Wonen, werken, leven, oud en nieuw, natuur en gebouwd in Nijmegen
Aanvankelijk bestond een groot stuk groen uit 360 bij 110 meter. Later werd er nog een stuk bijgevoegd tot het huidige Dorpspark Hees. Dit groen moest de grens tussen het oude, landelijke Hees en de nieuwe flats en laagbouw van Heseveld benadrukken. (Bron: Dorpsbelang Hees)
Hierboven staat een foto op het moment dat de flats al wel zijn gebouwd, maar het park nog uit landbouwgrond bestaat. Een mooie foto van het park in ontwikkeling eind jaren 60 is te vinden op F88649.
ingangen bij Oude Graafseweg ter hoogte Ligusterlaan en bij de Verbindingsweg, Heseveld
In het westelijke gedeelte van dit terrein stond Villa Dennendaal. Dit was sinds 1959 een opvangtehuis voor daklozen. In 1990 werd Villa Dennendaal gesloopt en vervangen door de huidige appartementencomplexen met puntdaken.
Daarbij verkreeg de gemeente Nijmegen in 1990 het bos. Dit bos toegankelijk via twee ingangen, 1 aan de Oude Graafseweg en 1 aan de Verbindingsweg. Beide ingangen hebben een poort zoals op bovenstaande foto weergegeven.
In een open gedeelte staat het beeld van Ruth die de vruchten van de aarde haalt. Dit is een werk van Theo Mulder uit 1964. Het beeld stond oorspronkelijk voor de vroegere IVO-Mavo aan de Archipelstraat.
In het Augustijnenbosje staat het beeld “Ruth, die de vruchten van het veld haalt”. Een gebukte vrouw, die schijnbaar bezig…
Elk jaar wordt in december de “Kerstlichtjestocht” gehouden. Zie voor haar site met een filmpje uit 2023:
https://www.cgkv-nijmegen.nl/kerstlichtjestocht-2024/
1960-1962 Daniëlsweg 42 Heseveld, gemeentelijk monument
Daarna volgde een omvangrijke verbouwing als vestiging voor de Driestroom: een thuis voor gehandicapte jongeren die zoveel mogelijk zelfstandig kunnen leven. Daarnaast een kinderdagverblijf en dagbesteding voor moeilijk lerende kinderen. Het woongedeelte werd in 2019 opgeheven en is momenteel gebruik als noodopvang voor Oekraïense vluchtelingen.
Lambert de Bruijn ontwerpt in 1959 de kerk Maria ten Hemelopneming, die vooral bekend is als Daniëlskerk in de wijk Heseveld. Het komt te liggen aan een plein met een wekelijkse markt. De architect was toen nog deels werkzaam bij het architectenbureau Benning en Fokker uit Nijmegen.
De parochie Maria ten Hemelopneming was in 1956 opgericht. Zij was daarbij een afscheiding van de St. Antonius Abtparochie van Neerbosch: de kerk aan de Dennenstraat begon te klein te worden voor het aantal gelovigen. Aanvankelijk werd in 1956 een noodkerk gesticht, welke zich aan de Kaaplandstraat bevond. Een afbeelding hiervan is bij het RAN weergegeven.
De Bruijn in een interview in 1997: “Dat kun je je nu moeilijk meer voorstellen, maar de parochie was in die beginjaren een bloeiende gemeenschap met ontzettend actief jeugdwerk en verschillende koren. De bouwpastoor zag de bui toen al hangen. Ik kreeg opdracht om een kerk met duizend zitplaatsen te ontwerpen. Hij zei: “Maak er maar zevenhonderd van, het kerkbezoek gaat teruglopen”. Het bisdom wilde echter 1.000 plaatsen.
De aanbesteding van de kerk vond plaats op 9-5-1961. Op 29-9-1962 kon de kerk worden ingewijd. Het is daarmee het laatst gebouwde grote naoorlogse kerk in het bisdom Den Bosch. De kerk zou tot 1999 in gebruik blijven.
Voor de kerk zijn moderne materialen gebruikt als staal, beton, glas en aluminium. Allereerst valt de gevel op: een ronde vorm, opgebouwd uit betonnen prefab platen met glasstroken. Daartussen zijn 3 betonnen banden aangebracht. In de onderste strook waren een aantal van de in totaal zestien kruiswegstaties aangebracht.
De ronding wordt afgesloten door twee zijwanden, die bestaan uit schoon metselwerk. Ook de toren is in staal opgetrokken.
Naast de kerk zijn een sacristie en pastorie gebouwd.
Het is het enige kerkgebouw van Nijmegen in de zogenaamde “functionalistische” stijl.
In de functionalistische stijl gaat het om de gedachte dat bij het ontwerp gericht moet zijn op de functie van het gebouw. De vorm, hoe het gebouw er uit ziet, volgt deze functie: “form follows function”. Bij een kerk staat de dienst centraal. De priester en het altaar moeten daarom goed zichtbaar. Daarom koos de Bruijn voor een ronde vorm, waarbij kerkgangers maximaal 15 meter van het altaar zaten. De vloer liep licht op en er waren geen pilaren, die het zicht konden belemmeren.
Het functionalisme komt daarnaast tot uiting in:
liggers met daarop de dakvloer aan oog onttrokken door een schrotenplafond.
Een opvallend kenmerk van de kerk is dat het dak een staalconstructie heeft. Waar na de oorlog staal volop werd gebruikt voor de muren, is een stalen constructie voor het dak zeldzaam.
De kruiswegstaties zijn gemaakt door de kunstenaar Ted Felen. Een van de afbeeldingen is hier te zien.
Lambert de Bruijn is geboren op Nijmegen 23-6-1921. Hij overlijdt op 4-9-2010 te Beek-Ubbergen. Hij was getrouwd met Joanna Ruijs. In De Gelderlander 22/6/1945 kondigen ze de verloving aan (Joanna is dan geschreven als Johan).
De laatste jaren woonde hij in Ooij. Hij overlijdt in verpleeghuis Kalorama, waar hij al enige tijd verbleef. Zijn initialen zijn L.A.J., hoewel op het bidprentje alleen Lambert staat vermeld. Bij zijn overlijden schrijft Henk Baron (met foto van Lambert de Bruijn): “Dit weekend (4 september) is de architect Lambert de Bruijn uit Ooij overleden. Dhr. de Bruijn woonde, samen met zijn vrouw sinds een aantal jaren in Ooij. Ze waren erg betrokken bij de bevolking en het Ooijse verenigingsleven.”
Op dit moment is het enige andere gevonden werk de zuidvleugel van Augustijnendreef 15 te Eindhoven 1995-1996.
Eind jaren 90 kondigt het bisdom Den Bosch aan dat ze de kerk wil slopen: het aantal kerkgangers is terug gelopen en daarmee is tevens het onderhoud niet meer betaalbaar. Vanuit projectontwikkelaars was er interesse om hier duurdere koopwoningen neer te zetten. Het schrikbeeld daarbij was “Vissers in de kerk”: de meubelzaak die in de jaren 70 de Heilig Hartkerk in de Krayenhofflaan zou betrekken. Dan liever sloop, volgens het bisdom. En ook volgens architect de Bruijn, die de kerk graag behouden ziet voor een maatschappelijke functie: “Ik zou graag zien dat de kerk behouden blijft, maar niet tot elke prijs.”
