De Winkel van Slagerij Sjek Floor, Lange Hezelstraat 90a, 2/1989 (Ber van Haren via ZN35955 RAN CC0 Auteursrechthouder Gemeente Nijmegen)
Jarenlang heeft de bekende slagerij Sjek Floor in de Lange Hezelstraat 90a gezeten, in 1979 een van de eerste scharrelslagers van Nederland. Het is al veel langer een slagerij geweest: deze winkel lijkt bijna 100 jaar onafgebroken een slagerswinkel te zijn geweest.
Goedkoope Gelderdsche Winkel
Advertentie Goedkoope Geldersche Winkel, Lange Hezelstraat 90a (De Gelderlander 5/12/1919)
Het is mij nog niet bekend wanneer Jan Weijers met zijn “Goedkoope Geldersche Winkel” op Lange Hezelstraat 90a is begonnen. De tot nu toe eerstgevonden advertentie is in 1919: De Gelderlander 5/12/1919 De Goedkoope Geldersche Winkel adverteert niet alleen met vlees, maar ook met onder andere koffie, thee en margarine.
Weijers zal in de loop der jaren regelmatig adverteren met grote omzet/kleine winst en varianten daarop. Wel lijkt hij de naam Goedkoope Geldersche Winkel te laten vallen: de tot nu toe laatst gevonden advertentie met “Goedkoope Geldersche Winkel” staat in De Gelderlander 22/8/1923. Daarnaast lijkt het adres te zijn gewijzigd: aanvankelijk staat alleen 90a als adres bij de advertenties, in ieder geval vanaf De Gelderlander 20/10/1922 staat ook nummer 90 als adres.
Verbouwing 1924
“Vleeshouwerij Jan Weijers.
De vleeschhouwerij van den heer J. Weijers in de L. Hezelstraat heeft door inwendige verbouwing een belangrijke verbetering ondergaan, waardoor het aanzien in niet onbelangrijke mate is verhoogd. De reeds ruime winkel, die te klein bleek, werd vergroot. Geheel gemoderniseerd en naar de eischen des tijds ingericht, voldoet de zaak tevens aan de hoogste eischen der hygiëne.
In de goed verzorgde étalage met zijn helle verlichting vindt men alle verscheidenheid van vleeschwaren ten toon gespreid.
De bouwkundige, de heer A.B. Deckers en associé, onder wiens leiding het werk is uitgevoerd heeft er een smaakvol geheel van gemaakt.
Aan de zaak is nu een speciale afdeeling voor fijne vleeschwaren verbonden.
In de ruime koelcellen, die in den kelder zijn gebouwd, en voor drie geheele runderen plaats bevatten, wordt het uitgesneden vleesch geregeld gekoeld, zoodat alles steeds versch en frisch blijft.” (De Gelderlander 17/4/1924)
Tweede winkel Kannenmarkt 17
Advertentie tweede slagerij Weijers op de Kannenmarkt (De Gelderlander 10/12/1926)
In december 1926 opent Weijers zijn 2e slagerij op Kannenmarkt 17.
“Jan Weijers’ tweede slagerij
De firma “Jan Weijers’ Moderne Slachterijen”, welke sinds geruimen tijd in het perceel Lange Hezelstraat 90-90a gevestigd was, heeft in het centrum der stad een tweede runder- en varkensslagerij geopend. De vroegere zaak van den Ijzerhandel der firma Van Eldik is door den heer Weijers aangekocht en hij heeft deze in een modernen winkel doen omtooveren. Er is heel wat aan ten koste gelegd om de nieuwe zaak zoo mooi mogelijk te maken. De muren zijn geheel bedekt met marmerplaten in zachte, licht groene tinten, waartegen donkerder gekleurde pilasters goed uitkomen. Ook het vele nikkelwerk, waarvan deze winkel rijkelijk voorzien is, maakt tegenover het marmer een zeer bijzonder effect, evenals de prachtige electrische lampen, die des avonds den winkel schitterend verlichten.
