Hertogstraat 23-25, Visch- en Kaashandel Jac. Wouters architect vd Boogaard

1913 Hertogstraat 23-25 (huidig; vroeger soms Hertogstraat 31 genoemd)

Veel Nijmegenaren zullen Hertogstraat 23-25 vooral kennen van het restaurant Gandhi. Het pand is echter gebouwd als 2e winkel voor de vis- en kaaswinkel Jac. Wouters in 1913, naar een ontwerp van architect van de Boogaard.

Een aantekening bij dit artikel: vanwege straatnaamveranderingen/adreshernummeringen wordt nog geen volledig overzicht gegeven van de eigenaren. Het artikel volgt hier de verbouwingen die aan het pand hebben plaats gevonden; het is dus mogelijk dat er in de loop der tijd eigenaren/gebruikers zijn geweest die geen verbouwing hebben doorgevoerd.

Visch- en Kaashandel Jac. Wouters, architect vd Boogaard

1913 (dan Hertogstraat 31 geheten)

Het pand is gebouwd als 2e winkel voor de vis- en kaaswinkel Jac. Wouters in 1913, naar een ontwerp van architect van de Boogaard.

Daarbij is opvallend dat de winkel slechts een klein deel van de begane grond betreft. Daarachter bevindt zich een huiskamer. En eveneens opvallend: vervolgens een open plaats, dan een keuken en salon. En vervolgens een tuin met daarachter een magazijn.

Waarschijnlijk betreft het gebouw met de “keuken en salon” een tweede woning, aangezien rechts van de winkel een gang is ingetekend. Maar mogelijk bestaat de begane grond uit 1 woning en is er daarnaast sprake van een bovenhuis.

Op de de eerste verdieping van het voorste stuk is tevens een keuken aanwezig, met daarnaast een aantal kamers. Echter: onder het gebouw zijn kelders aangebracht, waarbij onder een deel van de kelder onder de winkel de kelder van het “bovenhuis” is.

Op de tweede verdieping van het voorste gedeelte is een badkamer aanwezig. Daarnaast zijn er op deze verdieping 3 slaapkamers en een klein deel “zolder”.

Ook is er een badkamer op de eerste verdieping van het achterste gebouw. De eerste verdieping van dit stuk telt 2 slaapkamers en op de 2e verdieping nog eens 3 slaapkamers.

Bij de opening

Wanneer de vis en kaaswinkel Wouters haar deuren in mei 1913 opent, schrijft het PGNC het hieronder staande artikel. Daarbij iets over de al genoemde hernummering: op een gegeven moment wordt Hertogstraat 31 (tijdelijk) gebruikt, waarschijnlijk ook (en mogelijk als gevolg van het adres Hersteeg 31, zoals de Hertogstraat tijdelijk is genoemd. Dat verklaart tevens waarom Wouters in de advertentie hierboven huisnummer 23 noemt en het artikel 31:

“Visch- en Kaashandel Jac. Wouters.

In het perceel Hertogstraat 31 heeft morgenavond de opening plaats van den tweeden winkel van den heer Jac. Wouters, die op de Zeigelbaan sinds vele jaren een drukbeklanten handel in visch- en kaas heeft. Het getuigt dus wel van vooruitgand in zaken, dat thans de tweede winkel in een ander stadsdeel zijn deuren voor de clientèle zal openstellen. De nieuwe winkel maakt zoowel uit- als inwendig een keurigen indruk en kan werkelijk voor eene model-inrichting op dit gebied gelden. Van verren afstands reeds trekken in groote vergulde letters de woorden >Kaas Visch< de aandacht van den wandelaar. De onderpui van den sierlijken gevel is geheel opgetrokken uit Beiersch graniet en de bovenbouw is in de kostbare Brucorner steen, terwijl bij de boogvormen in den gevel St. Même-steen is aangebracht. Treedt men den winkel binnen, dan wordt het oog aangenaam getroffen door het inderdaad schitterend interieur. De heer Wouters heeft geen kosten gespaard om met dezen nieuwen winkel uitstekend voor den dag te komen en het gebouw als het ware symbool te doen zijn van de degelijkheid zijner zaken. De vloer is met honderden Uljee-tegels ingelegd en stelt een Smyrna-tapijt voor. Verder ziet men in de wanden van den geheel steenen en marmeren toonbank en van den winkel zelf fraaie tegeltableaux met toepasselijke voorstellingen. Twee deze tableaux komen ook in den gevel voor. Keurig verf- en zeer mooi koperwerk, ook van de electrische verlichting, volmaken het geheel.

Achter in den wnkel is een kantoortje en vindt men drie porceleinen vuurklei bakken voor de verfrissching van de visch.

