Wisbrun en Liffmann

De tot nu toe eerste vermelding van Wisbrun & Liffmann in Nijmegen is een advertentie voor een loopjongen (De Gelderlander 17/3/1899); ook is 1899 het tot nu toe eerstgevonden jaar in het Adresboek.`Het adres is dan Korte Burchtstraat 16.

In 1905 verbouwt Oscar Leeuw Broerstraat 35. Het is op dit moment onbekend of dit al dan niet hetzelfde pand als Korte Burchtstraat 16 is.

In ieder geval is de winkel verbouwd in 1926-1927 door architect van Teeffelen.

In 1944 is de winkel verwoest.

Geschiedenis Wisbrun en Liffmann

Wisbrun en Liffmann was eigendom van Adolf Wisbrun (12-1-1860 Brackwede – 14-7-1934 Rotterdam) en Jordan Liffmann of Lifmann (27-7-1859 Camen – 13-6-1915). Liffmann was getrouwd met Bertha Wisbrun, de zus van Adolf.

Afgaande op hun 50-jarig jubileum in 1937, zijn Wisbrun en Liffmann in 1887 begonnen (PGNC, 18-9-1937). Ter gelegenheid van haar 50-jarig bestaan plaatst de Gelderlander in 1937 het artikel:

“Gouden jubileum Firma Wisbrun en Liffmann: Een van de oudste een toonaangevende modehuizen.

…

De firma is op bescheiden voet te Rotterdam begonnen en thans heeft zij zaken in 9 steden van Nederland. De eerste winkel was te Rotterdam gevestigd aan de Weste Wagenstraat, maar de firma was tevoren reeds werkzaam op het gebied van den groothandel.

De heeren Wisbrun en Liffmann waren van origine Duitschers, afkomstig uit Westfalen, dat zoovele confectie-fabrieken heeft voortgebracht. Zij  reisden voor een Duitsche firma en begonnen later in ons land voor zichzelf, waarop spoedig naturalisatie volgde. Hoewel intieme jeugdvrienden, bleef de verhouding in zaken streng reëel en deze solide grondslag heeft niet weinig tot den groei van de firma bijgedragen. Werd in de Weste Wagenstraat te Rotterdam met één juffrouw begonnen, thans bestaat het personeel, alleen in Rotterdam uit 139 personen, terwijl er filialen zijn van Deventer, Nijmegen, Maastricht, Tilburg en Gouda en zuster-firma’s in Haarlem en Den Haag. De zaak in de Weste Wagenstraat werd spoedig te klein en na 2 à 3 jaar werd een ruimer pand betrokken, Hoogstraat 316, dat doorliep tot aan de Groote Markt. In de loop der jaren werden de naastliggende panden er nog bij getrokken en in 1923 worden in toaal 16 tot één vereenigd. De groote bloei juist in dien tijd meenen de heeren Wisbrun en Liffmann te moeten toeschrijven aan de invloed van de oorlog, in dien zin, dat de Hollandsche vrouwen, op het voorbeeld van de Belgische, die hier een toevlucht hebben gezocht, meer zorg aan haar uiterlijk gingen besteden.

De huidige contingenteeringsmaatregelen hebben natuurlijk ook voor dit bedrijf hun moeilijkheden gebracht. Het Crisisbureau in Den Haag heeft zich echter altijd buitengewoon soepel betoond. Het buitenland kan, bij den inkoop van stoffen vooral, nu eenmaal niet worden gemist. Tilburg en Enschede kunnen stapelartikelen maken voor Engeland, Amerika en Indië, in ons kleine land zou een mode-artikel, dat in groote hoeveelheden werd gebracht, gauw bazaarartikel worden. Dat van de tegenwoordige patroons heel wat meer vak- en zakenkennis wordt vereischt dan van de vroegere, is te begrijpen. Daarbij komt dan de zorg voor de shows, welke maandenlange voorbereiding eischen. Op dit gebied heeft de firma wel een heel groote reputatie verworven.

…” (De Gelderlander 13/2/1937)

Uit een advertentie uit 1900 blijkt dat ze hun op dat moment 11^e zaak hebben geopend in Den Haag. Nijmegen vormt dan samen met 3 zaken in Rotterdam, Haarlem, Arnhem, Nijmegen, Dordrecht, Gouda, Tilburg en Deventer de andere 10 winkels (Haagsche courant, 5-3-1900).

