Houtstraat

De Houtstraat is een van de straten die bij het bombardement van 22 februari 1944 het zwaarst werd getroffen. In de jaren 50 volgde de nieuwbouw, waarbij een deel van de oude Houtstraat Plein 1944 werd. Deze straat -en dan met name de zuidkant- wordt gezien als een belangrijk voorbeeld van de wederopbouw architectuur.

Deze kwam tot stand door verschillende architecten: behalve de eenheid in verscheidenheid die deze gevels laten zien, is het tevens een staalkaart van een aantal architecten die veel panden voor de wederopbouw hebben ontworpen.

Het is tegenwoordig een straat met veel eigenzinnige winkels en tevens populair vanwege een aantal bekende café’s.

Deze pagina verzamelt artikelen over de Houtstraat en zal van tijd tot tijd worden aangevuld.

Oudste vermelding

De oudst gevonden vermelding van de Houtstraat is van 1339, maar waarschijnlijk bestond deze straat vanaf de 13^e eeuw. Zij volgde oorspronkelijk een natuurlijk dal, en liep vanaf het onderste gedeelte van de Stikke Hezelstraat naar de kruising van de Broerstraat en Pauwelstraat. Mogelijk lag aan de zuidkant de eerste omwalling van Nijmegen (Noviomagus).

Houtstraat: opslagplaatsen voor hout

De naam Houtstraat is daarbij afkomstig van de opslagplaatsen van hout die aan deze straat waren gevestigd, vóór de uitbreiding van de stad. (Teunissen 1933 via Straatnamenregister). “In 1830 dient een gedeelte van de Houtstraat weer het oorspronkelijke doel, doordat timmerman Martinus Emmerik er zijn beroep uitoefent.” (Nijmegen in kaart gebracht 1655-1832 via Straatnamenregister).

Canisius-ziekenhuis

Verwoesting bombardement 1944 en wederopbouw

De straat werd tijdens het bombardement van februari 1944 geheel verwoest.

Daarna volgde in de jaren 50 de wederopbouw. De straat wordt wat verlegd en tevens opgehoogd en  verbreed. Daarbij werd de lengte van de straat “gehalveerd” door de aanleg van Plein 1944.

Daarbij krijgt, vanaf de Hezelstraten gezien de rechterkant, steeds meer waardering hoe er feitelijk met beperkte middelen een grote verscheidenheid van gebouwen is ontstaan, die toch een eenheid vormen. Daarbij zijn deze gebouwen een soort “staalkaart” van een aantal architecten die een grote bijdrage hebben geleverd aan de wederopbouw.

Gepubliceerde Artikelen over de Houtstraat

Winkelflat architect Rodenburg

Plein 1944 Houtstraat

Meubelzaak Tromp

1952, Houtstraat 35-37

Winkel opdracht van Veggel, fotozaak Steenmeyer

1957-1958 Houtstraat 39-41

In 1957-1958 ontwerpt J.D.A. Okhuysen een nieuw pand voor J. v. Veggel. Waarschijnlijk is de fotozaak van Steenmeyer echter de eerste gebruiker. Lees meer hier:

J.D.A. Okhuysen, architect

Op F92041 RAN is een foto uit 1974 te zien, wanneer het van Dongen’s Reisbureau is.

Tegenwoordig (november 2024) zit de kringloopwinkel van Terre des Hommes in het pand.

Het eerste nieuwe café in de Houtstraat, architecten Blanksma en Ijsebrands

Houtstraat 43-47

In 1950 ontwerpen de architecten Blanksma en IJsebrands een café-restaurant met bovenwoningen. Uit een andere bouwtekening D12.409874 blijkt de heer Smits de opdrachtgever te zijn.

“Het eerste nieuwe café in de Houtstraat

De heer F. Smits heeft zijn doel bereikt om voor de feestdagen zijn nieuwe café aan de Houtstraat te openen, een resultaat waar voor hij dag en nacht in touw is geweest. Zijn moeite is beloond. Vrijdagmiddag werden vele bloemen van collega’s en vrienden in het nieuwe pand gedragen, dat nog aan alle kanten ruikt van nieuwigheid.

