de jaren 0 het woonhuis van van Eck zou worden, een van deze huizen is.
Er is verder nog niet onderzocht welk werk van Eck heeft opgeleverd en tot wanneer hij aannemer is geweest. Op PGNC 1/1/1913 is er nog een nieuwjaarsadvertentie van N. van Eck, aannemer.
Beschrijving RAN: “Voormalige kweekschool voor onderwijzeressen; nu kantoor.”, 2013 (Henk van Gaal via DF3804 RAN). Merk daarbij de verandering van de middelste, onderste ruit op de begane grond op in vergelijking tot huidig
In het cursusjaar 1902-1903 had de school 50 leerlingen. (De Gelderlander 12/7/1903).
In 1931 vindt een verbouwing plaats om de zolder te veranderen in een tekenlokaal. Hierbij is Willem Hoffmann de architect (D12.39701).
Rond 1936 gaat de school over naar de R.K. Kweekschool Afd. Onderwijzers. Deze behoorde tot de R.K. Kweekschool op de Groesbeekscheweg 150, waar in 1937 de Afdeling Onderwijzeressen zit. (Adresboek 1936, PGNC 6/6/1936, De Gelderlander 30/4/1936, De Gelderlander 26/6/1937).
Bibliotheek
Waarschijnlijk gaat het gebouw in 1958 weer over naar de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen: in 1958 vindt een verbouwing van de toiletten voor de “Nut’s kleuterschool’. Architect is F.M. Oswald uit Berg en Dal (D12.430715). Daarnaast opent het Nut dat jaar een bibliotheek. Dit was zowel een volwassenen- als jeugdbibliotheek. Daarnaast verzorgde ze de (wisselende collectie in 3 bejaardenhuizen). Sinds 1960 heet het 1960 Stichting Algemene Nuts Openbare Bibliotheek Nijmegen. Het zal tot 1983 in gebruik als bibliotheek. Daarbij wordt haar naam een aantal malen gewijzigd als gevolg van fusies: vanaf 1966 Algemene Openbare bibliotheek, vanaf september 1974 Stichting Gemeenschappelijke Openbare Bibliotheek (Huis van de Nijmeegse Geschiedenis)
In 1967 vindt een verbouwing plaats: het wijzigen van de ramen op de begane grond. (D12.464347). Hierbij worden de twee kleine ruitjes in het midden 1 ruit. Daarbij is opvallend dat in 2013 het middelste raam nog steeds uit 1 ruit bestaat, terwijl in 2023 hier zich weer 2 kleine ruiten bevinden.
Bij de verbouwing van 1983 is de opdrachtgever echter wel “Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen dep. Nijmegen” (oa D12.542578).
In 1992 worden er brandveiligheidsmaatregelen genomen, onder andere door het plaatsen van een brandtrap.
Gemeentelijk Monument
Het pand is een Gemeentelijk Monument. Met als tekst bij het besluit bij aanwijzing (tevens uitgebreide beschrijving):
“Goed voorbeeld van een eenvoudig maar zorgvuldig gedetailleerd schoolgebouw van rond de eeuwwisseling. Voorts van belang als onderdeel van het Beschermd Stadsbeeld 19de eeuwse Stadsuitleg. Goed bewaard gebleven.”
Deze pagina verzamelt reeds gemaakte artikelen over de wijk Altrade. Romeins amfitheater hoek Rembrandtstraat-Mesdagstraat In de buurt van Romeinse legerkampen…
Piushove met nieuw te bouw appartementen in de verkoop (december 2024)
De Piushove is gebouwd in 1926 als een convict: een huis voor priesters en priesterstudenten. Hier kregen ze volledig pension. Daarbij golden de kloosterregels hier niet: het betrof seculiere priesters en -studenten (De Gelderlander 31/12/1926), oftewel: ze waren niet gebonden aan een klooster.
Wel waren er in ieder geval na de oorlog vaste tijden voor gebed, stilte en maaltijden; het is aannemelijk dat deze ook vóór de oorlog hebben gegolden.
Het convict is gebouwd in opdracht van de Nederlandse bisschoppen, waarbij professor van Welie was gevraagd voor de bouw te zorgen. De oprichting was mede mogelijk door een schenking van paus Pius XI van 50.000 gulden. Het gebouw is dan ook naar hem vernoemd.
Professor Van Welie
Van Welie zal na de bouw aantreden als rector en dat nog jarenlang blijven. In 1937 viert hij zijn 25-jarig priesterfeest (De Gelderlander 1/6/1937 met foto van van Welie). En in 1952 viert hij zijn 40-jarig priesterfeest. Hij is dan de enige hoogleraar die sinds de oprichting van de R.K. Universiteit aldaar werkzaam is. Bij de receptie krijgt hij felicitaties van bekenden die hij heeft opgedaan “… in de vele jaren waarin deze Brabantse priester, zonder ooit Nijmegenaar te worden, in onze stad verblijft”. (De Gelderlander 3/6/1952)
Het Pius Convict werd ontworpen door architect van Halteren van het architectenbureau van Aalst uit ‘s-Hertogenbosch voor het huisvesten van 23 priester studenten. De studenten werden verzorgd door de zusters van de orde van de Dochteren van Maria en Jozef. Het Convict werd genoemd naar Paus Pius XI die geld ter beschikking had gesteld voor de realisatie. Rector was prof. dr. F.A.M. van Welie, Van Slichtenhorststraat 93, 16/9/1926 (Uit: Katholieke Illustratie via F9346 RAN)
De capaciteit is berekend op 23 a 25 studenten. De kapel zal voorlopig 5 altaren bevatten, welke later waarschijnlijk naar 8 vergroot zal worden. “Het groote belang van deze stichting, die prof. van Welie aan de Msb. verzocht in die liefdadigheid, maar vooral ook in het gebed van Nederland’s Katholieken aan te bevelen, valt te meer in het oog, wanneer wij weten, dat de theologische faculteit te Nijmegen slechts een klein aantal studenten telt, dat bij het einde van den loopenden cursus tot een uiterst gering cijfer inkrimpt, zoodat een toevloed van nieuwe theologische studenten noodzakelijk is, wil de faculteit niet gaan afsterven.” (Dagblad van Noord-Brabant, 17-5-1926; zij noemt overigens dat de degenen die de wetenschappelijke opleiding opvolgen “toch tegelijk priester en kloosterling blijven”) Bij aanvang zal waarschijnlijk een tiental studenten het convict gaan betrekken (De Gelderlander 11/9/1926).
Dochters van Maria en Jozef
De “Dochters van Maria en Jozef” zullen de huishouding op zich nemen. Hun woning is daarbij achter het convict gebouwd. Hierin wonen tot 1946 ook de zusters die lesgeven op de B.L.O. school in de Timorstraat. Op 2-10-1950 vertrekken de zusters.
Architect J.J. van Halteren
Het pand is ontworpen door architect J.J. van Halteren. De aanbesteding is op 27-10-1925. Daarbij is J. Hofman en C.H.M. Arts uit Nijmegen de laagste inschrijver met f 152.400, waarmee zij de opdracht tot de bouw verkrijgen (De Gelderlander 30/10/1925)
Johannes Joseph Maria van Halteren (Amsterdam, 14 april 1893 – Den Bosch, 16 maart 1973) was een Nederlands architect. Zijn vader was Jan van Halteren, een aannemer en zijn moeder Maria Otto.
Opleiding
Hij volgde zijn opleiding aan de Industrieschool in Amsterdam en daarnaast kreeg hij privé-les en volgde hij de opleiding aan de Haagssche Teekencursus voor de acte M.O. tekenen, die hij in 1920 verkreeg. Daarna ging hij onder andere werken bij de architecten Jan Stuyt, Jos. Cuypers, en P. J. Bekkers in Amsterdam. Ook was hij enige tijd werkzaam bij de Rijksdienst, afdeling Rijksgebouwen.
Vestiging in Den Bosch
In 1919 vestigde hij zich als architect te ’s-Gravenhage. Daarna associeerde hij zich in 1920 met architect W. van Aalst in ’s-Hertogenbosch. In 1925 werd deze associatie weer verbroken; het ontwerp van de Piushove is nog uit de tijd van zijn associatie…
Monumenten van van Halteren
Hij heeft verschillende grote gebouwen ontworpen, waaronder kerken, ziekenhuizen, verzorgingshuizen, onderwijsinstellingen en landhuizen. Hij was vooral actief in Noord-Brabant en Gelderland. Een aantal gebouwen zijn Rijksmonument:
In Nijmegen ontwierp hij in 1972 ook de kapel voor Huize Sint Anna (Groesbeekseweg 327)
Oorlog
In 1942 is het gebouw gevorderd door de Duitse Wehrmacht.
Na de bevrijding dient het pand in ieder geval een tijd als onderkomen voor de Staf Grensvak B van het Korps Grensbewaking. Deze zal rond augustus 1946 worden verplaatst naar de Sterreschansweg 81 (De Gelderlander 21/8/1946).
Na de oorlog
In de periode kort na oorlog waren er nog meer dan 50 bewoners. In de jaren 60 daalde het aantal priester-studenten snel en daarop werd het Pius-Convent in 1970 gesloten.
Verzorgingshuis bejaarde geestelijken
Daarop koopt de Heerlense Congregatie van de Kleine Zusters het pand en liet het verbouwen tot een verzorgingshuis voor bejaarde geestelijken.
2002 Zorggroep Zuid Gelderland
Vervolgens kocht woningcorporatie Talis het pand in 2002. Ze liet het gedeeltelijk verbouwen en verhuurde het aan ZZG Zorggroep. Het had 32 onzelfstandige woonheden, waar dementerende ouderen woonden.
Het gebouw was echter niet langer toekomstbestendig: om mensen ook in de toekomst een prettige en verantwoorde woning te bieden zou er een grote verbouwing of nieuwbouw nodig zijn. Het lukte echter niet om de plannen dusdanig financieel rond te krijgen, dat sociale huisvesting mogelijk was.
Daarop realiseerde Talis in samenwerking met de ZZG Zorggroep de vorm van kleinschalige woonzorglocaties, de laatste bewoners vertrekken in de lente van 2016. Daarbij besluit Talis het pand te verkopen: het gebouw paste in haar vorm niet meer bij de kerntaak van Talis.
2016 Claver Real Estate
In 2016 koopt Claver Real Estate het pand aan. Daarna wordt het om leegstand te voorkomen anti-kraak verhuurd.