Vanuit een aantal kanten kwam protest. De dochter van L.A.J. de Bruijn weet samen met omwonenden de sloop van de kerk te voorkomen. Ook de Historische Vereniging Numaga en de Bond Heemschut overtuigden de gemeente dat er geen sloopvergunning voor het pand mocht komen. Bij veel buurtbewoners ligt de kerk na aan het hart. En het gebouw is de enige kerk in de functionalistische stijl.
Daarop wijst de gemeente de kerk in 1999 aan als gemeentelijk monument, waarmee de sloop is afgewend. Feitelijk is dit bijzonder, aangezien een gebouw pas na 50 jaar de status van monument kan krijgen.
Vanaf 2007 betrekt de Driestroom het gebouw. Vanaf moment heet het gebouw de Daniël.
De Driestroom is al gauw geïnteresseerd om hier een vestiging te openen. Deze stichting heeft als doel ondersteuning te bieden aan mensen met een verstandelijke beperking in de regio Arnhem-Nijmegen.
Daarop kreeg de kerk een nieuwe bestemming voor een maatschappelijke functie. Daarbij is de grote kerkzaal, die plaats had voor 1000 personen, verkleind. Er komt een thuis voor gehandicapte jongeren die zo veel mogelijk zelfstandig kunnen leven. Daarnaast een kinderdagverblijf en kinderdagbesteding voor moeilijk lerende kinderen. De grote centrale hal kan gebruikt worden voor buurtactiviteiten.
Portaal was bereid onrendabel te investeren. Daarnaast werd het project werd financieel mogelijk door op het terrein van kerk 14 koopwoningen te bouwen. Tevens droeg Portaal bij aan de verbouwing van de binnenruimte, omdat deze een buurtfunctie zou krijgen. Ook werden er sponsors gevonden, waaronder Volksbelang.
Voordat Portaal het gebouw van het bisdom overneemt, laat ze door K3 Architecten onderzoeken of een verbouwing naar een gebouw voor jonge gehandicapten. Portaal had eerder samengewerkt met K3 Architecten bij de verbouwing van de Onze Lieve Vrouwekerk in Arnhem. Hiervoor had het bureau de Heuvelinkprijs gewonnen. Portaal kocht het pand in 2001 aan.
De verbouwing werd verzorgd door Peter Koelewijn, K3 Architectuur BV en stedenbouw.
Om het pand geschikt te maken voor haar nieuwe functie, zijn veel aanpassingen nodig. Daarbij is het religieuze karakter niet altijd meer herkenbaar:
De monumentencommissie had ook als wens om de stopverfkozijnen te behouden. Dit was echter niet mogelijk en de gemeente gaat akkoord dat deze vervangen worden.
Tot slot blijkt een lift nodig: hoewel bij de planvoorbereiding was uitgegaan kinderen met lichtere handicaps, blijkt dat een deel van de gebruikers grote lichamelijke beperkingen hebben.
Ook de oorspronkelijke architect de Bruijn was tevreden over de nieuwe functie van de kerk en de benodigde aanpassingen.
Het huurcontract tussen Portaal en de Driestroom beëindigt in 2019. De Driestroom besluit het contract niet te willen verlengen. In de nieuwe locatie zullen de bewoners niet meer bij elkaar kunnen wonen, ook al wonen ze al lang samen in de Daniël. Dit tot verdriet van de bewoners en ouders. In een interview met Omroep Gelderlander: “Directeur Van Gestel geeft toe dat de cliënten al erg lang bij elkaar wonen. ‘Maar als we kijken naar het alledaags geluk in de toekomst denken we echt dat ze met hun specifieke zorgbehoefte beter af zijn op een plek die daar beter op ingericht is.’”.
Wel blijft een deel van het gebouw onderdeel van de opvang van de Driestroom.
In 2022 komt de oude kerk deels in gebruik als noodopvang voor 100 Oekraïners. Op dat moment is het woongedeelte in gebruik door tijdelijke bewoners, om kraak te voorkomen.
De kerk is sinds 1999 een gemeentelijk monument. De argumentatie hiervoor:
“Goed voorbeeld van een parochiekerk uit de laatste periode van de wederopbouw met een bijzondere plattegrond, een duidelijk architectonisch concept en een moderne uitstraling. Als zodanig is het een goed voorbeeld van bouwstijl en bouwtype en een stedenbouwkundig ijkpunt voor zijn omgeving. De kerk is gaaf bewaard gebleven en van bovenregionaal belang.”
Kerkkappen in Nederland 1800-1970, Ronald Stenvert, 2013
https://nl.wikipedia.org/wiki/Heseveld
https://www.herbestemming.nl/projecten/danielskerk-nijmegen-0
https://adoc.pub/onderzoek-herbestemming-kerken-en-kerklocaties-een-inventari.html
130 nieuwe noodopvangplekken erbij voor gevluchte Oekraïners: oud schippersinternaat en Daniëlskerk, Mitchel Suijkerbuijk, 24-3-22
Zorginstelling Nijmegen haalt cliënten na ruim 12 jaar uit elkaar. ‘Heel verdrietig’, Karel de Jong in Omroep Gelderland, 8 december 2019
http://zichtopeindhoven.nl/josenbauke/architecten.pdf
Een naoorlogse kerk is kansloos voor de monumentenlijst, Georg Marlet in Trouw, 29-11-1997: quotes van architect de Bruijn zijn afkomstig uit dit artikel
http://docplayer.nl/16599091-Van-oude-gebouwen-en-nieuwe-functies.html: geeft vanaf pagina 37 een uitgebreid verslag over de verbouwing tot zorgcentrum
In de jaren 50 ontwierpen de architecten Evers en Sarlemijn het Pieter Postplein in Heseveld. Deze is gebouwd in de…
De Stier van Hees op het Daniëlsplein is een beeld van Wim Korvinus. Het beeld wil een tegenwicht bieden aan…
Het Augustijnenbos is vernoemd naar de orde der Augustijnen. Zij kochten in 1923 het terrein tussen de Geldersche roomboterfabriek en…
1953-1955 Pieter Postplein
In de jaren 50 ontwierpen de architecten Evers en Sarlemijn het Pieter Postplein in Heseveld. Deze is gebouwd in de stijl van de Bossche School. In de jaren 0 vond een renovatie plaats door Paul van Hontem. Hierbij werd de buitenkant zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat terug gebracht. Daarvoor ontving het bureau de Architectuurprijs van de gemeente Nijmegen. Opvallend is het kunstwerk in het poortgebouw van Denny Baggen.
In 1951 kregen Evers en Sarlemijn van Woningvereniging “Nijmegen” opdracht om een bebouwingsplan voor een gedeelte van Heseveld te ontwerpen. Het ging dus daarbij niet alleen om de gebouwen, maar ook om de indeling van de buurt. Hun plan bestond uit vier complexen, waarvan het plan voor het 4de complex werd afgekeurd.
Binnen dit plan was de Bouwmeesterbuurt het tweede complex. Deze werd tussen 1953 en 1955 gebouwd. Het complex is zowel vrij stenig als groen. Vanwege de meerdere bouwlagen is het complex vrij stenig. Door het binnenplein is hier het meeste groen van de buurt te vinden. Oorspronkelijk bestond het binnenplein uit een grasveld, tegenwoordig is het een speelplaats.
Aan de kant van de Paul Krugerstraat staan 4 bejaardenwoningen.
De gebouwen zijn ontworpen in de stijl van de zogenaamde Bossche School.
