Kerkboog: op Grote Markt: Historische Lakenhal en Thomas Singendonck’s Gevelontwerp

Toen de lakenhandel in de 16^e eeuw aan betekenis verloren, werd de lakenhal opgedeeld in verschillende panden. Daarbij werd besloten om de doorgang naar de kerk te vergroten, waarvoor in 1542-1543 twee delen werden gesloopt. Daarvoor in de plaats kwam een poort, gebouwd in een in overgangsstijl tussen gotiek en renaissance in, een ontwerp van Claes die Waele.

Lakenhal

Eind 14^e eeuw werd aan de Grote Markt een 50 meter lange Lakenhal opgericht. De voorkant bestond uit een open galerij met een dichte achtergevel. De begane grond was bestemd voor kleine handelaren; op de eerste verdieping was de lakenhandel. De Stevenskerk was in de middeleeuwen alleen te bereiken via een kleine doorgang in het gewandhuis of lakenhal aan de Grote Markt. Ook de gebouwen van Grote Markt 19-21 en Grote Markt 22-25 (huidige huisnummers) maakten onderdeel uit van deze Lakenhal.

Zoals hierboven staat weergegeven, werd in 1542-1543 besloten de doorgang te verbreden.

Topgevel Kerkboog door Thomas Singendonck

Gevels Grote Markt met links de Kerboog (juli 2024)

In 1605 werd een nieuwe topgevel gebouwd, welke Thomas Singendonck had ontworpen in de stijl van Vredeman de Vries.

Stevenskerkhof: Achterzijde van de Kerkboog met een doorkijk op de Grote Markt, 1920-1925 (Uitg. A.A. van der Borg via F68124 RAN CCBYSA)

Twee jaar later werd aan de achterkant een spiltrap gebouwd.

Een aquarel : In het midden de kerkboog met zonnewijzers; rechts daarvan trapgevels en links gevels met boogafsluiting en achter het dak de toren van de Latijnse school (links) en St. Stevenstoren met kerkdak, collectie dr. Jan Brinkhoff via D136 RAN CC0) — Een aquarel : In het midden de kerkboog met zonnewijzers; rechts daarvan trapgevels en links gevels met boogafsluiting en achter het dak de toren van de Latijnse school (links) en St. Stevenstoren met kerkdak, 1730 (collectie dr. Jan Brinkhoff via D136 RAN CC0)

Wapen en spreuken Kerkboog

Kerkboog opschriften en leeuw: Historische betekenis en achtergrondverhaal

Boven de Kerkboog op de Grote Markt zijn een leeuw en twee opschriften aangebracht: “Concordia res parvae crescunt discordia maximae dilabuntur” en “Beata Gens Cuius Dominus Spes Eius”. Wat betekenen deze opschriften?

Lees Meer

6 juli 202415 maart 2025

1609: Chirurgijnskamer

Chirurgijnskamer 202309 — Chirurgijnskamer tijdens Open Monumentendag (september 2023)

Uitizcht op Grote Markt vanuit Chirugijnskamer 202309 — Uitizcht op Grote Markt vanuit Chirugijnskamer, Open Monumentendag (september 2023)

In 1609 kwam de bovengebouw in gebruik van het chirurgijngsgilde. Deze gebruikte het gebouw als vergaderruimte en behandelkamer.

De chirurgijn was een medisch behandelaar. Zij behandelden uitwendige kwalen, zoals aderlating, verzorgen van wonden, bereiden van zalfjes, kruidenaftreksels en laxeermiddelen en het behandelen van botbreuken. Dit onder toezicht van een doktor. Doktoren hielden zich zelf bezig met het stellen van de diagnose en het behandelen van inwendige kwalen. De chirurgijns hadden geen universitaire opleiding gehouden, de doktoren wel.

Tussen 1656 en 1678 was het tevens de medische faculteit van de Kwartierlijke Academie van Nijmegen, waar hier colleges werden gegeven. Waarschijnlijk werden tevens lijken ontleed, waardoor de chirurgijnskamer ook wel “snijkamer” werd genoemd.

Hoewel in 1798 de gildes officieel waren opgeheven, bleven de chirurgijns de kamer nog lange tijd gebruiken. Tevens was het in gebruik door de krijgsraad en het trompetterkorps. Vanaf 1830 gebruikte de kunstenaar H. Wiertz de ruimte als tekenlokaal voor de vereniging “Oefening kweekt kunst”.

1880: Gemeente en restauratie

In 1880 ging de gemeente de ruimte gebruiken. Jan Jacob Weve voerde rond 1885 een restauratie uit.

Daarbij verwijderde Weve de zonnewijzer, die rond het eind van de 17^e eeuw was aangebracht.

Stadswapen Nijmegen bij Kerkboog St. Stevenskerkhof (juni 2024)

Aan de achterkant kwam een gevelsteen met het wapen van Nijmegen, gemaakt door Henri Leeuw Sr.

Het jaartal 1606 verwijst naar de reeds genoemde verbouwing door Singendonck.

Vervolg

Wonderlijk genoeg, ondervond de kerkboog weinig schade bij het bombardement van februari 1944. Tussen 1955 een 1972 vond restauratie plaats. Vanaf dat moment was de verdieping in gebruik als woonruimte.

Kijk overigens ook naar de achterkant van de Kerkboog. Deze heeft onder andere een aantal beeldhouwwerken van kopjes.

En let op de oehoe voor het raam. Deze staat er sinds 2019 en is bedoeld om de duiven weg te houden (Indebuurt).