Daarbij heeft ze plannen om het gebouw te verbouwen naar grotendeels oorspronkelijke staat en daarnaast aan de achterkant een uitbouw te plaatsen. Het moet dan plaats bieden aan 44 zelfstandige, zogenaamde “beschut-wonen” huurappartementen. Daarbij moeten er gemeenschappelijke functies als een atrium en een tuin komen. Ook krijgt het een ondergrondse parkeerkelder voor minimaal 22 parkeerplaatsen.
Claver ziet echter af van de daadwerkelijke ontwikkeling, vanwege nieuwe regelgeving over de maximale huurprijzen in de vrije sector.
Own Projects https://own-projects.nl/projecten/piushove-nijmegen/ noemt “het gewijzigde bestemmingsplan” als reden tot verkoop. Er is inderdaad sprake van een gewijzigd bestemmingsplan, welke echter in … door de gemeente is goedgekeurd…
In ieder geval verkoopt ze in oktober 2024 aan BL Huisvesting B.V. uit Gemert voor 4,5 miljoen euro.
Oktober 2024: Joie de Vivre van BL Huisvesting
Ingang Piushove (december 2024)
BL Huisvesting werkt het plan verder uit. Het project blijft deels hetzelfde: het verbouwen van het oorspronkelijke gebouw, rekening houdend met de historie. De oorspronkelijke kozijnenverdeling van rond 1930 wordt hersteld en ook de kapel blijft behouden. En ook hier wordt een uitbouw geplaatst. Ook nu komen er 44 appartementen: 28 in het hoofdgebouw en daarnaast 16 nieuw te bouwen appartementen. Met een gemeenschappelijk atrium en een gemeenschappelijke tuin. De appartementen zijn 50 tot 140 m². Daarnaast komt er een ondergrondse parkeerkelder.
De doelgroep lijkt echter een andere: 1- of 2 persoonshuishoudens van 50 jaar en ouder die luxe en comfort willen en tegelijkertijd houden van een historische locatie. En daarbij zowel stedelijkheid/levendigheid als rust willen. www.joiedevivrewonen.nl
BL Huisvesting (Bas van de Laar Huisvesting) is een bekende naam op het gebied van het verbouwen van historisch erfgoed. Op haar site laat ze de voorbeelden van het Kasteel van Gemert zien en de verbouw het klooster Nazareth, eveneens in Gemert. https://www.blhuisvesting.nl/historisch-erfgoed/
Het Priesterconvict te Nijmegen. DE PLECHTIGE INWIJDING.
Heden werd het Pius-convict te Nijmegen, bestemd voor priester-studenten, die de R. K. Universiteit bezoeken, op plechtige wijze door Z.D. H. Mgr Arn F. Diepen, Bisschop van Den Bosch, namens het geheele Nederlandsche Episcopaat plechtig ingewijd.
Na de plechtige Inzegening en H. Mis, opgedragen door Z. D. H., hield de rector, prof. dr. F. van Welie een rede, waaraan wij het volgende ontleenen:
Rede prof. Van Welie.
Het is mij een voldoening des harten, een woord van dank te spreken tot hen, die medewerkten aan het totstandkomen van deze stichting en een verzoek aan dat dankwoord toe te voegen.
Op de eerste plaats moet ik hier dank brengen aan het Doorl. Episcopaat, hetwelk mij waardig keurde, om voor zulk een doel te werken; bijzonderen dank mag ik wel brengen aan U, Monseigneur, die zelfs tijdens Uwe ziekte onverzwakt werkdadige belangstelling hebt betoond voor deze stichting en die aanstonds bereid waart in te gaan op het verzoek van Z. D. H. den Aartsbisschop om het Pius–convict in te zegenen.
Dank ook moet ik brengen aan zoovele geestelijken, kloostergemeenten en leeken, die mild hebben bijgedragen voor deze stichting.
Doch, wanneer ik hen allen nogmaals hier openlijk recht hartelijk bedank, dan mag ik toch zeker niet nalaten met name te noemen ééne persoon, wier verdiensten tegenover het Priester-convict toch niet onbekend kunnen blijven. Ik bedoel, Moeder Simplicia, hier tegenwoordig als Algemeene Overste der Dochters van Maria en Joseph. Aanvaard mijn dank, eerw. Moeder, en wanneer het U onaangenaam is deze woorden van lof te hooren, verdraag dan deze onaangenaamheid ten bate van het convict.
Vervolgens dankte spr. nog de uitvoerders van het groote werk.
„Dank voor allen – aldus spr. – die belangstelling toonden in dit werk met name voor u, die deze belangstelling toont, door hier tegenwoordig te zijn. Maar vóór allen moeten we dank brengen aan Z. H. Paus Pius XI. De financieele moeilijkheden schenen immers de stichting van een Priester-convict onmogelijk te maken, en tóén verraste ons Z. H. met een aanzienlijke gift, tóén sprak de Paus en het werk werd begonnen, alle nog bestaande moeilijkheden ten spijt. Gaarne stel ik daarom voor te zenden het volgende
Telegram aan Z.H. den Paus.
Saint Père Pie XI Palais du Vatican Rome.
Monseigneur Diepen Evêque de Boisleduc en Hollande inaugurant, au nom de1 I’Episcopat Néerlandais, Piusconvict pour Prêtres étudiants a I’Université de Nimègue exprime à Votre Sainteté profonde reconnaisance hommage filial et demande humblement avec Professeurs de I’Université et invites bénédiction apostilique pour prospérité Piusconvict.
„Maar als wij dank brengen aan de menschen, dan moeten we toch zeker onzen dank betuigen aan Hem, Die de kracht gaf al dat goede te willen en te volbrengen. U hebt dezen morgen, Monseigneur, den eenig waardigen dank aan God gebracht door het H. Misoffer en morgen wil ik dien dank herhalen, door eveneens in de kapel van dit huis God den Zoon als een offer van dankbaarheid aan God den Vader op te dragen.
„Aan dit dankwoord wil ik een verzoek toevoegen, n.l. dat Gij allen wilt bidden, opdat God Zijn rijksten zegen over dit huis doe nederdalen. Ik heb het vaste vertrouwen, dat dit gebed, wanneer het met volharding gestort wordt, zal verhoord worden, want, als ik vraag, dat Gij wilt bidden voor dit huis, bedoel ik niet op de eerste plaats de tijdelijke belangen, met name oplossing van de financieele moeilijkheden, waarin dit huis nog altijd verkeert, maar dan heb ik vooral, ja, ik zou zeggen vandaag alléén op het oog de geestelijke belangen van deze stichting, n.l. dat de priesters, die dit huis bewonen, meer en meer mogen bevestigd worden in hunne priesterlijke deugd. En speciaal mag ik dit wel verwachten van hen, die dit huis in de naaste toekomst zullen bewonen: bidt voor elkander en bidt voor mij.
En opdat ons aller gebed des te zekerder verhoord worde, wil ik nog voorstellen om daarmede te eindigen: bidden we tot God, door de voorspraak van Maria.”
De inrichting van het convict.
Het convict, gelegen aan de Van Slichtenhorststraat, in de schaduw van de St Antoniuskerk aan den Groesbeekschen weg, maakt den indruk van eenvoud en soberheid.
In strakke lijn opgetrokken zonder eenige overdaad aan siertooi, met geheel symmetrischen gevel, getuigt het geheele gebouw van rust en past het harmonisch in de deftige omgeving van het stemmige Sumatraplein.
De bouw is zoodanig uitgevoerd, dat het klooster der eerw. Zusters Dochters van Maria en Jozef, wier moederhuis in de Choorstraat tegenover de St. Jan te ‘s Bosch gevestigd is en die de zorgen voor de bewoners van het gesticht dragen, gezet is achter in den tuin en aansluit bij het convict.
Alle kamers, zit-slaapkamers of zit- en slaapkamers en bestemd voor de priesterstudenten, zijn alle gelijkvloers of op de eerste verdieping, zooveel mogelijk ontworpen aan de straatzijde.
De drie-en-twintig kamers voor de priesterstudenten liggen in beide vleugels van het gebouw, terwijl in den linkervleugel, ais afgescheiden van het overige deel van het convict, de zit-, studeer- en slaapkamer, benevens ontvangstzaal van den zeereerw. heer rector, prof dr. F. R. van Welie is ontworpen, tegelijk ligt deze rectorswoning aan den ingang, welke leidt tot het klooster der eerw. zusters. Langs den hoofdingang, even sober als de vestibule, komt men terstond in de lange hoofdgang, waaraan de verschillende kamers zijn geprojecteerd. Frissche, ruime vertrekken met centrale verwarming, electrisch licht, staan beschikbaar voor de priesterstudenten, voor wie het convict een eenvoudig ameublement beschikbaar stelt, door de studiegasten met eigen meubels aan te vullen.
Links van de gang ligt de groote eetzaal met de onmiddellijk daaraan grenzende conversatiezaal.
De eet- en recreatiezalen komen uit op den ruimen binnentuin.
Op de eerste verdieping liggen langs de straatzijden weer verschillende studeer-slaapkamers of studeer- en slaapkamers, welke laatste iets kleiner zijn dan de eerste.
Hier is ook de kapel, een intiem Godshuis van innige stemming, waarin de architect ook een wondere harmonie van kleur en constructie wist te bereiken.
In de betrekkelijk kleine kapelruimte zijn zes altaren geplaatst, waarvan een hoofdaltaar en vijf kleinere, allen in denzelfden stijl, en geplaatst in kleine spitsboog.
Voor de eerw. zusters is in dezelfde ruimte uitgevoerd een koorkapel, welke geheel vrij van af van het zusterhuis is te bereiken.
Op deze eerste verdieping zijn nog eenige gastenkamers voor den zeereerw. rector gebouwd, welke kamers zoo noodig ook disponibel gesteld kunnen worden voor oud-studenten, die het convict nog weer eens zouden willen bezoeken om oude vriendenbanden met de R. K. Universiteit weer te hernieuwen.
In het sousterrain zijn aangebracht de keuken, het waschhuis, de centrale verwarming en de provisiekelders.
Het convict kan aan drie-en-twintig priesterstudenten huisvesting verleenen en met het noodige aanpassingsvermogen zou men ook een dertigtal priesters in het huis kunnen opnemen.