Winkel Wisbrun en Liffmann

1905, Broerstraat 35

In 1905 verbouwt Oscar Leeuw Broerstraat 35. Het is op dit moment onbekend of dit al dan niet hetzelfde pand als Korte Burchtstraat 16 is.

“Een nieuw Magazijn.

Het aantal der fraaie winkels in onze gemeente zal over eenige dagen weer met een vermeerderd worden. Dinsdag 25 April, ’s namiddags 1 uur, wordt in de Broerstraat no. 35 geopend het bekende magazijn van de firma Wisbrun en Liffmann, specialiteit zijden stoffen, passementerieËn enz., totnutoe gevestigd in de Burchtstraat. Dit perceel werd, volgens het bestek van den heer Oscar Leeuw, architect, verbouwd door den heer van Benthem, aannemer, terwijl het fraaie schilderwrek werd verricht door de heeren Burgers en Luurmans. Wij hadden heden het genoegen het inwendige van den winkel te bezichtigen en kunnen niet anders dan onze bewondering uitspreken over de keurige inrichting van het magazijn en de inderdaad uitstekende uitvoering van het denkbeeld, door den architect in het bestek neergelegd. Ten slotte, doch niet het minst, verdient de ongelooflijk korte tijd, waarbinnen de verbouwing van het perceel is tot stand gebracht, wel de moeite om er de aandacht op te vestigen.

Voor de installatie van den winkel zelf ook een bijzonder woord van lof; zij geeft het magazijn reeds bij het eerste binnentreden een niet minder aangenamen aanblik dan de fraaie gevel van buiten oplevert. En ook de ruime sorteering, de groote voorraad goederen, de prettige bediening, die hier bekend zijn, zullen er ongetwijfeld toe medewerken, om de zaak in zijne nieuwe woning met eere zijn oude plaats te doen innemen in de rij der magazijnen hier ter stede, hetgeen een ieder, die morgenavond de expresselijke ingerichte reclame-expositie gaat bezichtigen, met ons zal getuigen.” (PGNC 26/11/1905)

Voordat Wisbrun en Liffmann naar de Broerstraat verhuizen, vinden zij een tijdelijk onderdak in de voormalige Lampe winkel op de hoek van de Grote Markt en Stikke Hezelstraat. (PGNC 6/7/1926)

Verbouwing Broerstraat 1927 door architect van Teeffelen.

Broerstraat 35-37, verloren gegaan in 1944

Architect Jan van Teeffelen ontwierp de verbouwing van Wisbrun en Liffmann. Een bekend ontwerp van hem is het Villapark Wagner aan de Vijverlaan in de Rotterdamse wijk Kralingen.

In ieder geval ontwierp van Teeffelen tevens de bouw van het grote pand van Wisbrun en Liffmann aan de Hoogstraat in Rotterdam: “Het kapitale pand, dat aan Hoogstraat, Wijde Marktsteeg en Groote Markt de oude magazijnen van de firma Wisbrun en Liffmann zal vervangen… De firma Wisbrun en Liffman krijgt aan de drie zijden een etalage-front van 70 meter.” (Rotterdamsch Nieuwsblad, 25-1-1923)

P. v.d. Wagt verkreeg de aanbesteding op zijn van de laagste inschrijving, f25.934. (PGNC 17/8/1926)

“Magazijn Wisbrun en Liffmann.

Het nieuwe magazijn der firma Wisbrun en Liffmann, dat verrezen is aan de Broerstraat 35-37 en van welke opening wij gisteren reeds met een enkel woord hebben melding gemaakt, is een sieraad geworden van onze Nijmeegsche Kalverstraat. Het wordt om strijd bewonderd en terecht, want de bouwmeester is er volkomen in geslaagd op de plek van het vroegere, verouderde pand een magazijn te stichten, dat beantwoordt aan den eisch van fraaiheid en degelijkheid, fraaiheid bovenal in den gevel, omdat, wat er de laatste jaren ook veranderd moge zijn, nog steeds waarheid ligt in het spreekwoord, dat een goede gevel het huis siert.