Ook de andere afdeelingen van den winkel munten uit door het samengaan van sierlijkheid en degelijkheid. De gangen hebben alle terrasso-vloeren, in het magazijn achter in het pand is een steenen ijskast gebouwd volgens het nieuwste systeem en ook de kaaskelder onder in den winkel is frisch en practisch ingericht.

Dat deze winkel aan de hoogste eischen omtrent hygiëne voldoet behoeft geen betoog.

Bij de opening morgenavond zullen in de etalage o.m. eenige Oceaan-visschen worden uitgestald, welke de belangstelling nog wel zullen verhoogen voor dit nieuwe pand, dat een sieraad voor de Hertogstraat is.

Wij laten hieronder de namen volgen van hen die aan den bouw en inrichting hebben meegewerkt. Het zijn de heeren van den Boogaard, architect; van de Wagt Sr., aannemer; G.W. Tesser, Oude Stadsgracht, schilder; Reuser-van Alfen, electrische installatie, allen alhier; leverancier der tegels Heystee Smit, Amsterdam.”  (PGNC 8/5/1913)

Verbouwing naar Café, architect Okhuijsen

1941

In 1941 vindt er een verbouwing naar een café plaats. Hiervan is J.D.A. Okhuijsen de architect. Er is nog niet onderzocht of er na Wouters nog een andere gebruiker van het pand is geweest. Aan de voorgevel vindt er geen wijziging plaats; het betreft vooral de verbouwing van de winkel tot Café-biljart. Daarbij wordt het gedeelte van de gang bij het café getrokken. Op de open plaats worden toiletten geplaatst.

1947: Verbouwing NV de Bijenkorf, met nummer 27, architecten Architecten D. en P. Benning

In 1947 vindt de verbouwing voor de Bijenkorf plaats (geen relatie met de bekende keten). De architecten zijn D. en P. Benning. Daarbij wordt de begane grond van nummer 27 bij de winkel getrokken. Het winkelgedeelte van nummer 23-25 krijgt een passage met aan weerskanten etalages. De openplaats en de bergingen achter het biljart worden als verkoopruimte bij de winkel getrokken. Daarachter komen toiletten. Het pakhuis blijft pakhuis.

Waar het biljart gedeelte zat, wordt de muren naar het winkelgedeelte van nummer 27 doorgebroken. De winkel op nummer 27 had al een eigen ingang rechts, deze blijft behouden.

Zie voor nummer 27 verder het volgende artikel:

De Bijenkorf zal hier tot 1952 haar winkel hebben. Daarna vindt de verhuizing plaats naar de nieuwbouw:

1976-1977 Verbouwing voor J. v.d. Hoek, architect P. Hermans

De volgende verbouwing is uit 1976/1977. (Behalve een verbouwing van de achterkant in 1959). Dan wordt het pand Hertogstraat 23-25 weer een winkel zonder de doorbraak met nummer 27.

Het betreft vooral de verbouwing van de begane grond: de passage met de etalages wordt bij de winkel zelf getrokken. Een deel van het achterste gedeelte van de winkel wordt magazijn en verblijfsruimte.

(Ook al zijn de gegevens openbaar, ik wil op deze plaats vanwege privacy de bouwtekeningen niet verder publiceren).

Vervolg

Volgende verbouwingen vinden in ieder geval plaats in 1980 (veranderen winkel tot horecabedrijf) en 2009 (veranderen winkelpui en entree bovenwoningen).

Er is niet onderzocht wat de verdere geschiedenis van het gebouw is. In ieder geval zit in 1984 Noviomagum in het pand.

Jarenlang heeft hier Indiaas restaurant Gandhi gezeten, op dit moment (mei 2024) is het restaurant gesloten.

Gemeentelijk Monument

Het pand is een gemeentelijk monument. Als waardering:

“Architectuurhistorisch van waarde vanwege de kwaliteit van het ontwerp en als voorbeeld van een vroeg twintigste-eeuws woon-winkelpand in de art nouveau trant. De voorgevel heeft een eenvoudige en evenwichtige uitstraling en kent een precieze detaillering. Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als kenmerkend onderdeel van de aaneengesloten gevelwand van de Hertogstraat en als een van de weinige vooroorlogse gebouwen die in dit deel van de stad bewaard zijn gebleven. De vormgeving van het woonhuis en de winkelpui met art nouveaukenmerken weerspiegelt de ontwikkeling van het winkelapparaat in de vroege twintigste eeuw en geeft het pand daarmee cultuurhistorische waarde. Dat de historische parcellering grotendeels behouden is en het pand deel uitmaakt van een aaneengesloten rij panden van vóór de Tweede Wereldoorlog maken dat het pand bouwhistorisch een indicatieve waarde heeft.”