De Klokkenberg: de Normaalschool en haar groen

Op de Klokkenberg werd in 1844 een lagere school geopend, met daarbij de eerste Christelijke Normaalschool (voorloper van de lerarenopleiding). De straat bestaat pas sinds de jaren 80, toen het complex van de Klokkenberg werd gesloopt en er woningen voor in de plaats kwamen.

Herkomst naam Klokkenberg

De herkomst van den naam de Klokkenberg is niet geheel zeker. “”De Clockenberg was reeds bekend in 1420. Op P. 1572 is de ‘berg’ nog een open terrein met tuinen. In de 17e eeuw was die ruimte echter reeds voor een groot deel bebouwd.” (Teunissen 1933, zoals aangehaald in Straatnamenregister van Rob Essers (tevens bron van deze paragraaf)).

Een verklaring is hier de stadsklok heeft gestaan, totdat deze in 1310 werd overgebracht naar de St.-Stevenskerk.

Vooraf: Openbare en Bijzondere scholen

Vanaf het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795 zou er een scheiding tussen kerk en staat blijven. Dit kwam ook tot uiting in het onderwijs: de overheid steunde openbare scholen, waar kinderen van alle gezindten les kregen. Daarnaast waren er bijzondere scholen: scholen opgericht door kerken, weeshuizen en verenigingen, of opgericht vanwege commerciële doeleinden.

De eerste groep van bijzondere scholen werden opgericht, zodat kinderen het juiste godsdienstonderwijs zouden krijgen. De Nijmeegse advocaat Van der Brugghen stichtte de eerste protestants christelijke lagere school: de Klokkenberg.

In de Muchterstraat werd een gebouw gekocht, welke na verbouwing tot school diende. Al gauw had deze school 150 leerlingen. In 1849 werd bovendien de Normaalschool geopend (tegenwoordig zou het een Pedagogische Academie heten)

Bron: https://openmonumentendagnijmegen.nl/wp-content/uploads/2020/08/Scholentocht-def.pdf

Christelijke school en Normaalschool

Bij het 40-jarig jubileum schrijft het PGNC:

“Den 6. Mei 1844 werd alhier door de heeren Mr. J.J.L. Van der Brugghen (later Minister van justitie), W. baron Van Lijnden, J. baron Mackaij en Ds. E. Zubli, Waalsch predikant, de christelijke school op den “Klokkenberg” gesticht, waaraan twee jaar later de normaalscool voor christelijke onderwijzers werd verbonden, welke scholen de eerste van dien aard in ons land waren. Gisteren werd het 40jarig bestaan daarvan feestelijk herdacht. Daartoe waren des voormiddags in de concertzaal van de societeit Harmonie alhier het bestuur, kweekelingen, oudleerlingen, leerlingen en verdere belangstellenden bijeen gekomen. De zaal was keurig gedrapeerd, terwijl de beeltenissen van wijlen Mr. J.J.L. Van der Brugghen, W. baron Van Lijnden en van den eersten onderwijzer der school, den heer Gerretsen, tusschen groen en bloemen op de estrade waren opgehangen. Door de heeren Ds. J.A. Stoop, Waalsch predikant alhier, A.L. Gerretsen, hoofd, en C. van Noppen, eerste onderwijzer dier school, alsmede Ds. Moulijn, hervormd predikant alhier, werd het woord gevoerd, die het ontstaan der school en haren invloed schetsen, afgewisseld door het gezang van toepasselijke liederen door de kinderen en leerlingen van de beide vereenigde scholen.

’s Namiddags namen aan een gastmaal 40 personen deel, terwijl ’s avonds aan de verdere festiviteit ruim 300 personen deelnamen. Van de gebouwen op de Oude Stadsgracht en op den “Klokkenberg”, behoorende tot deze school, wapperde de vaderlandsche driekleur met den Oranjewimpel.” (PGNC 8/5/1884)

Het jaarverslag over 1904:

“De Klokkenberg.

Het 55^e verslag van de Chr. Normaalschool “De Klokkenberg” is verschenen, dit jaar, ten gevolge van ziekte, later dan gewoonlijk. De school, destijds gesticht door Van der Brugghen en door Beets tot aan zijn dood meegedragen en gesteund, blijft onafgebroken aanspraak maken op de belangstelling van velen. In de lange lijst van meer dan 400 mannen die aan deze inrichting worden opgeleid, treft men tal van namen aan, die in ons een goeden klank hebben, o.a. dr. Raabe, dr. Mansvelt (oud-superintendent van onderwijs in Z. Afr.). de heeren H. Lauer. H. v. Eck, oud-directeur van het telegraafkantoor te Amsterdam. Ook tengevolge van zeer aanzienlijke uitbreiding der gebouwen is de financieele toestand niet van dien aard, dat steun overbodig zou zijn. De directie der school bestaat uit de heeren prof. dr. J.H. Gunning, oud-hoogleraar; ds. A. Pijnacker Hordijk, jhr. mr. C.C.G. de Pesters, M. Crommelin, prof. dr. P.D. Chantepie de la Saussaye, ds. J.D. Looijen. ” (PGNC 20/9/1904)

Nieuwbouw

Na afbraak van de school kwam op deze plaats nieuwbouwwoningen. Een mooie foto uit 1985 is te zien op F62196 RAN.

Groen

Bij het wandelen door de Benedenstad loop ik graag door de Klokkenberg. Het is fantastisch om te zien hoe de bewoners hun oorspronkelijke stenige omgeving groen hebben gemaakt.

Lees ook: