De vooroorlogse Vroom en Dreesmann II: De Passage tussen Grote Markt en Broerstraat architect Oscar Leeuw

1925 Grote Markt Centrum, verwoest tijdens bombardement februari 1944

In 1925 laat Vroom en Dreesmann een passage bouwen tussen de Broerstraat en de Grote Markt. Hiervan is Oscar Leeuw de architect. De passage staat aanvankelijk naast het pand van Bielen, waar in 1900 haar uitbreiding met een 2^e winkel had plaatsgevonden. In 1930 zal ook het pand van Bielen (weer) worden gekocht en bij de passage getrokken. Ook deze passage wordt tijdens het bombardement van februari 1944 verwoest. De herbouw van de nieuwe V en D zal ondermeer op de locatie van deze passage plaats vinden.

De vooroorlogse Vroom en Dreesmann aan de Grote Markt I: begin tot aan verbouwing 1916

De passage: een verbinding met de Broerstraat

Onder de kop: “Nijmegen krijgt een passage?” schrijft De Gelderlander 7/4/1925 over het plan van Vroom en Dreesmann om een overdekte passage tussen de Grote Markt en Broerstraat te bouwen. Daarvoor ze inmiddels de panden Groote Markt No. 3 en 4 (het voormalige Geurts) en Broerstraat No. 6, die in onderlinge verbinding met elkaar staan, gekocht. Architect Oscar Leeuw is aangezocht om het ontwerp hiervoor te maken: een passage met winkeletalages en daarboven gelegen magazijnen. Op dat moment loopt de overdekte passage om de winkels van Van Steensel en Bielen heen.

Verlichting “drukke verkeersdoorgang Broerstraat-Markt-Burchtstraat”

“Dit punt van de winkelstand krijgt daardoor een aanmerkelijke verfraaiing, bovendien wordt de drukke verkeersdoorgang Broerstraat-Markt-Burchtstraat er door verlicht.

Immers, een groot gedeelte der passanten, die naar de Markt willen zullen vanuit de Broerstraat van deze passage gebruik maken. Dat men hier in den doorgang prachtige etalages zal krijgen, daarvoor staat de firma V. en D. borg.” (De Gelderlander 7/4/1925)

In 1922 had Vroom en Dreesmann daarvoor de huizen van Smals en van Duren aan de Groote Markt aangekocht. In 1923 kocht ze het pand van boekhandel Wildebeest in de Broerstraat. “Door deze aankoopen was het mogelijk in 1923 een etalage passage te bouwen van Markt en Broerstraat, waardoor vasten voet in de Broerstraat, de beste winkelstraat van Nijmegen, werd verkregen. (Wordingsgeschiedenis; daarbij noemt Dreesmann dat zij “Geurts” had aangekocht. Nummer 3 was in de tijd van de Zon op nummer 2 inderdaad Geurts; in het Adresboek 1924 is het inmiddels het corsettenmagazijn van van Duren).

Opvallend daarbij is, dat de Wordingsgeschiedenis 1923 noemt, terwijl de daadwerkelijke aanbesteding in 1925 plaatsvindt: mogelijk zijn de plannen gemaakt rond 1922/1923, die daarna -in 1925- ten uitvoer kon worden gebracht.

En daarbij vooral: Dreesmann noemt in de Wordingsgeschiedenis voet aan de grond in de Broerstraat, terwijl het in het krantenartikel vooral lijkt te gaan om de bereikbaarheid van de winkel op de Grote Markt, weliswaar vanuit de Broerstraat. Mogelijk hebben beide gedachten een rol gespeeld.

Uitbreiding met winkel Bielen

In 1930 koopt Vroom en Dreesmann tevens het pand Bielen weer terug (Grote Markt No. 2) (Wordingsgeschiedenis). Dit pand was immers de uitbreiding van Vroom en Dreesmann met een 2^e winkel in 1900 geweest, waarbij ze dit pand voor de verbouwing van 1916 met Bielen geruild had, zie het eerste artikel.

Aanbesteding door Oscar Leeuw

In ieder geval vindt op 11 april 1925 vindt aanbesteding plaats voor “het amoveeren van de perceelen, gelegen aan de Groote Markt No. 3. En 4 en Broerstraat No. 6, en het op deze terreinen bouwen van eene Passage met Winkelétalages en doorboven gelegen Magazijnen” (PGNC 6/4/1925). H. Seegers verkrijgt de aanbesteding, omdat hij met f63.300 het laagste inschrijvingsbedrag had. (PGNC 14/4/1925)

Oscar Leeuw is vanaf dat moment “huisarchitect” van Vroom en Dreesmann. Hij zal in 1932/1933 de verbouwing van Vroom en Dreesmann ontwerpen, waarbij onder andere de winkel van Bahlmann met die van Vroom en Dreesmann zal worden samengevoegd. Voor Bahlmann had hij in 1908 al een verbouwing ontworpen (meer daarover binnenkort in een afzonderlijk artikel).

En daarnaast (in ieder geval) de warenhuizen van Vroom en Dreesmann inEindhoven, Venlo, Tilburg en ’s-Hertogenbosch.

De opening

“Een passage van de Groote Markt naar de Broerstraat.

Eenige maanden geleden konden wij mededeelen, dat de firma Vroom & Dreessmann door aankoop in het bezit was gekomen van eenige perceelen aan de Groote Markt en de Broerstraat en dientengevolge besloten had tot den bouw van eene passage tusschen genoemd plein en straat. De heer Oscar Leeuw, architect alhier, daartoe door de firma aangezocht, ontwierp het bouwplan en aan de hand van de teekening hebben wij indertijd eene beschrijving gegeven va wat de passage worden zou. De heer H. Seegers, aannemer alhier, werd met de uitvoering belast en eerder dan men had mogen verwachten, gezien den omvang van het werk, is deze belangrijke arbeid voltooid. Morgenmiddag om 2 uur zal de opening plaats hebben.

