De Geschiedenis van Tiengeboden Ooijpolder: Van Arbeidershuisjes tot Monument

Het gehucht de Tiengeboden ligt in de Ooijpolder, vlak bij de Oude Waal. Het bestaat naast 3 boerderijen uit 10 arbeidershuisjes. Deze omgeving is vernoemd naar deze arbeiderswoningen.

Arbeiderswoningen

1872 Lange Hezelstraat 4/1878 Lange Hezelstraat 6-8

De witgepleisterde woningen zijn gebouwd als 10 arbeidershuisjes, die bestonden uit 2 rijen van elk 5 rug-aan-rug woningen. De eigenaar van de Grote Kat liet deze bouwen voor de werknemers van zijn steenfabriek, tegenwoordig bekend als de “Vlietberg” (Wingens). Vanwege de gelijkenis van de grondtekening van het blok met de 2 stenen tafels, wordt het naar de Bijbelse Tien Geboden genoemd. Elke rij witgepleisterde huizen heeft 1 lang zadeldak.

Wat zijn Rug-aan-rug woningen?

Wat is een rug-aan-rug woning? “Rug-aan-rug-woningen werden vooral in de 19e eeuw gebouwd voor de arbeidersklasse: door de geringe grondoppervlakte, de vele gemeenschappelijke muren, de zeer beperkte voorzieningen en de slechte bouwkundige uitvoering waren deze huisjes goedkoop te bouwen. Door de vele blinde muurvlakken (muren zonder muuropeningen) en de hoge stedelijke dichtheid trad er weinig zonlicht in de kleine rug-aan-rug-woningen en was de natuurlijke ventilatie ronduit slecht; de woningen waren “donker en bedompt”. Meestal was alleen de voorgevel van ramen voorzien.” (JoostdeVree, een interessant artikel over rug-aan-rug woningen).

Steenovenvolk

Steenennatuur vertelt over de arbeiders van de steenfabrieken: “Voor de steenfabrieksarbeiders, ook wel steenovenvolk genoemd, was het hard werken. De arbeidsverhoudingen waren in het begin van de vorige eeuw barbaars. De lonen waren laag en als in de winter niet gewerkt kon worden, dan kregen de arbeiders niet betaald. En wie zijn mond opentrok, kon vertrekken. De bazen hadden bovendien onderling afgesproken dat wanneer ergens een “opstandig element” weggestuurd werd, die bij geen andere oven aan de bak kwam. Omdat de arbeiders vaak in huisjes van de steenfabriek woonden – die staan er nu nog in Erlecom en bij de Tien Geboden, betekende dat ook vaak dat ze met hun gezin uit die woning gezet werden.”

Verbouwing tot 5 woningen

Toen de steenfabrikant in 1927 een nieuwe eigenaar kreeg en vanaf dat moment de Vlietberg heette, zijn de woningen verbouwd. Door de voorgelegen woning samen te voegen met de achtergelegen woning ontstonden 5 woningen. (Muskens). Tegenwoordig zijn het 4 samengevoegde woningen (onder andere bijschrift F25661 RAN, een foto uit 1974-1978).

Sloopplannen en verkoop

Begin jaren 70 staan ze er niet florissant bij; op een foto uit 1971 F73878 RAN zijn de woningen onbewoonbaar verklaard.

Het zijn gemeentelijke monumenten van gemeenten Berg en Dal. Zij vermeldt daarbij bouwjaar 1872 voor nummer 4 en 1878 voor 6-8.

Renovatie en onderscheiding 2009/nominatie 2011-2012

In 2009 ontvangt de renovatie van de Tiengeboden de Ton Gijsbers-Monumentenprijs. In 2011 wordt een van de woningen gerenoveerd, waarbij de renovatie genomineerd wordt voor een eervolle onderscheiding 2011-2012 van de Stichting tot Behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen: “Ooijse Bandijk 16, gemeentelijk monument sinds 1988 en samen met de andere woningen in De Tiengeboden onderscheiden met de Ton Gijsbers-Monumentenprijs in het jaar 2009 … Ooijse Bandijk 16 heeft twee gekoppelde tuitgevels aan de dijkzijde, met muurankers en gestuukte sierbanden. In 2011 bleek dat de twee tuitgevels in slechte staat verkeerden en dreigden in te storten. Het pleisterwerk moest geheel worden verwijderd teneinde het voegwerk van de gevels te kunnen herstellen. Het voegwerk werd met kalkgebonden mortel uitgevoerd. De toppen, die voorheen voorzien waren van rollagen, werden met zink afgedekt, waarna de gevels eveneens met kalkgebonden mortel herpleisterd werden.

In 2012 zijn voor- en zijgevels geschilderd, vier door houtrot aangetaste ramen vervangen, de rotte uiteinden van het dakbeschot hersteld en de pvc-goten vervangen door zink. Vervolgens werd ook al het houtwerk geschilderd. De jury is zeer te spreken over het bereikte resultaat.”

(Overige) Bronnen en verder lezen

Monument & Landschap in de gemeente Ubbergen, Marc Wingens

https://nl.wikipedia.org/wiki/Tiengeboden