Het geheel, zoo in- als uitwendig, maakt den rustigen soberen indruk van het ernstige studiehuis, waarin jonge priesterstudenten zich komen verdiepen in de theologische wetenschappen. _De opzet van het gebouw, modern, doelmatig en toch vooral sober, is van vrij strakke lijn en indrukwekkenden stijl. Het ontwerp is van den architect van Halteren, van het architectenbureau van Aalst te ’s Bosch, de uitvoerders zijn de Nijmeegsche aannemers de heeren Hofman en Arts, het schilderwerk werd uitgevoerd door den heer Willemse, de electrische aanleg door de firma Beukerink, alle in Nijmegen. De centrale verwarming is van de firma Felix Uit Amsterdam.”
(De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 16-9-1926)
1937 Borneostraat 24 en Madoerastraat 13, 15 en 17 Galgenveld
Madoerastraat 13 t/m 17 en Borneostraat 24 (van links naar rechts), september 2022 (Google Streetview), architect van der Kloot
Architect van der Kloot ontwerpt 4 eengezinswoningen op de hoek van de Madoerastraat en Borneostraat.
In juni 1937 verkoopt de gemeente een perceel bouwterrein aan de Madoerastraat en de Borneostraat, kadastraal Hatert , Sectie G no. 726 aan F.J. Sutmuller. Het stuk grond is 9.14 c.A. groot, de prijs is f9 per c.A. Voorwaarde is dat de grond vóór 31 december 1937 bebouwd is met 4 eengezinswoningen met garage en 4 schuurtjes. (PGNC 3/6/1937).
Plan voor 4 woningen aan de Madoera-straat – hoek Borneostraat te Nijmegen… v.d. Weled. Heren P. en J. Sutmuller Bachstraat 40, architect van der Kloot D12.403497Plan tot aanpassing nummer 17 D12.403496
In het PGNC 2/2/1939 staat een advertentie voor nummer 15: “Ruim heerenhuis te huur met parterre, kamer en suite met zijkamer, ingebouwd bad, 3 vaste waschtafels, zeer goed ingericht, huurprijs f600,-, te aanvaarden per 1 Maart”
Madoerastraat 2 (rechts) t/m 24 (Google Streetview) architecten Meerman en van der Pijl uit 1934
Op 12 februari 1934 besluit de Gemeenteraad om grond aan J.G. Dekkers te verkopen: ongeveer 2620 c.A. van het aan de Celebesstraat gelegen perceel, kadastraal bekend gemeente Hatert, Sectie G, no. 674. De prijs is f 9 c.A.. Daarbij heeft de voorwaarde dat de 12 herenhuizen en 2 garages vóór 1 januari 1935 gebouwd zijn. (PGNC 13/2/1934). In mei 1934 krijgt de Madoerastraat (“de straat, welke de Celebesstraat met de Borneostraat zal verbinden”) haar naam (PGNC 8/5/1934)
Ontwerp 12 middenstandswoningen aan de Celebesstraat en geprojecteerde straat te Nijmegen, voor den heer J.G. Dekkers te Nijmegen, bouwaanvraag januari 1934 (D12.400737 Detail)
De architecten Meerman en van de Pijl maakte het ontwerp voor deze 12 woningen, op de bouwtekening ‘middenstandswoningen’ genoemd.
Advertentie: de 12 woningen aan de Madoerastraat staan te koop (De Gelderlander 8/9/1934)
In september staan deze woningen te koop, eventueel kunnen deze gehuurd worden.
De Gelderlander schrijft in september:
“Nijmegen als woonstad.
Nieuwe woonwijk, Centrum Stad.
Vóór enkele weken maakten wij melding van den nieuwen woonwijk in het z.g. “Galgenveld” aan Celebesstraat en Madoerastraat, welke in een behoefte vooorziet voor hen, die in het Centrum der Stad een rustig en voornaam woonverblijf zoeken.
Genoemde bebouwing is thans geheel gereed. Een dezer dagen hebben wij genoemde bebouwing bezichtigd en moeten zeggen, dat het geheel met zijn mooie gele gevelstenen, in speciaal dun formaat, voornaam aandoet.
Door een ruime betegelde vestibule, waar op practische wijze de gas- en eletrische meters geheel aan het oog zijn onttrokken, kwamen wij in de hal met trappenhuis, welke een voornaam aanzien geeft, daar hier een eiken halbetimmering is aangebracht ter hoogte van 2.25M., waarbij de eiken kapstok en parapluiebak in deze betimmering is opgenomen. Een aardige, aan de hoofdbaluster bevestigde lantaarn in opaalglas schept hier des avonds een gezellige sfeer. Wat ons bijzonder opvalt, is het mooie glas in lood. Dit glas in lood, in antiek glas uitgevoerd, geeft tinteling en zon.
Vanuit de hal kwamen wij in de voor- en achtersuite, waarvan het geheel een intiem karakter draagt door een aangrenzende zithoek met verlaagd plafond, waarin eigen bank en eiken betimmering tot aan het plafond. Een overstekend luifeltje kan als borden- of pottenplank dienst doen. Ook hier weer fonkelend glas in lood, in aardig gevormde raampjes, welke de gezelligheid verhoogen.
De geheel betegelde keuken is practisch ingericht; van de gebruikelijke keukenkast is hier een “meubel” gemaakt met laden, vakken enz.
Op de bovenverdiepingen zijn de ruime slaapkamers met vaste waschtafels en betegelde badkamer met ingetegeld bad geprojecteerd, voorts balcons ter volle breedte van elk perceel.
Elk huis is voorzien van een flinke zolder, kelder, schuur (event. garage) en achteruitgang.
Inbouwschakelaars en stopcontacten, schelleiding door het geheele huis, bijzonder fraaie teakhouten voordeuren geven hier het stempel van practisch, goeden smaak en soliditeit.
De bouwonderneming J.G. Dekkers, zal met deze werkwijz zeer zeker succes oogsten, temeer, daar de koop- of huurprijs zich geheel aanpast met de tidsomstandigheden.
Rest ons nog te vermelden, dat het geheel is ontworpen door het Architectenbureau B.J. Meerman en J. v.d. Pyll, Driehuizerweg 80 te Njimegen.” (De Gelderlander 8/9/1934)
Te huur eind jaren 30
Het is mij onbekend (en nog niet verder onderzocht) welke woningen uiteindelijk verkocht of verhuurd zijn. In ieder geval zijn 2 advertenties om een woning te huren gevonden:
Heerenhuis, Madoerastraat 18, zeer modern, f550,- p.j. (PGNC 29/5/1937)
Modern Heerenhuis met garage, Madoerastraat 24, f550,- p.j. (PGNC 2/6/1939)
In beide gevallen is de advertentie afkomstig van Woning-bureau H. Janssen in de Van Welderenstraat 66.
Een foto van de hoek Celebesstraat – Madoerastraat uit 1976 is te vinden op F14923 RAN.
eind jaren 50 Palembangstraat 1 /Molukkenstraat Galgenveld
De Nutsschool, gezien vanuit de Archipelstraat, architect F.M. Oswald, 1991 (Ton Opsteegh via F28255 RAN CC-BY-SA)
Voorgeschiedenis
Het oude gebouw van de Nutsschool voldeed niet meer. Daarop besluit de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen tot de bouw van een nieuwe school. De verwachting is dat deze 1 september 1955 gereed zal zijn. Het zal echter langer hebben geduurd dan verwacht, want op 20 juli 1957 kopt het Nijmeegsch Dagblad: “Nieuwe Nutsschool zal nu spoedig kunnen verrijzen”
Wat de reden was van uitstel is mij (RE) vooralsnog niet bekend. Ten tijde van het artikel van 1954? Was de grond nog niet aangekocht. Wel heeft het bestuur het huidige terrein op het oog. Bovendien wil het de oude school aan de Hertogstraat pas verkopen op het moment dat de nieuwe school gereed is. Oswald moest bij zijn ontwerp rekening houden met de zeer langgerekte afmetingen van het terrein.
Bouw in 1957
De uitbouw van de vleugel, rechts de school, links de gymzaal. Op de voorgrond ‘Zuil’, kunstwerk uit 1988 van Peter van de Locht (Rees Dld, 1946) voor de Nutsschool, 1988 (Martine Ridderbos via F24615 RAN CC-BY_SA)
Wel is het gebouw dat uiteindelijk in 1957 gebouwd wordt aanmerkelijk minder ambitieus dan de plannen. Afgaande op de 2 artikelen uit 1954 en 1957, hoewel ik de bouwtekeningen niet heb gezien.
Het ontwerp van de school is een zogenaamde portiekschool. Daarbij lijkt het grondplan voor de lokalen niet veranderd en daadwerkelijk uitgevoerd te zijn. De school bestaat uit 4 lokalen, met daarbovenop nog eens 4 lokalen. Deze liggen in de lengte naast elkaar. De ruimtes zijn vanaf buiten bereikbaar, zodat er geen gang langs de klaslokalen nodig is. Hiervoor zijn de deuren in een portiek geplaatst, waarin naast een trappenhuis zich de toiletten en garderobes bevinden. Het voordeel hiervan is dat van beide kanten licht het lokaal binnenkomt.
Op de kop is een uitbouw geplaatst voor de spreekkamer van het schoolhoofd. Daarboven bevindt zich het handenarbeidlokaal.
Aan de kant van de Palembangstraat is een korte vleugel aangebouwd, zodat het gebouw een L-vorm krijgt. De begane grond kan dienst doen als schoolhal en begin van het trappenhuis. Waarbij boven ruimte is voor een keukentje en toiletten.
De aannemer voor de bouw is Tiemstra.
Plannen 1954 en 1957
De plannen voor 1954 en 1957 gingen aanzienlijk verder dan wat uiteindelijk gerealiseerd is. Hierbij ga ik af op 2 krantenartikelen, zonder de bouwtekeningen te hebben gezien. Bovendien weet ik niet, of de beschrijvingen in 1954 en 1957 hetzelfde ontwerp betreft of 2 verschillende ontwerpen.
In de plannen van 1954 lijkt het te gaan om een daadwerkelijk hoofdgebouw: op de benedenverdieping is er de kamer voor het hoofd van de school, twee bestuurskamers, een portiersloge. En daarnaast 2 kleedkamers voor het gymnastieklokaal. Op de bovenverdieping is het handenarbeidlokaal en kan een bibliotheek worden ingericht. Rechts is het gymnastiekgebouw gepland.
