Luchtfoto van een deel van het Waterkwartier met de zogenoemde korrelbetonwoningen. Bovenin de Weurtseweg ; onderin de Kanaalstraat ; links de Rivierstraat en rechtsonder de Waterstraat ; daar tussenin woningen aan de Barneveldse Beekstraat, de Lunterse Beekstraat, de Fliertse Beekstraat, de Eemstraat en de Oude Rijnstraat, 1950 (F58506 RAN) Biezen
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Korrelbetonwoningen Waterkwartier

Barneveldse Beekstraat, de Lunterse Beekstraat, de Fliertse Beekstraat, de Eemstraat en omgeving Biezen/Waterkwartier

Luchtfoto van een deel van het Waterkwartier met de zogenoemde korrelbetonwoningen. Bovenin de Weurtseweg ; onderin de Kanaalstraat ; links de Rivierstraat en rechtsonder de Waterstraat ; daar tussenin woningen aan de Barneveldse Beekstraat, de Lunterse Beekstraat, de Fliertse Beekstraat, de Eemstraat en de Oude Rijnstraat, 1950 (F58506 RAN) Biezen
Luchtfoto van een deel van het Waterkwartier met de zogenoemde korrelbetonwoningen. Bovenin de Weurtseweg ; onderin de Kanaalstraat ; links de Rivierstraat en rechtsonder de Waterstraat ; daar tussenin woningen aan de Barneveldse Beekstraat, de Lunterse Beekstraat, de Fliertse Beekstraat, de Eemstraat en de Oude Rijnstraat, 1950 (F58506 RAN)

“Het Witte Dorp in het Waterkwartier

Korrelbetonwoningen: lust voor ’t oog en paleisjes voor de bewoners Grote behoefte aan een nieuwe school; met bouw van een tweede rioolgemaal begonnen

(Van onze verslaggever). Het is nu drie jaar geleden, dat de woningvereniging „Nijmegen” een begin akte niet de bouw van haar eerste complex korrelbeton- in het Waterkwartier. Thans, drie jaar later, staan daar 425 van deze systeemwoningen, kant en klaar en bewoond door 516 hoofdzakelijk arbeiders -gezinnen. Zij vormen in dit deel van de stad een dorp op zichzelf, een dorp gedeeltelijk in het wit gestoken, met pleinen en plantsoenen, een dorp, waar de voor- en achtertuintjes getuigen van de liefde voor bloemen en planten der bewoners en waar de vlekkeloze ramen en hagelwitte gordijnen spreken van de spreekwoordelijke Hollandse zindelijkheid der huisvrouwen, die hier ieder in haar eigen paleisje de scepter voeren. Als men hier langs de huizen een wandeling maakt en her en der een niet al te onbescheiden blik naar binnen werpt, dan komt men tot de overtuiging, dat degenen, die met zo’n woning, zij het een normale eengezinswoning of een duplex-woning, verblijd zijn, zich na al de beproevingen, die zij vaak in haast niet meer 5 bewonen krotten hebben doorstaan, wel gelukkig moeten voelen, vooral als men de betrekkelijke luxe, welke in de uitvoering nog valt waar te nemen, in aanmerking neemt.

En dat is dan ook inderdaad zó. Wij hebben in gezelschap van de opzichter, de heer J. A. Simons, met enkele bewoonsters dezer dagen eens een praatje gemaakt. Een stratenmakersvrouw die tussen Kerstmis en Nieuwjaar van de Stikke Hezelstraat naar de Rivierstraat is verhuisd, vertelde dolgelukkig te zijn met haar duplexwoning. In haar vorige woning had ze drie teilen in de kamer staan om het water, dat via het rijkelijke van lekken voorziene dak naar beneden kwam, op te vangen. Of wij zelf wel met dergelijke moeilijkheden te hadden? Gelukkig niet, wij zijn er ook helemaal niet verlangend naar, maar niettemin konden wij ons uitstekend voorstellen dat zij nu met haar nieuwe woning in haar schik is. Het ziet er hier allemaal bijzonder uit in dit woninkje, waar Piet haar man en haar kind huist. De buitenkant behoeft weliswaar nog ‘n verfje, maar binnen is het een warm nestje. Er zijn twee slaapkamers, een woonkamer, een keuken en een kelder. Daar het een benedenwoning is, is er geen lavet, waarvan alleen de bewoners van de bovenwoning kunnen profiteren, maar die hebben weer het nadeel, dat zij geen tuin hebben. Zo heeft het zijn voor en zijn tegen om beneden of boven te wonen. Verder maakt het niet veel verschil. De bovenbewoners hebben de beschikking over een eigen ingang, een eigen bel, een eigen brievenbus, een balconnetje met een kolenbergplaats en een eigen schuurtje, dat zoals bij alle woningen in dit „witte dorp” via een achterommetje te bereiken is. Voorts hebben alle bovenwoningen, evenals die op de begane grond, een woonkamer, twee slaapkamers, een keukentje en een kelder. Men ziet dus, dat de indeling der duplexwoningen erop gericht is zoveel mogelijk onaangenaamheden tussen de boven- en benedenburen te voorkomen. Natuurlijk komen er desondanks wel eens strubbelingen voor, maar die zouden licht te voorkomen zijn als er maar wat meer begrip voor elkaars moeilijkheden bestond. Men zou verwachten, dat zij, die in deze tijd van woningnood het voorrecht genieten overeen eigen woning te kunnen beschikken, wel in staat zouden zijn dit begrip op te brengen, maar dit schijnt sommigen helaas niet mee te vallen.