Het gevel-vraagstuk is wel het moeilijkst op te lossen bij den bouw van een pand in een smalle straat. Hij mag de omgeving niet drukken noch de straat schijnbaar nauwer maken dan zij reeds is. Het resultaat van den arbeid van den heer Jan van Teeffelen, architect B.N.A. te Hillegersberg, geeft een buitengewoon gelukkige oplossing van genoemd vraagstuk aan. Mooi en kloek staat daar het nieuwe magazijn. Een breede mahoniehouten lijst met de naam der firma bekroont de pui, waarin prachtige, ruime vitrines de aandacht der dames vragen voor een keur-collectie artikelen, en draagt als ’t ware den bovenbouw, welke is uitgevoerd in paarskleurige, teruggevoegde baksteen, die vroolijk en frisch aandoet.

Wij spraken van de vitrines. Daarin heeft de architect op verzoek der firma zijn kracht gezocht. En terecht. Want iedere winkelier weet bij ervaring, dat vooral de goederen, die op smaakvolle wijze worden geëtaleerd, het gemakkelijkst worden verkocht. “Ze verkoopen zichzelf”, heet het in koopmanstaal. En daarom is ’t àl spiegelglas wat men van de straat af gelijksvloers ziet. Op den voorgrond van deze diepe portiek, aan wier achterkant de ruime ingang van het magazijn gelegen is, staat een groote vitrine, welke de firma in staat stelt een permanente expositie te houden van het beste uit ’t beste wat haar magazijn bevat. Dat aan weerszijden van de entrée groote winkel-etalages aangebracht zijn, behoeft nauwelijks gezegd.

Bij den inwendigen bouw heeft het streven voorop gestaan om in de eerste plaats de aanwezige artikelen te doen spreken. Er is dan ook een zekere eenvoud betracht, wat evenwel niet uitsluit, dat de inrichting van den winkel stijlvol is en ’n goede harmonie van lijnen en kleuren laat zien. Een koket hoekje achter in het magazijn is op handige wijze omgetooverd in een verkoopplaats van kleine artikelen.

Een breede trap, met zware looper belegd, brengt de bezoeksters naar de afdeeling confectie, waar wij een buitengewoon groote sorteering voorjaars- en zomertoiletten, mantels en costumes aanwezig zagen. Als nieuw artikel “voert” de firma in haar herbouwde magazijn dames-hoeden. De andere artikelen, waarvan zijde en wollen stoffen wel hoofdzaak zijn, behoeven wij niet afzonderlijk te noemen, ze zijn aan onze lezeresse voldoende bekend. De ateliers tenslotte bevinden zich op de tweede verdieping.

Allen die hebben medegewerkt aan dezen belangrijken bouw verdienen allen lof voor hun arbeid. Het ontwerp van Jan van Teeffelen werd uitgevoerd, prompt op tijd, door den heer P.J. van der Wagt, aannemer alhier. Het schilderwerk is van den heer W.A. van der Wagt, de aanleg van electrisch licht van de firma Ruikes, glas-in-lood firma van Bilderbeek, stucadoorswerk Chr. Clemens, sanitair Jan Smit. Als opzichter van het bouwwerk heeft de heer P. Hamaekers verdienstelijk werk geleverd.” (PGNC 29/3/1927)

Modeshow

In 1927 houdt Wisbrun en Liffmann op 7 en 8 april een modeshow in haar nieuwe zaak. De jaren daarop zullen nog vele volgen: voor een modehuis was de modeshow een beproefd middel om reclame te maken: natuurlijk de advertenties en de show zelf. En het leverde publiciteit op: De Gelderlander en het PGNC gaven van een show een uitvoerige beschrijving.

Gevonden modeshows tot nu toe: in ieder geval vindt in september 1928 de modeshow in de Vereeniging plaats (PGNC 28/9/1928). Ook op 26 september 1929 (De Gelderlander 27/9/1929) en 1931 (PGNC 30/9/1931) vindt hier een modeshow plaats. In 1933 wordt deze in de Broerstraat (PGNC 28/9/1933) gehouden.