De inrichting van de vitrine is geheel overeenkomstig die van den winkel. Ook hier veel marmer en nikkel, dat met den wel zeer weelderig uitgevoerde winkel als achtergrond den indruk van iets aparts maakt. Of het nu waar is wat wij gisteren iemand in den winkel hoorden beweren: n.l. dat men in Brussel en Parijs een zaak als deze tevergeefs zal zoeken kunnen wij niet beoordeelen. Maar dit is zeker, dat menigeen die gisteren al die schittering van nikkel, marmer en licht voor het eerst aanschouwde, de handen inéén sloeg en uitriep: “Het is tè mooi!”
Dat de etalages zoowel als de winkel zelf op den openingsdag een uitgezochte collectie vleesch en vleeschwaren te zien geeft, behoeft nauwelijks te worden gezegd. Evenmin, dat ter gelegenheid van deze opening ook de zaak in de Lange Hezelstraat in feestdos prijkte. Voorts mag niet onvermeld blijven, dat de worstfabriek met rookerij en de zouterij evenals de winkel aan alle eischen van hygiëne beantwoorden.
De verbouwing is uitgevoerd naar het ontwerp van den heer A.B. Deckers, architect alhier. Het schilderwerk is verricht door de firma Lauran, de electrische aanleg door de firma v.d. Berg (L. Hezelstraat), het loodgieterswerk door de firma Thunnissen, het nikkelwerk door de firma Latour en de terrazzo-vloeren zijn gelegd door de firma Dagnelo.” (PGNC 17/12/1926) In PGNC 18/12/1926 volgt een rectificatie dat het schilderwerk is uitgevoerd door M.W. Seuren.
Jan Weijers en Zonen
Advertentie Prijs én Jan Weijers & Zonen (PGNC 7/10/1932)
In ieder geval PGNC 16/2/1931 is de naam nog “Jan Weijers Moderne Slachterijen”. In de advertentie PGNC 7/10/1932 is het Jan Weijers & Zonen. Dan blijkt hij tevens in mei 1931 de eerste prijs te hebben behaald op de Slagersvaktentoonstelling in Den Bosch.
In PGNC 30/12/1933 noemt Jan Weijers & Zonen zich “meermalen bekroond”.
Advertentie De Gelderlander 29/5/1935
Opvallend: op beide adressen een “mooi Bovenhuis” te huur in De Gelderlander 29/5/1935.
Rond 1935 Coen Weijers
Waarschijnlijk heeft zich rond 1935 een splitsing voorgedaan: dan heeft Coen Weijers zijn slagerij op het adres van L. Hezelstraat 90a. ‘
Op Kannenmarkt 17 is het “Jan Weijers Slachterijen”. (De Gelderlander 30/9/1936). Eind 1938 en 1939 doet Weijers een nieuwjaarsgroet.
In de De Gelderlander 5/1/1940 heeft Jan Weijers 2 adressen: Kannenmarkt 17 en Vijfringengas No. 7, met beiden een afzonderlijk telefoonnummer.
Aelberts
Hoe lang Coen Weijers zijn slagerij op de Lange Hezelstraat heeft gehad, is nog niet bekend. In ieder geval is het in De Gelderlander 9/6/1954 Slagerij Aelderts (waarschijnlijk is de d een zetfout).
Mw. M.M.N. Aelberts (met een b) en P.J.M. Aelberts, slager, komen op dit adres voor in het Adresboek van 1963.
Sjek Floor
Hoe lang Aelberts in de winkel heeft gezeten is nog niet bekend.
In ieder geval komt in 1979 komt slager Sjek Floor in de winkel, welke een zeer bekende slagerij was. Hij was een van de eerste scharrelslagers van Nederland. Floor is geboren als een slagerszoon in Utrecht. Hij studeerde op Nijenrode en vervolgens werkte hij 5 jaar in de draf- en rensport in Frankrijk. Daarna werd hij manager “vlees” bij het AH-concern.
In 1986 koopt Floor boerderij de Kempe, aan de Kanaalweg in Eerbeek. Daar kwam een groot deel van zijn vlees vandaan. Floor was bekend om zijn worsten, paté’s en vlees van Cerdo Ibérico-varkens. Deze varkens had hij zelf in 2007 uit Spanje gehaald.
In 2015 stopt hij met de winkel.
Het Vleesch Lokaal
Het Vleesch lokaal, juli 2017 (Google Streetview)
Floor verhuurt deze aan Gijs Verveda. Zijn slagerswerkplaats in de Bottelstraat laat hij verbouwen tot studentenkamers.