Trots nam de heer Smits voor het eerst, sinds 22 Februari 1944 tijdens het zware bombardement zijn café werd verwoest, weer in zijn eigen zaak de felicitaties in ontvangst, gelukwensen, die zeker op hun plaats zijn, daar het nieuwe pand er zijn mag. Een ruim café met rechts, wanneer men binnen komt, een keurige bar en achterin op een verhoging een ruime dansvloer zal in de toekomst aan heel wat vermoeide dorstenden of dorstende dansenden een onderkomen bieden. Vanaf September van het vorig jaar werkte aannemer Gebr. Detmers uit Nijmegen de plannen van het architectenbureau C.J. Ijsebrands en C. Blanksma uit en bouwde dit 8 meter breed en 27 meter diep pand; dat weer een gevel meer schenkt aan de zich langzaam herstellende binnenstad (Nijmeegsch dagblad, 30-4-1951)

Op F1469 is een mooie foto uit 1955 te zien. Dan zijn er nog lege gaten te zien in de Houtstraat; het pand van Smits staat in het midden en is te herkennen aan het schuine dak.

Bij het RAN zijn de volgende foto’s gevonden:

• januari 1957 wanneer het Café Bar en Dancing Maxim is: F92047
• 1974: wanneer het de Pinguïnclub is: F92041

Wunderkammer

Na de nodige wisselingen van café’s zit momenteel (november 2024) alweer een aantal jaren het bijzondere café de Wunderkammer in het pand. Haar inrichting is geïnspireerd op een 19e-eeuws rariteitenkabinet.

Houtstraat 49

In 1957 ontwerpt C. Blanksma het pand aan de Houtstraat 49. Hij had samen met IJsebrands ook Houtstraat 43-47 ontworpen. In stijl sluit het aan bij nummer 51.s

In januari 1956 had Adriaan Woerdman “de Verfspecialist” zijn zaak geopend op Houtstraat 44 (De Gelderlander 28/1/1956)

Een foto uit 1966 is te zien op F92046.

Doorbraak naar Houtstraat 51

In 1967 vindt de eerste doorbraak plaats tussen 49 en 51 voor de samenvoeging van de twee winkel. Hiervoor wordt een stuk muur verwijderd. In het bouwdossier zijn de berekeningen van J.L. Croes, adviseur staal- betonconstructies, gevonden van deze doorbraak. Daarvoor is H. Moed te Lent de opdrachtgever, waarbij op bouwtekening D12.464596 het adres Houtstraat 30 wordt genoemd (D12.464597 noemt het zelfs verbouwing “a/d Houtstraat 30”: een vergissing of betreft het een hernummering?).

Ook in 1971 vindt een doorbraak plaats, nu aan de voorkant (D12.482337). De opdrachtgever is N.V. Aannemingsbedrijf Moed, Griftdijk Zuid 87 Lent. In ieder geval was H. Moed de opdrachtgever voor het ontwerp van nummer 51: het is onduidelijk of Moed alleen de aannemer is, of ook de opdrachtgever voor de bouw/eigenaar van het gebouw is geweest.

Zus & Zo

In 2001 wordt de winkel verder verbouwd voor Zus & Zo (D12.707120). Daarbij wordt de muur tussen de panden 49 en 51 verder verwijderd. De opdrachtgever is Projectontwikkeling G.J. Moed B.V., Dick Pouderoyen is de architect.

Houtstraat 51 (huidig)

Het architectenbureau Goorhuis en Meihuizen ontwierp het pand aan de Houtstraat 51 voor H. Moed in 1957.

Een foto uit 1957 van het pand in aanbouw is te zien op: GN4889 RAN.

In haar openingsadvertentie heeft de Pauw nog nummer 49, waarschijnlijk betreft het een hernummering (hoewel het niet uitgesloten is dat de Pauw (ook) op het huidige 49 heeft gezeten of dat ze mogelijk naar de buren zijn verhuisd).

Op F92046 is een foto van de Pauw uit 1966 te zien.

