De Olifant Priemstraat

Op de hoek van de Priemstraat en de Lage Markt is een beeldje van een Olifant te zien. Een herinnerg aan de tijd dat hier een winkel in koloniale waren zat. Het beeld is overigens niet het origineel: deze is van hout en te vinden in de collectie van het Valkhof museum. In 1979 maakte Oscar Goedhart een kopie in brons, welke nu te zien is.

Van Roggen

Arend van Roggen (1771-1810) koopt op 12-12-1795 het op de
hoek van de Priemstraat en Lage Markt (Dan nog als Lagemarkt geschreven) “van
oudts genaamd de Olifant, met een daarbij behoorend pakhuis in de Priem-
straat”*, voor 7500 gld. van de koopman, tevens burgemeester J. W. Hoo-
gers” (Smit) “In dit pand dreef Arend van Roggen als enig firmant de zaak in koffie,
thee, koloniale en kruidenierswaren onder de naam ,,In den Olifant”, van
179.5 tot zijn overlijden in 1810.” Vervolgens zullen een enkele generaties van Roggen/Graadt van Roggen eigenaar zijn van deze winkel in koloniale waren.

N.F. Smit heeft over deze panden al een mooi artikel geschreven: ,,In den Olifant” de zaak in koffie, thee, koloniale- en kruidenierswaren van de firma ,,Wed. A. Van Roggen & Zoon” te Nijmegen (1795-1908), bladzijde 218 t/m 222 op Gens Nostra (mogelijk moet u eerst het jaar van publicatie invullen, dat is 1986).

Wat zijn koloniale waren?

Straatbeeld, omstreeks de eeuwwisseling, gezien vanaf de Lage Markt in de richting van de Ganzenheuvel. Op de achtergrond Likeurstokerij en Distilleerderij van Rijssenbeek & Nass aan de Smidstraat en de toren van de St. Stevenskerk, rechts vooraan, op de hoek, de kruidenierswinkel 'In den Olifant', 1898-1902 (F89834 RAN) — Straatbeeld, omstreeks de eeuwwisseling, gezien vanaf de Lage Markt in de richting van de Ganzenheuvel. Op de achtergrond Likeurstokerij en Distilleerderij van Rijssenbeek & Nass aan de Smidstraat en de toren van de St. Stevenskerk, rechts vooraan, op de hoek, de kruidenierswinkel ‘In den Olifant’, 1898-1902 (F89834 RAN)

Koloniale waren zijn goederen die uit de voormalige koloniën afkomstig waren. Het waren voornamelijk voedingsmiddelen, bijvoorbeeld koffie, thee, cacao, tabak, rijst en specerijen. Daarnaast kon er ook uit de koloniën afkomstig textiel en ander handwerk verkocht worden. Het begrip “koloniale waren” werd in ieder geval al in de 18^e eeuw gebruikt.

In eerste instantie kon alleen de elite deze artikelen betalen. Aanvankelijk bestonden er groothandels, waarna later ook detailhandel opkwam. Ook werden deze producten voor een steeds grotere groep bereikbaar.

Doordat transportmiddelen goedkoper werden, verdween ook het “avontuurlijke” karakter en daarmee de noodzaak van specialisatie. Veel winkeliers breidden daarop hun assortiment uit met kruidenierswaren, waardoor de voorloper van de huidige supermarkt ontstond. Anderen gingen zich specialiseren in 1 product.

Vervolg

Op 27-12-1907 wordt de vennootschap onder firma Wed. A. van Roggen en Zoon opgericht door de heren C.A.S. Deenen en A.H.P. Kamerbeek. (Nederlandsche staatscourant, 7-1-1908). Deze vennootschap wordt na enkele maanden op 1-10-1908 weer ontbonden, waarbij Kamerbeek het bedrijf zal voortzetten onder de naam Wed. A. van Roggen en Zonen. (Nederlandsche staatscourant, 7-10-1908).

Vreemd genoeg is onderstaande afbeelding van het handelsmerk, een tekening van een olifant, de enige die ik tot nu toe gevonden heb.

Het olifantje als beeldmerk, Wed. A. van Roggen & Zoon (De Tĳd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 11-12-1909)

Op 27-12-1909 wordt de firma weer gewijzigd: “Handel in Koloniale Waren, voorheen Firma Wed. A. van Roggen & Zoon is nu eigendom van de weduwe van A.H.P. Kamerbeek, geboren als A.B.H.M. Hendriks en H.M.H.J. Vranken. Het kapitaal bedraagt f60.000,-, waarvan f40.000,- is geplaatst (Het nieuws van den dag : kleine courant, 15-1-1910 en PGNC 23-1-1910), Zij blijkt in mei ook een filiaal in Gennep te hebben (De Gelderlander 28/5/1910)

Bij de nieuwjaarsgroet van 1911 blijken er inmiddels in 4 plaatsen te worden genoemd: Nijmegen, Grave, Gennep en Zeddam (PGNC 31-12-1911)

In juni 1922 staat het pand te koop (24/6/1922)

Rijksmonument

Lage Markt 38, 40, 42 en 44 is sinds 1973 een Rijksmonument met als omschrijving:

“Rijzig HOEKPAND van begane-grond, drie verdiepingen en schilddak met dakkapellen.

Waarschijnlijk 17e eeuw, doch met de gepleisterde muren, cordonbanden en deuromlijsting van vroeg-19e eeuws karakter.”

Links de Priemstraat. Het huis In de Olifant. Rechts daarvan het Jezuietenhuis (Hof van Xanten); merk op dat de olifant is verdwenen, 1969, Lage Markt 36-32 (Dr. Jan Brinkhoff via D563 RAN CC0)

Ook op foto D565, gedateerd 1974, is het beeld verdwenen.

Restauratie jaren 70 en kunstenaarscentrum

Na een restauratie was het pand in 1979 officieel in gebruik als kunstenaarscentrum. De Grafische Werkplaats vertelt zelf haar geschiedenis:

Geschiedenis van de werkplaats

Sinds enkele jaren zijn de panden verbouwd tot appartementen.

Hermon laat op haar site de eerste resultaten van de oplevering zien.

Olifant van Oscar Goedhart

Oscar Goedhart maakte een kopie van brons (de originele is van hout) voor Bronsgieterij de Olifant, die vandaag de dag nog te zien is. Een foto van hem uit 1979, waarbij hij aan het werk is aan de olifant is te zien op F20950.