Zoals gezegd lijkt een daadwerkelijk hoofdgebouw nooit gerealiseerd. Het gymnastieklokaal is pas in 1985 gebouwd.
In 1954 zijn daarnaast vóór de linkervleugel zijn 2 losstaande paviljoens van elk 2 klaslokalen gepland, waarbij het eerste paviljoen daadwerkelijk zal worden gebouwd, althans volgens het ontwerp. Daarnaast is in 1954 voor het hoofdgebouw een aula gepland. Deze zou plaats bieden voor 350 personen en gebruikt kunnen worden voor toneel. Aan de rechter voorzijde is een kleuterschooltje gepland met een achtkantige speelzaal.
Ook de plannen van 1957 gingen verder, echter aanzienlijk minder ambitieus: op termijn zou de vleugel uitgebouwd worden voor kleedlokalen. Daar bovenop zou een ruimte voor schoolbijeenkomsten en eventueel toneeluitvoeringen komen. Ook moet op termijn een gymnastieklokaal komen. Daarnaast heeft de Stichting ook dan plannen voor een kleuterschool op het terrein.
Waardering
Juni 2016; in juli 2014 waren de lage bijgebouwtjes er nog niet, in augustus 2018 zijn deze verdwenen. Google Streetview
“Het gebouw is van groot cultuurhistorisch belang vanwege de belevings- en herinneringswaarde voor grote groepen kinderen die hier zijn gevormd en NUTS onderwijs hebben genoten. Daarnaast is het van belang als herinnering aan de verzuilde vroeg-naoorlogse samenleving met eigen voorzieningen voor elke (geloofs)overtuiging en als toonbeeld van de verzorgingsstaat in opbouw waarin voorzieningen voor basisonderwijs gelijke tred moesten houden met de ongekende groei van de bevolking en sterke uitbreiding van de stad. Het gebouw is van architectuurhistorisch belang als goed en herkenbaar voorbeeld van een portiekschool, uitgevoerd in een vrij uitzonderlijke en goeddeels gaaf behouden frivole shake handsarchitectuur van architect Oswald.
Het gebouw is van stedenbouwkundig belang vanwege de ligging binnen het beschermd stadsbeeld Indische buurt. Het stedenbouwkundige ruimtebeeld in de Molukkenstraat is sterk: twee jaren vijftig portiekgebouwen met omhaagde voortuinen aan weerszijden van de straat. Teleurstellend is de stedenbouwkundige uitwerking en het ruimtebeeld aan de doorgaande Archipelstraat en aan de veelsprong met plantsoen in de Borneostraat. Op deze stedenbouwkundig markante plekken zijn alleen blinde kopgevels en een rommelig inkijkje op het desolate speelterrein. Enkel vanuit het gebouw en de bezonning beredeneerd is de oplossing met blinde kopgevels begrijpelijk, maar vanuit de stedenbouwkundige context bezien schiet het ontwerp hier tekort. Vermoedelijk is dit ook de reden waarom de Nutsschool geen status heeft gekregen binnen het beschermd stadsbeeld.”
Juni 2016: laatste Google Streetview van de Blauwe Buut als school
Vervolg: appartementen
September 2022, Google Streetview
De school heeft tot 1997 dienstgedaan als Nutsschool. Daarna fuseerde het met Basisschool de Buut en heette het de Blauwe Buut. Deze school heeft tot 2016 bestaan.
Sloop gymzaal, behoud school
Aanvankelijk waren er plannen om zowel de gymzaal als de school te slopen. De gymzaal werd gesloopt, maar de buurt wist de sloop van de school te voorkomen. De school wordt verbouwd tot een aantal van deze appartementen. Daarbij kreeg de buurt deels haar zin: wel behoud van de school, maar ze was tegen de bouw van sociale huurwoningen. Het tweede blok appartementen is georiënteerd op de Archipelstraat. Daarbij krijgen de appartementen een gemeenschappelijke tuin. Op de hoek van de Palembangstraat komen 3 vrijesectorwoningen.
Appartementen
De school is verbouwd tot 16 appartementen. Bovendien kwamen 8 nieuwbouw appartementen in skeletbouw. De opening vond plaats in mei 2024, opdrachtgever was Woningcorporatie Woonwaarts. Een deel van de portieken is bij de lokalen getrokken. Ze zijn verbouwd tot het toilet en bergingen. In de verbouwde lokalen zelf bevinden zich de woonkamer, keuken en twee slaapkamers. Zie voor het project de website van opZoom.
“Architectenbureau opZoom is de architect van deze transformatie. Door de huidige portieken in het schoolgebouw bij de lokalen te trekken en de trapopgangen te verwijderen, ontstaat een nieuwe ontsluitingstructuur. Deze ontsluiting maakt het mogelijke alle appartementen vanuit één stijgpunt te bereiken. De te realiseren galerij wordt extra breed uitgevoerd zodat deze tevens dienst kan doen als buitenruimte aan de appartementen op de verdieping. Het gevelontwerp voor de nieuwbouw borduurt voort op de shake handsarchitectuur van het bestaande schoolgebouw en geeft hier een hedendaagse interpretatie aan.” (https://www.hendriksbouwenontwikkeling.nl/projectoverzicht/molukkenstraat/)
Nijmeegse Radio Centrale Van Gentstraat 56-58 (maart 2024)
Architecten Meerman en van der Pijll ontwierpen de verbouwing en uitbreiding van een werkplaats van Gentstraat no 56 voor de Radio Centrale Nijmegen (N.R.C.). En tevens om de bestaande woningen Sweersstraat No 27 en 31 in te richten voor 3 woningen met de hoofdingang der benedenwoning aan de van Gentstraat
Oorspronkelijk gebouw van Gentstraat 56
Plan voor een Houtbewerkingsfabriek a/d Van Gentstraat te Nijmegen (D12.386315)
Het pand is in 1920 gebouwd als Houtbewerkingsfabriek a/d Van Gentstraat te Nijmegen. De adressanten zijn Hofman en Arts (D12.386315). Het dossier is van 7-12-1920. In 1921 wordt er een transformatorhuisje op het terrein gebouwd (D12.386805)
De verbouwing door Meerman en van der Pijll
Plan tot verbouwing van een werkplaats van Gentstraat no 56 in te richten voor Radio Centrale (D12.40037)
In de bovenstaande tekening tot het “Plan tot verbouwing van een werkplaats van Gentstraat no 56 in te richten voor Radio Centrale tevens de bestaande woningen Sweersstraat No 27 & 31 in te richten voor 3 woningen met de hoofdingang der benedenwoning aan de van Gentstraat” (D12.40037). Deze behoort bij bouwaanvraag 30 aug 1933. Waarschijnlijk is deze aanvraag een wijziging op aanvragen voor mei (en januari?) 1933.
De Gelderlander in juli 1931:
“De N.R.C. Uitbreiding. Het Derde Station. Een Model-inrichting.
Naar wij vernemen, vordert de technische uitbreiding van de Nijmeegsche Radiocentrale best. De directie gaat met de vergrooting van haar kantoren en technischen dienst veel verder dan aaanvankelijk in haar bedoeling gelegen heeft. Aan het Architectenbureau Meerman & Co. werd zelfs opgedragen het ontwerp voor een nieuwbouw naast het bestaande gebouw der fa. Hofman, dat indertijd door de directie der Nijmeegsche Radiocentrale werd aangekocht aan de Van Gendtstraat.
De nieuwe technische installatie van de Nijm. Radiocentrale werd een model-inrichting voor Nijmegen. Op initiatief der N.R.C.-directie, welke hier een uitmuntende medewerking kreeg van de N.V. Philips te Eindhoven, wordt hier de meest volmaakte radio-centrale van Nederland opgebouwd.
De N.R.C., welke reeds aan de spits ging der uitzendcentrales in Nederland, troeft zoo de andere met haar nieuw installatie een wonder van technisch kunnen, dat geen centrale de Nijmeegsch vooreerst zal overvleugelen.
Advertentie N.R.C. ( Nijmeegse Radio Centrale) (PGNC 23-10-1937)
Men deelde ons nog mede, dat van haar duizenden abonné’s er nu bijna duizend zijn aangesloten aan het nieuwe net, waarlangs de muziek van drie stations kan worden doorgezonden. De reeds genomen proeven slaagden perfect. Het zal nog eenigen tijd duren voor de N.R.C. kant en klaar is met haar nieuwe installatie.” (De Gelderlander 4/7/1933)
Het is opvallend dat de huidige toestand september 2022 en de “bestaande toestand” bij de verbouwing in 1957 meer lijkt op tekening D12.40036 (zie hieronder). In de tekening voor de bouwaanvraag van 9 mei 1933 was de Sweersstraat nog niet betrokken?
D12.40036 hoort bij bouwaanvraag 9 mei 1933
Sweerssstraat No 27 & 31 (Nu 25-27-29)
N.V. Nymeegsche Radio Central Verbouwing Dienstwoningen in een Beneden en 2 Bovenwoningen thans Gemerkt Sweerssstraat No 27 & 31… Plan van Wijziging”, Datum tekening 30-8-1933 (D12.400038)
Huidige situatie Sweersstraat 25-27-29, september 2022 (Google Streetview)
Verbouwing 1957 (tekening noemt 1-2-1957)
Op basis van “bestaande toestand” lijkt D12.40036 toch de juiste wijziging te zijn.
Verbouwing Nijmeegsche Radio Centrale (N.R.C.) Van Gentstraat 58, September 2022 (Google Streetview) door architecten Meerman en van der Pijll
Aandachtspand
Van Gentstraat 56 en 58 is een “Aandachtspand” op de Gemeentelijke monumentenlijst.
(Overige) Bronnen en Verder lezen
Zie ook het artikel op Noviomagus, met een paar mooie oude foto’s
De ULO-School, later het Karel de Grote College, op de hoek met de Wedren (Rechts), 18-3-1963 (Fotopersbureau Gelderland via F20143 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)
In september 1956 opent de U.L.O. aan de Wilhelminasingel. Het is een ontwerp van Charles Estourgie (jr.). Tegenwoordig is het gebouw onderdeel van het Karel de Grote College.