Deze stijl is gebaseerd op Dom Hans Van der Laan, een Benedictijner monnik. Na de Tweede Wereldoorlog gaven Dom Hans Van der Laan, Nico van der Laan en ir C. Pouderoyen hierover een architectuurcursus in Den Bosch, welke zowel Evers als Sarlemijn bezocht hebben.
Kort gezegd komt deze stijl neer op de juiste verhoudingen der delen. Deze verhoudingen scheppen vervolgens een bepaald ritme. Hierbij speelt de verhouding 3:4 een belangrijke rol, die verder is uitgewerkt tot een zogenaamd plastisch getal 1:0,755.
De “Afrika- en Bouwmeesterbuurt: beschermd stadsbeeld: toelichting en beeldatlas” noemt de “de flauw hellende schilddaken naar Zuidrand voorbeeld”; Eind jaren 40 maakten Harlekijn en Evers een studiereis Zuid-Frankrijk en Noord-Italië. Of dat in het kader van hun cursus van de Bossche school was, weet ik niet. Van der Laan, de “bedenker” van de Bossche school, bestudeerde en ging met zijn cursisten op excursie naar noord-Frankrijk en Italië.
Een uitgebreide omschrijving van deze stijl staat op https://domhansvanderlaan.nl
In de jaren 0 vond een renovatie plaats, die uitgevoerd is door architect van Hontem. Van buiten zijn de woningen zoveel mogelijk teruggebracht in de oorspronkelijke staat. Bij de gevels ging het daarbij vooral om de ramen. Daarvoor zijn de houten kozijnen vervangen door aluminium kozijnen, om op deze manier de verdeling die refereert aan de oorspronkelijke verhoudingen terug te laten komen. Waarbij tevens voldoende licht in de woningen komt.
In een interview met “de Stenen Bank”: “De verhoudingen per bouwblok, het ritme van de ramen erin, de verticale en horizontale verhoudingen, daar was niet veel meer van over. Bijvoorbeeld omdat bij een aantal woningen raamkozijnen verdwenen waren en vervangen door grote glasplaten. We zijn begonnen met alle oorspronkelijke bouwelementen nauwkeurig op een rijtje te zetten. Met het doel oorspronkelijke verhoudingen weer te herstellen.”
Daarnaast konden bewoners ervoor kiezen om al dan niet hun woning intern te laten verbeteren, waarbij wel hun huurprijs omhoog zou gaan.
In 2010 ontving van Hontem de Architectuurprijs van de Gemeente Nijmegen vanwege “de wijze waarop van Hontem architecten deze uitdaging heeft opgepakt, getuigt van een behoedzame, zorgvuldige en ingetogen architectonische attitude die past bij dit type opgave“.
De muurschildering in de poort passage is gemaakt door Denny Baggen. Zij studeerde in 1987 af aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem.
Op haar website omschrijft ze haar werk als: “Het werk van Denny Baggen is een afspiegeling van haar positieve kijk op het leven.
Dieren zijn haar inspiratiebron. Ze bouwt patronen op uit lijnen. Zo’n patroon lijkt abstract maar wie langer kijkt ontdekt een wereld van mens- en dierfiguren. Soms neemt ze zijpaadjes naar meer schetsmatig werk, met een lossere toets. De verf geeft haar de vrijheid te kiezenuit tal van mogelijkheden, terwijl ze trouw blijft aan haar vormentaal. Een kunstenaar met een eigen handschrift.”
Meer werk van hem is te zien op haar website.
Afrika- en Bouwmeesterbuurt: beschermd stadsbeeld: toelichting en beeldatlas, Van Meijel, adviseurs in cultuurhistorie
Prijswinnaar Paul van Hontem: prudent restaureren, De Stenen Bank, 2010 nummer 3
In 1951 kregen Evers en Sarlemijn van Woningvereniging “Nijmegen” opdracht om een bebouwingsplan voor een gedeelte van Heseveld te ontwerpen.…
De Maria ten Hemelopnemings kerk, ook wel Daniëlskerk genoemd, is ontworpen door de architect L.J. de Bruijn. Het is het…
Het bejaardencentrum Doddendaal is in 1957-1958 ontworpen door A. Evers en G.J.M. Sarlemijn. Het complex ging in oktober 1959 open.…
Dennenstraat 10 Heseveld
Het bombardement van februari 1944 had het Vincentius Kindertehuis aan de Jodengas verwoest. Dit was een observatie- en doorgangshuis. Na medisch en psychologisch onderzoek werd voor deze kinderen vervolgens een passende omgeving gezocht, waarbij geprobeerd werd kinderen zoveel mogelijk in pleeggezinnen onder te brengen.
De Rooms Katholieke Vereniging voor Kinderbescherming was in 1935 opgericht. Deze was opgericht omdat er behoefte was aan een zelfstandige organisatie voor voogdijkinderen, onder andere om subsidies en verantwoordelijkheden gescheiden te kunnen houden. Voorheen had de voogdij onderdeel uitgemaakt van de Vereeniging Liefdewerk.
Na de oorlog werd op 30 mei 1947 de villa Field View aangekocht, een gebouw van de bankier Pierson. Om als opvang voor kinderen te kunnen dienen, is eerst een verbouwing nodig. Vervolgens wordt Huize Pater Dehon in gebruik genomen. Het pand alleen is niet groot genoeg. Daarop koopt de congregatie een naastgelegen boerderij met haar grond aan. In 1950 wordt begonnen met de nieuwbouw. Hiervan is het ontwerp gemaakt door architect Emile Estourgie.
Op 14 november 1951 vindt de opening van de nieuwbouw plaats, voorafgegaan door een inzegening van het gebouw. De opening begint met een mis, waarna toespraken volgen. In het complex is tevens een kleine kapel aanwezig en er is een lagere school: de jongensschool Pater Dehon.
Er is plaats voor 50 jongens, die tussen de 7 en 15 jaar oud zijn. Daarbij is het de bedoeling, dat zij maximaal 3 maanden geobserveerd worden. Daarna volgt advies over het vervolg van de opvoeding. De kinderen komen uit het hele land, omdat er een tekort is aan observatiehuizen.
De jongensschool wordt in 1956 een BLO-school.
Voor de BLO-school wordt in 1960 een nieuwe school gebouwd, waarvoor een perceel van de buren is aangekocht.
In 1962 werd besloten om de vereniging om te zetten in een stichting: de Nijmeegse Rooms Katholieke Stichting voor Kinderbescherming (Huis van de Nijmeegse Geschiedenis) en een steunstichting.
In de jaren 60 was er een terugloop in het aantal kinderen in de voogdij (Rooms Katholieke Vereniging voor Kinderbescherming) als in de gezinsvoogdij (Stichting Katholieke Gezinsvoogdij en Patronage) terug.
Vanuit efficiency werd het verstandig geacht beide organisaties samen te voegen. Dit werd vergemakkelijkt, omdat Pater Theodorus al vanaf 1951 in beide besturen zat. In 1971 vond de integratie van beide besturen plaats. Vervolgens gingen de organisaties in 1971 een samenwerkingsverband aan met de voogdij afdeling van het protestantse Van ’t Lindenhoutstichting.
In 1974 vindt de fusie tussen voogdij en gezinsvoogdij plaats en de nieuwe organisatie is de Stichting voor Jeugd en Gezin. Zij kocht Huize Pater Dehon op 18 november 1975. Daarbij kwam er een dagcentrum en de school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen (zmok-school).