In 1936 is de show in het Oranje-Hotel (PGNC 25/3/1936). En natuurlijk is er een modeshow bij het 50-jarig jubileum in 1937 in de Vereeniging. Ook de voorjaarsshow van 1938 is in de Vereeniging (PGNC 22/3/1938)

Tweede Wereldoorlog

Wat op de site van de Rotterdamse winkel staat, zal ook voor Nijmegen gegolden hebben: de 2 zonen van Wisbrun waren getrouwd met katholieke vrouwen en hadden laten aantekenen dat ze geen religie aanhingen. Aangezien zij 4 Joodse grootouders hadden, moesten zij de jodenster dragen. Toch zijn de mannen door de oorlog gekomen. De zoon van Liffmann, Ernst, was rond de oorlog firmant van de onderneming. Of en hoeverre hij firmant is gebleven, is mij (RE) niet bekend.

In 1942 wordt de Firma Wisbrun en Liffmann onder “Verwaltung” geplaatst, op grond van de “verwijdering Joden uit bedrijfsl.” (PGNC 23/6/1942)

In het artikel over de heropening (van Langstadt) in 1954 staat het volgende: “In ’43 werd de heer Langstadt die bij deze firma bedrijfschef was en na de liquidatie de zaak in Nijmegen voortzette, naar Duitsland gevoerd waar hij en zijn vrouw de ergste verschrikkingen van de concentratiekampen doorstonden.”

In 1944 werd Wisbrun en Liffmann tweemaal door de brand getroffen.

De bron van deze paragraaf is:

Wisbrun & Lifmann

Na de oorlog

“Het atelier van de Fa. Wisbrun en Liffmann is voorloopig gevestigd van Slichtenhorststraat 54 then huize van Mevr. Th. Huisman-v.d. Staay” (De Gelderlander 5/12/1944). In een personeelsadvertentie voor de heropening van haar zaak moeten kandidaten zich aanmelden op Tooropstraat No. 94 (De Gelderlander 20/9/1945).

In 1946 werd de Stoffenzaak Wisbrun N.V. omgezet in de N.V. Damesconfectie “Modela”.

In oktober 1945 vestigt Wisbrun & Liffmann zich op Lange Burchtstraat 51 (De Gelderlander 24/10/1945). Het wordt dan (nog) als noodpand gezien, welke zij samen met Au Printemps heeft betrokken. Vóór de opening vindt de viering van het 25-jarig jubileum van Mejuffrouw A. Christiaans en de Heer P. Kersten plaats, daar in de oorlogsjaren “het toen niet mogelijk was een en ander te herdenken”.

In de De Gelderlander 6/12/1950 kondigt zij haar uitverkoop op Bisschop Hamerstraat 30 aan vanwege “centralisatie”; in De Gelderlander 27/1/1951 is zij alleen nog gevestigd op de Lange Burchtstraat. Bisschop Hamerstraat 30 wordt betrokken door Maison de Nouveauté’s (die tevens nummer 25 als adres heeft, De Gelderlander 1/2/1951)

Bij het inrichtingsplan voor het centrum, zoals weergegeven in De Gelderlander 23/10/1951, is Wisbrun en Liffmann op de hoek van Augustijnenstraat-Houtstraat; in De Gelderlander 5/10/1949 was ze ingetekend in de “Broerstraat-Pauwelstraat”.

In De Gelderlander 2/11/1951 kondigt Modela de grote opruiming aan vanwege de opheffing van haar confectie-afdeling.

Modeshows

Na de oorlog vinden ook de modeshows weer plaats, in ieder geval vanaf 1948. Vanaf dat moment zijn er elk jaar 2 modeshows in de Vereeniging: 1 in het voorjaar en 1 in het najaar. Elke show wordt in de Gelderlander besproken (De Gelderlander 25/9/1948, De Gelderlander 30/3/1949, De Gelderlander 24/9/1949, De Gelderlander 14/3/1950, De Gelderlander 20/9/1950)

Langstadt

In juli 1952 blijkt de Firma af te zien van herbouw. B. en W. stellen daarop de Gemeenteraad voor om de reservering van het terrein aan de Broerstraat wat voor haar was gereserveerd in te trekken, zodat het aan een andere gegadigde kan worden vergeven. (De Gelderlander 9/7/1952)

Langstadt zal onder zijn eigen naam doorgaan. Zie het artikel bij Architect van Vreeswijk:

Architect van Vreeswijk