Van dit onderwerp afstappend leiden wijde lezer verder op onze speurtocht door dit wellicht voor velen nog „terra incognita”. Wij belanden dan op een bovenwoning en betreden de woonkamer, vanwaar men een prachtig uitzicht heeft op het nieuwe haven- en industrie-terrein. Evenals alle woonkamers van de woningen, welke hier door de woningvereniging „Nijmegen” zijn neergezet, is deze kamer op de zon geprojecteerd. Dat dit zijn voordelen heeft behoeft nauwelijks betoog. Het gezin dat hier woont bestaat slechts uit man en vrouw. Na hun huwelijk hebben zij eerst bij haar ouders ingewoond, maar ook zij behoren nu tot de gelukkigen, die een eigen woning hebben kunnen inrichten. Het vrouwtje had liever beneden gewoond, maar, zoals de heer Simons o.i. terecht opmerkte, niet iedereen kan dat voorrecht hebben en in de toekomst zal het nog wel moeilijker worden een benedenwoning te krijgen aangezien men inde hoogte zal moeten gaan bouwen, wil men voorkomen dat er geen stukje recreatieterrein meer overblijft. Dit wil overigens nog niet zeggen, dat de woningvereniging „Nijmegen” dergelijke plannen op papier heeft staan. Voorlopig is men al heel tevreden als de plannen voor de bouw van 260 korrelbetonwoningen aan de Dennenstraat gerealiseerd kunnen worden.

Om nu terug te komen op ons bezoek aan het jonge paar: ondanks de kleine wensen, die hier naar voren gebracht werden, bleken beiden over de nieuwe woning toch goed te spreken. Vooral over het lavet waren zij enthousiast. De heer des huizes noemde het een uiterst practisch geval en hij zou het, evenals zijn vrouw, niet graag willen missen.

Na de deur van deze duplexwoning achter ons te hebben dichtgetrokken, hebben wij een bezoek gebracht aan een normale eengezinswoning. Deze woningen hebben een voorkamer, een woonkamer, drie slaapkamers, een keuken, een kelder en een douche.

De voorkamer is weliswaar niet bijzonder groot, maar daarentegen biedt de woonkamer voldoende ruimte om in te huizen, zodat de bewoners zich ook hier best thuis voelen. Hiervan getuigde de huisvrouw, met wie wij een praatje maakten. Zij komt met haar gezin van de St. Anna-buurt en als zij dan beweert dat zij zich hier in het Waterkwartier, hetwelk toch een heel andere omgeving biedt, uitstekend op haar plaats voelt en niet meer zou willen ruilen, dan spreekt dat o.i. een duidelijke taal.

Behalve de normale eengezinswoningen zijn er tenslotte nog de woningen voor grote gezinnen, welke onderverdeeld zijn in twee types, n.l. met vier en vijf slaapkamers. Voor het overige hebben deze huizen dezelfde indeling als de normale eengezinswoningen.

Wensen en verlangens

En hoe zit het nu met scholen, recreatieterrein enz., zo zal men zich af vragen. Vanzelfsprekend heeft men hier in dit zich zo snel uitbreidende stadsdeel behoefte aan. Er staat één school aan de Rivierstraat, maar deze is dermate overbevolkt, dat de leerlingen er een beetje overdreven uitgedrukt als het ware uitpuilen. Ook wat sport- en speelvelden betreft valt er nog wel het een en ander te verbeteren. Nu is het wel de bedoeling, dat er op het terrein, grenzende aan de Rivierstraat, een aantal sportvelden zal worden aangelegd, maar dat zal, naar het zich laat aanzien, nog wel enige tijd op zich laten wachten. Men kan evenwel geen ijzer met handen breken en derhalve zal men ook hier voorlopig nog moeten roeien met de riemen welke thans ter beschikking staan. Er zijn ook nog andere wensen, n.l. betreffende de riolering en het vervoer naar de stad. Wat de klachten over de riolering’ aangaat: het komt nogal eens voor dat men hier overlast van het regenwater heeft, hetgeen overigens geen euvel is, dat alleen dit deel van de stad treft. De wateroverlast wordt hier veroorzaakt doordat de capaciteit van het oude pompgebouw op dé hoek van de Weurtseweg en de Waterstraat door de snelle uitbreiding te klein geworden is. Het water, dat eerst door de onbebouwde grond opgezogen werd komt nu allemaal op het riool, dat deze vloed niet verwerken kan. Het is hier n.l. zo, dat het riool beneden het niveau van de rivier de Waal ligt, zodat het water moet worden weggepompt.

Men is op het ogenblik aan de Biezendwarsweg bezig een nieuw pompstation te bouwen, maar het zal nog wel twee jaar duren voor dit in gebruik kan worden genomen. De betonnen stukken voor de toevoerleiding en voor de persleiding liggen langs de Rivierstraat reeds klaar. Mogelijk dat zij in het najaar gelegd kunnen worden, maar een en ander brengt nogal hoge kosten met zich mee, zodat het de vraag is of de gemeente er dit jaar nog toe zal overgaan. Wat de vervoerskwestie betreft: men is in het Waterkwartier van oordeel, dat het nu zo langzamerhand tijd wordt, dat er een betere verbinding met de stad komt. Men gaat zich een beetje achteruitgesteld voelen, temeer omdat dit stadsdeel toch J meer dan eens, o.a. bij feestelijkheden, stiefmoederlijk bedeeld werd. Mogelijk, dat er wat de vervoerskwestie betreft een oplossing uit de bus komt ais ent onderwerp inde gemeenteraad weer eens, een punt van bespreking gaat uitmaken. (Nijmeegsch dagblad, 11-8-1951)