“Op de Wedren is geleidelijk-aan een uiterst belangrijk scholencentrum van de Zusters J.M.J. ontstaan” schrijft de Gelderlander bij de opening van de U.L.O. op de Wedren, welk op 11 september 1956 officieel wordt geopend. De Zuster J.M.J. zijn de “Zusters Sociëteit van JMJ, van Jezus, Maria en Jozef”, ook “Het zedelijk lichaam Vereniging van Vrouwen tot het geven van onderwijs” geheten. Foto’s uit 1956 zijn onder andere te vinden op:
In september 1956 (“vanmorgen”) zegende de Deken van Nijmegen, Mgr. C.J.E.N. van Dijck de nieuwe school aan de Wilhelminasingel in. Het is de nieuwe r.-k. ulo voor meisjes van de zusters van JMJ.
De school is bestemd voor 260 leerlingen. De architect is Charles Estourgie (Jr.) en de bouwer Gebr. Oosterhout uit Wijchen. Het is een zogenaamde gangschool in de stijl van de “shake hands” architectuur. Deze “ bestaat uit een lange gang met toiletten en garderobes aan de noordzijde, en een reeks leslokalen met grote ramen op het zonnige zuiden met links invallend daglicht. Een doelmatige maar ook kostbare opzet want relatief veel vierkante meters verkeersruimte.” Daarbij is het gebouwd in de stijl van de “shake hands” architectuur. (Schoolgebouwen 1945-1968)
De school kwam binnen een jaar tot stand. Ook zal hier het avondlyceum worden gevestigd. Op dat moment wachten de Zusters J.M.J. op de bouwvergunning om ook een kleuter- en Montessorischool te bouwen. Uiteindelijke zou het RK complex bestaan uit een klooster, kleuter-, lagere en U.L.O. school.
De U.L.O. zat nog op de Oude Stadsgracht, waar de kleuterschool en Montessorischool voorlopig nog gevestigd is. Bovendien is de opleiding voor Montessori-onderwijs en de school voor de Sint-Jorisstichting voor meisjes met leermoeilijkheden naar dit pand gegaan. De bedoeling is om het pand te slopen nadat het verlaten is.
Bouw
Boven de entree bevindt zich een beeldhouwwerk van Marius van Beek. Dit stelt de boom der wijsheid voor. Hier tegenaan staan leerlingen op een ladder, die door een leraar wordt ondersteund. Daarbij hoort de spreuk: “vervult u met de vruchten die ik draag’.
“Komt men het gebouw binnen, dan valt op hoe ruim en mooi alles is ingericht. Aan de trappenhal grenst een ruimte welke voor ouderavonden, voor recreatie en voor bijzondere gelegenheden wordt bestemd. Behalve de begane grond heeft het gebouw twee bovenverdiepingen, met in totaal zes klaslokalen en meerdere bijzondere lokalen. Op de eerste verdieping rechts is het natuurkundelokaal, dat uiterst modern en praktisch is ingericht. De leerlingen kunnen hier, dank zij de outillage, zelf proeven nemen. Dit lokaal zal ook voor het vertonen van films dienst doen.
Op de tweede verdieping is een groot, ruim lokaal voor handwerk en handenarbeid. Verder zijn er meerdere vertrekken voor de leerkrachten in het gebouw en een spreekkamer, welke tegelijk voor het hoofd van de school bestemd is.” (De Gelderlander 29/8/1956, tevens bron)
Bij de Opening
Van Dijck wijst er op, dat het belang van de school niet alleen ligt dat de meisjes hier “meer kennis op zouden doen, maar dat ook hun ziel er gevormd zou worden.”
De wethouder van onderwijs mr. J.J. de Haas noemt het grote tekort aan scholen. En hoopt dan ook, dat de plannen voor het complex van scholen op de Wedren snel gerealiseerd zullen worden. En niet langer hoeven de zusters “Zusters van de Oude Stadsgracht” genoemd te worden.
De inspecteur van onderwijs drs. J.G.L. Ackermans hoopt dat hij de warme en menselijke sfeer die hij op de school aan de Oude Stadsgracht zo prettig vond, ook in de nieuwe school zal vinden. Ook hij wijst op de ontwikkeling van de kinderen: “Het behalen van het diploma is niet langer het voornaamste, maar het brengen van de cultuur bij de kinderen, die uit alle lagen van de bevolking naar de ulo stromen, is een eerste taak van deze school geworden.” (De Gelderlander 11/9/1956)
De Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef (kortweg de Zusters van J.M.J.) is een kloosteorde, welke in 1823 in Amersfoort is gesticht. Aanvankelijk hielden deze zusters zich bezig met ondewijs, voor ‘meisjes uit het volk’. Later kwam daar bejaarden- en gezondheidszorg bij.
Vervolg
Tegenwoordig is de school onderdeel van het Karel de Grote college. Zij breidde in 1993 en 2005-2006 uit en liet de school intern verbouwen. Naast de genoemde boom is er binnen een kunstwerk van een zaaiende boer.
Waardering
De Quickscan: “Van groot cultuurhistorisch belang vanwege de belevings- en herinneringswaarde voor grote groepen kinderen die hier zijn gevormd en vervolgonderwijs hebben genoten; als herinnering aan de verzuilde vroeg-naoorlogse samenleving (RK meisjes (M)ULO) en het werk van de Vereniging van Vrouwen tot het geven van Onderwijs; als toonbeeld van de verzorgingsstaat in opbouw waarin voorzieningen voor vervolgonderwijs gelijke tred moesten houden met de ongekende groei van de bevolking en sterke uitbreiding van de stad.
Van architectuurhistorisch belang als gangbaar voorbeeld van het type gangschool, uitgevoerd in een sobere maar verzorgde architectuur van Estourgie met geïntegreerde kunstuitingen; echter de uitbouw aan de achterzijde en de interne verbouw van de aula doen sterk afbreuk aan de gaafheid.
Van stedenbouwkundig belang vanwege de ligging binnen de beschermde 19de eeuwse stadsuitleg, als onderdeel van een scholencluster met voormalig klooster en als beeldbepalende straatwand”.
Hoek St. Annastraat met Fransestraat, op St. Annastraat 53a Antiekzaak L’Antique Interieure en op de hoek St. Annastraat 55 café St. Anneke, 1989 ( Anton van Roekel via RAN CCBYSA)
In 2024 sloot het bekende Chinees-Indische afhaalrestaurant Iwan op de St. Annastraat. Vanaf 1970 had hier jarenlang een Chinees afhaalrestaurant gezeten. Daarvoor was hier tientallen jaren banketbakkerij Burki gevestigd: in 1914 verbouwde de aannemer/architect Tiemstra het herenhuis aan de St. Annastraat tot een bakkerij.
Bakkerij Burki architect Tiemstra
Plan voor het bouwen van een perceel tot winkelhuis aan de St Annastraat 53, architect Tiemstra, datum bouwdossier 28-11-1913 (D12.384411)
St. Annastraat 53 is oorspronkelijk gebouwd als een herenhuis. Wanneer het pand exact is gebouwd, is onbekend. Het bijschrift bij foto DF4245 RAN noemt de periode 1885-1895. De eerstgevonden bouwtekening is de aanleg van riolering in 1911 (D12.382507).
Aannemer-architect G. Tiemstra zal de woning in 1913/1914 verbouwen tot een “winkel”. Helaas is daarbij de handtekening van de eigenaresse onleesbaar. Tiemstra was overigens ook de tekenaar voor de aanleg van de riolering.
In ieder geval opent in mei 1914 opent C. Burki zijn banketbakkerij op St. Annastraat 53, “tot dusver pensionhouder aan de St.-Annastraat en vooral bekend om zijn geurige Hollandsche wafels, opent van avond eenige huizen verder in de genoemde straat… een banketbakkers- en kokszaak, die in deze nette buurt ongetwijfeld succes zal hebben.
Genoemd huis is daartoe op hoogst doelmatige en sierlijke wijze vertimmerd door den bouwkundige G. Tiemstra, di naar eigen ontwerp de verbouwing en de winkelbetimmering uitvoerde. De sierlijke puit in blauwen verblendsteen trekt van zelf de aandacht en zal dat stellig van avond doen als de schitterende etalage prijkt in den gloed van electrisch licht” (De Gelderlander 3/5/1914)
Het PGNC schrijft:
“Een nieuwe zaak.
In het perceel St. Annastraat 53 bij de Franschestraat opent morgenavond de heer Burki, confiseur en cuisinier, een nieuwe zaak. Het pand, vóór dezen een gesloten huis, heeft daartoe een belangrijke verbouwing ondergaan. Een mooie gevel siert den winkel, welke een keurigen indruk maakt. Het kristal en spiegelglas blinkt den bezoeker tegen, de toonbank en kasten, de electrische lichtkronen, kortom het geheele interieur geeft er blijk van, dat de heer Burki zijn zaak op eerste klasse wijze heeft laten inrichten en waar hij een uitstekend vakman is – in de banketbakkerij voelt hij zich in zijn element- twijfelen wij er niet aan dat de waren, die den nieuwen winkel verlaten, door prima kwaliteit zullen uitmunten. Een bijzonder woord van lof dient nog gebracht voor ’t schilderwerk. Dit is in mat-witten toon gehouden, hetgeen heel aardig aandoet.
Naast den winkel geeft een breede deur toegang tot het bovenhuis.
De bakkerij is in het sous-terrain gelegen. Ook deze is op moderne leest geschoeid en het voornaamste “meubel” hier, de kolossale heetelucht-oven, is volgens het nieuwste systeem gebouwd, zoodat deze wel een afzonderlijke bespreking verdient. Deze oven toch is van een geheel nieuw kanalen-systeem voorzien, waardoor het mogelijk is de lucht vóór te ver verwarmen, wat een besparing aan brandstof tengevolge heeft. Ieder bakruimte heeft een isoolering, die het uitdringen der warmte naar buiten voorkomt en de geheele warmteontwikkeling tot de bakruimte concentreert. Door het bijzonder kanalenstelstel is het mogelijk iedere bakruimte afzonderlijk van temperatuur te doen verwisselen, zoodat naar verkiezing de onderste of bovenste ovenruimte op elke temperatuur kan worden gebracht en desgewenscht een constante warmte kan behouden. Elke bakruimte kan electrisch worden verlicht, terwijl elk afzonderlijk van een pyrometer is voorzien, om de warmte van de ovens hiervan af te lezen. Verder treft men aan den oven, speciaal ten dienste van het banketbakkerijbedrijf, een afkoelingsapparaat aan en een z.g. schuimoven aan. De oven is geleverd door de maatschappij “Utrecht” tot ovenbouw en installatie van bakkerijen, te Utrecht.