Koets & Sonneveld

Houtstraat 55

Op een foto uit 1957 is nog net rechts het pand van Koets & Sonneveld te zien: GN4889 RAN. En een foto op 25/7/1979 waarbij Koets & Sonneveld -afgaande op de aanplakbiljetten- haar opheffingsuitverkoop heeft op F14712.

Café Peters

Bioscoop Centrum

Een foto uit 1959 is te zien op GN4887.

Café de Beurs

1953 Houtstraat

Een mooie foto gedateerd uit 1955 is te zien op F12336 RAN. De Beurs is het tweede gebouw links, tegenwoordig alweer jarenlang café Samson. Naast het café is men nog met de bouw bezig. Op GN3182 RAN, gedateerd op 1956, is de open plek inmiddels volgebouwd.

“Café “De Beurs” in de Houtstraat heropend

Het stadscentrum is weer een fraai pand rijker geworden in het café “De Beurs”, dat in de Houtstraat nummer 4 geëxploiteerd wordt door de heer K. Koenen. Bouw en inrichting getuigen van een goede smaak, waardoor met sobere middelen een uitstekend resultaat tot stand werd gebracht. De betimmering, uitgevoerd door de firma Emans uit Milsbeek vindt zijn hoogtepunt in een uiterst moderne bar van gave lijn met daarachter een volkomen aangepast buffet, alles in een lichte tint gehouden. Een handig snufje hierbij is een electrische klok, die behalve een waarschuwing voor late café-bezoekers tevens een kalender is. Ook de verlichting is modern, hoewel hier niet met T.L.-buizen werd gewerkt, maar met schalen, die hun lucht zowel direct als indirect verspreiden. Het pand werd in opdracht van de wed. H.L. Esmeyer ontworpen door de architecten H. ten Velde en Hermsen te Nijmegen en aangenomen door de firma Detmers, eveneens uit onze stad.

Met de her-opening van dit reeds 40 jaar bestaande café heeft de heer Koenen zijn noodpand aan de Stieltjesstraat na een verblijf van 8 jaar verlaten. Op 18 September 1944 werd zijn zaak aan de Burchtstraat nl. tijdens de slag om Nijmegen een prooi der vlammen. De zakenwereld is intussen weer een bedrijf rijker en de nog steeds gapende ruimte in de binnenstad is weer een klein stukje verder teruggedrongen.” (De Gelderlander 24/12/1953)

Bakkerij van Leeuwen

“Broodbakkerij.

De welbekende brood- en koekbakkerij van den heer J.C. van Leeuwen is verplaatst uit de Lange Hezelstraat naar het nieuw gebouwde pand Houtstraat 53. Dit perceel, dat de straat werkelijk tot sieraad strekt, is kort geleden geheel nieuw opgetrokken naar de plannen en onder leiding van den bouwkundige den heer G. Buskens en is geheel voor de bakkerij ingericht.

Onder den netbetimmerden winkel, waarvan het schilderwerk geleverd werd door den heer F.D. Teeuwissen, ligt een ruime kelder tot berging van het meel met gemakkelijke gelegenheid om er dit van de straatzijde in te brengen.

Achter in het huis is de bakkerij, naar de nieuwste eischen des tijds voorzien met een dubbelen heete-luchtoven, nieuwe broodmachine en ijzeren troggen uit de bekende fabriek van Canors{?) te Ravestein.

Het ligt voor de hand dat, dank deze geheel nieuwe inrichting, de van ouds bekende bakkerij van den heer Van Leeuwen nog beter dan tot dusver in staat zal zijn, haar talrijke clientѐle te bevredigen.” (De Gelderlander 7/2/1904)

Een aantal gevonden foto’s van de Houtstraat

Zaadhandel firma Lahey en Fliervoet

1930 Houtstraat Centrum, verwoest

“Zaadhandel firma Lahey en Fliervoet.

Een architect … opdracht heeft een winkelde voor een … zaak te ontwerpen, moet rekening houden met het karakteristieke van handel en bedrijf, dat er in tot verdere ontwikkeling moet komen. De heer Elbers, architect heeft dat begrepen en uitgevoerd, ook met de inrichting van den nieuwen winkel voor dezen zaadhandel van de firma Lahey en Fliervoet in de Houtstraat.