Luchtfoto van een deel van het Waterkwartier met de zogenoemde korrelbetonwoningen. Links de Rijnstraat en rechts de Lingestraat ; rechts onderin de Biezenstraat, 1950 (F58507 RAN)
Luchtfoto van een deel van het Waterkwartier met de zogenoemde korrelbetonwoningen. Links de Rijnstraat en rechts de Lingestraat ; rechts onderin de Biezenstraat, 1950 (F58507 RAN)

Biezen/Waterkwartier

Hoewel Biezen de officiële naam is, noemen veel Nijmegenaren de wijk het Waterkwartier. Het is een van oudst bewoonde gedeelten…

Biezenstraat

Deze verzamelt reeds verschenen artikelen over de Biezenstraat Een mooie foto van de Biezenstraat op het kruispunt Voorstadslaan uit 1970-1975…

Modelmakerij en Houtdraaierij Hazelaar Eerste Oude Heselaan 126, augustus 2023 (Google Streetview)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Modelmakerij en Houtdraaierij Hazelaar Eerste Oude Heselaan

Modelmakerij en Houtdraaierij Hazelaar Eerste Oude Heselaan 126, augustus 2023 (Google Streetview)
Modelmakerij en Houtdraaierij Hazelaar Eerste Oude Heselaan 126, augustus 2023 (Google Streetview)

Op Oude Heselaan 126 staat het opschrift “Electr. Modelmakerij en Houtdraaierij J.W. Hazelaar.” Wie was deze J.W. Hazelaar en wat bedrijf had hij?

Johan Willem Hazelaar

Johan/Johannes Willem Hazelaar is op 30-11-1896 geboren te Hengelo (O). Zijn vader Lambertus Hazelaar was bij zijn geboorte “fabrieksarbeider” en is bij zijn trouwen “modelmaker”, zijn moeder Gerritdina ter Weer “zonder beroep”.

Hij trouwt op 6-10-1928 met Aaltje Frederiks. (Bevolkingsregister 1910 en (https://www.wiewaswie.nl/en/search/).

Nijmegen: Willemsweg en Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17

Advertentie Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17 (De Gelderlander 18/6/1924)
Advertentie Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17 (De Gelderlander 18/6/1924)

Hij schrijft zich op 4-5-1920 in de gemeente Nijmegen in op Willemsweg 266. Hij is dan afkomstig uit Velsen (Bevolkingsregister 1910). Zijn beroep is “modelmaker”. In het adresboek van 1922 komt hij voor op Willemsweg 266.

Wanneer Hazelaar begonnen is met zijn modelmakerij en houtdraajerij is nog niet bekend. De eerste door mij gevonden advertentie is van De Gelderlander 18/6/1924. Aanvankelijk heeft hij zijn bedrijf op de Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17. Afgaande op zijn advertentie is zijn doelgroep aannemers en meubelmakers. Ook maakt hij gietmodellen.

Gietmodellen

Advertentie Hazelaar voor gietmodellen (Schuttevaêr; weekblad gewijd aan de belangen van den handel en de binnenlandsche scheepvaart, jrg 36, 1925, no. 40, 17-01-1925)
Advertentie Hazelaar voor gietmodellen (Schuttevaêr; weekblad gewijd aan de belangen van den handel en de binnenlandsche scheepvaart, jrg 36, 1925, no. 40, 17-01-1925)

Hoewel niet uitputtend gezocht, zijn er 14 advertenties gevonden in “Schuttevaêr; weekblad gewijd aan de belangen van den handel en de binnenlandsche scheepvaart” (16-08-1924,  20-09-1924,  15-11-1924 , 20-12-1924, 17-01-1925, 21-02-1925, 21-03-1925, 18-04-1925, 16-05-1925, 20-06-1925, 18-07-1925, 15-08-1925, 19-09-1925, 17-10-1925). Dan adverteert J.W. Hazelaar voor gietmodellen. Daarbij is het adres nog Nieuwe Nonnendaalscheweg.

Gietmodellen zijn mallen; afgaande op de advertentie maakt hij Hazelaar mallen van hout. Hierin kan metaal in vloeibare vorm worden gegoten om bijvoorbeeld appendages (zoals leidingen, kranen), pompen en elektrische apparaten te vormen. (Zie voor verdere uitleg wat een gietmodel is de website van Joost de Vree).

Opvallend is, dat tot nu toe geen advertenties gevonden zijn vanaf het nieuwe adres. Dit kan echter verschillende redenen hebben, als bijvoorbeeld dat Hazelaar überhaupt niet adverteerde, een nog niet bekende naamswijziging of dat Hazelaar adverteerde in een door het RAN/Delpher nog niet ontsloten bron. Wel blijkt hij uit een personeelsadvertentie in 1948 nog steeds gietmodellen te vervaardigen.

1926 Houtdraaierij annex modelmakerij

Wanneer hij de bouwgrond in 1926 koopt, is zijn adres Burghardt v.d. Berghstraat 151. Ook in de gevonden adresboeken van 1926 en 1928 komt hij op dit adres voor als “modelmaker”.

Op 30 november 1926 krijgt hij vergunning voor “eene inrichting voor het vervaardigen van houten gietmodellen en het draaien van hout in perc. Oude Heesschelaan, kad. Neerb. Sectie B. No 3046 (Gemeenteverslag 1926; de eigenlijke (bouw) vergunningen zijn nog niet ingezien).