Op dat moment was Verveda een aantal jaren werknemer bij slagerij de Groene in Arnhem. Ook wanneer hij de winkel overneemt, blijft hij als werknemer er werken, om in 2019 de Groene Weg over te nemen. Aangezien 2 zaken voor hem te veel is, stopt hij in mei 2020 met het Vleesch Lokaal.
Daarop kondigt Floor (dan 72) in 2020 aan om de winkel opnieuw te openen. Maar dan een winkel met voorverpakte artikelen en zelfbediening. Ik weet niet meer of deze winkel gerealiseerd is.
In ieder geval zit Bob & Bill momenteel (december 2025) op de Lange Hezelstraat 90a. Ook is er een winkel op nummer 113. Followfox.nl: “Deze shop is compact qua formaat, is volgestouwd met Bob & Bill moois én het pand heeft een mooi verhaal. Wat is er zo speciaal aan deze Bob & Bill store? Vroeger zat hier een oude slagerij en sommige elementen zijn (gelukkig!) nog bewaard gebleven. Zo spot je als je goed rondkijkt nog oude tegeltjes of glas in lood. Super uniek: kleding passen doe je in de voormalige koelcel.”
Lange Hezelstraat 90a, mei 2025 (Google Streetview)
Hezelstraat 2 (Stikke Hezelstraat 2-4), 1900 Centrum
Winkel Meulenberg, rond 1910 (RAN F34035)
In 1900 verbouwt architect Kraaijvanger de parapluwinkel Meulenberg in Jugendstil stijl. Edmond Meulenberg had in 1892 zijn winkel hiernaar toe verplaatst. De broer van de architect, Hendrikus Kraaijvanger, was getrouwd met een dochter van Meulenberg. Opvallend aan de gevel zijn onder andere de wapenschilden, die de wapens zijn van de plaatsen waar Meulenberg een filiaal had.
In 1899 vroeg Hendrikus Willebrordus Kraaijvanger (1874-1948), die op 10-1-1899 met een dochter van Edmund Meulenberg, Antonia Fransica (6-1-1879 Nijmegen) ) was getrouwd (Bevolkingsregister), een bouwvergunning aan voor het pand op de foto dat rond 1901 gereed kwam. Hendrikus was een broer van de architect.
E. Meulenberg
PGNC 5/4/1868
In ieder geval heeft E. Meulenberg in 1868 een zaak in de Korte Hezelstraat, D, No. 53.
PGNC 2/12/1874
Daarnaast kom ik in 1874 een adres tegen op Hezelstraat B35. Ook in deze advertentie noemt hoe zich ‘Fabriek’. Of dit een verhuizing is, een wijze van vermelding of een drukfout dient nog achterhaald te worden. Daarnaast spreekt een advertentie in PGNC 30/9/1877 over Hezelstraat, Wijk B, 34en 35. Of dit een uitbreiding is geweest of dat het adres steeds 34 en 35 was, moet nog nader worden bepaald.
De Gelderlander 14/9/1879
In ieder geval vindt in september 1879 de verhuizing plaats van B. 35 naar B. 30.
Fabriek van Berchenstraat
PGNC 11/9/1887
In ieder geval wordt in de advertentie van PGNC 11/9/1887 de fabriek in de Van Berchenstraat expliciet genoemd, mogelijk bestond deze fabriek al langer. Er staat daarbij tevens “Nijmeegsche Parapluie-Fabriek”.
PGNC 25/3/1888
Afgaaande op het artikel In december 1884 van PGNC, werken hier voornamelijk meisjes/vrouwen: “…dat de parapluie-fabrieken van de heeren Meulenberg en Dickmann, die aan vele arbeidsterds werk verschaffen…” (PGNC 2/12/1884)
Het pand is in juli 2003 gesloopt. Een foto van dit pand (en meer over Meulenberg) is te vinden op dit artikel van Noviomagus.
Hezelstraat 2, Meulenberg & Zonen en overlijden
In 1888 is het adres Hezelstraat 128. Ik (RE) moet nog nagaan of dit een daadwerkelijke verhuizing of een hernummering/andere schrijfwijze is.
PGNC 20/3/1892
In maart 1892 verhuist E. Meulenberg zijn winkel naar de Hezelstraat No. 2.