Begin jaren tachtig komen aan de rand van het terrein woonhuizen.
Rond 2005 vindt de verbouwing van de villa en het aangebouwde gedeelte van de jaren 50 plaats om het pand geschikt te maken voor kamerbewoning. De ZMOK-school, welke vanaf 1991 onder de Rosa-stichting valt, verhuist naar Lindenholt. Op deze plek komen nieuwbouwwoningen.
Bij de opening besteedt De Gelderlander 14/11/1951 besteedt uitvoerig aandacht aan de opening: “het nieuwe doorgangshuis met observatie voor voogdij- en regeringsjongens Huize “Pater Dehon”, dat omgeven door een fraaie tuin aan de Dennenstraat no. 10 is gelegen”.
Aan de officiële opening ging de inzegening door pater L. Leblanc, Provinciaal Overste van de Priesters van het H. Hart vooraf. Deze orde is tevens bestuurder van het huis.
Het huis heeft tot doel kinderen te observeren en ze vervolgens zo veel mogelijk door te plaatsen naar pleeggezinnen.
Het is in deze interessant de openingsrede van prof. dr. P. Calon te volgen, zoals weergegeven in De Gelderlander 14/11/1951. Daarin zijn duidelijk de opvoedingswaarden van de jaren 50 terug te vinden. Zoals Kinderrechten https://www.kinderrechten.nl/geschiedenis/ ze verwoordt: “De opvoeding van kinderen wordt in de jaren ’50 beheerst door de drie R’s van rust, reinheid en regelmaat. Vrouwen en moeders werken in het huishouden en zorgen voor de kinderen. Vaders en mannen verdienen de kost voor het gezin.”
Calon “constateerde aan het begin van zijn rede dat zich de laatste jaren hoe meer tekenen beginnen voor te doen, die het vermoeden wekken dat in een toenemend aantal gevallen het gezin in zijn eerste en overvreemde taak als opvoedingsmilieu van het opvoedingsmilieu van het opgroeiende kind te kort gaat schieten. Het is geen toeval- aldus spr. – dat in deze periode van toenemende ontreddering van het gezin de psychologie en met name de kinderpsychologie ons in staat stelt ons te bezinnen op de waarde van het gezin voor de opvoeding en ons een inzicht kan geven in de factoren, die de ontreddering in de hand werken.”
Er zijn veel factoren voor deze ontreddering, waarvan Calon er enkele noemt:
Deze ontwikkelingen in gezichtsontwrichting hebben effecten op de psychologie van het kind. Deze heeft om zich psychologisch goed te kunnen ontwikkelen, behoefte aan een liefdevolle zorgende instelling van de ouders, die zich in concrete en tastbare gegevens uit. Daarnaast of daarbij heeft het behoefte aan een eigen levensruimte, waarin het zich vrij en zorgeloos bewegen kan, welke het zelf, met behulp van de ouders, uitbreiden en bevestigen moet, om van daaruit veilig de wereld te veroveren.
Wanneer dat niet gebeurt, zal het kind gefrustreerd raken. Kinderen komen met iedereen in botsing en gaan alles om zich heen als vijandig beschouwen.
Het is duidelijk, aldus spr., dat zowel de kinderen die in hun emotionele ontwikkeling ernstig worden bedreigd of reeds gehandicapt zijn, recht hebben op hulp. Waar de natuurlijke ouders niet kunnen geven wat tot de noodzakelijke voorwaarden voor de emotionele ontwikkeling ban het kind behoort, daar zal een pleeggezin deze taak moeten kunnen overnemen. De niet zelden gehoorde bewering dat natuurlijke ouders, al zijn deze nog zo deficiënt, steeds beter zijn dan pleegouders, wordt volstrekt gelogenstraft door de uitkomsten van de nieuwste kinderpsychologie.
Het is gebleken dat een kind emotioneel verkommert wanneer er een ongunstige verhouding is van moeder tot kind en dat het kind zich herstelt wanneer het in een liefderijk pleeggezin wordt opgenomen. Want wat het kind nodig heeft is liefde en zorg voor zijn zich ontwikkelende persoonlijkheid, ontmoeting met medemens, wiens genegenheid het ervaren kan door de concrete daden heen.”
https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Stichting_voor_Jeugd_en_Gezin
Graafseweg 419 Heseveld
De aanleg van de begraafplaats in 1881 was een vervanging voor die van de op dat moment omliggende dorpen Hatert, Hees en Neerbosch. Net als andere begraafplaatsen in Nijmegen is de begraafplaats aan de Graafseweg inmiddels omringd door stedelijke bebouwing. De moderne drukte van de Graafseweg is weinig in overeenstemming met de rust en vree die je bij de ligging van een kerkhof verwacht. Ingeklemd tussen de Hatertseveldweg/spoorlijn en de Graafseweg is het bovendien voor veel mensen een onbekend kerkhof.
In 1920-1921 vond er een belangrijke verandering aan de begraafplaats plaats: bij de uitbreiding van de begraafplaats ontwierp gemeente-architect Weve de aula in expressionistische stijl (wikipedia) en het hekwerk, dat nog steeds te zien is.
Op de Rijksmonumentenlijst staat hiervan een uitgebreide beschrijving.
De aula en het hekwerk zijn een Rijksmonument, met als waardering:
“- Van architectuurhistorische waarde als typologisch goed en gaaf bewaard gebleven voorbeeld in in- en exterieur van een begraafplaatsaula in expressionistische bouwtrant met rijk siermetselwerk. Het object heeft enige architectuurhistorische zeldzaamheidswaarde vanwege de combinatie van genoemd bouwtype en -stijl. Het gebouw met flankerende hekken is van belang voor het oeuvre van de toenmalige Nijmeegse stadsarchitect J.J. Weve.
– Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van een historisch gegroeid stedelijk gebied, waarin het object een beeldbepalende rol speelt vanwege de situering direct aan een belangrijke invalsweg van Nijmegen. Het gebouw markeert de achterliggende begraafplaats.
– Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling, in casu een gebouw bij een algemene begraafplaats waarin de nabestaanden bijeenkomen voor het ter aarde bestellen van een dode.”
Links naast de ingang ligt het monument voor de slachtoffers van het bombardement van februari 1944. Dit was de belangrijkste locatie waar slachtoffers van het bombardement in eerste instantie in een massagraf werden begraven: ongeveer 500 van de 800 slachtoffers. Op 26 februari vond de massabegrafenis plaats: vanuit de rouwbijeenkomst in de Vereeniging ging een lange stoet op weg naar de begraafplaats. Tienduizenden Nijmegenaren liepen mee.
Voor het graven van het graf waren mensen verplicht ter werk gesteld. Na de begrafenis bleef het graf nog twee weken open -de vrieskou maakte dit mogelijk- zodat nabestaanden in de kisten konden kijken, op zoek naar hun dierbaren.
Ook slachtoffers uit de tijd dat Nijmegen frontstad was, zijn hier begraven. Later zijn veel mensen in overleg met de nabestaanden herbegraven.