Opvallend is, dat hij in maart 1926 nog een vergunning had verkregen voor “het oprichten van eene door elektriciteit gedreven inrichting voor het machinaal bewerken van hout in perceel Nieuwe Nonnendaalsche weg No. 17, kad. bekend gemeente Neerbosch, sectie B. No. 3416 (PGNC 11/3/1926). Of en waarom de Nonnendaalsche weg No. 17 wel/niet is doorgegaan, is onbekend. Sowieso is de eerste vergunningaanvraag nog niet door mij gevonden: Hazelaar was immers vóór 1926 actief.

Vanaf het adresboek 1932 (dat van 1930 is niet gevonden) komt hij voor op Oude Heesschelaan 126. Waarschijnlijk zal hij in de loop van 1927/1928, bij het gereedkomen van  het bedrijf en de woning, verhuisd zijn.

Hij komt eveneens voor in de jaren 1934-1936, 1938  en 1940 op dit adres.

Koop Bouwgrond

Koopcontract bouwgrond Hazelaar
Koopcontract bouwgrond Hazelaar

Johan Willem Hazelaar koopt op 14 mei 1926 een bouwterrein van Johannes Franciscus van Raay: “Het perceel bouwterrein, gelegen tusschen de Ouden Heesschelaan en het kadastrale perceel Gemeente Neerbosch Sectie B nummer 3047, uitmakende een Zuidelijke strook ter grootte van ongeveer twee aren drie en zestig centiaren van het kadastrale perceel dier gemeente en Sectie nommer 3046, ter breedte aan den weg van ongeveer acht Meter, en loopende het oostelijke gedeelte der Noordelijke Scheidingslijn loodrecht op dien weg, Zooals op het terrein is aangeduid”.

Bouwtekening 1926

Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926  (D12.390533)
Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926 (D12.390533)
Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926  (D12.390533)
Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926 (D12.390533)

Hierboven staat de bouwtekening van 1926 weergegeven.

Vooral de tekening van de rechterzijgevel (links is de straatkant) maakt duidelijk dat het gebouw aan de achterkant lager ligt dan de voorkant. De werkplaats en kelder bevinden zich in het sousterrein (nummer 128); vanuit de achtergevel gezien op de begane grond. Het woongedeelte (nummer 126) is, met een verhoging, op de begane grond van de  Eerste Oude Heeschelaan. Daarboven bevindt zich vervolgens de eerste verdieping.

Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926  (D12.390533)
Plan v.e. Woonhuis met Werkplaats a.d. Oude Heesche Laan te Nijmegen v.d. Heer J.W. Hazelaar Nieuwe Nonnendaalscheweg No 17, datum tekening 26-8-1926 (D12.390533)

Op 18 november 1932 krijgt Hazelaar een hinderwetvergunning voor het uitbreiden van zijn door “elektriciteit gedreven inrichting voor het machinaal bewerken van hout in het sousterrain van het perceel Oude Heesschelaan no. 128, kad. bekend gemeente Neerbosch, Sectie B. no. 3781 (De Gelderlander 20/10/1932 en Gemeenteverslag 1932)

1935 Vergroting woongedeelte

In 1935 vindt de aanvraag plaats voor een verbouwing: een vergroting van het gebouw met een serre  achter op de begane grond en twee slaapkamers. Daarnaast krijgt de rechterzijgevel ramen.

Bouwtekening 1935 (D12.401456)
Bouwtekening 1935 (D12.401456)

Vervolg

In de jaren 20, 30 en 40 plaatst hij af en toe een personeelsadvertentie, voor hetzij een leerjongen, hetzij een ervaren persoon.

Vermeldenswaard is dat het huwelijk van een van zijn dochters, Gerri, het “Huwelijk van de maand” is. Bij haar trouwen was ze de enige vrouwelijke modelmaker van Nederland, “tot gisteren” dan. (Nijmeegsch dagblad, 9-9-1958)

J.W. Hazelaar komt nog voor in het Adresboek van 1971 (het laatst gevonden adresboek bij het RAN).

Hoewel niet ingezien, blijkt het bedrijf J.W. Hazelaar zich in 1973 te hebben uitgeschreven bij het Handelsregister. Daar blijkt hij in 1943 te zijn ingeschreven.

In hoeverre deze inschrijving van 1943 een eigen wijziging was of een administratieve, is nog niet helder. Ook is niet helder of J.W. Hazelaar in deze periode steeds zelf het bedrijf voerde of dat inmiddels een opvolger het bedrijf had overgenomen.

Aandachtslijst cultureel erfgoed

Het gebouw staat op de Aandachtslijst cultureel erfgoed.

Biezen/Waterkwartier

Hoewel Biezen de officiële naam is, noemen veel Nijmegenaren de wijk het Waterkwartier. Het is een van oudst bewoonde gedeelten…

Sperwerstraat

Deze pagina verzamelt artikelen over de Sperwerstraat Sperwerstraat oa nr 1 Gevonden bewoners Sperwerstraat 1 Naam Beroep Bron Opmerking Th.…

Monument Bombardement 1944 Krayenhofflaan

Tijdens het bombardement op 22 februari 1944 was de Krayenhofflaan een van de hardst getroffen straten. Buurtbewoners namen het initiatief…

Honig fabriek en elektriciteitscentrale, 27/5/2005 (Jacques van Dinteren via DF5169 RAN CCBYSA)
#Nijmegen, Gebouw van de dag

Honigfabriek

Honig fabriek en elektriciteitscentrale, 27/5/2005 (Jacques van Dinteren via DF5169 RAN CCBYSA)
Honig fabriek en elektriciteitscentrale, 27/5/2005 (Jacques van Dinteren via DF5169 RAN CCBYSA)

Een van de grootste werkgevers van Nijmegen was de Honig fabriek. Deze was begonnen als Stijfselfabriek Hollandia, maar werd in de volksmond de Stiefselkeet genoemd. Architect Oscar Leeuw ontwierp voor deze fabriek veel uitbreidingen. Na de sluiting in 2012 kwamen hier vele culturele en horeca-gelegenheden. In 2022 werd een deel gesloopt, onder andere de kenmerkende silo is behouden.