De passage, wij wezen er destijds reeds op, is een winkelgalerij, met dien verstande, dat zij uitsluitend winkeletalages omvat. Het is een prachtige verbetering, voor de firma Vroom & Dreesmann in de eerste plaats, maar in gelijke mate voor onze stad in het algemeen en de Groote Markt en de Broerstraat in het bijzonder. Genoemde firma toch heeft door dit bouwwerk opnieuw een bewijs gegeven van de groote lijnen, welke zij in haar zaken volgt. Naast het schitterende hoofdgebouw, dat op de Markt werd gesticht en daarvan sindsdien een sieraad vormt, is thans in denzelfden stijl, slechts door enkele winkels ervan gescheiden, maar door een tunnel emede verbonden, deze passage met boven-magazijnen verrezen. De voorgevel is opgetrokken in denzelfden sierlijken, laat-renaissancestijl van het hoofdmagazijn. De heer Leeuw heeft ook nu zijn opdracht op de lofwaardigste wijze vervulde en aan de belangrijke bouwwerken, door hem tot stand gebracht, er een toegevoegd, dat gedurende vele jaren in de rij zijner scheppingen een eereplaats zal blijven innemen. In het bijzonder moge worden gewezen op de beide puien van de passage, respectievelijk aan de Groote Markt en de Broerstraat. Vooral de eerstgenoemde munt uit door architectonisch schoon. De gevel wordt als ’t ware gedragen door vier kolommen, waarboven fraai beeldhouwwerk de bewondering van den toeschouwer afdwingt. Ook de pui in de Broerstraat, in verband met de hier minder ruime omgeving kleiner van proporties, is een gelukkig staaltje van fraaie bouwkunst.

Door de stichting van deze passage heeft de firma Vroom & Dreesmann thans de beschikking gekregen over een prachtige expositie-gelegenheid. Bij de steeds plaats hebbende uitbreiding harer zaken had zij daaraan reeds lang behoefte gevoeld. Wel boden de groote etalages van haar magazijn op de Markt ruimte tot het telkens uitstallen van een keur van artikelen, en de bekwame etaleurs verrichten op dit gebied ware kunststukjes. Maar er waren toch steeds nog vele andere soorten artikelen in den omvangrijken winkel, welke aan een “Warenhuis” in een groote stad doet denken, voorhanden, welke artikelen de firma toch gaarne aan het publiek zou toonen, maar waarvoor voorheen thans de etalages niet toereikend waren.

En thans zal in de passage een permanente tentoonstelling worden gehouden van de artikelen, welke in het hoofdmagazijn (Groote Markt 9, 10, 11 en 12) verkocht worden. Het is een schitterende en aangename gelegenheid geworden voor dames, heeren en….. kinderen om op hun gemak uit de groote verscheidenheid een keuze te doen. In de 17 etalages, welke de passage omvat, zal men morgen en volgende dagen exposities vinden op het gebied van: dames- en kinderkleeding (twee etalages), lingerie, speelgoed (drie etalages), tricot-ondergoed, heeren-artikelen (overhemden, dassen, enz.), fantasie-kussens en kleedjes, huiskamer- en slaapkamer- ameublementen, moderne karpetten met daarbij passende tafel- en divankleeden, babygoed, kousen, wollen kleeding voor kinderen, truien en pakjes voor jongens. Wij noemden den inhoud van deze etalages afzonderlijk ten bewijze, voor zoover noodig, hoe groot de verscheidenheid is van de artikelen, welke men in de magazijnen der firma Vroom & Dreesmann kan koopen.

Er zijn personen geweest, die hebben betwijfeld of de passage wel voldoende breedte zou hebben om aan haar doel te beantwoorden. Wij kunnen hen geruststellen: de breedte, ook tusschen de Broerstraat en het midden der galerij, is voldoende te achten. De bouw der passage dient te worden geroemd. Aan het geheele werk is de grootste zorg besteed en wanneer het publiek, na de opening, langs de mooie etalages zal wandelen, zal het daar ongetwijfeld zeer gezellig zijn, temeer omdat de passage den ganschen dag electrisch wordt verlicht.

Boven de passage bevinden zich groote magazijnruimten, die eveneens den stempel van soliditeit dragen, welke het geheele werk kenmerkt.

Wij noemden in den aanhef deze de totstandkoming van de passage een verbetering óók voor onze stad. Immers, zij is een grootsteedsche inrichting, welke het aantal der winkelstraten opeens met een zeer mooie vermeerderd heeft. Het belang voor de Groote Markt ziet een ieder in, die op den fraaien voorgevel het oog vestigt en dat voor de Broerstraat ligt eveneens voor de hand. Juist in haar nauwste gedeelte heeft deze straat door de passage eene ontlasting gekregen, aangezien men kan aannemen, dat op de drukke uren thans een deel van het verkeer door de winkelgalerij naar de Markt zal gaan.

Zoo is er alle reden om met genoegen de voltooiing van het hier beschreven bouwwerk te begroeten. Een woord van hulde en gelukwensch aan de firma Vroom & Dreesmann, den architect en den aannemer is hier zeker op zijn plaats. (PGNC 11/11/1925)

Vervolg

De passage zal tijdens het bombardement van februari 1944 worden verwoest. Na de oorlog zal onder andere op deze locatie de nieuwe V en D verrijzen.

Binnenkort zullen de artikelen over het pand van Bahlmann en de samenvoeging van Bahlmann met Vroom en Dreesmann verschijnen.