Voormalige Gereformeerde Kerk Begijnenstraat 20: Van Amandelfabriek tot Woning

Op Begijnenstraat 20 staat de voormalig gereformeerde kerk van Nijmegen. Daarna was het jarenlang een bedrijfsruimte: als amandelfabriek, fietsverhuur, timmerfabriek en snookercentrum. Vanaf 1999 is het een woning. Het gebouw is een gemeentelijk monument.

Korte geschiedenis Gereformeerde kerk Nijmegen

Bij de “Afscheiding van 1834” hadden in Nederland verschillende groepen de Hervomde Kerk verlaten. In 1869 verenigden deze groepen zich tot 1 kerkverband: de Christelijke Gereformeerde Kerk. Meer hierover is te lezen op wikipedia: Christelijke Gereformeerde Kerken en Gereformeerde kerken in Nederland

In mei 1885 was de Christelijke Gereformeerde Gemeente in Nijmegen geïnstitueerd (oftewel: opgericht). Daarop wilde de gemeente graag een eigen kerk krijgen. Tot dan hoe had de gemeente gebruik gemaakt van een gehuurde zaal.

Financiële steun

Aangezien de gemeente zelf weinig financiële mogelijkheden had, verzocht ze de landelijke Synodale Commissie (het dagelijks bestuur van de kerk op dat moment) om toestemming om bij de kerken in het land om een bijdrage te vragen. Deze gaat akkoord, na aanvankelijk huiverig te zijn geweest: was Nijmegen niet te onbekend om brede steun te krijgen voor hun bouw? Uiteindelijk kwam bij de Synodale Commissie en bij de kerkenraad van Nijmegen zelf samen f 2.426,38 binnen, waardoor in 1887 met de bouw kon worden begonnen.

Kenmerken van de kerk

De kerk was ontworpen door B. Bouman uit Pernis, waarbij H.L. Esmeijer de aannemer was.

“In zeer korten tijd is in de Bagijnenstraat alhier een nieuw kerkgebouw verrezen van de Christelijke gereformeerde Gemeente, dat Donderdag e.kl. zal worden in gebruik genomen. Naar de plannen van den heer B. Bouman te Pernis is deze kerk door den heer H.L. Esmeijer te Nijmegen gebouwd. Zij is 11 meter hoog en 8 meter breed en kan beneden op de galerijen ruim 400 personen bevatten. Bij dag ontvangt het gebouw flink licht door de drie groote in den gevel aangebrachte ramen, terwijl het des avonds door Wanham lampen zal verlicht worden. Het geheel is zeer doelmatig ingericht.” (PGNC 5/9/1888)

Gereformeerde Kerken: “De kerk staat er trouwens nog steeds en is als kerkgebouw aan de grote vensters in de voor- en de achtergevel nog duidelijk te herkennen. Het was een eenvoudige zaalkerk, niet al te groots en protserig, maar het gebouw sloot goed aan bij de overige huizen in de straat. Het had een sobere neo-renaissancegevel. De kleine torenspits die bovenop de voorgevel stond, verdween nog vóór de Tweede Wereldoorlog.” De kerk bood plaats aan 250 gelovigen (waarom het PGNC 400 personen noemt en Gereformeerde kerken 250 is mij niet bekend). De eerste predikant in deze kerk was Ds. Gezelle Meerburg van 1888 – 1890.

Een mooi en uitgebreid verhaal staat op Gereformeeerde kerken, welke tevens een belangrijke bron was voor de bovenstaande paragrafen.

1918: Eerste Nederlandsche Amandelfabriek

Op 4-2-1919 krijgt de Eerste Nederlandsche Amandelproductenfabriek E.N.A. een hinderwetvergunning voor “het oprichten van een inrichting voor het bereiden van amandelproducten in het perceel Bagijnenstraat no. 20, kad. Bekend gemeente Nijmegen, sectie C. nos. 5022 en 2000.” (PGNC 5/2/1919)

TW rijwielen van Rijwielhandel Quick

In ieder geval wordt in 1924 een volgende gebruiker gevonden: Rijwielhandel “Quick” op de Korte Burchtstraat 11. Zij verplaatst haar “transport-afdeeling” van de Daalsche dwarsweg 4 naar de Bagijnenstraat. Haar belangrijkste activiteit lijkt gezien de advertenties de verhuur van T.W. rijwielen te zijn, waarbij rijwielen via een abonnement worden verhuurd. De T.W. rijwielen zijn “gemakkelijk te herkennen, niet alleen aan de massieve bagagedrager, en de bekende driehoek op het achterspatbord, doch ook vooral aan het feit, dat ze er steeds zoo goed onderhouden uitzien” (advertentie De Gelderlander 4/6/1924)

Eind 1926 staat het gebouw weer te koop. Op 6 en 20 januari 1927 vindt de veiling plaats van “Het fabrieksgebouw met erf te Nijmegen a.d. Bagijnenstraat 20, kad. Sectie C No. 50122, groot 1.73 A. aangesloten a.d. rioleering en voorzien van gas- en waterleiding en electrisch licht, verhuurd tot 1 Mei 1927 voor f 1000,- p.j.” (PGNC 24/12/1926)

Of het gebouw daadwerkelijk is verkocht, is nog niet bekend. In ieder geval zal Quick pas een jaar later zijn rijwielhandel op dit adres opheffen. In De Gelderlander 18/4/1928 verschijnen advertenties voor de verkoop van de invantaris:

• “Te koop wegens opheffing der zaak: een Werkbank, Bankschroef en diverse Gereedschappen, Standaard, Haken enz….”
• “Te koop tegen elk aanneemlijk bod een partij zeer sterke gebruikte Transportrijwielen en Frames…”

Houtbewerking Verburg

In augustus 1928 wordt het pand weer(?) verkocht. 30 augustus 1928 vindt de veiling plaats van “het flink en solied gebouwde pand met groote droge kelders, zeer geschikt voor Fabriek, Werkplaats of Pakhuis gelegen aan de Bagijnenstraat No. 20 te Nijmegen, kad. C No. 5022….” (PGNC 18/8/1928)

De koper is G.A.L. v. Gemert, voor het bedrag van f 5000. (PGNC 31/8/1928)

Vervolgens krijgt J.A.A. Verburg een hinderwetvergunning voor “het oprichten van eene door elektriciteit gedreven inrichting voor het machinaal bewerken van hout” op 9-11-1928 (PGNC 15/11/1928). Vervolgens lijkt hij/de familie Verburg hier jarenlang haar timmerfabriek te hebben.

Een foto uit 1955 waarbij het gebouw in gebruik is door J.J.A. Verburg Machinale Houtbewerking is te vinden op F12505.

1988 Chapel Snooker Centre

In 1988 is de voormalige kerk verbouwd tot snookercentrum “Chapel Snooker Centre”.

Afgaande op de “begane grond bestaand” tekening uit 1988 (Bestektekening 19—11-1987, D12.566474) lijkt het gebouw nog een verbouwing gehad te hebben vóór die van 1988: aan de voorkant zit een hal en daarnaast een aparte kamer, welke bij de verbouwing in 1988 tot keuken wordt bestemd. De hal krijgt dan een opgang naar boven; het luik van de kelder wordt afgesloten. Daarnaast komt de eerste verdieping over het gehele gebouw, welke 1 grote ruimte is.

Het NRC constateert dat de snookersport steeds populairder wordt en bezoekt in september 1992 een aantal bijzondere locaties, waaronder het Chapel Snooker Centre: “. Om van het centrum twee verdiepingen te maken, is een staalconstructiebedrijf ingeschakeld, dat het berekend heeft op een bedrijfsvloer. Geen overbodige luxe als we weten dat vier tafels bijna 5.000 kilo wegen. Omdat alle warmte naar de bovenste verdieping trok, is er in zes schachten in het plafond een luchtverversingssysteem aangebracht. Een druk op de knop zorgt er nu voor dat koele lucht vanuit de kelders naar boven komt. Eén wand bestaat geheel uit fraaie authentieke kerkramen.”

1999 Verbouwing tot woonhuis

In 1999 vindt de verbouwing tot een woonhuis plaats, wat het tegenwoordig (september 2024) nog steeds is.

Duurste koophuis in oktober 2022

In oktober 2022 was deze woning het duurste koophuis dat te koop stond. “De vraagprijs van dit bijzondere pand bedraagt maar liefst € 2.200.000. Maar je hebt dan een zeer bijzonder historisch gebouw met een woonoppervlak van 388 m² op een perceel van 174 m². De kerk is omgebouwd tot een woning met een grote woon- en eetkamer, een open keuken, vijf slaapkamers, drie badkamers en een dakterras.” (Gereformeerdekerken)

Gemeentelijk Monument

De voormalige Gereformeerde Kerk is sinds 1988 een gemeentelijk monument:

“Voormalig Gereformeerde Kerk.” Rechthoekig bakstenen pand met pannengedekt zadeldak loodrecht op de straat. De gevel, onderbroken door een middenrisaliet, bestaat uit drie etages: gestucte, van natuursteenblokkenversiering voorziene benedenetage waarin secundair twee vensters aangebracht zijn; bovenetage met twee hoge rondboogvensters met eveneens rondbogige roedenindeling; topgevel met gestuct rondboogbries onder de gootlijst, gedragen door overhoeks geplaatste vierkante zuiltjes aan weerszijden uitlopend in achthoekig arkeltorentje. De middenrisaliet als toren uitgewerkt: gestucte ingangspartij met rondbogige dubbele deur met lunetvormig bovenlicht; raametage met venster gelijk aan de zijvensters, reikend tot in de topgevel; bovenetage die de voorzijde van het verdwenen torentje vormt, geheel gestuct met verdiept middengedeelte waarin medaillon voor een verdwenen wijzerplaat, met daaronder een fries van tegels met polychrome ornamenten. Interieur met houten tongewelf.
Binnenindeling geheel gewijzigd. Onder het gebouw overwelfde kelders behorend tot een laatmiddeleeuwse of vroeg-17de eeuwse voorgangerbouw.
Bouwjaar: 1888.
Architect: Bouman (Pernis) en aannemer H.L. Esmeijer (Nijmegen).
Enig overgebleven, afgezien van de torenbekroningen nog betrekkelijk gaaf voorbeeld van in de straatbebouwing opgenomen kleine 19de eeuwse kerkjes.”

(Overige) Bronnen en verder lezen

Gereformeerde kerken: een mooi artikel over de geschiedenis van de gereformeerde kerk in Nijmegen