Stam & Co.

Nijverdal/Rijssen

Het verhaal van de Stijfselfabriek begint in Nijverdal (of Rijssen?). De ‘heeren’ Stam, die er reeds de Nederlandsche Stoomblekerij bezitten, beginnen in 1903 of 1904 (aankondiging 10-12-1903 in de Tubantia) een stijfselfabriek. Vanwege de textielindustrie in Twente was er een groeiende behoefte aan stijfsel.

De Tubantia: “Het behoeft natuurlijk geen betoog, dat algemeen gehoopt wordt op een spoedige verwezenlijking der plannen, die ten dezen opzichte mochten bestaan, te meer daar door de sterke toeneming der bevolking in de laatste jaren hier werkkrachten over zijn”.

Brand

De fabriek is echter geen lang leven beschoren: in nacht van 19 op 20 september 1908 brandt de stijfselfabriek, “De Atlas” van de firma Stam en Co., af. Oorzaak is vermoedelijk kortsluiting. Alles gaat in vlammen op, mede omdat door de grote droogte van het houtwerk. Ook omdat juist op dat moment grote voorraden stijfsel, maïs en lijnzaad was, is de schade zeer groot en wordt op 5 a 6 ton geschat. Ongeveer 50 man zijn door deze brand zonder werk. (Het vaderland , 21-09-1908 en De Grondwet, 13-10-1908).

Verhuizing naar Nijmegen

In februari 1909 wordt bekend dat de fabriek niet in Rijssen zal worden herbouwd, maar elders. Daarbij noemt de krant Schiedam de waarschijnlijke locatie. Uit hetzelfde artikel blijkt dat veel medewerkers woonden in de buurtschappen Notter en Zuna (ten noorden van Rijssen) (Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 02-02-1909). Een week later blijkt het Nijmegen te zijn: de gemeente Nijmegen heeft aan Stam & Co. een perceel van 5500 cA. (gelegen “ten westen van het Slachthuis in de onmiddellijke nabijheid van de Waal” (Neerbosch, Sectie A, Nos 425, 469, 470 en 878) verkocht om daar een stijfselfabriek te bouwen. Voorwaarde is, dat er niets anders gebouwd mag worden dan deze stijfselfabriek met toebehooren”. (Twentsche courant, 10-02-1909 en PGNC , 15-8-1909)

Op 28-5-1910 veranderen Coenradus Jacobus Johannes Stam, fabrikant wonende te Nijverdal en Nicolaas Cornelis Stam het adres  van hun Vennootschap “Stam & Co.” van Nijverdal (gemeente Hellendoorn) naar Nijmegen ( PGNC 12/6/1910).

De N.V. Stijfselfabriek voorheen Stam & Co.

De fabriek kwam in 1910 gereed. Zoals meer gebouwen in Nijmegen kreeg het in de volksmond de naam van een keet, in dit geval de “stiefselkeet”.

4-6-1912 wijzigen zij de firma Stam & Co. in de “Naamlooze Vennootschap Stijfselfabriek voorheen Stam & Co.”  (PGNC 22/6/1912).

Op 8-8-1912 vindt vervolgens de aanbesteding plaats van “Het bouwen van een Kuipengebouw, Pakkamer en het maken van Fundatiewerken voor eene te plaatsen overkapping op de fabrieksterreinen…” Inlichtingen zijn te verkrijgen bij architect H. de Nie, Zwolle (PGNC 6/8/1912)

Uit het krantenartikel van 1912 blijkt dat  de gemeente de grond aan de firma Stam & Co. heeft verpacht. De gemeente zet de verpachting om naar de N.V. PGNC 30/12/1912

Eind april brandt de drogerij van de stijfselfabriek af. Hierbij gaan veel machines verloren, die echter door verzekering zijn gedekt. (Nieuwe Schiedamsche Courant 29-4-1913 en Arnhemsche courant,28-04-1913).

Begin mei is er een buitengewone Aandeelhoudersvergadering 9-5-1913 (PGNC, 4-5-1913) . Mogelijk wordt hier besloten om de fabriek te verkopen? In ieder geval schrijft het PGNC 5-7-1913: “De Stijfselfabriek. Naar wij vernemen is de stijfselfabriek, voorheen Stam & Co., gekocht door de stijfselfabriek voorheen M.K. Honig te Koog a/d. Zaan.” (PGNC 5-7-1913). In een buitengewone Algemene Vergadering der Aandeelhouders wordt op 18 -2-1914 (te Amsterdam) de N.V. ontbonden. (PGNC 22/2/1914).

Honig hernoemt de fabriek in Stijfselfabriek Hollandia, naar een stijfselmerk van Honig. Daarbij kunnen de 80 medewerkers die door Stam waren ontslagen, in deze fabriek weer aan het werk.