De Gelderlander 30/10/1892
In de advertentie van oktober 1892 is het “E. Meulenberg & Zonen” geworden.
Rond 16-11-1895 overlijdt Edmund Meulenberg in de leeftijd van 64 jaar (PGNC 16/11/1895).
E. Meulenberg en Zonen
De eerst gevonden vermelding van Edmond Meulenberg (1-1-1832 Heerlen) in het Bevolkingsregister is dat hij zich tussen 1850-1860 vestigt in Wijk C nr 116, de Steenstraat. Ze zijn dan afkomstig van Wijk C nr 51. In deze periode verhuist hij daarna naar de Hezelstraat (Wijk D. 53). Zijn beroep is dan ‘Kramer’. Het gezin bestaat dan bovendien uit:
Maria Dierker, geboren 4-7-1833 te Epe, zijn vrouw
Jacobus Hubertus, geboren 24-9-1855 te Nijmegen, zijn zoon
Johannes Edmond, geboren 23-3-1860 te Nijmegen, zijn zoon
Hoe de verdere ontwikkelingen in dit gezin verder zijn, wordt mogelijk op een ander tijdstip verder onderzocht.
De zonen Johannes Edmond en Jacobus Hubertus ontbinden op 19 februari 1897 de VOF “Edmond Meulenberg en Zonen, die op 4 juli 1892 met hun vader was opgericht. Zij maken gebruik van de mogelijkheid om de firma voort te zetten, en richten de VOF “ E. Meulenberg en Zonen” op, tevens “en commandite”, met het doel “het fabriceeren van parapluies, parasols, wandelstokken en verdere aanverwante artikelen alsmede het handel drijven in die artikelen.” (PGNC 28/2/1897). Hun moeder, Maria Dierker, is de 3e comparant “bij wijze van geldschieting) (contract 19-2-1897)
De Gelderlander 14/11/1897
In november 1897 verschijnt een bericht over de veiling van het onroerend goed van E. Meulenberg. Ik moet nog nagaan wie de uiteindelijke koper is. In ieder geval blijft het adres op de Stikke Hezelstraat de winkel (PGNC 28/8/1898).
Het PGNC 19/9/1899 maakt melding van de winkel in aanbouw: “Boven aan de Hezelstraat voor het in aanbouw zijnde parapluie-magazijn van de firma . Meulenberg stond hedenmiddag een afgeladen kar…” (PGNC 19/9/1899)
Heropening Hezelstraat 2
PGNC 13/1/1900
Op 13 januari 1900 vindt de heropening plaats. Tijdens de verbouwing heeft de winkel tijdelijk bij J.N. Neijboer “twee huizen lageraf” gezeten (De Gelderlander 31/10/1899).
Bij de opening rond 14-1-1900 schrijft de Gelderlander (De Gelderlander 14/1/1900):
“Vanavond wordt het parapluie-magazijn van de firma E. Meulenberg aan de Stikke Hezelstraat, na de geheele verbouwing van het oude met het aangrenzende pand, weer geopend. Wij namen er vanmiddag een kijkje en kunnen getuigen, dat ’t zoo rijk is gesorteerd als de meesteischende maar wenschen kan. Het bloemenmagazijn “Flora” van den her Meuleman aan de Burchtstr. Leverde daartoe de levende bloemen in den vorm van een parasol, in den gloed der gaslampen belooft het vanavond een prachtig effect te maken. Het nieuwe magazijn vormt met zijn kloeken gevel in modernen stijl een waar sieraad voor dat punt der stad. Het doet den heeren Kraayvanger en De Jongh, architecten te Rotterdam, die het ontwierpen, alsmede den aannemer L. Beuming alhier, alle eer aan. Tegen het breede balkon in den voorgevel zijn de wapens gebeiteld der steden, waar de firma filialen bezit, alzoo, behalve het Nijmmegsche wapen, dat van Amsterdam ’s Gravenhage, Rotterdam en ’s Hertogenbosch, afgewisseld door gestilleerde zonnebloem. “ (De Gelderlander 14/1/1900)
A. van Beurden Jr.
In De Gelderlander 10/10/1930 plaatst van A. van Beurden Jr. een advertentie De oude firma Meulenberg van de Hezelstraat 2-4, bij elken Nijmegenaar bekend, waar ieder z’n parapluie van Meulenberg koopt is thans uitgebreid met de firma A. van Beurden Jr. en is de grootste speciale huis van parapluies in Nederland.”