De vroegere houthandel van de firma Emmerik was niet meer op zijn plaats in de Houtstraat. Het breede pand is nu verbouwd tot een modernen winkel, een fleurig en levendig interieur, dat zomer en winter doet denken aan groen, bloemen en planten. De tint van de natuur zit op de muren, er loopt leven door heel den winkel, waar het leven ligt en wacht op ontkiemen in de duizenden bollen en zaden.

De heer Elbers liet door den heer de Wit, aannemer te Beek een frisch winkelpand bouwen en vond voor verdere uitvoering een goeden medewerker in den schilder Jansen, die aan wand en schappen een kleurentoon gaf, welke natuurlijk past in dit ruime pand.

De firma Smits en Ruiter zorgde bovendien voor een royale en toch uiterlijk sobere verlichting.

Van buiten is de zaak ruim, met twee groote etalages en binnen biedt de firma een keuze aan zaden, bollen, veevoederartikelen, tuinbouwbenoodigdheden in een variatie welke voor een uitgestrekt tuinbouwgebied als er ligt tusschen Maas en Waal wel gewenscht is.

Het interieur is frisch, vroolijk en overzichtelijk.

Achter de winkelruimte liggen nog … groote pakhuizen,  waar men binnen komt door een aparte inrijpoort.

Geen tuinbouwer zal nu geen voldoende keuze meer kunnen vinden.” (De Gelderlander 14/10/1930)

Houtstraat 75 (voor de oorlog)

Hieronder staan de reeds gevonden bedrijven op het vooroorlogse adres Houtstraat 75 weergegeven.

1923: Het Brokkenhuis

“Nijmeegsch Liefdewerk

Het Brokkenhuis.

Het is een lange titel: “Nijmeegsch Liefdewerk “Het Brokkenhuis”  ten algemeene nutte, gesticht door den Nijm. R.K. Bond van Groote Gezinnen.

Daarmee is dan tegelijkertijd ’t hoofddoel van het NIjmeegsche Brokkenhuis aangegeven, waarvan de geheele winst komt ten bate van arme, kinderrijke gezinnen.

Deze voornamelijk filantropische instelling, in het leven geroepen, om arme gezinnen langs maatschappelijken weg aan kleeding en meubels te helpen, is nu ruim twee-en-een-half jaar geleden op bescheiden voet begonnen in de z.g.n. “catacomben” van de St. Augustijnenkerk waar vroeger de R.K. Militairen-Vereeniging gedeeltelijk was ingericht.

Het Brokkenhuis breidde zich daar steeds uit en mocht in zoo groote belangstelling van het koopend publiek verheugen, dat naar uitbreiding van het Brokkenhuis moest worden uitgezien.

Het bestuur van het Brokkenhuis zag dus naar nieuwe huisvesting uit en slaagde er in midden in de oude stad een stuk bouwterrein te koopen, waar nu een nieuw brokkenhuis verrees.

In de Houtstraat no. 75, een der drukste winkelstraten der stad, werd het nieuwe huis gebouwd naar ontwerp van den heer J.J. Janssen, bouwkundige alhier.

Eenvoud, degelijkheid en doelmatigheid waren eerste eischen van dit brokkenhuis, dat het zonder luxe en decoratief vertoon best stellen kan. Dat begreep de bouwmeester en hij liet er een practisch, aan het doel volkomen beantwoordend winkelhuis plaatsen met een verdieping. Twee ruime winkelruimten, naast den middeningang, gaven aan het brokkenhuis toch nog iets levendigs en aantrekkelijks, temeer wijl de directeur, de heer M.H. Jansen, in deze etalageruimte de aardigste meubels en goederen kan exposeeren, welke in voorraad en ten verkoop zijn. En dit geschiedt dan ook bij de officieele opening morgen.

Binnen valt oogenblikkelijk op dat daar gewoekerd is met de ruimte, zoowel beneden als boven op de balustrade.

Groote schappen, toonbanken en dubbele open winkelkasten zijn er geplaatst, om maar zooveel mogelijk goederen te kunnen plaatsen.

De indeeling van den winkel is tegelijk zoo practisch mogelijk gehouden.