Rond oktober 1913 besteedt architect H. van Wort voor rekening van de N.V. Stijfselfabriek “De Bijenkorf” te Koog aan de Zaan “het uitbreiden der stijfselfabriek “Hollandia”, aan de Waal te Nijmegen” aan. De laagste inschrijver is J. van Kempen, aannemer te Nijmegen voor f13.998. (PGNC 2/10/1913)

De stijfsel wordt gemaakt op basis van maïs dat uit Amerika komt. Hierbij gaat het om 100 ton per week. In 1918 stagneert echter de aanvoer vanwege de Eerste Wereldoorlog. Er wordt geprobeerd om stijfsel uit tulpenbollen te halen, maar dit is geen succes. In 1919 wordt de productie hervat.

Uitbreidingen Oscar Leeuw

Vanaf 1920 zal Oscar Leeuw tot aan zijn overlijden in 1944 uitbreidingen van de Hollandia fabriek ontwerpen. Lees hier het artikel:

NV Fabriek van Honig’s Artikelen

Vanaf 1947 ging de fabriek NV Fabriek van Honig’s Artikelen heten. Daarbij kreeg het architectenbureau van D. en B. Benning, die het bureau van Leeuw hadden voortgezet, de opdrachten.

Silo

Een van de opvallendste onderdelen van het complex is de silo voor bloem, waarop het bedrijfslogo Honig te zien is. Deze kwam in 1969 klaar.

Bijen : een koperplastiek vervaardigd door kunstenaar Charles Hammes in 1964, aangeboden door het personeel van de Honig fabriek aan haar directie ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het bedrijf ; het kunstwerk is spoorloos verdwenen, 5/1964 (Fotopersbureau Gelderland via F85266 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)
Bijen : een koperplastiek vervaardigd door kunstenaar Charles Hammes in 1964, aangeboden door het personeel van de Honig fabriek aan haar directie ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het bedrijf ; het kunstwerk is spoorloos verdwenen, 5/1964 (Fotopersbureau Gelderland via F85266 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)

Aan de zijmuur werd een plastiek van Charles Hammes gehangen: een cadeau van het personeel ter gelegenheid van het gouden jubileum in 1965.

In 1992 zou de laatste vernieuwing van de fabriek plaats vinden.

Sluiting

Honig fabriek Delete met sloopkraan Carla Dijs

In 2012 verplaatste Heinz de productie naar elders. Daarop kwam het gebouw leeg te staan. Aanvankelijk waren er plannen om het complex te slopen en het gebied te herontwikkelen. De kredietcrisis liepen de plannen echter grote vertraging op.

De gemeente en projectontwikkelaar besloten daarop het complex tijdelijk in gebruik te laten nemen door ambachtelijke en culturele bedrijven. Bezoekers aan deze activiteiten konden op deze manier “kennis maken” met de toekomstige woonwijk.

In 2022 werd een groot deel van de gebouwen gesloopt. De oudste delen en uiteindelijk ook de silo bleven behouden. In deze gebouwen zouden culturele voorzieningen en horeca komen.

Pipsqueak was here!!! Honig complex, september 2023
Pipsqueak was here!!! Honig complex, september 2023

(Overige) Bronnen en verder lezen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Honigcomplex

https://nl.wikipedia.org/wiki/Stijfselfabriek_Hollandia

Biezen/Waterkwartier

Hoewel Biezen de officiële naam is, noemen veel Nijmegenaren de wijk het Waterkwartier. Het is een van oudst bewoonde gedeelten…

Oscar Leeuw, architect

Oscar Leeuw is een van de belangrijkste architecten van Nijmegen. Bekende werken van hem zijn onder de synagoge, museum Kam…

Poort Schraven en Zonen, Havenkade (juli 2023)
#Nijmegen, Kunstwerken

Poort Schraven

Poort Schraven en Zonen, Havenkade (juli 2023)
Poort Schraven en Zonen, Havenkade (juli 2023)

“In mei 1885 begon Johannes Schraven een slepersbedrijf in Nijmegen. We vervoerden toen zand, grind en klinkers met paard en wagen voor de gemeente Nijmegen die destijds de straten ging verharden. Vanaf 1912 werd er gestart met het rijden van papier in opdracht van de papierfabriek Gelderland”. (https://schraven-transport.nl/over/, met tevens een foto van paard en wagen).

Schraven Transport noemt daarbij “Johannes” die in 1885 begonnen is.

Uitslag aanbesteding voor Gemeente Nijmegen (De Gelderlander 27/7/1899)
Uitslag aanbesteding voor Gemeente Nijmegen (De Gelderlander 27/7/1899)

“In 1945 werden de paarden vervangen door PK’s en werden de eerste Mack, Dodge en GMC vrachtwagens aangeschaft. Naast het rijden van papier, zand, kolen, stenen en hout verzorgde men ook verhuizingen.” (https://schraven-transport.nl/over/)

“Tegenwoordig vervoeren wij voornamelijk (af)bouwmaterialen. Sinds de aanschaf van onze autolaadkranen leveren wij niet alleen van deur tot deur, maar ook van deur tot bovenste verdieping!
Op het gebied van duurzaamheid zijn wij ook vooruitstrevend. Door de planning te optimaliseren en het rijgedrag van de chauffeurs te analyseren en bij te sturen transporteren we op een zo duurzaam mogelijke manier.

Vanwege het kenmerkende uiterlijk van de oude toegangspoort voor het stadsgezicht, is deze na het afronden van de bouw van een nieuw woningcomplex teruggeplaatst op nagenoeg dezelfde plaats als monument voor de stad Nijmegen.” (https://schraven-transport.nl/over/)

2018 Sloop en opslag

De poort is in 2018 gesloopt. Daarbij is op dat moment al bekend dat hij een plek krijgen in de nieuwbouw.