Zijn winkel Meulenberg heeft niets te maken met de parapluiefabriek Meulenberg. De parapluies van deze fabriek zijn nooit door van Beurden verkocht “en door mijn voorganger niet noemenswaard verkocht”. Daarbij was zijn voorganger H. Kraaijenvanger-Meulenberg.
De winkel A.A. van den Borg had op 20 augustus 1930 van de fabriek Meulenberg het alleenrecht verkregen tot verkoop van haar in Nijmegen. In de advertentie noemt ze dat ze binnen 1 jaar al 3.499 parapluies had verkocht (De Gelderlander 12/8/1931).
Vervolg
Het pand Stikke Hezelstraat 2-4 als Boudisque, 2013 (Henk van Gaal via DF4276 RAN)
Tot zeker 1960 was er een zaak in paraplu’s gevestigd, Het pand is een gemeentelijk monument. Veel Nijmegenaren zullen de winkel nog kennen als de Duitse Bakker Derks.
Wie nu (mei 2025) langs de panden van de Lange Hezelstraat 82 en 84 loopt, zal niet direct vermoeden dat de gevels op de begane grond slechts een aantal jaren geleden zijn aangebracht in plaats van 100 jaar oud zijn. Wel zoals het “vroeger” geweest is.
Hoewel de geschiedenis van het pand veel verder terug gaat (kijk omhoog en let op de trapgevels aan beide zijkanten), gaat dit artikel over de panden vanaf ongeveer 1900 tot vlak na de oorlog.
Ooit was dit 1 groot woonhuis, laatst in eigendom van mevrouw de wed. Huijbers. In opdracht van E.A. van Dungen verbouwt architect van der Waarden het pand naar 2 winkels. Dan is tevens te zien hoe de huidige voorgevel van de winkels lijken op dat van… Zie daarvoor:
E.A. van den Dungen
Koek- en banketbakkerij van Dungen
1899, Lange Hezelstraat 84 Centrum
Verbouwing voor Koek- en banketbakkerij van Dungen, datum dossier 5-5-1899 architect van der Waarden Lange Hezelstraat 84 (D12.377738)
Op 21-3-1899 (PGNC 12/3/1899) vindt de aanbesteding plaats van: “Het verbouwen van perceel 84 aan de Lange Hezelstraat te Nijmegen, en dit in te richten tot 2 Winkelhuizen en Banketbakkerij, voor rekening van den Heer E.A. van den Dungen, alhier.”
“De koek- en banketbakkerij van den heer E.A. van den Dungen is overgebracht van de Smidstraat naar de Lange Hezelstraat, in het pand, vroeger bewoond door mevrouw de wed. Huijbers. Dit pand is geheel en al verbouwd tot twee winkelhuizen naar het ontwerp van den architect W.J.H. van der Waarden door de aannemers Gielen & Co. te Wijchen. En architect èn aannemers verdienen allen lof voor de keurige wijze, waarop het werk is ontworpen en uitgevoerd. In een van die winkelhuizen- het andere staat nog ledig- heeft dan de heer v.d. Dungen zijne paleis van zoetigheid gevestigd en in de fraaie, door de bekende firma Bruns te Arnhem geleverde etalge-inrichting kan men in tal van sierlijke flacons en flesschen zien uitgestald al die zaken, welk velen eene “streeling zijn van het verhemelte”. Deze winkel is bepaald een aanwinst voor dat gedeelte der benedenstad.“ (PGNC 5/9/1899)
Ontwerp voor de verbouwing perceel Lange Hezelstraat 84 architect van der Waarden opdrachtgever van Dungen, 5-5-1899 (D12 377739)
De Gelderlander geeft een beschrijving van de winkel:
“Bijzonder fraai is in den eenen afgewerkten winkel de vloer van mozaïektegels, terwijl ook het geëtste glas in de binnendeuren, door den heer Van Crimpen alhier geleverd, vermelding verdient.
