Bij het wandelen door de Benedenstad loop ik graag door de Klokkenberg. Het is fantastisch om te zien hoe de bewoners hun oorspronkelijke stenige omgeving groen hebben gemaakt.
Op de Klokkenberg werd de eerste Christelijke Normaalschool (voorloper van de lerarenopleiding) met daarbij een lagere school.
De straat bestaat pas sinds de jaren 80, toen het complex van de Klokkenberg werd gesloopt en er woningen voor in de plaats kwamen.
1887 Klokkenberg Bij de opening 6 Mei schrijft het PGNC: “… De Christelijke normaalschool werd in 1846 in het vorige gebouw op den Klokkenberg geopend, terwijl met den bouw van de nieuwe school, naar de plannen van den heer J.W. Michielsen alhier, in 1886 werd begonnen door den aannemer, den heer Buskens. Voor den fraaien…
trappen Klokkenberg (juni 2024)Klokkenberg (juni 2024)stoel Klokkenberg (maart 2023)Kippengeklok op KlokkenbergKlokkenberg (september 2023)Ottengas vanaf de Klokkenberg (september 2023)Klokkenberg (juni 2024)Klokkenberg met zicht op Ottengas (juni 2024)Stoeltjes Klokkenberg (juni 2024)Muur Klokkenberg (juni 2024)
Waar vroeger parkeerplaatsen waren, is het tegenwoordig in de zomermaanden gezellig picknicken op de Korenmarkt. Al dan niet met een kleedje en picknick mand van Barrio Alto.
Daarbij is bij opgravingen de Sint Janskapel weer gevonden met daarbij 2 graven. Deze zijn opgenomen in het park, afgedekt met een glasplaat. Daarnaast zijn 2 13e eeuwse kelders gevonden aan de Smidstraat, deze zijn niet zichtbaar gemaakt.
Johannieterorde
De kapel maakte onderdeel uit van het complex waar ook de Commanderie bij hoorde. Deze was einde 12e eeuw gesticht door Graaf Alardus en vrouwe Uda als hospitaal voor kloosteringen en pelgrims. In 1214 verkregen de Johannieters het pand (de Johannieterorde heette oorspronkelijk de Orde van Sint Jan). De commanderie en kapel was tijdens de 80-jarige oorlog afwisselend in handen van Spaanse en Staatse troepen/katholieken en protestanten. In 1636 overleed de laatste commandeur. In 1650 besluit het stadsbestuur om de inmiddels vervallen St. Janskapel te slopen. Een deel daarvan is inmiddels ingestort. Deze had inmiddels ook al gediend als vleeshal.
Korenmarkt
Historie Korenmarkt inzichtelijk gemaakt (juni 2024)
Daarbij wordt de vrijgekomen plaats aangewezen als marktplaats: de korenmarkt die tot dan toe op de Lagemarkt werd gehouden, wordt in 1653 hiernaar toe verplaatst. Vanaf dat moment is het de Korenmarkt. Een uitgebreid verhaal is te lezen op Huis van de Nijmeegse Geschiedenis https://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/St._Janskapel.
Sloop
De Korenmarkt: het gedeelte tussen de Pepergas links, en de Vijfringengas rechts, met visvrouw Anneke Nas op de voorgrond, 1939 (J.G. Deur via F29204 RAN CCBYSA)
Rond 1880 kende de handel op de Korenmarkt een slechte tijd, onder andere vanwege de gebrekkige toegankelijkheid. In 13 maart 1882 ging de Korenbeurs op de Nieuwe Markt open.
De Korenmarkt kwam vrij ongeschonden de Tweede Wereldoorlog door. Vanaf 1950 tot 1980 vond echter “krotopruiming” plaats. Vanaf 1980 vond rondom deze locatie nieuwbouw plaats, waarbij de Korenmarkt een parkeerplaats werd.
Afsluitpaal
Afsluitpaal Korenmarkt, Peter van de Locht (juni 2024)
Een herinnering aan de peiode dat het een parkeerplaats was, is de afsluitpaal van Peter van de Locht uit 1975.
Groen
Het park was een van de projecten voor Groene Allure Binnenstad, welke in 2007 is gestart. Dit project heeft als doel de kwaliteit van het groen in de binnenstad te verbeteren en ze aan te leggen waar mogelijk. Meer groen is goed voor een beter leefklimaat en draagt bij tot klimaataanpassing… S Roemburg leverde het ontwerp voor het park. Op 5-4-2012 vond de officiële opening van het park plaats.
