In de Betouwstraat 29-29a: Geschiedenis en architectuur

Gemeentelijk Monument

In de Betouwstraat 29 en 29a is rond 1882 gebouwd, mogelijk een ontwerp van architect A. van den Boogaard. De winkel is in gebruik geweest als winkel voor prentbriefkaarten en speelgoed van van Eenennaam en electrotechnische (groot)handel van Gelenha. Nu (september 2024) is het alweer jarenlang bekend als stomerij.

De gemeentelijke monumentenlijst noemt als bouwjaar circa 1882. De mogelijke architect is A. van den Boogaard (gemeentelijk monument).

De door mij eerstgevonden vermelding In de Betouwstraat 29 is van Mevr. v.d. Dungen, die vanwege haar huwelijk een net Werkmeisje zoekt. Maar waarschijnlijk betreft die een zetfout en moest dit adres nummer 19 zijn. (De Gelderlander 10/9/1920). Meer informatie is tot nu toe gevonden vanaf 1922.

van Eenennaam

Willem van Eenennaam, koopman te Nijmegen, sluit op 12-6-1922 een obligatiehypotheek af. Zijn onderpand is “Het heerenhuis, met erf en tuin aan de In de Betouwstraat nummer 29 te Nijmegen, kadastraal bekend gemeente Nijmegen Sectie B. nummer 1039, groot twee aren, drie en dertig centiaren, door den schuldenaar in eigendom verkregen bij koopakte, tien Juni jongstleden.” (Archiefnr 446, Inventarisnr 525, Actenr 291).

Willem van Eenennaam is geboren op 29-12-1888. Zijn moeder is Petronella Maria van Eenennaam (28-3-1866 Nijmegen – 29-2-1948 Nijmegen); het is onbekend wie de vader is. Voordat hij zich op In de Betouwstraat 29 vestigt, is hij afkomstig van Bloemerstraat 38a.

Na het overlijden van haar moeder Johanna Christina Hendriks rond 1911 is Petronella waarschijnlijk het hoofd van het gezin geworden (haar vader Willem is overleden op 23-11-1880) (Bevolkingsregister). In ieder geval is Petronella in 1914 eigenaresse van de “Goedkoope Bazar” (PGNC 9/6/1914).

Rond december 1928 is het enige adres van “P.M. van Eenennaam” In de Betouwstraat 29. Zij noemt zich “Prentbriefkaartenhandel: kantoor- en schrijfbehoeften, speelgoederen, galanterieën, enz.” (PGNC 31/12/1928).

1931: Faillissement en verkoop?

Verkoop

In november 1931 staat het pand te koop: “Een zeer solied gebouwd en goed onderhouden Heerenhuis, thans ingericht tot winkel, gunstig gelegen aan de In de Betouwstraat 29, in het centrum van Nijmegen, met flinken Tuin, kad. Nijmegen B. No. 1039, groot 2.33A., bevattende beneden: Winkel met daarachter gelegen Magazijn, Keuken, Kelder; 1^e étage: 2 Kamers en suite en Zijkamer; 2^e étage: 3 Kamers met Badkamer en 3^e étage: 3 Kamers en Zolder, voorzien van gas, waterleiding en electr. licht en aangesloten aan de rioleering.” (PGNC 21/11/1931)

Faillissement

In De Gelderlander 14/12/1931 verschijnt het bericht dat W. v. Eenennaam, In de Betouwstraat 29, failliet is gegaan.

Het is nog niet bekend of wat de verhouding tussen deze 2 berichten is, bijvoorbeeld of het pand daadwerkelijk is verkocht. Bovendien noemt de advertentie het failliet van W. van Eenennaam.

En wat is de verhouding tussen Eenennaam en deze advertentie, aangezien Eenennaam ook na 1931 hier haar zaak heeft: mogelijk huurt Eenennaam de zaak. Een andere mogelijkheid is dat Eenennaam (Petronella?) het pand in 1931 heeft gekocht.

Daarbij komt, dat Mej. P.M. Eenennaam in de Adresboeken 1932 en 1934 voorkomt op in de Betouwstraat, waar ze voorheen haar adres op de Bloemerstraat had. Bovendien is het in de Adresboeken nu Fa. van Eenennaam, waar het voor die tijd W. van Eenennaam was.