Links van den ingang bevindt zich de afdeeling van gegeven artikelen, vooral lijfgoederen, huishoudelijke artikelen, schoeisel en ook eenvoudige sierselen voor de woonkamer.

Op de acht meter lange toonbank, met daaronder aangebrachte laden, kunnen de ingekomen goederen makkelijk geborgen worden- aan het einde van deze afdeeling bevindt zich een klein kantoortje.

Rechts van den ingang zijn de afdeelingen voor gekochte goederen, -vooral ook weer lijfgoederen, betere vloerkleeden, matten, boeken, enz.

Midden tusschen beide afdeelingen staan dan de open winkelkasten, waarin links de open winkelkasten, waarin links de kleedingstukken voor vrouwen, rechts kleeding voor mannen te bezichtigen en te koopen is. Aan het einde der zaal bevindt zich tevens nog een sorteerzaal, waar tegelijk seizoensartikelen worden opgeborgen.

De geheele winkel beslaat een oppervlakte van 180 vierkante meter en heeft bovendien nog een balustrade. In het vierkant gemeten, van 64 meter lengte.

Op de bovenafdeeling zijn geplaatst de betere en grootere meubels.

Achter den winkel is nog een kleine werkplaats voor reparatie van goederen en daarachter nog weer een open plaatsje, waar goederen kunnen gesorteerd en gereinigd worden in de open lucht.

Langs het Brokkenhuis gaat er naar de straat een open gang. Bedoeling van de directie is nu, dat het koopend publiek door den hoofdingang den winkel betreedt en deze langs den zij-ingang- over genoemde open gang- weer verlaat. Deze maatregel is vooral getroffen als eene van controle.

Wat men al zoo vinden kan in het Brokkenhuis?

Afgedankte kleeding, kousen, schoenen, hoeden, huisraad, beddegoed, vloerzeil, gordijnen, verwarmings- en verlichtingsartikelen, boeken (geen oud papier); verder allerlei courante en incourante goederen, flesschen, metalen, lompen, enz.

De directie koop à contant tegen redelijken prijs, meubelen, kleederen, tapijten en andere goederen van waarde, welke men moeilijk kan wegschenken, om deze in “Het Brokkenhuis” te verkoopen, tot dekking der exploitatiekosten van dit Liefdewerk.

De directie verkoopt aan een ieder, uit elken stand, -op kosteloos verkregen lijfgoederen worden kortingen verleend en wel op behoeftekaart 80 PCt. (mot zoo mogelijk nog teruggaaf der betaalde 20 pCt.), op contributiekaart 50 pCt. Zonder kaart 40 pCt. -Alle andere goederen en voorwerpen, meubelen, enz. worden tegen matige, doch vaste prijzen verkocht.

Opvallend is, dat de kwaliteit van veel te verkoopen goederen aanmerkelijk vertbeterd is, zoodat ook goed gesitueerden daar een of het ander zouden kunnen betrekken- al was het alleen maar om het goede doel van het Brokkenhuis te steunen.

Morgen wordt het Brokkenhuis officieel geopend.

Tot de openingsreceptie van 2 tot 3 uur worden door het bestuur in ’t bizonder de geestelijke en burgelijke autoriteiten, bestuurderen van liefdadige en sociale instellingen, uitgenoodigd.

Van 3 tot ’s avonds 8 uur zal de zaal voor het volwassen publiek te bezichtigen zijn waarbij vooral heeren en dames-leden en weldoeners worden uitgenoodigd, ook al hebben deze geen kaart ontvangen.

Zaterdagmiddag om 2½ uur begint de verkoop en zoo vervolgens iedere werkdag.” (De Gelderlander 3/5/1923)

In de De Gelderlander 3/12/1932 adverteert het Brokkenhuis met “De laatste ronde. Deze week moet ons huis leeg. Profiteert nog voor St. Nicolaas van de spotprijzen in het Brokkenhuis.”

“Wonder” van firma Kersten

1933

In januari 1933 opent “Wonder” van firma Kersten. Dit is haar derde zaak in onder andere electrische artikelen, lampekappen en rijwielonderdelen. (PGNC 28/1/1933) Zij zal er echter maar enkele maanden in hebben gezeten.