Op 19 februari 2005 vond de onthulling van het monument plaats, ontworpen door Remy Kruytzer. In het midden van het heuveltje staat een gescheurde gedenksteen. H.H. ter Balkt schreef het gedicht “Na de luchtaanval” dat daarop te lezen is: “Het verdriet stortte neer op de stad,/hartuithakkend verdriet om het hart/en de ziel en de tijd van de stad; vuur/sprak in tongen over de zeven honderden/en tegen de verslagenen na de bijlslag:/”Nu is jullie tijd niet meer bij jullie”./Leeg vlogen de Drakenwagens verder/van onze vrienden; rouwend grijs en geel/na de luchtaanval, viel het licht neer,/ voorgoed uitgedoofd leek ‘t, verstomden.” Daarvoor staat er een kleinere steen met het opschrift: “ter nagedachtenis aan alle slachtoffers van het bombardement en ander oorlogsgeweld”.
Bij zijn onderzoek kwam Bart Janssen er achter dat er op de begraafplaats 2 massagraven zijn: de 2e werd waarschijnlijk aangelegd omdat het eerste inmiddels vol was. Waarschijnlijk betreft het vooral Nijmegenaren die in de tijd dat Nijmegen frontstad was om het leven zijn gekomen. Wie hier precies in liggen is niet bekend.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Begraafplaats_Graafseweg
Erkenning voor oorlogsslachtoffers, Maaike van Helmond in de Brug, 4-5-2019
https://www.trouw.nl/home/monument-voor-slachtoffers-van-vergissing~bfc7ab69/
Weve was een architect en ingenieur. Hij was stadsarchitect en directeur Gemeentewerken van Nijmegen. Hij ontwierp onder andere 17 scholen,…
Het Augustijnenbos is vernoemd naar de orde der Augustijnen. Zij kochten in 1923 het terrein tussen de Geldersche roomboterfabriek en…
Het Goffertpark is het grote stadspark van Nijmegen. Nijmegenaren gebruiken het park om te wandelen, zonnen, sporten en de hond…
1931 Hatertseveldweg 284 en 286 Heseveld
“Vereenigde Chemische Fabrieken.
Op Hatertschen veldweg no. 284 heeft zich een nijverheid ontwikkeld, welke aan zestig personen werk verschaft en in staat blijkt tegen de buitenlandsche nijverheid te kunnen concurreeren met artikelen, welke in kwaliteit en prijs voldoen aan de eischen van het publiek. Hier werd voornamelijk aandacht gevraagd voor verschillende poets- en glansartikelen.
Het Nederlandsch fabricaat propageeren in dezen tijd van internatioale crisis en nijverheidsnaijver, om zoo de werken in eigen land aan loonenden arbeid te kunnen houden, is de plicht van iederen waren vaderlander. Die plicht wordt een aangename taak wanneer men overtuigd is van de volle waarde van het product.
De Vereenigde Chemische Fabrieken- eigenaar de heer F. Troost- heeft een ruime fabriek doen bouwen, welke gisteren officieel geopend werd. Vele genoodigden waren daarbij tegenwoordig- ook de vele vertegenwoordigers uit alle deelen des lands.
De heer F. Troost sprak het inleidingswoord en deed uitkomen, hoe met aller medewerking dit bedrijf uitgegroeid is tot den beteekenenden omvang van heden.
Onze Nederlandsche industrie, welke moeite doet zich in eigen land boven de buitenlandsche te verheffen, ontmoet daarbij vele moeilijkheden. De vreemde nijverheid profiteert van de Nederlandsche wettig geregelde handelsusances.
Importeert Nederland naar den vreemde, dan moet op het artikel wel degelijk het land van herkomst voorkomen. In Nederland heeft de buitenlandsche fabrikant zijn verkoopkantoor en laat de importeur desnoods op zijn artikelen den naam zetten der Nederlandsche importcentrale, welke zijn artikelen voert.
Onze industrie- vooral ook die van chemische producten, verschillende poetsartikelen- ondervindt zooveel tegenwerking.
Toch handhaafde zij zich door kwaliteit en goede propagandapolitiek tegenover de buitenlandsche.
Het bewijs ligt in deze fabriek.
De hoofdvertegenwoordiger, de heer Jansen Muis, sprak namens de vertegenwoordigers en wenschte de directie geluk met de uitbreiding der fabrieken.
Sinds jaren had kachelglans, een buitenlandsch fabricaat, het monopolie. Vele fabrikanten wilden dien alleenverkoop breken, maar strandden telkens.
De heer F. Troost probeerde het toen met zijn artikel Ovaline. Daartoe behoorde een groote dosis optimisme en vakkennis.
Hij moest een aanval doen op den sleur der Nederlandsche huisvrouwen, die altijd buitenlandsche artikelen hadden gebruikt en nu moesten leeren poetsen en inwrijven, niet naar den ouden trant, dik inwrijven en hard poetsen, maar dun inwrijven en licht uitpoetsen.
Daarbij moest de fabrikant rekening houden met de moderne keukeninrichting.
Hij deed dat allemaal en slaagde, dank zij ook doeltreffende reclame.
Thans wordt Ovaline overal gebruikte en bloeit een tak van Nederlandsche nijverheid.
Het tweede fabricaat koper- en zilverpoets Si-So gaat eveneens uitstekend.
Gezond optimisme, goede samenwerking en vakkennis brachten hier een bedrijf in bloei, dat velen aan ’t werk houdt in een specifiek Nederlandsche nijverheid.
De heer Opdam bood als oudste in jaren van de vertegenwoordigers namens allen den heer F. Troost een fraaie ets aan voor diens kantoor en wees dankbaar op de goede onderlinge verhoudingen.
De heer F. Troost aanvaardde dit blijk van waardering in dank.
De Verenigde Chemische Fabrieken werden voor 25 jaar gevestigd in de Ruyterstraat, vervolgens overgebracht naar Hatertschen veldweg 126 en zijn nu ruimer geïnstalleerd in de nieuwe gebouwen Hatertsche veldweg 284.
De nieuwe fabriek is zoo goed als geheel in beton opgetrokken en doelmatig voor het bedrijf ingericht, Beneden met uitzicht op den Hatertschen veldweg zijn de expeditielokalen, de kantoorkamer, het reclamebureau en het privé-kantoor. Boven zijn ruime voorraadmagazijnen. Achter de kantoren liggen de gietlokalen en pakzalen- alles van beton en met betonnen tafels- eenvoudig, maar practisch voor het bedrijf.
Over een open binnenplaats komt men in de geheel vrij staande en brandvrije kokerij, waar de grondstoffen voor de verschillende poetsmiddelen worden gekookt.
Met het oog op het mogelijk brandgevaar is dit gebouw hecht gezet met voldoende uitgangen voor het personeel.
Achter de kokerij liggen, weder door een open pleintje gescheiden, eenige open magazijnruimte en een garage voor drie bestelauto’s.
De bouw is uitmuntend uitgevoerd door den aannemer R.J. Jansen, Hatertsche weg; de electrische licht- en krachtinstallatie werd uitgevoerd door het electrotechnisch bureau J. Lamers te Hees, het schilderwerk der kantoor door de firma Jansen, Guyotstraat.
Naast de fabriek is nu nog in aanbouw een buitenhuisje voor den concierge.
De Chemische Fabrieken van F. Troost produceren: Ovaline-kachelglans, Si-So koperpoets in tuben, Ijsbeer-schoencream, Joretta- boen- en zeilwas en Wera-schuurpoeder. En in al deze artikelen weet het Nederlandsch fabrikaat het vermaarde en veel verspreide Engelsche te overtreffen.”