Een ruime bakkerij met heete-luchtovens naar het nieuwste systeem biedt allen waarborg dat de voorraad in den ruimen, helderen winkel bestendig ververscht zal worden.” (De Gelderlander 3/9/1899)
Op tekening D12.377739 valt daarbij op dat achter het gebouw nog een zeer grote tuin ligt. De uitstulping boven de tuin (het meest rechts op de afgebeelde, liggende tekening) is de “bakkerij”, welke grenst aan Gulden Wagen. Daarnaast staat er een broeikas en een kippenhok.
Eduardus Alphonsus van den Dungen
Zijn vader, Johannes van Dungen, had reeds een bakkerij in de Smidstraat (Smitstraat D nr. 6) Johannes is op 19 maart 1814 geboren in ’s Hertogenbosch. In het Bevolkingsregister van 1880 komt hij voor als “koekbakker”. Hij is getrouwd met Anna Maria Goëtte (‘s-Hertogenbosch, 30/5/1821 – door “het blauwe potlood” veranderd in 31 bij het wijzigen in haar weduwestatus. Ook in blauw staat bij Aanmerkingen bij haar Paulstr 23). Johannes is overleden op 14-12-1885.
Eduardus Alphonsus van den Dungen is op 18/9/1855 geboren in ’s-Hertogenbosch. Hij trouwt op 28-4-1885 met Geertruida Hendrina Gerarda van Campen (Nijmegen, 27/6/1864). In het Bevolkingsregister 1880 staat dat hij vertrokken is naar Smidstraat 6, het is echter onduidelijk onduidelijk wat hiermee bedoeld wordt (hij woonde al op nr 6.) en op welk moment dit gebeurd is.
In het Bevolkingsregister 1880 staat huizing Smidstraat 6 doorgehaald door “het blauwe potlood”, die bij Aanmerkingen No 34 heeft geschreven. Daarbij is tevens het geboortejaar vervangen door 1856. Als beroep staat “koekbakker”
Hun kinderen zijn:
Cornelia Geertruida Maria van den Dungen (Nijmegen, 4/6/1890)
Johanna Maria Josephina van den Dungen (Nijmegen, 7/3/1887)
Johannes Antonius Josephus van den Dungen (Nijmegen, 22/4/1888)
In de adresboeken van 1896, 1898 en 1899 komt hij voor op Smidstraat 34. In het adresboek 1901, 1902, 1903, 1907, 1909 komt hij voor op Lange Hezelstraat 84. (Er is geen uitputtend onderzoek gedaan).
F.H. Raijmakers & Zonen
Ongeveer 1901 – 1907
Opening Raijmakers Lange Hezelstraat 84 (PGNC 11/8/1901)
De eerste gebruiker van de rechter winkel is waarschijnlijk F.H. Raijmakers en Zonen. In de gevonden advertenties is het adres van de winkel steeds Lange Hezelstraat 84a. Daarbij is “F.H. Raijmakers” de naam van de winkel. Op 27-7-1901 is Leonardus Cornelus Adrianus Maria (31-7-1881, Eindhoven) vanuit Eindhoven naar Lange Hezelstraat 84 gekomen. Hij is als oudste broer “hoofd” en heeft als beroep “winkelier”. Op die dag komt zijn zus Theodora Philomina Maria (9-11-1877 Eindhoven) mee, maar zal op 21-11-1906 weer naar Eindhoven vertrekken. Hij trouwt op 3-11-1903 (Bevolkingsregister 1900).
Hij zal in de loop van de jaren 0 verhuizen naar “E5 bl 126).
Ook 2 andere zussen en 1 broer komen tijdelijk naar dit adres:
Aldegonda Joanna Alogsia(?) Maria (21-12-1885, Eindhoven) van 27-10-1903 vanuit Eindhoven; en vertrek op 27-9-1906 naar Veldhoven
Alphonsus Franciscus Maria (21-10-1892, Eindhoven) van 9-9-1905 Eindhoven naar “O bl 292”
Joanna Maria (10-9-1876, Eindhoven) van 15-9-1906 Eindhoven, en vertrek naar Eindhoven op 21-11-1906
Tot nu toe eerstgevonden advertentie F.H. Raijmakers & Zonen (PGNC 7/9/1901) Lange Hezelstraat 84a
Advertentie voor boter, Raijmakers (De Gelderlander 15/2/1902)
Hij blijkt hij aanvankelijk verhuisd te zijn naar Voorstadslaan 69b, waar zijn beroep “koopman” is. In het Adresboek van 1907 komt hij nog voor op de Lange Hezelstraat, in dat van 1908 niet meer: dit betekent dat hij rond 1907 verhuisd is.