Naast een grasveld heeft het op het hoogste gedeelte een siertuin met een fontein. Van daaruit loopt water door een goot, waar het de bron van een fontein is.
Daarbij is het gevonden graf zichtbaar gemaakt door een glazen afdekking.
Graf Korenmarkt met glazen plaat als afdekking (juni 2024)Informatiebord Korenmarkt (juni 2024)
De etagelinde (links) op het Gebroeders van Limburgplein, juli 2019 (Google Streetview)
In 2014 is op het Gebroeders van Limburgplein een zogenaamde etagelinde geplant: waarbij de boom zodanig is gesnoeid, dat er “etages” zijn ontstaan. Stad + Groen haalt de Gemeente Njimegen aan: “De bovenste etage symboliseerde de wereld van de goden. De middelste etage, de wereld van de wereldlijke en geestelijke overheden en de onderste etage stond voor de wereld van de gewone mensen. Daarom worden het ook wel geloofsbomen genoemd.”
De aanplant maakte onderdeel uit van het project “Groene Allure Binnenstad”. Deze werd gefinancierd vanuit de verkoop van 200 hectare Heumensoord aan Vitens.
Het Meertens Instituut gaat ervan uit dat de traditie van een etalage linde is ontstaan vanuit esthetische redenen.
De etagelinde op het Gebroeders van Limburgplein, juli 2017 (Google Streetview)
Park bij Wolfkuilseweg/Bredestraat/Oscar Carréstraat/Industrieweg
Laan met fruitbomen, park Bredestraat (april 2021)
Tussen het sportpark en Yuverta door laveert het Park West. Een parkje waar veel mensen wandelen of hun hond uitlaten; het park heeft een loslaat plek. Veel mensen maken met elkaar even een praatje.
Het park is erg afwisselend, van een aantal poelen, een rij oude perenbomen (waarbij ik meestal moet toekijken hoe vogels zich tegoed doen aan het fruit, terwijl ik er vanwege de bramen niet bij kan; de bramen zijn wel lekker) en een voedselbos in ontwikkeling.
Een mooie site met veel foto’s met beschrijving wat er te zien is, is https://www.zodenaandedijk.com/Nijmegen-ParkWest/index.html. Helaas is de blog maar enkele malen verschenen in 2018 en 2019. Het kaartje op hun site maakt duidelijk dat het feitelijk om 9 deelgebiedjes gaat.
Voedselbos
Voedselbos Park West (maart 2023)
Een van de onderdelen van Park West is een zogenaamd voedselbos. Deze in 2017 aangelegd op het terrein van de voormalige kassen van Novio. Daarbij zijn 4.000 planten gepoot. Het voedselbos was een initiatief van de Werkgroep Groen van Dorpsbelang Hees. Ook de voormalige kweker Arie Kooy was onderdeel van deze werkgroep.
De bedoeling van een voedselbos is dat het eetbare producten gaat leveren, zoals vruchten, kruiden en noten. Het verschil met de natuur is dat een voedselbos is aangelegd, waarbij door de keuze van de aangeplante planten het bos zichzelf in stand moet houden zonder mest of bestrijdingsmiddelen.
De Werkgroep had de wens van een voedselbos, vanwege de vele soorten planten die er kunnen groeien. Dat trekt op zijn buurt weer verschillende diersoorten aan. Daarnaast is het leuk om zelf fruit te kunnen plukken en heeft dat tevens een educatieve waarde doordat mensen nu kunnen zien hoe “eten” daadwerkelijk tot stand komt.
Ecoruïne
in juni 2023 opende burgemeester Bruls de zogenaamde ecoruïne bij de Wolfkuilseweg. Het plan hiervoor stamt uit 2018, toen Operatie Steenbreek van start ging. De ruïne is gebouwd van stenen en tegels die opgehaald zijn in het kader van “Stenen eruit, groen erin.” Een project waarbij stenen en tegels worden door groen, zodat regenwater makkelijker kan wegzakken. Het doel is om overbelasting van het riool en natte voeten te voorkomen. Daarnaast zorgt een stenige omgeving voor een hetere omgeving: stenen warmen op en houden warmte vast, terwijl groen juist voor verkoeling kan zorgen. Aan deze ruïne is 2 jaar gebouwd. Het ontwerp van de grondvorm was afkomstig van Geert Schiks en het project een samenwerking tussen werkgroep Groen Hees van de Vereniging Dorpsbelang Hees, Operatie Steenbreek, gemeente Nijmegen, Dar NV, kunstenaar Geert Schiks en de zorgboerderij Onder de Bomen.