Allen, die aan de verbouwing hebben medegewerkt, leggen daar alle eer mee in. Wij noemen in de eerste plaats den heer G. Tiemstra alhier, die het werk heeft ontworpen en uitgevoerd; verder den heer J. Arts, die voor ’t schilderwerk en den heer G.W.J. Leentvaar, die voor de electrische installatie heeft zorg gedragen.“ (PGNC 2/5/1914)
Burki’s Automatiek
Plan voor Automatiek bij Fa. C. Burki st. Annastraat 53, datum dossier 21-2-1935 (D12.401921)
In 1935 laat Burki een Automatiek plaatsen. De opgang naar de bovenverdieping komt naar te liggen en in de ontstane ruimte komt een automatiek, dat met een inschuifbaar hek kan worden afgesloten.
Advertentie Burki’s Automatiek, St. Annastraat 53 (PGNC 3-5-1935)
“Automatiekhal C. Burki
De firma C. Burki, de bekende banketzaak aan de St. Annastraat 53, bij de Franschestraat, had reeds geruimen tijd geleden bij wijze van proef, eenige automaten voor warme en koude gerechten in gebruik gesteld. De automaten bleken een succes; velen werden trouwe klanten en meermalen was het hier een gedrang van je welste, zoodat men soms geduld moest oefenen eer men aan de beurt kwam.
De firma Burki zag terdege in, dat het zóó niet langer ging, dat er uitbreding moest komen. Een verbouwing vond plaats, waardoor de firma gelegenheid kreeg een automatiek-hal in te richten, die een sieraad en aanwinst geworden is voor deze geheele omgeving. De hal is geheel met blauwe tegels afgezet, wat met de vergulde omlijsting van de automaten en de gezellige verlichting een bijzonder mooi effect maakt. Doch de hoofdzaak zijn natuurlijk de verschillende schoteltjes en gerechten, die uit deze hygiënisch uitgevoerde automaten verkrijgbaar zijn. Koude en warme hapjes, steeds smaakvol klaar gemaakt van versche ingrediënten zooals een ieder dan van de firma Burki gewend is, zijn hier te kust en te keur. In het geheel zijn een 20-tal loketten ingebouwd, waarvan zelfs één voor vegetariërs, en verder ook nog voor gebak, chocolade, pralines, enz., dus voor elck wat wils. En wat betreft de prijzen, reeds vanaf één dubbeltje kan men een smakelijk hapje krijgen. De firma Burki heeft geen kosten ontzien om haar automatiekhal zoo volledig mogelijk te doen wezen. Een miniatuur toonbankje is aangebracht om de lekkere beetjes in te pakken en, indien men niet is voorzien van wisselgeld: een druk op het electrische knopje en een gedienstige geest verschijnt om u ook hieraan te helpen.
Het zal deze gezellige hal, met haar keur aan gerechten, wel niet aan belangstelling ontbreken.” (PGNC 16/3/1935)
Einde Automatiek
Waarschijnlijk stopt Burki rond 1948/1949 met zijn automatiek: Bouwtekening D12.409539 betreft de verbouwing van de eerste verdieping tot zelfstandig appartement: dan wordt 1 slaapkamer ingericht als keuken. En op de plaats van de Automatiek komt weer een entree met een opgang naar boven en een trap naar de kelder.
Rond 1970 is het pand verkocht: architect P. Hermens uit Nijmegen maakt op 26-1-1970 een bestektekening voor de verbouwing van de bakkerij tot restaurant: “Plan voor het wijzigen van het winkel-woonhuis aan de St. Annastraat No: 53 te Nijmegen v.r.v. de welded. Heren: Lam Shing Fat, Bilderijkstraat 18, Doetinchem en Li Fok Han, Brinklaan 7 te Apeldoorn” (D12.480411). Daarbij wordt de winkel van de bakkerij het Chinees Restaurant. De bakkerij in de kelder wordt de keuken van het restaurant.
Rond 1971 vindt uitbreiding van de keuken plaats (D12.483748)
Restaurant Iwan
Restaurant Iwan St Annastraat 53, 2013 (Henk van Gaal via DF4245 RAN CC0)
Er is nog niet onderzocht wanneer restaurant Tung Kong overgegaan is op Iwan en wat de relatie tussen deze 2 namen is. In ieder geval heeft Iwan decennialang bestaan, tot juni 2024. In de tussenliggende tijd waren er verschillende eigenaren, waarbij het restaurant vaak op een familielid overging. De laatste 13 jaar was Shudan Hu en haar partner Hong Fang Hu eigenaar. (Bron: Einde van een tijdperk: Chinees restaurant Iwan sluit deuren, Huub Tholen in de Gelderlander 3-6-2024). Een van de redenen van haar populariteit was, dat naast Chinese en Indische ook Surinaamse gerechten kon worden besteld.
Villa Saxon Holme, Javastraat 104. Het witte huis links is Villa de Plecht, waar Estourgie in 1921 naar toe verhuist (Maart 2024)
Deze pagina verzamelt de artikelen die reeds over Galgenveld zijn verschenen.
Galgenveld is een wijk in Nijmegen-Oost. Het oudste gedeelte maakt onderdeel uit van de eind 19e-/begin 20ste-eeuwse schil. Daarna is er een vooroorlogs deel, met onder andere een gedeelte van de Indische Buurt. Daarbij is de Archipelstraat min of meer de grens.
Vanuit het centrum gezien komt achter de Archipelstraat de na-oorlogse woningbouw met het andere deel van de Indische buurt en de Professorenbuurt. Ook de Dominicuskerk (uit 1951) en het studentencomplex Galgenveld bevinden zich in dit gedeelte.
Bezienswaardigheden
Javastraat als geheel en Javabosje
Sumatraplein en Javaplein met onder andere Saxon Holme
19de eeuwse gedeelte
Poortje Oud Burgeren Gasthuis
De Naam Galgenveld
De naam Galgenveld (tot 1960 Galgeveld) verwijst naar het feit dat hier de galg stond: tussen de huidige Franse straat en de Groenewoudseweg.
Net als veel andere steden had Nijmegen haar galgenveld op een goed zichtbare plaats gekozen: tussen de twee uitvalswegen de Groesbeekseweg en de St. Annastraat en vlakbij de stadspoort (de Molenpoort). Zo’n plaats gekozen zowel ter waarschuwing/afschrikking als uit trots, als tekens van orde, gezag en wetshandhaving.
Vroege geschiedenis
De St. Annastraat heeft al eeuwen min of meer hetzelfde tracé gevolgd, nog voor de Romeinse tijd.
Rond de tijd van Karel de Grote was dit gebied al ontgonnen. Naast landbouw en de aanwezigheid van molens, werd het gebied voor allerlei andere doeleinden gebruikt, zoals terechtstellingen, waren er afvalkuilen en stond er het Melaatsenhuis.
Fortificaties en Stadsuitleg
Kaart 1888 Galgenveld en omgeving (D16-200dpi detail)
In de tijd van de omwalling maakte Galgenveld onderdeel uit van het vrije schootsveld.
Na de ontmanteling van de wallen werd naar het voorbeeld van Parijs rondom Nijmegen een ring van groene singels gepland. Daarbij werd het Keizer Karelplein een centraal punt waarop de radiale wegen op uit kwamen, waaronder de St. Annastraat. Aan het Keizer Karelplein kwam onder andere Sociëteit de Vereeniging, met een wielerrenbaan en de Wedren: een paardenrenbaan. Aan de belangrijkste wegen werden grote woningen gebouwd voor de rijke inwoners.
Op de kaart uit 1888 is het eerste gedeelte van de St. Annastraat reeds bebouwd en zijn de wegen tot aan de Franse straat reeds ingetekend. Linksboven, op de hoek van de Groesbeekseweg en de Franse straat is nog de “Vuilnis bergplaats” te zien.
Hoek St. Annastraat/Groesbeekseweg vanaf het Keizer Karelplein, 1885 (Gerard Korfmacher via F11947 RAN)
Het huis vooraan is ontworpen door architect E.J. Weyers en gebouwd rond 1886 (Bron: Noviomagus)
Van Slichtenhorstraat vanuit de St. Annastraat in de richting van het Sumatraplein, in het midden de Pontanusstraat, 1900 (F32582 RAN)Franse Straat vanuit de St. Annastraat, in de richting van de Van Slichtenhorststraat; een ansichtkaart in kleur, 1900 (Vivat via F17106 RAN)
De voorgevel van de Kook en Huishoudschool, architect Semmelink, 1899 (F58731 RAN)
1899 Kook- en Huishoudschool, Groesbeekseweg 15 Galgenveld In januari 1899 gaat de kook- en huishoudschool aan de Groesbeeksche straat open. Het ontwerp was van architect Semmelink. In 1893 hadden een aantal vooraanstaande Nijmeegse vrouwen het initiatief genomen tot de oprichting van een kookschool. Dit naar aanleiding van een lezing van freule Jeltje de Bosch Kemper.…
In 1899 wordt de Kweekschool voor onderwijzeressen gebouwd. Architect en aannemer is Nicolaas van Eck. Rond 1936 is het gebouw in gebruik door de R.K. Kweekschool afdeling Onderwijzers. In 1958 wordt het gebouw tot 1983 een bibliotheek.
“De Indische buurt, uit de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw, kent met groen omzoomde pleinen zoals het Javaplein. De bebouwing is bijzonder vanwege haar Berlagiaanse architectuur. De Surinameweg en omgeving heeft veel van de kenmerken van de Indische buurt, maar ligt door de drukke Heijendaalseweg enigszins geïsoleerd.” (Wijkmonitor 2023)
Naoorlogse bebouwing
De St. Dominicuskerk, gezien vanaf het kruispunt Heyendaalseweg (rechts) – Groenewoudseweg (links), 1952 (Commissariaat van Politie afd. Fotografie via F30307 RAN CC0)
Vanuit het centrum gezien komt achter de Archipelstraat de na-oorlogse woningbouw met het andere deel van de Indische buurt en de Professorenbuurt. Ook de Dominicuskerk (uit 1951) en het studentencomplex Galgenveld bevinden zich in dit gedeelte. “De ‘Professorenbuurt’ tenslotte is aan het eind van de jaren vijftig opgezet met een stempelvormige herhaling van portiekflats en laagbouw.” (Wijkmonitor)
Tweede Indische buurt
1946-1970
Na de Tweede Wereldoorlog werden in Nijmegen op een aantal plaatsen noodwoningen gebouwd. Een daarvan was de “Gouverneursbuurt”, vernoemd naar 8 gouverneurs-generaal van Nederlands-Indië. Rond 1970 zijn de woningen weer gesloopt. De buurt lag tussen de Groenewoudseweg, de Driehuizerweg (tegenwoordig de Heyendaalseweg) en de spoorlijn van Nijmegen naar Venlo.