(De Gelderlander 10/12/1931)
In ieder geval is de fabriek in 1950 nog in gebruik: dan worden jongens beneden de 18 jaar gevraagd voor de Ovaline fabrieken (De Gelderlander 4/9/1950). En in 1953 een Juffrouw voor kantoor (De Gelderlander 21/7/1953).
Uit De Gelderlander 30/7/1945 blijkt dat de Kousenfabriek N.V. ADVA zich tevens op dit adres bevindt. In De Gelderlander 19/5/1947 blijkt echter dat “de bovenverdieping” is uitgebrand. Het is mij (RE) nog niet bekend of dit (een deel van) het kantoorgebouw betrof, dat hierna weer is opgebouwd, of een van de andere gebouwen. In april 2010 lijkt aan de voorkant de situatie nog vrijwel ongewijzigd.
Wanneer de fabriek is gestopt, is mij (RE) nog niet bekend. In 2010 zit in ieder geval Jewel Heart op dat moment al in het pand, getuige de gele borden en het bord voor het pand. Zij zitten op dit moment nog steeds in het pand.
Rond 2012 heeft een verbouwing plaatsgevonden van een voormalig bedrijfspand tot een boeddhistisch centrum en 4 appartementen en ondersteunende voorzieningen. Tijdens de verbouwing is een extra verdieping op het gebouw gekomen en zijn de muren van het gebouw geschilderd.
Meer over deze fabriek op Noviomagus
OVER Johannes Hendrikus of Jos. van Eldik (Zetten-Andelst, 24-2-1895 – Nijmegen , 0-7-1973) Jos. van Eldik is architect. De meeste…
In 1935 ontwerpt architect van Eldik de verbouwing van een landhuis tot het café-restaurant-pension Welgelegen. Dit landhuis is rond 1865…
Het Augustijnenbos is vernoemd naar de orde der Augustijnen. Zij kochten in 1923 het terrein tussen de Geldersche roomboterfabriek en…
1935 Hoek Dennenstraat-Graafscheweg Neerbosch/Heseveld Gesloopt
In 1935 ontwerpt architect van Eldik de verbouwing van een landhuis tot het café-restaurant-pension Welgelegen. Dit landhuis is rond 1865 gebouwd.
Aanvankelijk droeg het de naam Karelshof en later Villa Löding. Nadat het gebouw enkele jaren leeg heeft gestaan, laat de familie L. Gerhardt het pand verbouwen tot café-restaurant-pension. 3 kamers werden als café ingericht. Voor de beukenhaag kwam een afrastering in de plaats.
Het krantenartikel hieronder noemt de grote weg van Nijmegen naar Den Bosch, de Graafseweg: deze zal door het toenemend gebruik van de auto steeds belangrijker zijn geworden. In 1935/1936 vestigt zich aan de overkant Autopalace. Daarnaast noemt het artikel dat Welgelegen vooral gunstig is voor “het groote huizen-complexen tusschen St. Anna en Graafscheweg”: daarbij zal het artikel vooral doelen op de wijk de Hazenkamp, waarvan een deel in de jaren 30 is gebouwd.
““Welgelegen” aan Graafscheweg
Nieuwe café-restaurant-pension met speel- en theetuin
De gemeente Nijmegen heeft nog geen teveel aan speel- en theetuinen annex café-restaurants in naaste omgeving.
Tenminste niet naar de zijde van den Graafscheweg.
De heer L.J. Gerhardt heeft dan ook goed gezien naar den kant van het Maas-Waalkanaal een nieuw ingericht café-restaurant-pension annex speeltuin en theetuin te openen.
Het vroegere buiten “Welgelegen” op den hoek Dennenstraat-Graafscheweg, is naar ontwerp van architect Van Eldik, binnen en buiten verbouwd tot een aantrekkelijk buiten-restaurant, dat het goed doet in den lommerijken tuin aan een grooten verkeersweg als die van Nijmegen naar Den Bosch.
Het nieuwe buiten-restaurant heeft een frontbreedte van 120 Meter langs den weg en biedt de groote aantrekkelijkheid van een rustig zitje in een mooi stukje natuur.
De speeltuin voor de jeugd is gescheiden van den theetuin, maar toch niet zoo dat de ouders geen toezicht meer hebben op de kinderen, die zich vroolijk kunnen vermaken met meerdere nieuwste Lunapark-attracties, als glijbaan, zweefmolen, enz.
De firma Campagne te Beek richtte dit attractioneele Luna-park in.
De theetuin biedt aangename zitjes.
Is zoo voor den buitendienst van “Welgelegen” goed gezorgd, ook binnen is door doelmatige verbouwing voor gezelligheid gezorgd.
De gelagkamer is moderne ingericht, met gerieflijk buffet en aangename rustgelegenheid.
Een nieuw Schepper-billiard werd geplaatst.
De firma Heijmans uit de Dennenstraat zorgde voor een frissche beschildering en de firma W. Riede voor een goede electrische verlichting.
Het interieur werd met kleurig glas-in-lood verlevendigd.
De aannemer, de heer Smit van den Muntweg, verzorgde de verbouwing op practische wijze.
De heer L.J. Gerhardt toonde zijn tijd te begripen door de prijzen niet te hoog te zetten en maar veeleer betaalbaar uit iedere beurs.
“Welgelegen” vooral gunstig gelegen voor de bewoners van de groote huizen-complexen tusschen St. Anna en Graafscheweg. Ouders met kinderen kunnen van daar een aangenaam uitstapje maken naar “Welgelegen”. (28/5/1935)
In 1952 werd gestopt met de speeltuin, waarbij Chevron de grond kocht. Op 1 april 1954 vertrok de familie Gerhardt. Hierna werd het pand voor 10 jaar verhuurd aan de familie Heijsen. Daarop kocht Chevron het pand, met het doel om het pand te verbouwen tot motel. In 1976 werd echter het pand gesloopt.
De naam “Welgelegen” is wel behouden in de naam van het studentencomplex dat tussen de Graafsweg in ligt.
Op Noviomagus staat een grote pagina vol herinneringen en foto’s
OVER Johannes Hendrikus of Jos. van Eldik (Zetten-Andelst, 24-2-1895 – Nijmegen , 0-7-1973) Jos. van Eldik is architect. De meeste…
In 1935 kregen de architecten Meerman en van der Pijll van Texaco de opdracht om een tankstation te ontwerpen. Het…
In 1903 laten de eigenaressen Delgijer en van Swelm hun café-restaurant “Buitenlust” herbouwen tot Hotel-pension met café “Buitenlust”. Architect Hoffmann…
1990 Daniëlsplein
De Stier van Hees op het Daniëlsplein is een beeld van Wim Korvinus. Het beeld wil een tegenwicht bieden aan de naar Zuid-Afrikanen vernoemde straatnamen.
Hoewel het beeld aanvankelijk geen naam heeft, wordt het al gauw -ook in het artikel over de onthulling in 1990- de “Stier” genoemd. Andere namen zijn “Stier van Hees”, de “Stemvork”, “de Noorman”’ of “Het Gewei van Heseveld”.
Het beeld is 12 meter hoog. Het onderste gedeelte bestaat uit donkergrijze verblendsteen, waarop een vlak van witte verblendsteen staat. In het beeld zijn 6 openingen, sprongsgewijs aangebracht. Het bovenste gedeelte, de “hoorn”, is gemaakt van roesvrij staal welke is wit geschilderd. Daarbij is de ene punt lager da de andere, dit, om de schuine stand te versterken. Tussen het staal en het steen zit een betonnen kraag.