Tiny Forest Wolfsbosje
De ruïne ligt bij het “tiny forest” Wolfsbosje. Op de site van Vereniging Dorpsbelang Hees: ““Een Tiny Forest® is een dichtbegroeid, inheems bos ter grootte van een tennisbaan. Dit bos is niet alleen een prettige plek voor vlinders, vogels, bijen en kleine zoogdieren, maar ook voor mensen. Kinderen leren in het buitenlokaal over de Nederlandse natuur en buurtbewoners ontmoeten elkaar op een prettige en gezonde plek.”“
Poelen Park West in de sneeuw (februari 2021)Poel Park West in de sneeuw (januari 2021)Park West laantje in de sneeuw (februari 2021)Populieren Park West (maart 2023)Populieren Park West (maart 2023)zaden Park West (maart 2023)Planten Park West (maart 2023)
Thornsche molen bij Persingen. De molen werd bij Market Garden verwoest en is in 2016 herbouwd. De Thornsche Molen is een zogenaamde wipkorenmolen in de Ooijpolder, tussen Persingen en Erlecom. Of voluit: wipkokerkorenmolen.
Oorspronkelijke molen
De oorspronkelijke molen was waarschijnlijk gebouwd in de 15e eeuw. De Kampioen uit 1942 noemt dat ze eens heeft toebehoord aan het Kapittel van Cranenburg. De eigenaars van de molen hebben nog jarenlang tienden aan het kapittel moeten betalen; de naam Kapitteldijk herinnert nog aan dit Kapittel.
Rond 1778: Wipkorenmolen
In de 18e eeuw werd bij de een restauratie de inscriptie I V D G – A D 1778 op de zetelbalk aangebracht. Dit betekent: Jan van der Grinten Anno Domino 1778. Hij was op dat moment de molenaar en molenbouwer. Hij stamde uit een bekend geslacht van molenbouwers. Waarschijnlijk is bij de restauratie van 1778 de molen verbouwd tot kokerkorenmolen. In 1942 noemt de Kampioen dat “Maar het is een wipkorenmolen, waarvan ons land er nog maar een kleine tien bezit”. “
De Kampioen legt goed uit wat het verschil met een “standaardmolen” is: “Het kenmerkende verschil met den standaardmolen is echter, dat bij dezen het geheele bedrijf ondergebracht is in den draaibaren bovenromp, die dan ook meestal van aanzienlijke afmetingen is . Het ondergedeelte doet daar uitsluitend dienst als ondersteuning van den molen en in sommige gevallen is er een bescheiden bergruimte van gemaakt. Bij den wipkorenmolen- ter plaats wil men van deze benaming niets weten; men spreekt er van “kokermeulen”- dient het draaibare bovengedeelte daarentegen enkel voor het bergen van as, bovenwiel, bonkelaar en andere onderdeelen. Het bedrijf vindt in het “molenhuus”, dus in het vaste ondergedeelte plaats, en dit maakt de benaming kokermolen zeer wel verklaarbaar.
1799 Beschadiging door dijkdoorbraak
De Thornse molen aan de Kapitteldijk in de Ooypolder bij hoog water, 1920 (F74133 RAN)
In de loop der eeuwen zijn de nodige dijkdoorbraken geweest, al dan niet met een “ijsgang”. Deze hebben ook invloed op de Thornsche Molen gehad. Door de dijkdoorbraak van 1799 raakte de molen ernstig beschadigd. Daarbij sloeg het water een kolk achter de molen. Bij het herstel van de dijk werd deze om de kolk heen gelegd, zodat er een bocht in de dijk ontstond. Na de Tweede Wereldoorlog is de kolk gedempt, onder andere met resten van de molen en van andere bebouwing. Daarbij is de dijk weer rechtgetrokken.
Jaren 30 verval en verkoop
Thornsche Molen met 2 wieken, 1937-1940 (GN11125 RAN)
In de jaren 30 was de molen in verval geraakt. De burgemeester van Ubbegen, Sassen, nam het het initiatief tot restauratie. Hij kreeg daarbij een financiële bijdrage van provinciale en landelijke organisaties.
In juni 1935 vindt de veiling van de Thornsche Molen en een aantal andere gebouwen plaats vanwege het faillisement van G. Vierboom, molenaar.
