Keizer Karelplein: Geschiedenis en Bezienswaardigheden

1880

Waar het Keizer Karelplein tegenwoordig een belangrijk verkeersknooppunt voor auto’s, is het plein in 1880 aangelegd als onderdeel van de lommerrijke boulevardgordel op de plaats van de gesloopte vestingwerken. Het plein is vernoemd naar Karel de Grote.

Bezienswaardigheden Keizer Karelplein

• Concertgebouw de Vereniging
• Titus Brandsma Gedachteniskerk
• Stadsschouwburg

Sloop Vestingwerken en ontwerp plein

In 1876 begon de sloop van de vestingwerken, nadat in 1874 de Vestingwet was aangenomen. Vervolgens ontwierp Brender à Brandis een plan van een ovaal plein met twee parallelle boulevards. Daarbij diende de Place de l’Étoile in Parijs als voorbeeld. Bert Brouwer paste dit ontwerp aan door 1 brede boulevard te maken met een rond plein. In 1879 werd het plan aangenomen en vervolgens aangelegd. Het plein had een diameter van 150 meter.

Keizer Karelsplein

In 1880 kreeg het de naam Keizer Karelsplein, welke in 1924 wordt veranderd in Keizer Karelplein (Straatnamengids).

Brouwer ontwierp een villa voor zichzelf op de plek waar nu de Rabobank staat. Ook ontwierp hij een aantal andere gebouwen, waaronder de Societeit de Vereeniging uit 1882.

Bijzondere gebouwen

Rondom het plein werden een aantal bijzondere panden gebouwd. Een aantal jaren na de aanleg van het plein verrezen:

Sociëteit de Vereeniging; later kwam hier het Concertgebouw de Vereeniging:

Concertgebouw de Vereeniging, architect Oscar Leeuw

Lees hier over Concertgebouw de Vereeniging naar het ontwerp van Oscar Leeuw:

Oscar Leeuw, architect

St. Jozefkerk, tegenwoordig de Titus Brandsma Gedachteniskerk:

Oorspronkelijk stond hier een villa, gebouwd door Bert Brouwer. Hier kwam het Kneipp Instituut, maar kreeg vooral bekendheid als Hotel Keizer Karel:

Later kwamen hier de volgende gebouwen bij of werden vervangen door:

• Bodega-restaurant Huize Bienen. Later verbouwd tot Café-restaurant “Germania”, in 1944 hernoemd tot “Normandie”

• Concertgebouw De Vereeniging, op de plaats van de hierboven genoemde Sociëteit
• Villa van Arnold Jurgens, een van de directeuren van N.V. Anton Jurgens Vereenigde Fabrieken en van de N.V. Anton Jurgens Margarinefabrieken (zie de foto hierboven). Hij woonde hier vanaf 103 tot aan zijn overlijden in 1920 (F65316). In 1923 werd het pand het hoofdgebouw van de universiteit. Daarvoor woonde L.J.L.M. de Gruyter, een lid van de bekende kruideniersfamilie in deze villa (F9293)

Ook kwamen er de nodige villa’s:

Grenzend aan het Keizer Karelplein staat het beeld van Bisschop Hamer:

Horeca

Vanwege de ligging bij het station en het feit dat de Molenstraat de belangrijkste toegang tot het centrum was, kwamen in de omgeving van het Keizer Karelplein een aantal horecagelegenheden. Behalve de reeds genoemde, bijvoorbeeld ook Grand Hotel du Soleil aan de Graafseweg en Hotel de Bonte Os in de Molenstraat.

Market Garden

Tijdens Market Garden vonden op 17 en 18 september hevige gevechten plaats tussen de Amerikaanse para’s van de 82th Airborne Division en de Kampfgruppe Frundsberg. De nederlaag van de Amerikanen op dit plein leverde een belangrijke vertraging op tijdens de Operatie Market Garden.

Stadsschouwburg en kantoren financiële instellingen

Na de oorlog werd de Stadsschouwburg gebouwd, welke als belangrijk monument van de wederopbouw wordt gezien.

