Luxor bioscoop: van fris gebouw tot lelijkste gebouw van Nijmegen architecten Meerman en Jansen

Een aantal jaren voordat het gebouw gesloopt werd, had het de titel “lelijkste gebouw van Nijmegen” gekregen. In de loop der jaren was het pand steeds meer vervallen en was het een “rotte kies” geworden. En dat, terwijl er de Luxor bioscoop in 1955 als een fris uitziend pand begon.

De foto hierboven is uit 1955. Afgaande op de vertoning van “Desiree”, zal deze rond de opening zijn genomen. De eerste verbouwing is waarschijnlijk rond 1958 geweest: op een foto is nu een ‘raster’ te herkennen; een beeld dat jarenlang is gebleven.

Vervolg

De bioscoop werd in 1986 gesloten. Daarna werd het een winkelpand. In ieder geval zaten Casa, Horn en Intersport er. Sinds 2014 stond het pand leeg, waarna het steeds meer verloederde. In 2019 werd het pand gesloopt. Nadat de”rotte kies” was getrokken bleef er een aantal jaren een gapend gat over. Nu is de bouw van een appartementencomplex gestart, waarbij in juni het hoogste punt is bereikt. Er komen 136 appartementen, met daaronder een Albert Heijn. In de kelder komen fietsenstallingen en bergingen.

De Gelderlander bij opening

De Gelderlander schrijft op 21 januari 1955, iets meer dan een maand voor de opening:

“Donderdag 3 Maart opent het nieuwe Luxor-theater aan het Plein 1944

Nijmegen, 21 Jan. – Op Donderdag 3 Maart zal het nieuwe Luxor theater aan het Plein 1944 op de hoek van de Doddendaal en de Bloemerstraat, openen met een gala-voorstelling, waarin de cinamascope-film “Désire” zal worden vertoond in een gala-voorstelling, des avonds om acht uur. Het nieuwe theater dat de plaats inneemt van het vroegere Luxor theater, hetwelk in de oorlogsdagen op Mariënburg, werd verwoest, is eigendom van de N.V. Luxor, theater te Nijmegen, maar werd door deze N.V. verhuurd aan de N.V. Nabio te Rotterdam; de Neth. Fox Film Cor. zal de exploitatie verzorgen. De bioscoop welke naar de nieuwste vindingen op theatergebied is gebouwd en ingericht, zal negen honderd tien plaatsen bevatten; er is voor toneel-accommodatie gezorgd, zodat zo nodig ook variété kan worden gegeven. Naast Amerikaanse films zullen er films van Europese productie worden vertoond; er zal zelfs bijzondere aandacht worden besteed aan de premières van de grote Europese producten.

De architecten de heren B.J. Meerman en J. Jansen (Besienderhuis) hebben in onderling overleg er naar gestreefd om het Nijmeegse Luxor te maken tot een van de grootste en best ingerichte theaters van het Zuiden. Zowel de aannemer de fa. Poldermans als de onderaannemers zijn Nijmeegse bedrijven. Zelfs Philips, die de installatie in de cabine verzorgde zou men op het moment in zekere zin een Nijmeegs bedrijf kunnen noemen. Terwijl het werk aan de buitenkant uiteraard vanwege de vorst stilligt, wordt er aan  ’t interieur van het gebouw met de grootst mogelijke spoed voortgewerkt. Men wil op tijd klaar zijn voor de galavoorstelling op 3 Maart, wanneer Nijmegen door dit nieuwe theater zal worden verrijkt met een gebouw dat de ontspanningsmogelijkheid voor de stadgenoten en voor de bewoners van het Nijmeegse achterland belangrijk zal bevorderen. Vooral vanwege deze omstandigheid zijn de exploitanten van mening dat de voor onze stad geldende vermakelijkheidsbelasting van 35 pct erg aan de hoge kant is; zij hadden de exploitaite van het Luxor theater gebaseerd op een belasting van 25 pct, welke in verschillende steden geld. Ze zijn met het gemeentebestuur in onderhandeling om een verlaging van het vastgesteld percentage te verkrijgen; dit is voor hen van des te meer belang in verband met hun plannen om ook variété te geven, terwijl de architecten ook rekening hebben gehouden met de mogelijkheid om een Hammond-orgel te plaatsen in de orkestbak.

Inrichting

Het theater is onderverdeeld in zaal, loges, amphitheater; men krijgt enigszins hetzelfde idee als bij de inrichting van het voormalige Centrum-theater.