Eind juni wordt de molen verkocht aan H. Vierboom te Heijen voor 1.400 gulden. Tevens heeft hij het Erfpachtrecht (V) gekocht voor 1.400 gulden (PGNC 28/6/1935).
Er is nog niet onderzocht wat de relatie tussen G. en H. Vierboom is. Wel noemt de Kampioen in 1942 dat Gerrit Vierboom op dat moment -dus waarschijnlijk nog steeds- de molenaar is.
Het Geldersch Panorama van 27 november 1941 (overgenomen van de website Thornsche Molen) noemt: “drie geslachten van de familie Vierboom, de grootvader, de vader en thans de zoon Jan, de heer Vierboom jr., hebben achtereenvolgens het muldersbedrijf in de Thornsche molen uitgeoefend en de zoon vertelde ons, dat zijn hooggespannen verwachtingen na de restauratie nog overtroffen waren. Ook hij zal hier zijn jaren dus wel uitdienen.“
Oorlog en verwoesting
In mei 1940 vallen de Duitsers binnen, onder andere in de omgeving van de Thornsche Molen.
In de storm van november 1940 raakte de molen zwaar beschadigd, waarbij onder andere de wieken knakten. In november 1941 was deze weer hersteld. Daarbij waren de wieken gemoderniseerd volgens het zogenaamde systeem Van Bussel.
Maar niet voor lang. Tijdens de gevechten rond Market Garden in september 1944 waren de Amerikaanse parachutisten geland bij Groesbeek. Daarbij kwam de molen midden in het frontlinie te liggen. Op 25 september 1944 wordt de molen en het buurtschap door brandbommen verwoest.
Wandelen, fietsen, of met de electrische step, Thornsche Molen (juli 2023)
Na de oorlog dient burgemeester Sassen een plan voor de herbouw van de molen en het buurtschap in bij het Ministerie van Wederopbouw. Deze plannen halen het niet: de herbouwclaims worden gebruikt voor de bestaande dorpskernen.
In 2005 kreeg een groep mensen het idee om de molen te gaan herbouwen. Het duurt tot 17 juli 2015 voordat begonnen kan worden met de bouw. De aannemer was Coppes BV uit Bergharen. De molen is op dezelfde plek herbouwd en werd op 15 juli 2016 officieel geopend. Vanaf dat moment is de molen daadwerkelijk weer in gebruik als korenmolen. In de aanbouw is een restaurant en een informatie gedeelte.
Molendatabase: “Er zijn alleen beplantingen ten oosten van de molen; vanuit andere windrichtingen zijn de windvang en het zicht op de molen zeer goed, daarbij is de molen ook vrij hoog gelegen.”
In het restaurant bevindt zich een informatiegedeelte over de over de geschiedenis en de herbouw van de molen.
Omgeving
Ooievaars Thornsche Molen (maart 2024)
De molen staat op de grens tussen Nederland en Duitsland/het toenmalige Pruisen. De grens is het ontwateringskanaal, in Duitsland de Hauptwässerung. Daarbij bevindt de molen zich op een kruispunt van 3 polders: Circul van Ooij, de Erlecomse Polder en de Duffeltse Polder.
Vlakbij de molen staat tevens een ooievaarsnest.
Dertig Menschenkinder bij Thornsche Molen
Menschenkinder door Anne Thoss (juli 2023)
Wanneer je vanuit de Thornsche Molen de brug oversteekt, zie je al gauw een groep van 30 houten figuren: de Menschenkinder van Anne Thoss, een kunstenares uit Kleve. De beeldengroep was een initatief van de Stichting Thornsche Molen ter gelegenheid van “75 jaar Vrijheid”. Deze beelden zijn onderdeel van de 6 kilometer lange wandelroute.
Aanvankelijk was het dan ook de bedoeling om 75 figuren te maken, maar dit bleek niet behapbaar. Daarbij kwam het aantal op 30, wat nog genoeg “body” zou overhouden.
De beeldengroep herinnert aan de evacuatie tijdens de oorlog, maar tevens ook aan het ontvluchten van oorlog, waanzin en onmenselijkheid, in heden en verleden. Ze hebben geen gezichtsuitdrukking, noch is leeftijd of geslacht te herkennen. Een soort schaakstukken die heen weer geschoven kunnen worden, zonder dat de stukken zelf een keuze of doel hebben. Houtkunstenaar Jo Milano (een alias van Jörg Florenz) maakte de beelden uit boomstammen op basis van een keramiek voorbeeld.