Vóór de sloop heeft het projectteam van het Waalfront nog enige tijd haar plek gehad, waarbij bewoners konden inlopen voor vragen. Op de poort stond er waarschijnlijk “Cultuurhuis” (de “Rhuis” nog goed te lezen; of een andere term verwant aan architectuur/stedebouw) met daaronder “van de stad”.

Zie voor een foto uit artikel in de Gelderlander.

Een artikel en foto’s van de onthulling zijn te zien op: https://www.nieuwbouw-waalfront.nl/nieuws/de-poort-van-schraven-staat-er-weer

Bronnen

Toegangspoort Van der Stad krijgt plek in nieuwbouw Waalfront, Rob Jaspers in de Gelderlander, 22-2-18 https://www.gelderlander.nl/nijmegen/toegangspoort-van-der-stad-krijgt-plek-in-nieuwbouw-waalfront~a0aea844/

Wereldpoort Michiel de Ruyterschool Carla Dijs. Meeuw met golven. En een wereldbol die half globe en half oranje is
#Nijmegen, Kunstwerken

Wereldpoort Michiel de Ruyterschool, Carla Dijs

2009: Huidige locatie: Tweede Oude Heselaan 384

Wereldpoort Michiel de Ruyterschool Carla Dijs. Meeuw met golven. En een wereldbol die half globe en half oranje is
Wereldpoort Michiel de Ruyterschool (april 2023)

De wereldpoort bij de Michiel de Ruyterschool is een werk van Carla Dijs. Waarschijnlijk is dit werk uit 2009, hoewel Michiel de Ruyterschool zelf de zomervakantie van 2008 noemt.

Er is nog weinig gevonden over dit kunstwerk. Een aantal dingen lijken duidelijk: de gestyleerde golven en de globe als verwijzing naar de zeeheld Michiel de Ruyter. Maar nog onbekend is waarom een deel van de wereldbol oranje is. En waarom de meeuw er staat; of is dit ook een verwijzing naar de zee? En de poort naar een school is waarschijnlijk te zien als een vertaling van de school als poort van de wereld.

Bronnen (en verder lezen):

Een leuk interview met Carla Dijs staat in de Wester, september 2016

Foto’s van de totstandkoming van het project en tevens eigen website van Carla Dijs

De geschiedenis van Michiel de Rutyerschool

Tweede Oude Heselaan

De Heeschelaan was eeuwenlang de gangbare weg tussen Nijmegen en Hees, totdat de Voorstadslaan werd aangelegd. Bij de aanleg van…

Sculptuur, Auke de Vries

1985, Tweede Oude Heselaan 384 (Michiel de Ruyterschool) Net als veel andere werken van de Vries is dit werk van…

Kubus met Uitslag, Gerard van Walraeven locatie Westerpark Nijmegen
#Nijmegen, Kunstwerken

Ontdek de Kubus met Uitslag: Kunst in Westerpark Nijmegen

Huidige locatie Westerpark, gemaakt 1979

Kubus met Uitslag, Gerard van Walraeven locatie Westerpark Nijmegen
Kubus met Uitslag, Gerard van Walraeven locatie Westerpark Nijmegen

Deze Kubus met Uitslag is een van de werken van Gerard van Walraeven in het Westerpark. Een van de andere werken is eveneens een kubus. Waar die kubus vrijwel is ‘ingepakt’, is de kubus op de foto vrijwel geheel ‘uitgepakt’. De geroeste verpakking laat een kubus van gepolijst staal zien, welke het licht en de omgeving reflecteert.

Oorspronkelijk stond het beeld in het Julianapark.

Gebruikte bron (en tevens mooie site):

Kunst op Straat

Westerpark

Een van de meest levendige parken van Nijmegen is het Westerpark. Hier is dan ook van alles te doen, zoals:…

Gerard Walraeven, beeldhouwer

Gerard Walraeven (Nijmegen, 1 maart 1942 – Nijmegen, 14 juni 2010) was een Nederlands beeldhouwer. Vaak werkend met cortenstaal, waarbij…

Kubus Gerard Walraeven

1972, huidige locatie: Westerpark Nijmegen Deze Kubus is 1 van de 2 kubussen in het Westerpark. Waar de andere kubus…

sculptuur vrouwenfiguur oscar goedhart 1973 Westerpark Nijmegen
#Nijmegen, Kunstwerken

Sculptuur vrouwenfiguur, Oscar Goedhart

1973 Huidige locatie: Westerpark

sculptuur vrouwenfiguur oscar goedhart 1973 Westerpark Nijmegen
sculptuur vrouwenfiguur, Oscar Goedhart, 1973 Westerpark Nijmegen

Dit beeld maakte samen met het andere beeld van Oscar Goedhart in het Westerpark ooit onderdeel uit van de fontein bij het G.A.K. (later UWV) kantoor. Het is goed te zien hoe de kunstenaar aan het beeld heeft gewerkt.

In een artikel van Ad Lansink: “‘Tegenstellingen blijven mij boeien. De kastanje: ruwe bolster met blanke pit. Licht bestaat niet zonder donker. Op de dag volgt de macht, en omgekeerd’, aldus Oscar Goedhart toen ik hem voor ‘Beeldspraak – Gesprekken met kunstenaars uit het Rijk van Nijmegen’ vroeg naar de tegenstelling tussen het ruwe gietsel en het gepolijste brons van zijn indrukwekkende beelden. Die tegenstelling werd een regelrechte wisselwerking, een wederzijdse versterking.”