Boven de wachthall is ene foyer van driehonderd vierkante meter geconstrueerd. Hierin zal een café-bar worden ingericht, welke zowel voor de bezoekers van het theater als voor niet-bezoekers is bedoeld. Men kan ook door een aparte ingang in deze café-bar komen. Onder de hall is een grote kelder. De exploitanten bestuderen de mogelijkheid om van deze kelder een amusementsgelegenheid voor kinderen te maken, die dan op Woensdag-, Zaterdag- en Zondagmiddag met vermaak als bijvoorbeeld een marionetten-theater of met film kunnen worden beziggehouden. Criterium in Amsterdam heeft een dergelijk initiatief toegepast, met goed succes.

De zaal

In de hall komt een vast tapijt te liggen van gele kleur en deze kleur is ook aangehouden voor de zaal. De betimmering van de wanden is gehouden in het geel met rood. Op sommige plaatsen is ze tien meter hoog; een jong Nijmeegs kunstenaar, G. Bruning, is aangezocht om de overblijvende vakken te decoreren.

Het plafond is geconstrueerd met eilanden, zodat het als het ware los in de zaal hangt. Bijzondere zorg is aan de verlichting besteed. Behalve door de lichteilanden van het plafond wordt de zaal verlicht door een neon-lijn, welke langs wanden van de zaal loopt en de betimmering beschijnt.

In de hall en de foyer komen lampen in verschillende kleuren bespoten, welke worden geleverd door een van de wereldberoemde glasfabrieken in Murano bij Venetië.

Ook het toneelgordijn is afkomstig uit Italië; het is een handdruk met zwart, blauw en groen als overheersende kleuren. Voor de stoelen in de zaal is blauw als kleur gekozen. Op het amphitheater komen zetels met beweegbare rug, zodat de bezoeker niet behoeft op te staan wanneer nieuwe bezoekers moeten passeren.

Alle stoelen zijn trouwens ruim geprojecteerd; ze worden zo geplaatst dat elke bezoeker over degene die voor hem zit kan heenkijken. Niemand hoeft langs de bezoeker in de rij voor hem te zien.

Toneel en cabine

Het toneel wordt 13.80m. breed en 8 meter hoog; de diepte van het toneel zal 8.5 meter bedragen. Onder het toneel komt een kleedkamer en een orkestbak. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de mogelijkheid om het geluid vanuit de orkestbak door de zaal te verspreiden. Deze geluidsspreiding is trouwens een thema geweest van bijzondere zorg. Voor het eerst in Nijmegen wordt het magnetisch geluid, met vier geluidsbanden op de film in toepassing gebracht. Hierdoor wordt bereikt dat de toeschouwers midden in het geluid zitten, zodat het geen verschil uitmaakt of men langs de wanden of midden in de zaal zijn plaats heeft.

De cabine wordt uitgerust met vier projectoren. Op een speciaal geprepareerd doek wordt de lichtsterkte zo verspreid dat ze in het midden van het doek hetzelfde is als aan de zijkanten. Vertekening op het enigszins gebogen doek is zodoende hoegenaamd uitgesloten en ook onafhankelijk van de plaats waar men zit is het beeld overal goed; dit beeld wordt 12.88 breed en 5.20 hoog.

Hoewel de cabine is ingericht voor cinemascope, heeft ze verder alle mogelijkheden voor projectie van een ander soort.

De hoofdingang tot het Luxor theater komt op de hoek van het Plein ’44 en de Bloemerstraat, zodat de toegang makkelijk in het zicht en in het bereik ligt. Voor de zaal is een ruime wachthall ingericht en een aparte kassahall komt aan de kant van de Doddendaal.

De films

Behalve de openingsfilm Désiré staan voor vertoning in het nieuwe Luxorp-theater onder andere op het program films als: The Robe, Verdi, Odyssé, The Egyptian, Demetrius and the gladiators, Night People, Three coins in the fountain, Broken lance, There is no business.

De cinemascope-film vindt in de Neth. Fox film een grote propagandist.

In een honderd twintigtal theaters van ons land heeft Fox cinemascope films geintroduceerd. Om het eenjarige bestaansfeest te vieren zal op 10 Februari een helicopter op het grasveld van de Goffert neerstrijken, waaruit de directie van de Fox film zal stijgen, die een lintjesregen doet neerkomen op de eerbiedwaardige hoofden van de theaterexploitanten uit het oosten des lands. Zij die de moed en de durf hebben gehad om de cinemascope te introduceren krijgen een lintje met een inscriptie op de aangehechte miniatuur-medaille, waarop een tekst voorkomt welke aan hun verdienste in dit opzicht herinnert.

Dezelfde dag zal in Arnhem een helicopter landen, terwijl op andere dagen in andere plaatsen van ons land helicopter-stunts als deze zullen plaats hebben.

Delen we nog mede dat de bouw en inrichting van het Luxor-theater een negen ton heeft gekost en dat de prijzen voor plaatsen waarschijnlijk op hetzelfde niveau zullen liggen als die van het Carolus theater op Plein 1944.” (De Gelderlander 21/1/1955)

Bron: de Stentor