Anne Thoss en grenzen
Ontheemding, uitzichtloosheid, onbereikbaarheid zijn belangrijke thema’s bij Anne Thoss. Zij is in de grensregio opgegroeid. Ze heeft een Oost-Duitse vader, die na de oorlog niet meer terug kon. Zij werkt veel met het Duitse verleden en de Tweede Oorlog.
Daarnaast is er een kunstmatig eiland te zien waarop met water, gras, zand, klei en baksteen de letters O, P, E en N zijn gevormd. Dit werk van Paul de Kort.
Herinneringsroute Thornsche Molen – Zyfflich
Bij de molen begint de Herinneringsroute, een wandelroute van 6 kilometer. De Menschenkinder is een onderdeel van deze route. En net als dit kunsproject is het een initiatief van de Thornsche Molen. Het thema is “Herinnering 75 jaar Vrijheid”. Langs deze route zijn informatieborden geplaatst wat er in deze omgeving heeft afgespeeld.
Op de site van Visit Nijmegen is de route te downloaden:
Het Goffertpark is het grote stadspark van Nijmegen. Het is in de jaren 30 aangelegd als een werkverschaffingsproject. Nijmegenaren gebruiken het park om te wandelen, zonnen, sporten en de hond uit te laten.
Daarnaast vinden er regelmatig evenementen plaats: een circus, concert en een bijzonder moment is elk jaar weer de Koningsmarkt op Koningsdag.
Deze pagina zal van tijd tot tijd worden aangevuld, onder de foto staan alvast een aantal verwijzingen naar mooie sites weergegeven.
Veel niet-buurtbewoners zullen nog steeds voorbij lopen aan een van de meest verscholen groene plekken van Nijmegen: het Javabosje. Het ligt tussen de Javastraaat, Fransestraat, St.-Annastraat en Archipelstraat in, met als enige ingang aan de Javastraat: het paadje tussen nummer 66 en 80. Hoewel niet erg groot, is het een schitterende plek om bij een wandeling door Galgenveld aan te doen.
Buurtbewoners gebruiken het des te meer: als plek om te spelen, als ontmoetingsplek of om te genieten van het groen.
Vooraf
Rechts in het midden het Javabosje: Luchtfoto van de intocht van de 56e Vierdaagse. Geheel boven het Keizer Karelplein en het Concertgebouw De Vereeniging; links onderaan: de spoorlijn Nijmegen Venlo. Links een gedeelte van de wijk Bottendaal met links in het midden de Automatic Screw Works (A.S.W.) Apparatenfabriek aan de Dr. Jan Berendsstraat 24. Rechts in het midden de Archipelstraat met daarboven het Javabosje tussen St. Annastraat en Javastraat. 21/7/1972 (Rijkspolitie Dienst Luchtvaart, auteursrechthouder KNBLO-NL via F41699 RAN CC0)
Het Javabosje bevindt zich op het terrein van de tuin van de gezusters Bolsius en een voormalige kwekerij. In de jaren 70 had de gemeente plannen om hier een parkeerplaats aan te leggen. Doordat de buurt in verzet kwam, werden de plannen terug gedraaid. Daarna gebeurde er weinig meer en raakte het gebied in verval: het werd gebruikt als stortplaats en alles groeide dicht. In 1995 riep de gemeente het gebied uit tot groengebied. De grond blijft eigendom van de gemeente, maar de bewoners onderhouden het zelf. Hiervoor komen omwonenden twee keer per jaar bij elkaar.
Grote diversiteit in het Javabosje
De ondiepe, ronde vijver in het Javasbosje (maart 2024)
In het voorjaar (nu maart 2024) zijn er veel krokussen en narcissen te zien. Een ondiepe, ronde vijver herinnert nog aan de tijd dat het gebied een kwekerij was.
In het park hebben bewoners houtwallen aangelegd (zie foto hieronder). Hierin kunnen insecten zich nestelen, waarop vervolgens vogels op afkomen.
Samen met de (grote) tuinen van de omliggende huizen en die van de Oude Groenewoudseweg vormt het Javabosje een groene long binnen de wijk Galgenveld. Deze groene long is vooral geschikt voor dieren die dagelijks grotere afstanden kunnen afleggen. Het bosje fungeert daarbij als rust- en overnachtingsplaats. Van daaruit kunnen de dieren zich door de wijk verspreiden. (Ecologische Waarden van de Javabuurt in Nijmegen, 1998)
In 2008 kreeg het de status van Ecologische Wijkpost oftewel Ecologisch Waardevolle plek.