De Faam

1933

Café Schilder

1937

“Café Biljart Cabaret Schilder

Het kapitale winkelhuis in de Houtstraat No.75 is gedurende den laatsten tijd verbouwd tot een ruim café-biljart-cabaret Schilder.

Deze nieuwe inrichting is hedenmiddag geopend.

Het interieur is ruim en tegelijk aantrekkelijk. Midden in de gelagkamer is een gelegenheid tot dansen. Een bekend Nijmeegsch Cabaretgezelschap dat ook op het gebied van moderne songs zijn sporen verdiend heeft, zal tijdens de kermisdagen optreden.” (De Gelderlander 1/10/1937)

In ieder geval is het eind 1940 Café Dancing Modern:

City Bioscoop Theater

“City Bioscooptheater

Gisteravond is het City-Bioscoop-Theater in de Houtstraat officieel geopend.

Vele genoodigden, waaronder leden van de gemeentelijke Keurings-Commissie woonden de openingsvoorstelling bij.

In de hall pronkten groote bloemen-tuilen- ook naast het filmdoek stonden prachtige bloemenmanden.

Toen het Theater, vooral op de hoogere rangen was volgeloopen, sprak een der leden van de directie een hartelijk openingswoord en dankten allen, die de voltooiïng van het Theater binnen zoo’n korten tijd hadden mogelijk gemaakt en dankte ook de Keurings-Commissie voor haar medewerking.

Het City-Bioscoop-Theater wil zijn een volkstheater, dat nochtans op goed peil staat en goede films -juist populaire films- wil geven.

Het openingsprogram was wel goed verzorgd.

Na een rijk Polygoon-nieuws journal, een aardige teekenfilm, volgden twee dramatische films: De blonde Engel en Het lied uit het verleden, twee films gebouwd op scenarios, gegrepen uit het volle leven van den dag en de hoogere kunstwereld.

Beide films waren toelaatbaar voor volwassenen.” (De Gelderlander 29/11/1935)

Manchester House

“Manchester House.

Hedenmorgen is het nieuwe Manchester-House in de Houtstraat geopend.

Het oude is geheel tegen den grond geworpen, het nieuwe kwam op dezelfde plaats, als een verbetering voor straat en zaak.

De Houtstraat verkeert in ontwikkeling tot een der beste winkelwijken, de smalle doorgang wordt met iederen nieuwen verbouw breeder en als de rooilijn, waarop het Manchester House nu staat, eenmaal geheel is doorgetrokken tot de Hezelstraat toe, is aan de groote, dringende verkeerseisch voldaan.

De architect, de heer Offermans heeft een typischen gevel aan het Manchester House gegeven- en iets opvallends, iets karakteristieks in die pui. En als het de bedoeling van den bouwmeester geweest is, om direct de aandacht van den man in de straat te vestigen op Manchester House, dan is hij geslaagd.

Er zit iets schilderachtigs in dezen bouw, levendig in tint en passend in de Houtstraat, waar men hier een niet te hoogen gevel mocht optrekken en de architect een breed vak te vullen had. De typische raampjes staan levendig in een gevel.

De aannemer, de heer Th. Thunnissen, voerde het werk correct uit, de schildersfirma Kaak schilderde alles op in kleuren passende in stijl en bij de betimmering welke uitgevoerd werd door de firma Lemmens-Gerritsen. De electrische verlichting is aangelegd door de firma Nannings.

De winkel, met twee breede diepe dragers, en ruim en practisch ingericht, biedt een gemakkelijk overzicht op de groote verscheidenheid van goederen, welke hier in voorraad gehouden worden.

Het Manchester House, van de heer Gebr. Classen is een speciale zaak in kousen, tricot ondergoederen, stukgoederen als katoen, flanel en verder stop- en breiwol, molton dekens enz.

Een schat van bloemen verlevendigde bij de officieele opening het interieur van het Manchester House.” (De Gelderlander 25/9/1926)

Zie ook over de Houtstraat:

https://www.noviomagus.nl/Gastredactie/Horn/Nieuwkamp/Nieuwkamp.htm