Dan blijkt hij getrouwd te zijn met Anna Poelen (29-5-1882, Nijmegen). In de jaren 0 verhuist hij vervolgens weer naar Lange Burchtstraat 1, zijn beroep is dan “Boterhandelaar”. In het Bevolkingsregister van 1910 komt hij nog op dit adres voor als boterhandelaar.
Henri v.d. Velden & Co.
Rond 1907
advertentie H. v.d. Velden (De Gelderlander 23/8/1908)
Daarna heeft Henri v.d. Velden & Co. een van haar winkels op Lange Hezelstraat 84a. De eerst gevonden advertentie is in De Gelderlander De Gelderlander 26/6/1907. Uit de advertentie De Gelderlander 23/8/1908 blijkt dat v.d. Velden tevens winkels heeft in Tilburg, Oss en Boxtel. Het is een zaak in kruideniers- en grutterswaren, biscuits en comestibles.
Wouter Mots (zie hieronder) is waarschijnlijk de filiaalhouder, die tevens op dit adres woont. Rond 1923 zal hij de winkel rond 1923 overnemen.
1907: Wouter Mots
Advertentie W. de Mots Lange Hezelstraat 84a (De Gelderlander 30/3/1928)
W. de Mots volgt rond 1907 H. v.d. Velden & Co op. W. Mots zal jarenlang voorkomen in de Adresboeken op Lange Hezelstraat 84a. (Adresboeken 1908, 1909, 1910, 1912, 1914, 1915, 1916, 1920, 1924, 1928, 1932, 1934, 1936, 1938, 1940).
Daarbij noemt hij zich geruime tijd W. Mots, v/h v.d. Velden & Co.. Incidenteel komen advertenties van “H. v.d. Velden & Co.” voor, zoals De Gelderlander 25/9/1909 en een nieuwjaarsgroet PGNC 31/12/1917.
Tot in 1937 gebruikt hij (vrijwel altijd) huisnummer 84a. Vanaf 1937/1938, nadat hij het naastgelegen pand heeft bijgetrokken, zal hij adverteren met nummer 84.
Wouter Mots
Wouter Mots (9-4-1877, Harderwijk) komt op 13-8-1904 vanuit Amsterdam naar Nijmegen. Aanvankelijk in het Dienstbodenregister, als inwonende “winkelbediende” met als huizing Nieuwe Markt 15a.
Om vervolgens als “chef winkelier” te gaan wonen op Lange Hezelstraat 84a. Zijn zus Heintje (18-4-1875, Harderwijk) komt op 2-4-1907 vanuit Ankeveen tevens op dit adres te wonen. (Bevolkingsregister 1900).
(Afgaande op het feit dat Raijmakers rond 1907 zal zijn vertrokken en Heintje Mots op 2-4-1907 tevens op Lange Hezelstraat komt wonen, zal Mots de opvolger zijn van Raijmakers).
Slagerij Hoppe
Nijmeegsche Volksslagerij C.J.Hoppe, “Let wel: Lange Hezelstraat 84” was waarschijnlijk geen overbodige luxe met de nodige slagerijen in de Hezelstraat (De Gelderlander 18/9/1919)
Waarschijnlijk is de Nijmeegsche Volksslagerij van C.J.H. Hoppe de opvolger van van den Dungen op nummer 84.
De eerstgevonden vermelding is PGNC 3/1/1919, dus mogelijk is er nog een tussentijdse gebruiker geweest.
Het vlees is op dat moment op de bon. Met “bon no 7 van het vleeschboekje kan worden gekocht 2 ons paardevleesch zonder been tegen 10 cent per ons of 2 ons schapenvleesch met been tegen 10 cent per ons”, waarbij schapenvleesch uitsluitend verkrijgbaar is bij C. Hoppe. (PGNC 3/1/1919).
29 april 1920 wordt de slagerij verplaatst naar de overkant, Lange Hezelstraat 81 (De Gelderlander 28/4/1920), waar de slagerij nog decennia zal blijven zitten.