Vogelwaarnemingslijst Javabosje (maart 2024
Bij het informatiebord hangt een lijst van in totaal 33 waargenomen vogelsoorten. Het artikel uit 2013 noemt ook dat er soms een uil of buizerd te zien is.
In het Julianapark staan een aantal prachtige, oude bomen en daarnaast veel moderne beelden. Oorspronkelijk lag hier Fort Kijk in de Pot en daarna een begraafplaats. Van deze begraafplaats resteert alleen een deel van de Protestantse graven. Aangezien het grenst aan de Wedren en zelf deels gebruikt wordt tijdens de Vierdaagse, verwijst een deel van de beelden naar dit wandelevenement.
Julianapark aan de Prins Hendrikstraat met veel oude bomen en moderne sculpturen
Vooraf: van Lunetten tot Begraafplaats
De uitstulping linksboven zijn de lunetten Kyk in de Pot met daarachterSteene Kruys: Vesting Nijmegen in NIMEGUE/ G.Brakel ; del 1714 ; [rechtsonder in kader] / Ville forte dans la province | de Gueldre, avec les nouvelles |Fortifications | de Monsieur Coehoorn, 1714 (KPA-II-21 RAN)
Het park bevindt op de begraafplaats van de Stenenkruisstraat. Voordat hier een begraafplaats werd aangelegd, was het eeuwenlang de locatie van Fort Kijk in de Pot: de uitstulping linksboven op de kaart geeft de lunet Kijk in de Pot aan, met daarachter de lunet Steenen Kruys. Alleen de straatnamen herinneren nog aan deze forten.
Betekenis “Kijk in de Pot”
Deze lunetten waren rond 1700 aangelegd onder leiding van Menno van Coehoorn. De naam “Kijk in de pot”, of het verwant met namen als “Kijk in de Köken” zijn in meerdere plaatsen bekend voor een fort dat diende als uitzichtspunt om te zien of er een vijand aankwam. Deze lag zo hoog, dat men als het ware in de pot of keuken van de vijand zou kunnen kijken. Ook Deventer (16e eeuw) en Bergen op Zoom kenden een Kijk in de Pot. Waarbij die van Bergen op Zoom eveneens is aangelegd door van Coehoorn. Ook Banda, Tallinn, Danzig en Magdeburg hebben een fort met een dergelijke naam.
Verbouwing tot fort
Het omgebouwde Fort kijk in de Pot, 1862-1890 (GN10965 RAN)
Tussen 1861 en 1862 werden de lunetten verbouwd tot Fort Kijk in de Pot als onderdeel van de 19e eeuwse verdedigingsring. Hiervan was P.L. Teeuwissen de aannemer.
Dit fort heeft slechts 20 a 30 jaar bestaan: in De wikipedia over Altrade noemt 1880 als het jaar van sloop, die over het Julianapark noemt 1894.
Alleen de straatnaam herinnert nog aan het fort.
Begraafplaats
Begraafplaats Prins Bernhardstraat (maart 2024)
Daarna kwam de locatie in gebruik als Algemene begraafplaats. Deze begraafplaats aan de Stenenkruisstraat was de eerste buiten de wallen.
In de 19e eeuw kwam het verbod om doden binnen de stadsmuren te begraven. Allereerst vanaf 1810, na de inlijving van het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk, mochten doden niet meer binnen de stadsmuren worden begraven. Daarop besluit het stadsbestuur p 13 november 1810 om een algemene begraafplaats aan te leggen buiten de Hertogsteegpoort, wat de later de Stenenkruisstraat is. Dit terrein was onderdeel van de vestinggronden dat in 1808 door Lodewijk Napoleon aan de stad had gegeven. De eerste begrafenis op deze nieuwe plek vond op 20 mei 1811 plaats. (in Pardisum https://stichtinginparadisum.nl/begraafplaatsen/stenenkruisstraat/).
Ook de wet uit 1829 – de Fransens waren immers weer vertrokken- bepaalt dat steden met meer dan 1.000 inwoners hun begraafplaats buiten de wallen moet hebben. Wanneer men precies gestopt is om overledenen (ook?) op het Stevenskerkhof te begraven, is mij niet bekend: 1810, 1829 of mogelijk zelfs 1869 (de Begraafwet). In ieder geval werden in de loop van de 19e eeuw de graven rond de kerk werden geruimd, waarbij beenderen werden overgebracht naar de Stenenkruisstraat.