De Dominicuskerk is een Rooms-Katholieke kerk in Galgenveld. De kerk staat met de voorkant aan de Professor Molkenboerstraat.
Deze kerk was een vervanging van de Dominicus- of Broederenkerk. Deze had sinds 1373 in de Broerstraat gestaan. In september 1944 raakte hij echter beschadigd doordat Duitsers gebouwen, waaronder deze, in brand staken.
Herbouw?
In ieder geval heeft de Dominicuskerk in 1946 een (nood) kapel aan de Duivengas (De Gelderlander 1/5/1946)
In ieder geval is in mei 1947 duidelijk dat de Dominicanenkerk in de Broerstraat geen parochiekerk meer zal blijven. Wat er dan mee moet gebeuren? Sowieso is de kerk een monument en waarvan het behoud “een belangrijk deel van de bevolking prijs stelt”. Mogelijk kan een bestemming gevonden worden op het gebouw voor de eredienst te behouden. Of dat het in ieder geval op een andere minder dienst kan doen. (De Gelderlander 1/5/1947)
Uiteindelijk zullen van de 4 kerken die de Katholiek kerk had, alleen de Molenstraatkerk en de Augustijnenkerk (in de laatste jaren voor de oorlog van de karmelieten en in de buurt herbouwd als Karmelietenkerk) overblijven.
“Bij dit besluit (om de Dominicanenkerk niet te herbouwen) werd uitgegaan van de gegevens dat de binnenstad na herbouw niet meer dicht, hoogstens met een negenhonderd mensen zou bevolkt worden. Het gaat echter anders dan men heeft gedacht. Er komen tal van woonhuizen bij, zodat de binnenstad dichter wordt bevolkt dan eerst het geval was,” volgens een spreker in een bijeenkomst van de R.K. Middenstandsvereniging in 1950 (De Gelderlander 10/2/1950).
In september 1950 (“gistermiddag” De Gelderlander 26/9/1950) werd het kruis geplant (dan nog “aan de Driehuizerweg” geheten), om aan te geven dat op die plek een altaar zal komen.
Op 23-12-1951 vond de inwijding plaats door pastoor Bakkers, op 4-8-1952 werd de kerk geconsacreerd door Mgr. W. Mutsaerts (De Gelderlander 4/8/1952).
Het ontwerp van Thomas Nix
De huidige kerk is een ontwerp van Thomas Nix. Hij ontwerp de kerk en het overige complex rondom een voorplein aan de Professor Molkenboerstraat “in de traditionalistische stijl van de Bossche Stijl” (wikipedia). En: “Het traditionalistische ontwerp was afkomstig van bureau Taen & Nix en bevat elementen uit de romaanse en vroegchristelijke kerkbouw. De westtoren, die naast de hoofdingang had moeten verrijzen, is niet uitgevoerd.” (PimvanDijkDesigns)
De kerk is een kruiskerk in baksteen en beton.
Kunst in de kerk
In de kerk bevindt zich:
Beeldhouwwerk in de vorm van een timpaan van Jac. Maris en
Glas-in-loodramen van Eugène Laudy: 6 ramen uit 1962 in de zijtransepten en tussen 1988 en 1993 10 in de zijbeuken
Een Jozefbeeld (1954) en Dominicusbeeld (1956), gemaakt door Bart Welten
Kruisweg van Ted Felen
Daarnaast bevindt zich er een orgel, dat in 1994 werd verplaatst vanuit de Sint-Aloyisiuskerk in Utrecht. De maker van het orgel was de firma K.B. Blank & Zoon.
Gemeentelijk Monument
Het gebouw is sinds 2006 een gemeentelijk Monument.
Overig
Sinds 2010 is de Dominicuskerk de kerk van de Effataparochie, een fusie van de Dominucuskerk en de Stephanus-Christus Koning (de laatste zelf een eerdere fusie uit 1993)
Sinds februari 2009 vindt in de Dagkapel de eerste zaterdag van de maan de viering van Oud-Katholieken plaats
Op 31-12-2009 vond de begrafenis van Edward Schillebeeckx vanuit deze kerk plaats
Waar nu een winkelcentrum is, bevond zich de Mensa van de universiteit. Hier hebben jarenlang studenten hun maaltijd gegeten en schoven ook oudere buurtbewoners aan (laatste: eigen herinnering). Tegenwoordig is de Refter op de campus geopend.
Een mooie foto uit 1971 is te vinden op F69929 RAN.
Studentencomplex Galgenveld
Stichting Studentenhuisvesting bouwde dit complex in 1968. Het bestaat uit 6 gebouwen en 1 woontoren. Het ontwerp was van architectenbureau Inbo.
Het was haar tweede complex, maar het eerste van deze grootte. Eind jaren 80/begin jaren 90 (Into Nijmegen noemt 1987, in mijn herinnering was het net een paar jaar later) werden van de 769 kleine kamers 350 kamers gemaakt.
Tot het complex behoren 6 gebouwen en 1 woontoren met in totaal 500 kamers. Het is ontworpen door architectenbureau Inbo. In 1987 werd het complex verbouwd en werden 796 kleine kamers tot 350 grotere kamers samengevoegd. Er zijn 50 zelfstandige eenpersoons appartementen en 22 zelfstandige appartementen voor studenten met kind(eren). Een leuk artikel uit 2018 over de reünie van de eerste bewoners van een gang is te lezen op de Gelderlander.
Verschenen artikelen
Madoerastraat 3 t/m 11, september 2022 (Google Streetview) Ontworpen en uitgevoerd door Bredero’s Bouwbedrijf
In februari 1936 besluit de Gemeente Nijmegen om een perceel bouwterrein Hatert, Sectie no 179 aan het Amersfoortse Bredero’s Bouwbedrijf te verkopen. Onder voorwaarde dat voor het einde van het jaar er vijf eengezinswoningen met schuurtjes op dit perceel is gebouwd.
Het oude gebouw van de Nutsschool voldeed niet meer. Daarop besluit de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen tot de bouw van een nieuwe school. In 1957 wordt begonnen met de bouw. Het ontwerp is van F.M. Oswald.
De Firma Peters-Gerrits had vanaf de jaren 20 haar handel in groenten, fruit en comestibles aan de Bloemerstraat 129, totdat deze bij het bombardement van februari 1944 werd verwoest. In 1944 opende ze haar nieuwe winkel, naar ontwerp van architect Kuipers, op de hoek van Molukkenstraat en Borneostraat.
In 1924 wordt een bouwvergunning aangevraagd voor het bouwen van een dubbel woonhuis. Hiervan is W.Th. Reijnen de architect. De eigenaar is Th.W. Peters, die zelf op Balistraat 11 gaat wonen.
Hoek St. Annastraat met Fransestraat, op St. Annastraat 53a Antiekzaak L’Antique Interieure en op de hoek St. Annastraat 55 café St. Anneke, 1989 ( Anton van Roekel via RAN CCBYSA)
Veel Nijmegenaren kennen het hoekpand op de St. Annastraatstraat en de Fransestraat als café St. Anneke. Oorspronkelijk was het samen met het huidige nummer 53a 1 grote woning, die er in ieder geval in 1910 al stond. De architect Zoetmulder ontwierp de splitsing naar 2 winkels met bovenwoningen. Op 53a zaten hier jarenlang meubelzaken (Tilders…
In 1950 ontwerpt Kuipers de appartementen aan de Molukkenstraat 6 t/m 22. De achterliggende garages staan daarbij aan de Borneostraat. Opvallend daarbij is, dat het complex tevens bestaat uit 1 woning aan de Archipelstraat 274
Naast de appartementen in de Molukkenstraat tekende architect Rodenburg ook de vrijstaande woning Archipelstraat 251. Huidig, September 2022 (Google Streetview)
De Piushove is gebouwd in 1926 als een convict: een huis voor priesters en priesterstudenten. Hier kregen ze volledig pension. Daarbij golden de kloosterregels hier niet: het betrof seculiere priesters en -studenten, oftewel: ze waren niet gebonden aan een klooster.
Architecten Meerman en van der Pijll ontwierpen de verbouwing en uitbreiding van een werkplaats van Gentstraat no 56 voor de Radio Centrale Nijmegen (N.R.C.). En tevens om de bestaande woningen Sweersstraat No 27 en 31 in te richten voor 3 woningen met de hoofdingang der benedenwoning aan de van Gentstraat
De ULO-School, later het Karel de Grote College, op de hoek met de Wedren (Rechts), 18-3-1963 (Fotopersbureau Gelderland via F20143 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)
In september 1956 opent de U.L.O. aan de Wilhelminasingel. Het is een ontwerp van Charles Estourgie (jr.). Tegenwoordig is het gebouw onderdeel van het Karel de Grote College.
Sumatraplein 27 huis met de tijgers (december 2024)Sumatraplein 27: huis met de Sumatraanse tijgers (december 2024)
Je t’embrasse, Babette Degraeve, Van Slichtenhorststraat (december 2024)
Atjehstraat vanaf Sumatraplein (december 2024)
Plan tot het bouwen van vijf heerenhuizen a/d Sint Anna Dwarsstraat (Archipelstraat)
Plan tot het bouwen van vijf heerenhuizen a/d Sint Anna Dwarsstraat (Archipelstraat) (D12.378439)
Archipelstraat, September 2022 (Google streetview)
Bakkerij Fransestraat 23
De Bakkerij van H.H. v.d. Waal, Fransestraat 23, 1968 (F86406 RAN CC0)
Inmiddels zit alweer 50 jaar de Knollentuin op Fransestraat 23. Lees hierover het artikel op Issu (vanaf bladzijde 18).
In het Adresboek 1951, 1955 en 1959 komt J. Troost, (brood en banket) bakker voor op dit adres.
In 1963 komt H.H. en P. van der Waal voor als bakker op Fransestraat 23; mw. H. Troost en J. Troost komen dan voor op 23 a.