Aan het Keizer Karelplein kwamen na de oorlog in de loop der jaren een aantal grote kantoren van financiële instellingen te liggen:

• Rabobank
• Voormalig SVB-VGZ kantoor, waarin tevens SNS Bank heeft gezeten https://www.noviomagus.nl/Gastredactie/Klomp/KeizerKarelplein32.html, tegenwoordig -mei 2024- verhuurd aan verschillende bedrijven
• ABN AMRO Bank; rond 2021/2022 vertokken; momenteel is hier tijdelijk het Valkhof Museum ondergebracht
• en op de Oranjesingel de ING (in 2015 vertrokken, tegenwoordig is het gebouw in gebruik door Proud Experts).

De Boerenleenbank/Rabobank

De bouw was begonnen in 1970 en in 1972 kwam de Boerenleenbank gereed. Er kwam een landelijke fusie tussen de Boerenleenbank en de Raiffeisenbank tot de Rabobank. In de jaren 90 is het pand gesloopt en vervangen door het huidige kantoor (Bron: Bijschrift F14600 RAN)

Rabobank ontwerp architect Antoon Croonen

De huidige Rabobank is in 1998 opgeleverd. Het was een van de laatste projecten van Antoon Croonen. “Het straalt een robuustheid uit, een bastion met gewelfboog als hoofdingang. De ronde hoeken lijken op torens. Een stadspoort die de lichte glazen kantoorgevel daarachter in bescherming neemt.” (De Gelderlander)

Gevaarlijkste rotonde van Nederland?

Tegenwoordig is het Keizer Karelplein een belangrijk knooppunt met veel verkeersdrukte. Er zijn 6 straten aangesloten: Oranjesingel, Bisschip Hamerstraat, Nassausingel, Van Schaeck Mathonsingel, Graafseweg en St. Annastraat.

Op 15 januari 2018 noemde RTL de rotonde het “gevaarlijkste rotonde van Nederland”. Dit bericht trok ze echter weer in, maar had intussen al de nodige reacties uitgelokt. ‘Bij de ruim tachtig ongelukken tussen 2014 en 2017 raakten maar drie mensen gewond, twee fietsers en een automobilist. De rest was blikschade, waar de politie niet eens meer aan te pas komt’, aldus de woordvoerder van verkeerswethouder Harriët Tiemens. (Binnenlands Bestuur)

De Gelderlander laat een aantal rijschoolhouders aan het woord en geeft tips. Je leest ze op hun site.

.In 2023 kwamen weer veel reacties los op een tweet van cabaretier Peter Pannekoek, die voor een aantal optredens in Nijmegen was: ‘Elke vijf minuten zie je wel bijna een ongeluk. Ik vermaak me prima!’ Daarop vroeg de Gelderlander lezers naar hun mening, zie hun artikel.

Keizer Karelplein is geen rotonde

Feitelijk is het plein overigens geen rotonde: het verkeer van rechts heeft op het Keizer Karelplein voorrang, terwijl bij een officiële rotonde het verkeer op de rotonde voorrang heeft. Ook is er geen rijstrookmarkering. Daarnaast mogen fietsers beide richtingen opfietsen.

Park

In het park staat een ruiterstandbeeld van Karel de Grote. Dit beeld is gemaakt door Albert Termote en werd op 18-7-1962 onthuld.

Daarnaast een aantal wegen en vijvers met fonteinen. Het park wordt vanwege de verkeersdrukte, waardoor het als voetganger moeilijk is om de weg over te steken, nauwelijks bezocht.

Flatgebouw, architect Hamerpagt

In mei 1954 kondigt de Gelderlander de bouw van de flat aan het Keizer Karelplein aan “tussen Fotogr. Atelier Born en ’t kerkplein”. De aannemer is B. van Berkel te Nijmegen; het ontwerp is afkomstig van architect Hamerpagt “uit Haarlem”. De verwachting is dat het complex met 12 woningen, waaronder voor grotere gezinnen, het eind van dat jaar gereed is. (De Gelderlander 12/5/1954)

George Hamerpagt is vooral bekend vanwege de zogenaamde “utiliteitsbouw” (gebouwen die geen woonfunctie hebben). Hij was hoofd van de bouwkundige dienst van de KEMA in Arnhem en als dusdanig betrokken bij de vooroorlogse nieuwbouw. Na de oorlog ontwierp hij uitbreidingen op dit terrein. De schakelstations die hij ontwierp in Dordrecht en Groningen zijn een gemeentelijk monument (wikipedia).

(Overige) Bronnen en verder lezen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Keizer_Karelplein_(Nijmegen)

https://geschiedenislokaal024.nl/bronnen/keizer-karelplein-in-1904