Van links naar rechts een afzonderlijke locaties voor Joden, Protestanten en Rooms-Katholieken.
Plattegrond van de Algemene Begraafplaats aan de Stenenkruisstraat: van links naar rechts het Joodse, Protestantse en Rooms-Katholieke deel, 1900 (F33595 RAN)
Van buiten naar binnen bebouwde kom
Begraafplaats Prins Bernhardsttraat (maart 2024)
In eerste instantie lag de begraafplaats daadwerkelijk buiten de bebouwde kom. Het grensde daarbij aan de Wedren. Nijmegen groeide en om het kerkhof wel volop gebouwd. In 1905 werd de begraafplaats gesloten, waarop het daarna in verval raakte.
In 1925 vond de ruiming plaats van het noordelijk deel en in 1926 van het zuidelijk deel. Het middelste, protestante, deel bleef gehandhaafd. Hier lagen veel welgestelde Nijmegenaren. Rondom deze begraafplaats werd een hek geplaatst. Daarnaast zijn er nog 2 zerken in het Julianapark.
Op 20 mei 1926 vond de opening van het park plaats, hoewel de daadwerkelijke aanleg nog feitelijk moest beginnen: in 1927 het noordelijk deel en in 1928 het zuidelijk deel. Daarbij werd het park vernoemd naar de (toenmalige) prinses Juliana.
Tijdens de Tweede Oorlog was de officiële naam “Centrumpark”.
Vervolg park
In de jaren 50 moest een deel van het park in het noordoosten plaats maken voor de Doopsgezinde kerk. Een deel van het park is in gebruik als hondenuitlaatplaats, speeltuin en skatepark.
Beelden in het Julianapark
In het park zijn veel beelden te zien, waarvan een deel verwijst naar de Vierdaagse. Een deel van het park wordt dan gebruikt als onderdeel van het start- en finishterrein en een fietsenstalling.
Vanwege de 50e Vierdaagse werd een beeld geplaatst naar ontwerp van Vera Tummers-van Hasselt. Het stelt een jongen (de start) en meisje (de finish) voor, waarbij het meisje bloemen in haar handen heeft.
Deze plaquette is een gedenksteen voor de Vierdaagse van 2006. Niet alleen voor de 2 overleden wandelaars, “voor ‘allen die tijdens of ten gevolge van deelname aan de Vierdaagse’ gestorven zijn” Het ligt sinds 2007 in de buurt van de Wedren, bij het beeld van het Vierdaagsemonument.
Pal naast de Nijmeegse binnenstad ligt het prachtige natuurgebied van de Stadswaard en de Ooijpolder. Voor de aanleg van de brug Ooypoort lag de verbinding in de Ooijpolder, bij het oude station.
In de loop der tijd zullen hier artikelen over de Stadswaard en Ooijpolder worden toegevoegd.
Het water onder de Ooypoort dat in de Waal uitkomt en waar aan de andere kant woonboten, wordt ’t Meertje genoemd. Oorspronkelijk was ’t Meertje de loop van de Rijn (de Waal bestond nog niet als dusdanig). Vanuit Duitsland liep het onder de stuwwal door en kwam oorspronkelijk uit ter hoogte van de huidige Waalbrug.
Bij de aanleg van de Waalbrug is de uitmonding van ’t Meertje verlegd naar de huidige ligging. Daarbij is een wat grotere inham gegraven, waar nu woonboten liggen. Sinds 2009 heet het water officieel ’t Meertje.
Tegenwoordig is ’t Meertje de afwatering van onder andere de Duffelt en de Ooijpolder via het Hollandsch-Duitsch gemaal.
’t Zeumplankje is de brug over de uitgegraven nevengeul van de Waal. Deze brug is in 2017 geopend. De naam is bedacht door de 7-jarige Sebastian Sap, die de brug ook mocht openen.
Het Thiemepark is voor veel mensen uit Bottendaal hun tuin: wanneer het zonnetje schijnt is dit een van dé ontmoetingsplekken. Het staat op de locatie van de voormalige drukkerij Thieme. In het park zijn 3 amforen met een mozaïek van Abderrahim Chawki te zien.