In 1968 zit bakkerij H.H. v.d. Waal op nummer 23.
Krayenhoffkazerne
Molenveldlaan 10
‘Infanterie Kazerne No.1’, (vanaf 1934 vernoemd naar ingenieur en luitenant-generaal Cornelis Rudolphus Theodorus Krayenhoff), gebouwd met de naastgelegen ‘Infanterie Kazerne No.2’ (vanaf 1934 vernoemd naar generaal Cornelis Jacobus Snijders), tussen 1905/1906 in Hollandse neo-renaissancestijl met art-nouveau elementen naar ontwerp van luitenant ingenieur en kapitein der Genie Arie Vogelenzang (Brielle, 01/02/1860 – Nijmegen, 14/07/1907) op basis van specificaties van architect Willem Dudok. Beide kazernes werden in 1951, samen met de nabijgelegen Prins Hendrikkazerne, in gebruik genomen door de Luchtmacht Instructie en Militaire Opleidingen School (LIMOS). In 1995 nam het leger afscheid van de kazernes en kregen gebouwen en terrein een woon- en kantoorbestemming, Groesbeekseweg 380, 1905 (F91551 RAN) Galgenveld
De Krayenhoffkazerne werd samen met Snijderskazerne gebouwd in 1905-1906. Het ontwerp was van Arie Vogelenzang, op basis van specificaties van Willem Dudok. “Beide kazernes zijn in Hollandse neorenaissancestijl met art-nouveau-elementen gebouwd”. (wikipedia) De aannemers waren Thunissen en Kropman. In 1905 ging de kazerne open als Eerste Infanterie Kazerne. Het vormde samen met de Snijderskazerne één geheel. Jan Pieter Koolemans Beijnen had sterk geijverd voor de bouw van de twee kazernes.
“De beide kazernes werden door het 11e Regiment Infanterie (11 RI) gebruikt, ieder hoofdgebouw was geschikt voor de legering van een bataljon, ongeveer 600 man groot. Met elkaar deelden de kazernes een terrein en een ingang, die toen op de symmetrie-as lag tussen beide hoofdgebouwen aan de Gelderselaan. Andere gebouwen op het terrein van beide kazernes, zoals het Kleedingmagazijn, hadden een gezamenlijke functie.” (https://jeoudekazernenu.nl/kazernes-g-l/krayenhoff/x-krayenhoff.html) In 1934 zou het de naam van Krayenhoffkazerne krijgen.
LIMOS
De Koninklijke Luchtmacht nam de Krayenhoffkazerne en de Generaal Snijderskazerne in 1948 in gebruik en vanaf 1951 ook de Prins Hendrikkazerne. In 1953 werd de opleiding voor luchtmachtsoldaten, het Luchtmacht Instructie Regiment (LIR) opgericht, dat in 1961 werd omgedoopt tot LIMOS: Luchtmacht Instructie en Militaire Opleidingen School. Het is vooral deze naam die aan het terrein is blijven hangen. Na de oorlog kwamen er een aantal gebouwen bij.
In 1999 werden de kazernes verkocht.
Nu
Een gedeelte van de kazerne werd gesloopt om plaats te maken voor woningen. Het hoofdgebouw bestaat nog en werd verbouwd tot bedrijfsverzamelgebouw: naast een grand café “In de Kazerne” heeft het commerciële ruimtes. En daarnaast heeft het 38 ateliers. Er kwam een ondergrondse parkeergarage met 120 plekken.
De Snijderskazerne, Gelderselaan, 1925 (F13166 RAN)
De Snijderskazerne werd gelijkertijd met de naastgelegen, vrijwel identieke Krayenhoffkazerne op het Molenveld gebouwd. De Snijderskazerne, die in 1906 openging, kreeg de naam Infanteriekazerne 2; de Krayenhoffkazerne was in 1905 geopend en had nummer 1 gekregen. In beide kazernes werd het 11e Regiment Infanterie gelegerd, waarbij elke hoofdgebouw geschikt was voor de legering van 1 bataljon, ongeveer 600 man. Pas in 1934 zou het de naam Snijderskazerne krijgen.
De kazernes deelden hetzelfde terrein en een aantal voorzieningen, zoals het kleedingmagazijn.
Generaal C.J Snijders (1852-1939) inspecteert de erewacht tijdens zijn bezoek aan de naar hem genoemde Snijderskazerne, 28/7/1936 (J.Th. Bartels via F86205 RAN)
Bezuinigingen en Mobilisatie
“In 1922 werd het stil op de kazerne en de naastgelegen Krayenhoff. Het leger was als gevolg van bezuinigingen zo drastisch in omvang afgenomen dat ook 11 RI, op de staf na, mobilisabel geworden was. Aan deze toestand kwam pas aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog in 1938 een einde, met de ‘heroprichting’ van het 1e, 2e en 3e bataljon. Het regiment zou in mei 1940 deelnemen aan de zware gevechten op de Grebbeberg.” (https://www.jeoudekazernenu.nl/kazernes-s-z/snijders/x-snijders.html)
Vierdaagse
De Prins Hendrikkazerne bood onderdak aan de Vierdaagse, waar ook het begin- en eindpunt was. Toen deze kazerne te klein werd, werden er ook soldaten ondergebracht in een tentenkamp op het Molenveld. Ook de vlaggenparade werd hier van 1931-1938 gehouden.
Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog namen de Duitsers de drie kazernes in 1941 in gebruik en legden er schuilplaatsen aan. Na Market Garden in 1944, waarbij Nijmegen werd bevrijd maar tegelijkertijd in de frontlinie kwam te liggen en de Duitsers een half jaar lang Nijmegen met granaten beschoten, werden deze schuilplaatsen gebruikt door de Nijmeegse bevolking. In de kazerne zelf kwamen Engelse troepen, in de verzameling van troepen voor het offensief dat in februari 1945 zou plaatsvinden.
LIMOS
Na de oorlog werd ook de Snijderskazerne door de luchtmacht gebruikt. Daar is hierboven al over geschreven.
Woningen
Na het vertrek van het opleidingscentrum werd de kazernegebouw verbouwd tot woningen en ook op het terrein zelf kwamen woningen. Voor de Snijderskazerne was het ontwerp afkomstig van van Braaksma & Roos Architectenbureau: de herontwikkeling van de kazerne tot 57 riante woningen met een ondergrondse parkeergarage.
“Ons doel was om het militaire karakter te koesteren, maar het complex tegelijkertijd rondom meer te openen naar de buurt en toegankelijker te maken voor de nieuwe bewoners. De voorheen gesloten achterzijde heeft een warm en welkom karakter gekregen – de vier vleugels, die ruimte bieden aan sfeervolle herenhuizen, liggen nu aan groene binnenhoven. Ook hebben wij meer nadruk gelegd op een verticale indeling, met nieuwe stijgpunten in een stoere vormgeving aan de buitenzijde, waardoor je de kazerne meer als een wooncomplex met een collectief karakter ervaart.” (van Braaksma & Roos Architectenbureau)
Ingang Javastraat, tussen nummer 66 en 80 Galgenveld
Javabosje, oude bomen met narcissen (maart 2024)
Veel niet-buurtbewoners zullen nog steeds voorbij lopen aan een van de meest verscholen groene plekken van Nijmegen: het Javabosje. Het ligt tussen de Javastraaat, Fransestraat, St.-Annastraat en Archipelstraat in, met als enige ingang aan de Javastraat: het paadje tussen nummer 66 en 80. Hoewel niet erg groot, is het een schitterende plek om bij een wandeling door Galgenveld aan te doen.
Buurtbewoners gebruiken het des te meer: als plek om te spelen, als ontmoetingsplek of om te genieten van het groen.
Vooraf
Rechts in het midden het Javabosje: Luchtfoto van de intocht van de 56e Vierdaagse. Geheel boven het Keizer Karelplein en het Concertgebouw De Vereeniging; links onderaan: de spoorlijn Nijmegen Venlo. Links een gedeelte van de wijk Bottendaal met links in het midden de Automatic Screw Works (A.S.W.) Apparatenfabriek aan de Dr. Jan Berendsstraat 24. Rechts in het midden de Archipelstraat met daarboven het Javabosje tussen St. Annastraat en Javastraat. 21/7/1972 (Rijkspolitie Dienst Luchtvaart, auteursrechthouder KNBLO-NL via F41699 RAN CC0)
Het Javabosje bevindt zich op het terrein van de tuin van de gezusters Bolsius en een voormalige kwekerij. In de jaren 70 had de gemeente plannen om hier een parkeerplaats aan te leggen. Doordat de buurt in verzet kwam, werden de plannen terug gedraaid. Daarna gebeurde er weinig meer en raakte het gebied in verval: het werd gebruikt als stortplaats en alles groeide dicht. In 1995 riep de gemeente het gebied uit tot groengebied. De grond blijft eigendom van de gemeente, maar de bewoners onderhouden het zelf. Hiervoor komen omwonenden twee keer per jaar bij elkaar.
Grote diversiteit in het Javabosje
De ondiepe, ronde vijver in het Javasbosje (maart 2024)
In het voorjaar (nu maart 2024) zijn er veel krokussen en narcissen te zien. Een ondiepe, ronde vijver herinnert nog aan de tijd dat het gebied een kwekerij was.
In het park hebben bewoners houtwallen aangelegd (zie foto hieronder). Hierin kunnen insecten zich nestelen, waarop vervolgens vogels op afkomen.
Ecologisch waardevolle plek
Samen met de (grote) tuinen van de omliggende huizen en die van de Oude Groenewoudseweg vormt het Javabosje een groene long binnen de wijk Galgenveld. Deze groene long is vooral geschikt voor dieren die dagelijks grotere afstanden kunnen afleggen. Het bosje fungeert daarbij als rust- en overnachtingsplaats. Van daaruit kunnen de dieren zich door de wijk verspreiden. (Ecologische Waarden van de Javabuurt in Nijmegen, 1998)
In 2008 kreeg het de status van Ecologische Wijkpost oftewel Ecologisch Waardevolle plek.
Vogelwaarnemingslijst Javabosje (maart 2024
Bij het informatiebord hangt een lijst van in totaal 33 waargenomen vogelsoorten. Het artikel uit 2013 noemt ook dat er soms een uil of buizerd te zien is.
Wonen in Nijmegen 