Westerpark

Een van de meest levendige parken van Nijmegen is het Westerpark. Hier is dan ook van alles te doen, zoals:…

Oscar Goedhart

OVER Oscar Goedhart 6-1-1938 Ambon Nederlands Indië – 13-1-2021 Molenhoek Oscar Goedhart Oscar Willem Maria Goedhart is in 1938 geboren…

Gezonde Vis, Carla Dijs

De Gezonde Vis is een beeld van Carla Dijs. Tegenwoordig staat het in het Westerpark. Aanvankelijk stond het op het…

Bronnen en meer lezen:

Kunst op straat in Nijmegen

Oscar Goedhart (1938 – 2021), Ladder van Lansink: een mooi artikel naar aanleiding van zijn overlijden

Sculptuur Gerard Walraeven 1977 aan de Tweede Oude Heselaan 386
#Nijmegen, Kunstwerken

Sculptuur, Gerard Walraeven

1977, Tweede Oude Heselaan 386 (Wijkcentrum Titus Brandsma)

Sculptuur Gerard Walraeven 1977 aan de Tweede Oude Heselaan 386
Sculptuur Gerard Walraeven 1977 aan de Tweede Oude Heselaan 386

De sculptuur van Gerard Walraeven bestaat uit stalen platen met een roestlaag. Ze lijken er wat verloren bij te liggen, zeker nu er fietsenrekken omheen zijn geplaatst. Toch zijn deze platen er bewust zo neergezet. Elke plaat varieert in dikte en lijkt op een natuurlijke manier te buigen. Een ander sculptuur van Walraeven met gebogen platen staal staat in het Westerpark, evenals een aantal andere werken van hem.

Op F11341 RAN is een foto van het Wijkcentrum Titus Brandsma te zien met op de voorgrond de sculptuur, dan nog zonder fietsenrekken.

Gerard Walraeven, beeldhouwer

Gerard Walraeven (Nijmegen, 1 maart 1942 – Nijmegen, 14 juni 2010) was een Nederlands beeldhouwer. Vaak werkend met cortenstaal, waarbij…

Tweede Oude Heselaan

De Heeschelaan was eeuwenlang de gangbare weg tussen Nijmegen en Hees, totdat de Voorstadslaan werd aangelegd. Bij de aanleg van…

Biezen/Waterkwartier

Hoewel Biezen de officiële naam is, noemen veel Nijmegenaren de wijk het Waterkwartier. Het is een van oudst bewoonde gedeelten…

Bron en meer lezen:

Kunst op straat in Nijmegen

Zonder titel, Gerard Walraeven, 1976
#Nijmegen, Kunstwerken

Zonder Titel, Gerard Walraeven

Huidige locatie Westerpark, 1976

Zonder titel, Gerard Walraeven, 1976
Zonder titel, Gerard Walraeven, 1976. In het Westerpark Nijmegen

Dit kunstwerk ‘zonder titel’ is een van de werken van Gerard Walraeven in het Westerpark. Na jarenlang in depot te hebben gestaan, is het beeld geplaatst in dit park.

Op de site The Story Behind it: “Het wordt in een vierkantcompositie tegen elkaar gelegd: drie kwadraten in staal en één kwadraat als leegte. Wat zijn de afwegingen van de kunstenaar geweest om het beeld zijn huidige vorm te geven? Het kunstwerk is in staat om deze vraag op te roepen; het is aan de toeschouwer te fantaseren over de mogelijke antwoorden….”

De geronde, verroeste platen doen tevens denken aan een ander werk, eveneens in Oud-West: het sculptuur uit 1977, bij Wijkcentrum Titus Brandsma, Tweede Oude Heselaan 386

Gerard Walraeven, beeldhouwer

Gerard Walraeven (Nijmegen, 1 maart 1942 – Nijmegen, 14 juni 2010) was een Nederlands beeldhouwer. Vaak werkend met cortenstaal, waarbij…

Westerpark

Een van de meest levendige parken van Nijmegen is het Westerpark. Hier is dan ook van alles te doen, zoals:…

Sculptuur, Gerard Walraeven

De sculptuur van Gerard Walraeven aan de Tweede Oude Heselaan bestaat uit stalen platen met een roestlaag, die bewust zo…

Gezonde Vis Carla Dijs Westerpark oorspronkelijk bij school Aquamarijn 2008
#Nijmegen, Kunstwerken

Gezonde Vis, Carla Dijs

2008, Huidige locatie: Westerpark Biezen

Gezonde Vis Carla Dijs Westerpark oorspronkelijk bij school Aquamarijn 2008
Gezonde Vis Carla Dijs Westerpark oorspronkelijk bij school Aquamarijn 2008

De Gezonde Vis is een beeld van Carla Dijs. Tegenwoordig staat het in het Westerpark. Aanvankelijk stond het op het schoolplein van OWS Auquamarijn (Biezendwarsstraat).

In juli 2008 werd de Gezonde Vis onthuld op het schoolplein van de OWS Aquamarijn (Biezendwarsstraat). Op de website van Carla Dijs staat dat op de kop en staart 400 bronzen penningen zaten. Deze zijn vervangen door wit geverfde cirkels. Het beeld kwam tot stand als samenwerking tussen kunstenaars, school, wijkbewoners en bronsgieterij De olifant.

Zie ook een artikel over Carla Dijs in de Wester, september 2016

Westerpark

Een van de meest levendige parken van Nijmegen is het Westerpark. Hier is dan ook van alles te doen, zoals:…