Eenennaam na 1931

In de Adresboeken 1934, 1936, 1938 en 1940 komt W. v.  Eennennaam nog voor op In de Betouwstraat. Hij is dan “koopman” van beroep. Zijn moeder P.M. is in de Adresboeken voor deze jaren nog niet gevonden, wat de reden daarvan is is onbekend (mogelijkheden zijn onder andere: de manier waarop de Adresboeken haar gegevens samenstellen, P.M. woont op dat moment niet in Nijmegen of is getrouwd, of haar adres is eenvoudigweg nog niet gevonden).

Daarbij is ze vanaf 1933 een depot voor “ververij en chemische wasscherij “De Pauw”, die bij haar oprichting op Thijmstraat 53 zit (PGNC 8/2/1933).

Vervolg: Lange Hezelstraat

In ieder geval heeft “W. van Eennennaam & Zonen”, Luxe Papier – Prentbriefkaarten – Galanterieën – Speelgoederen, En gros – Import op 4-10-1946 een zaak op de Lange Hezelstraat 83 en 83a (Collectie Brievenhoofden Inventarisnr 1473 RAN).

De tot nu eerstvolgende vermelding is vervolgens in het Adresboek 1948 in de Lange Hezelstraat 83-83a:

• J.A. van Eenennaam, koopman, papierwaren en galanterieën, nummer 83
• Mej. P.M. van Eenennaam, nummer 83a
• W. van Eenennaam, grossier papier en galanterieën, nummer 83a
• Fa. W. van Eenennaam en Zonen: Huishoudelijke- en Luxe Artikelen – Galanterieën – Speelgoederen – Papier en Prentbriefkaarten – Engros en Detail, nummer 83-83a
• W. van Eenennaam, grossier papier en galanterieën, nummer 83a

Op 29 februari 1948 overlijdt Petronella (overlijdensadvertentie De Gelderlander 2/3/1948).

In het Adresboek van 1951 komen J.A. en de beide W.’s nog voor op nummer 83(a). De firma is nog niet gevonden.

De volgende gevonden vermelding is Adresboek 1955; dan woont ook een Mej. W. van Eenennaam op het adres Pauwelstraat:

• J.A., vertegenwoordiger, Hengstdalseweg 32
• W. van Eennennaam, grossier papier en galanterieën, Pauwelstraat 6 rd
• W. van Eennennaam, grossier papier en galanterieën, Pauwelstraat 6 rd
• Mej. W. van Eennennaam, Pauwelstraat 6

Er is niet onderzocht wat verder het vervolg is geweest.

Verkoop 1941

Op 8 en 21 mei zal het pand: “Het Heerenhuis- thans dienende voor winkelhuis- met erf en tuin” geveild worden. Dan volgt een nadere omschrijving. (De Gelderlander 3/5/1941). In de onderstaande tabel wordt deze vergeleken met het moment van verkoop in 1931.

	1931	1941
Begane grond	Winkel met daarachter gelegen Magazijn, Keuken, Kelder	Kamer en suite, Keuken, Kelder
1e etage	2 Kamers en suite en zijkamer	Kamer en suite en 2 Kamers
2e etage	3 Kamers en badkamer	2 groote en 2 kleine kamers
3e etage	3 Kamers en zolder	3 kleine Kamers met Zolder

Makelaar A.J. Strijbosch koopt het pand voor f8500,- (23/5/1941).

Gelenha

Van ongeveer eind 1941 tot in ieder geval 1956 betrekt groothandel Gelenha de winkel.

In november 1941 staat de oprichting van de N.V. in de Staatscourant. De tot nu toe laatst gevonden advertentie is voor een magazijnbediende is van november 1956.

Bureau voor het Rijksbureau voor Huiden en Leder

In November 1944 blijkt het adres (tevens?) in gebruik te zijn als een bureau voor het Rijksbureau voor Huiden en Leder. Dan kunnen schoenmakers van Nijmegen hun “tweede serie toewzijzingen” aldaar in ontvangst nemen (De Gelderlander 4/11/1944).

Baby Wascentrale

Noviomagus: “In het jaar 1962 heeft de hr. Bilschofsky sr. het pand in de In de Betouwstraat 29 betrokken. Hij heeft toen de Baby Wascentrale daar gevestigd.” https://www.noviomagus.nl/h1.php?p=var149.htm

Bilschofsky was eigenaar van de Pauw, waarvan Eennennaam depothouder was geweest (zie hierboven). In hoeverre er tussen Bilschofsky en Gelenha (en mogelijk andere gebruikers) een relatie is geweest, is mij nog niet bekend. De reacties in het artikel van Noviomagus geeft een mooi beeld van Bilschofsky/de Pauw.