Het kunstwerk kwam in nauw overleg met een groep bewoners uit Heseveld tot stand. Korvinus in (waarschijnlijk) de Gelderlander in een artikel over de onthulling: “Het is goed dat kunstwerken niet zomaar ergens worden neergezet. Het kost veel geld en daarom moet er met betrokkenen over gepraat en gediscussieerd worden of het dat wel waard is”. De kunstenaar was tevreden met het uiteindelijke resultaat: waar je voorheen over het Daniëlsplein heen keek, is het met het kunstwerk beter zichtbaar. Op zijn site is Korvinus trots dat de (inmiddels toenmalige) site van het bewonersoverleg heseveld.org het beeld als logo gebruikt.
Om tegenwicht aan de straatnamen die verwijzen naar Zuid-Afrika, wilde Korvinus een Zuid-Afrikaans element toevoegen. Hij kwam daarbij uit op de Zuid-Afrikaanse dichter Vernon February die in Amsterdam woonde. Van hem staat in een “raampje” op ooghoogte een tekstregel in Xhosa: “Isiziba si viwa ngodondolo” (Wat vrij vertaald “Met geduld kan je uiteindelijk iets doorgronden” betekent).
Daarbij is de vorm is afgeleid van Afrikaanse lettertekens (KOS).
Vernon Alexander February (Somerset-Wes, Zuid-Afrika, 15 juni 1938 – Amsterdam 24 november 2002) was in 1963 als balling naar Nederland gekomen. Hij was zowel dichter als wetenschapper.
In 1968 studeerde hij af aan de Rijksuniversiteit Leiden. Hij was 30 jaar wetenschappelijk medewerker bij het Afrika-Studiecentrum in Leiden. Hij streed in samenwerking met Nederlandse organisaties tegen apartheid en de gevolgen daarvan. Daarbij was hij een veelgevraagd spreker, waar hij gedichten voorlas en verhalen vertelde.
Hij was een van de eerste ballingen die terug ging naar Zuid-Afrika, waarbij hij werd aangesteld als buitengewoon hoogleraar. Sinds 1996 had hij last van gezondheidsproblemen. Hij overleed in 2002 in Amsterdam, hij was in Nederland voor een grootse afscheidsconferentie.
Het beeld is bedoeld als tegenwicht voor de straatnamen die vernoemd zijn naar Zuid-Afrikanen als Paul Kruger, Louis Botha en Petrus Jacobus Joubert. In de tijd dat de straatnamen naar hen werden vernoemd, werd er nog anders tegen Zuid-Afrika aangekeken: op dat moment werden deze mensen als helden uit de Boerenoorlogen gezien, waarbij zij als bevelhebber tegen de Britten hadden gevochten.
Daarnaast waren het politici: Kruger was tussen de twee Boerenoorlogen president van Transvaal. Na de Tweede Boerenoorlog vestigde hij zich aanvankelijk in Nederland, waar hij door Wilhelmina werd ontvangen. Joubert was als politicus de rivaal van Kruger, waarvan hij steeds de verkiezingen verloor en vice-president werd. Tijdens de Tweede Boerenoorlog overleed hij aan een buikvliesontsteking, waarbij Botha hem als opperbevelhebber opvolgde. Na de Tweede Boerenoorlog werd Botha minister-president van Transvaal en bij de Unie van Zuid-Afrika in 1910 de eerste premier.
Nederland voelde een grote verbondenheid met Zuid-Afrika en met deze Boeren, aangezien velen afstamden van Nederlandse voorouders.
Daarvoor was er strijd was geleverd met de zwarte bevolking, die vermoord of van hun land was verjaagd. Hoewel niet verder onderzocht, heeft in ieder Paul Kruger gevochten met de zwarte bevolking.
Al in 1904 is er sprake geweest om een straat bij de Wedren naar de held Paul Kruger te vernoemen.
In 1952 zijn de straten naar Zuid-Afrika vernoemd. Ook voordat “apartheid” een officiële term werd, heeft het gedurende haar bestaan een rol heeft gespeeld. Zoals daar de wetten zijn om landbezit en stemrecht voor niet-blanken in Transvaal te beperken in 1855 en 1866. In 1902 werden niet-blanken naar de townships naar Cape Town gedeporteerd. Vanaf 1910 tot 1948 werd verschillende discriminerende en racistische wetgeving ingevoerd, welke uiteindelijk haar beslag kreeg in eerst de Klein Apartheid (vanaf 1948) en vervolgens in de Grote Apartheid wetgeving uit 1959.
Wanneer het idee ontstaat om het beeld te ontwerpen, is mij nog niet bekend. Mogelijk bij de grootschalige herinrichting van het Daniëlsplein eind jaren 80.
In februari 1990 werd Nelson Mandela vrij plotseling vrijgelaten en het einde van Apartheid aangekondigd. Het is mij niet bekend of de vrijlating al bekend was op het moment dat het beeld ontstond, of dat het idee voor het beeld is ontstaan toen apartheid eind jaren 80 nog volop speelde en of dit uberhaupt een rol heeft gespeeld.
Korvinus is op 21-3-1948 geboren te Beetsterzwaag. Hij bracht zijn jeugd van 1949-1957 door te Medang (Indonesië).
Hij volgde van 1966-1971 de opleiding richting monumentaal aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem. Hij maakte onderdeel uit van de Arnhemse School. . Deze groep maakte zich sterk voor de toepassing van kunst als ‘omgevingsvormgeving’ (KOS).
Hij was naast kunstenaar docent, onder andere aan de Academie van Bouwkunst te Arnhem vanaf 1975 tot 2013 en aan de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ van 1984 tot en met augustus 2003. Daarnaast zat en zit hij in een aantal commissies, waaronder de Commissie voor Beeldende Kunst in Nijmegen en lid Architectuur Kwaliteits Groep Waalsprong te Nijmegen van 1997-2003.
In 1951 kregen Evers en Sarlemijn van Woningvereniging “Nijmegen” opdracht om een bebouwingsplan voor een gedeelte van Heseveld te ontwerpen.…
In de jaren 50 ontwierpen de architecten Evers en Sarlemijn het Pieter Postplein in Heseveld. Deze is gebouwd in de…
In het Augustijnenbosje staat het beeld “Ruth, die de vruchten van het veld haalt”. Een gebukte vrouw, die schijnbaar bezig…
http://www.wimkorvinus.nl/PDF/DanielsPlein-WimKorvinus.PDF : zijn beeld op zijn eigen site; tevens zijn op zijn site andere werken te zien
http://www.wimkorvinus.nl/PDF/CVWimKorvinus2013.pdf : zijn CV op zijn eigen site
Juli 1990, Huis van de Nijmeegse Geschiedenis (niet meer werkende link, april 2024)
https://kos.nijmegen.nl/overzicht-kunstwerken/, Kunst op Straat
Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2002-2003
Wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Louis_Botha
https://nl.wikipedia.org/wiki/Apartheid_in_Zuid-Afrika
https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Kruger
https://nl.wikipedia.org/wiki/Petrus_Jacobus_Joubert
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nelson_Mandela
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vernie_February
Straatnamenregister Rob Essers:
1964 Augustijnenbosje Heseveld
In het Augustijnenbosje staat het beeld “Ruth, die de vruchten van het veld haalt”. Een gebukte vrouw, die schijnbaar bezig is de aren op te rapen. Het is de Bijbelse Ruth, die opkijkt. Het beeld is gemaakt door Theo Mulder in 1964. Wie was Ruth en wie was Theo Mulder?