Thieme
Drukkerij N.V. G.J. Thieme , gezien vanaf de kruising met de Van Goorstraat in de richting van de De Ruyterstraat, 1980 (Ber van Haren via ZN36106 RAN CC0)
Het park ligt op het terrein waar voorheen de drukkerij Thieme stond. Dit pand is in 1993 gesloopt. Het hekwerk rond het park en de Thiemeloods naast het park herinnert nog aan deze drukkerij. Het park is in 1999 geopend.
Een mooi en uitgebreid artikel over de ontstaansgeschiedenis van Thieme is te vinden op Noviomagus.
Ontmoetingsplek
Het park is in feite vrij eenvoudig: een soort grasveld. Echter: “Zoals in hoofdstuk 2 staat: mensen trekken mensen aan en komen af op plekken waar iets te doen is, en dan maakt een eenvoudige inrichting van die plek niet uit. Wel heeft het Thiemepark andere kwaliteiten: het ligt centraal in de wijk, het is zichtbaar, toegankelijk, in de zomer zijn veel festiviteiten en door de omliggende bankjes is er genoeg zitruimte (zie p.15). Dit in combinatie met het gebrek aan groen in de rest van de wijk maakt het park een goed gebruikte plek in Bottendaal”. (De openbare ruimte in de wijk ontrafeld)
Daarbij is het Thiemepark het enige groen dat midden in de wijk ligt. De overige groene plekken (de Vlindertuin, de moestuin, de spoorkuil, het Vondelpark) liggen allen aan de rand van deze wijk. Bovendien hebben veel bewoners in de wijk geen eigen tuin.
Kunstwerk
Abderrahim Chawki Thiemepark, maart 2024
Abderrahim Chawki maakte in het Thiemepark de sculptuur en mozaïekrand in 1999. De gemeente had hem gevraagd om een waterelement te ontwerpen. Hij maakte daarop dit beeld, dat uit 3 amforen bestaat. Ze symboliseren water, vruchtbaarheid en cultuur. Daarbij maakte Chawki een keramisch mozaïek. Deze werd geplaatst tegen de betonnen rand van het waterbassin. Het doet denken aan drinkplaatsen in zuidelijke landen. Daardoor sluit het ook aan bij de multiculturele sfeer in de wijk.
Abderrahim Chawki
Abderrahim Chawki is op 28 januari 1951 geboren in Casablanca (Marokko). Na zijn studie École des Beaux Arts vertrok hij in 1970 uit Casablanca. Uiteindelijk kwam hij in Utrecht te wonen, waar hij sindsdien woont en werkt. Hier volgde hij de opleiding Monumentale vormgeving aan Kunstacademie Artibus en daarnaast een steenhouwersopleiding.
Als beeldhouwer zoek ik in mijn werk naar de relatie tussen de taal en het beeld, daarvoor gebruik ik de aarde en mijn moedertaal. Voor mij gaat het om het calligraferen van het Arabische schrift op steen. Het woord heeft in elke taal zijn klank, schrift en betekenis. En in elke cultuur heeft het beeld zijn materiaal, vorm en ruimte. Deze dimensies probeer ik te verbinden in elkaar en te laten weerklinken. Vanuit mijn culturele achtergrond kan mijn werk beschouwd worden als een poging om de kunst van de calligrafie te vernieuwen met een nieuwe dimensie en aan de kracht van het materiaal een persoonlijke emotie te verbinden.
Van Diemerbroeckstraat 227-273 en Turmac Plantsoen (Voorheen Van Diemerbroeckstraat 21-25), 1911 Van Diemerbroeckstraat 21-25 Op 29 juli 1911 besluit de…
![De uitstulping linksboven is Fort Kyk in de Pot met daarachter Fort Steene Kruys: NIMEGUE/ G.Brakel ; del 1714 ; [rechtsonder in kader] / Ville forte dans la province | de Gueldre, avec les nouvelles |Fortifications | de Monsieur Coehoorn, Plattegrond
Vesting Nijmegen;
Lamigue
Het leven van Zyne hoogheit Johan Willem Friso, prinse van Oranje en Nassau,…. Nevens de historie van den jongstleden oorlog: met de gronttekening der voornaamste steden en vestigiingen verykt/Isaac Lamiguel, Amsterdam: Bij Jaohannes Oosterwyk, 1716, 1714 (KPA-II-21 RAN)](https://woneninnijmegen.blog/wp-content/uploads/2024/03/nimegue-brakel-del-1714-kpa-ii-21.jpeg?w=825)
Wonen in Nijmegen 