In 1968 komt het nog het bedrijf in ieder geval nog voor als “Overhemden-sneldienst en Babywascentrale Briljant” (Adresboek 1968) en in 1971 als “Brillant” (Adresboek 1971)

Huidig

Er is nog niet onderzocht wat het verdere vervolg is geweest. Momenteel (september 2024) is het winkelgedeelte (nog steeds?) in gebruik als stomerij: Quick Service Stomerij. Daarbij is het pand te huur: “De commerciële ruimte is verhuurd aan Quick Service Stomerij omslaat in totaal ca. 188 m² (exclusief kelder van ca. 20 m²) en de bovenliggende kamers omslaat in totaal ca. 185 m².“ (Keizer Karel Makelaars)

(Overige) tot nu gevonden gebruikers

De meeste van de volgende gevonden personen die nog niet genoemd zijn, zijn waarschijnlijk bewoners van het pand, terwijl de begane grond als winkelgedeelte in gebruik was.

De eerst gevonden naam is H. de Haas, Steenfabrikant op In de Betouwstraat, 29 in het Adresboek van 1887. Mogelijk/waarschijnlijk heeft er echter een hernummering plaats gevonden en de kans is groot dat dit niet het huidige gebouw In de Betouwstraat 29 is.

Naam	Omschrijving	Adresboek/overig	Vertrokken	Bron
C. Harte	procuratiehouder	Adresboek 1922
W. v. Eenennaam	Koopman	1924, 1926, 1928, 1932
W. v. Eenennaam	Luxe Papierwaren en Galanterieën en gros	1924, 1926, 1928, 1934
Mej. P.M. Eenennaam		1932 (zij had als “winkelierster iig in 1924, 1926 en 1928 nog Bloemerstraat 39a als adres), 1934
Firma v. Eenennaam	Luxe Papierwaren en Galanterieën en gros	1932
C.M. Strauss		1932
H. Rothschild en vrouw	antiquair		Vertrokken naar Amsterdam, O.Z. Voorburgwal 243 (PGNC 6/1/1934)	PGNC 6/1/1934
P. v.d. Houten	Handelsvertegenwoordiger	1932
A.Th. Brand en echtg.	Arbeider	Van Amsterdam, Pienemanstraat 1 (PGNC 20/1/1934), Adresboek 1934		PGNC 20/1/1934
Wed. J. Lubaj Janosné	geb. R. Richveisz	1934
P. Verdonk en gezin	Machinist	Van Heerlen, Passartweg 43 (PGNC 2/6/1934 )	Naar Zwaluwe, D222 (PGNC 8/9/1934 )
A. Willems	Horlogemaker	Van Beuningen (PGNC 22/10/1938 )
E.H.F. Koelhuis en gezin		Van Ambon (N.-I.) (PGNC 19/11/1938)	Naar Velsen, Meervelderlaan 10 (PGNC 24/12/1938)
L. Horvath en gezin	Musicus		Naar Breda, Prinsenkade 9 (PGNC 8/7/1939)

Gemeentelijk monument

Het pand is een gemeentelijk monument. Bij de aanwijzing: “Zeer monumentaal, ongewoon rijk geornamenteerd karakteristiek pand, bepalend voor de

straatwand.” En:

“Oorspronkelijk woonhuis in drie bouwlagen met pannengedekt schilddak, loodrecht op de straat. Drie-assige bovengevel van baksteen. Eerste etage met halfcirkelvormig gesloten boogvensters, omlijst door gekoppelde geprofileerde stucbanden. Links en rechts pilasters in stuc, uitlopend in het basement van de tweede etage, die bestaat uit balustrades voor de vensters links en rechts en een vlakke vulling voor het middenvenster, dat waarschijnlijk oorspronkelijk een balkon is geweest. Vensters met gestucte pilasteromlijsting en rechte kroonlijst, bekroond door afwisselend halfrond en driehoekig fronton. Kroonlijst met paarsgewijs geplaatste consoles. Dakkapel met fronton midden boven de gevel.”

Waar ligt In de Betouwstraat 29?