Ruth is een verhaal uit de bijbel. Kort samengevat: Elimelech, zijn vrouw Naomi en hun zoons Machlon en Kiljon zijn naar Moab gevlucht om voor de hongersnood in Juda. Eliimelich sterft op een gegeven ogenblik, zijn zoons trouwen met de Maobitische vrouwen Orpah en Ruth, om vervolgens ook te sterven. Daarop besluit Naomi om terug te gaan naar haar thuisstad Bethlehem. Naomi weet Orpha over te halen om in Moab te blijven, maar Ruth volgt haar. Zij komen rond oogsttijd aan in Bethlehem.
Daar gaat Ruth voor haar schoonmoeder op zoek naar aren op het land. Volgens de Thora (in het boek Leviticus) mochten maaiers niet tot de rand maaien. En ook datgene wat na het maaien op het land bleef liggen, mochten zij niet oprapen. Dat was bestemd voor de armen en vreemdelingen. Toevallig komt Ruth ook op het land van Boaz, die onder de indruk is hoe goed Ruth voor haar schoonmoeder zorgt. Hij besluit haar extra goed te behandelen. Wanneer Ruth is teruggekeerd bij Naomi, blijkt deze Boaz familie van Elimelich te zijn. Mogelijk zou Boaz kunnen optreden als losser: wanneer iemand gedwongen is zijn land te verkopen, kan een naaste bloedverwant het land terugkopen (de “losser”). In een jubeljaar -dat eens in de 50 jaar plaatsvindt en waarbij onder andere alle schulden worden kwijtgescholden- komt het land weer in eigendom van de oorspronkelijke eigenaar.
Om hem over te halen gaat Ruth op de dorsvloer op een deken aan de voeten van Boaz liggen. Boaz is onder de indruk van de trouw die zij heeft voor haar schoonmoeder heeft. Hij zegt toe met haar te trouwen. Uiteindelijk zal hij Ruth trouwen in een zogenaamd leviraatshuwelijk: een huwelijk waar de zwager van een overleden echtgenoot trouwt met de weduwe, ook al is Boaz in dit geval geen directe zwager. Het eerste kind zal gelden als het kind van de overleden man. Deze zoon, Obed, is de grootvader van David.
In de loop der tijd zijn verschillende betekenissen aan het boek Ruth gegeven. Een mooi artikel over de interpretatie van de betekenis is te vinden op de website van de Nedelands Bijbel Genootschap https://www.debijbel.nl/berichten/de-oorsprong-van-het-boek-ruth. Zij vat de betekenis zelf als volgt samen: “Op het eerste gezicht is Ruth een romantisch verhaal over een familie in het oude Israël, maar veel uitleggers zien er méér in. In dit artikel passeert een aantal visies de revue, vanaf de vroege kerk tot de moderne exegese. Hedendaags onderzoek laat zien dat het boek Ruth verband houdt met Israëls situatie na de ballingschap. Dit ‘kleine verhaal’ verwijst naar het ‘grote verhaal’, over Sion als berooide weduwe (Naomi), de hoop op Gods reddende ingrijpen (Boaz) en een nieuwe toekomst voor het volk (Ruth). Zo gelezen is het boek Ruth bovenal een boek van hoop en verwachting.”
Als je op afbeeldingen van Ruth zoekt, zie je vrijwel altijd een afbeelding van Ruth die de aren opraapt, al dan niet met Boaz. Zo ook het beeld van Theo Mulder. Hier bukt Ruth, schijnbaar bezig om de aren op te rapen. Daarbij kijkt ze op. Het lichaam van Ruth is zonder veel details weergegeven, het gaat hierbij vooral om de kromme vorm van het lichaam. Alleen haar gezicht is wat gedetailleerder, zodat je waarschijnlijk als vanzelf ook naar het gezicht getrokken wordt.
Het beeld stond oorspronkelijk voor de vroegere IVO-Mavo aan de Archipelstraat. Tegenwoordig staat het beeld staat in een grasveldje, op een verhoging. Daarbij lijkt-afgaande op de foto’s van wikipedia- het beeld verplaatst te zijn: voorheen leek het beeld in het bosje te hebben gestaan.
De beeldhouwer Theodoor Josephus Mulder is op 20 mei 1928 geboren te Haarlem. Hij overleed in Laren op 8 maart 2017.
Hij volgde zijn opleiding aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hij was leerling van Mari Andriessen (bekend van de “Dokwerker”) en Piet Esser. Met Andriessen deelde hij een atelier en samen waren ze een van de oprichters van Academie 63 (Ateliers 63), een opleiding waarbij de nadruk lag op het geven van begeleiding in plaats van het aanleren van techniek.
Hij omschrijft zijn werken als “lyrisch expressionistisch’.
Zijn beelden gaan vaak over alledaagse dingen, dijkwerkers, boeren, dieren (vechtende hanen, opvliegende ganzen), religieuze voorstellingen en vrouwenfiguren. in Haarlem staan 12 beelden van zijn hand.
In de necrologie in het NRC:
“Mulder zei altijd veel te hebben opgestoken van zijn leermeesters op de Amsterdamse Rijksacademie, maar óók jaren te hebben gezucht onder de idee dat je ernstig en „met gefronste wenkbrauwen’ meesterwerken moet maken. Pas op latere leeftijd voelde hij zich vrij het werk als een „spel’ te zien. „Toen begreep ik dat ik om beelden te maken zoals ik het wilde, het gevoel moest hebben dat ik had toen ik als jongetje aan het spelen en knutselen was’, zegt hij in een boek over hem.“ En: “Gevraagd naar zijn thematiek noemde Mul graag de „onvervulbaarheid’ van de liefde, de „hunkering’ naar paradijselijke liefde en ook wel de merkwaardige levensdrift van mensen en dieren die uiteindelijk toch allemaal op weg zijn naar de dood.”
Het Augustijnenbos is vernoemd naar de orde der Augustijnen. Zij kochten in 1923 het terrein tussen de Geldersche roomboterfabriek en…
Florapark In dit Mariakapelletje hangen bewoners van de Wolfskuil een foto, bidprentjes of ander aandenken van hun overleden dierbaren op.…
Het Florapark is een erg afwisselend park: een dierenweide, uitkijkplek, bosje, volkstuinen, trimbaan. Het park is aangelegd op een uitloper van…
Theo Mulder, wikipedia
Ruth (boek), wikipedia
Lossen (Bijbel), wikipedia
Jubeljaar, wikipedia
De Ateliers, wikipedia
https://www.historischamstelland.nl/ontdekken/monumenten-ouder-amstel/kunst/vechtende-kalkoenen
https://vanberkelbeelden.pictures/beeldhouwers/theo-mulder/vechtende-kalkoenen/
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh44ar
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh50bc
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=fl04bl
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh12be
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh21dc
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh14aa
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh36ad
https://vanderkrogt.net/standbeelden/object.php?record=nh21gc
http://www.haarlemsbeeld.nl/kunstwerk/?id=58
Aratsite: Naar aanleiding van zijn overlijden verschijnt een mooi artikel in het NRC, zoals weergegeven op Aratsite
Wonen in Nijmegen 