1920 Borstelmaker Hermsen
Borstelmaker Hermsen Lange Hezelstraat 84 (De Gelderlander 25/5/1920)
Op Lange Hezelstraat 84 zit rond 1920 Borstelfabriek Evert Hermsen. De eerstgevonden (enige) advertentie komt voor in De Gelderlander 25/5/1920. Daarnaast staat Hermsen nog in het Adresboek van 1922 als “borstelfabriek en filiaalhouder banketbakkerij”.
Eerst gevonden advertentie van Chr. Th. Wennekes, Lange Hezelstraat 84 (De Gelderlander 9/11/1920)
Wanneer Wennekes exact haar filiaal opent is nog niet bekend; in PGNC 24/10/1919 komt nog een advertentie voor waarin Wennekes met alleen St. Jorisstraat 4. De eerstgevonden advertentie van het filiaal van Banketbakkerij Chr. Th. Wennekes op Lange Hezelstraat 84 is van november 1920, voor het Sinterklaassnoep speculaas en boterletters.
De winkel bestaat in ieder geval nog in september 1929, wanneer winkeliers tijdens de “Winkelweek Vereeniging “Hezelstraat Belangen” hun etalage zo aantrekkelijk mogelijk proberen te maken. Het PGNC 24/9/1929: “De firma Chr. Wennekes Banketbakkerijen, St. Jorisstraat 4-Lange Hezelstraat 84, wist de étalages van haar zaak in de Lange Hezelstraat al zeer aantrekkelijk te doen zijn, gelijk dan ook licht te begrijpen valt; en men behoeft niet eens zulk een groote lekkerbek te zijn om zijn blikken eens even te laten weiden over wat hier achter de winkelruit tentoongespreid wordt. Het is het beste wat de firma te bieden wist en dat zegt heel wat, want haar banketbakkerijen leveren een uitstekend product. Gebak en suikerwerken vindt men hier in rijke verscheidenheid, waarbij de honingkoek en nougat van eigen fabricaat een eerste plaats innemen.”
Tijdens deze winkelweek 1929 bevindt W. de Mots zich op 84a en E.A. van den Dungen op 84b.
Verbouwing 1920: splitsing rechter gedeelte in 2 winkels
Bestaande toestand voor de splitsing (D12.385899)
In 1920 vindt de splitsing van de rechtse winkel in 2 winkels plaats. De ruimte gaat op de helft doormidden. Aan de voorkant komt, waar de voordeur zat, een klein portiek met elk een schuine deur als toegang tot de winkel.
De bebouwing daar achter van het woonhuis blijft ongewijzigd.
Plan voor eenig verbouwing a/h perceel Lange Hezelstraat 84 te Nijmegen kad.b. Nijmegen sectie C 4366, datum dossier 4-6-1920 (D12.385899)
Opvallend is dat de tekening van de bestaande voorgevel D12.385899 afwijkt van de laatst gevonden tekening D12.377738. Dit kan betekenen dat de gevonden tekening de bestaande toestand weergeeft, of dat er tussen 1899 en 1920 nog een verbouwing heeft gezeten.
Daarnaast valt op dat de “bestaande toestand” van de begane grond (vrijwel) overeenkomt met de huidig gebouwde voorgevel. Wel lijkt de dakkapel een andere plaats te hebben.
De eigenaar van het pand is E.A. van Dungen, de architect is vooralsnog niet gevonden (handtekening is moeilijk leesbaar).
Het is tot nu toe onduidelijk wat precies de adressen van deze 3 winkels zijn. Mots heeft (hoogstwaarschijnlijk) zijn winkel in een van de 2 kleinere winkels: hij zal in 1937, dan als eigenaar, de 2 winkels weer samentrekken. Het is echter onduidelijk wat in 1920 de reden van splitsing is door de eigenaar van den Dungen, terwijl Mots dan al een aantal jaren hier zijn winkel heeft.
Ook is de huisnummering in deze periode niet geheel duidelijk.
1921-1922: A. Van den Hoven
In november wordt er een advertentie van A. van den Hoven, Lange Hezelstraat 84a gevonden (PGNC 2/11/1921), waarbij hij kachels verkoopt. Op 22-5-1922 wordt A. van den Hoven, koopman, Lange Hezelstraat 84a, failliet verklaard (PGNC 10/6/1922)
E.A. van der Dungen Jr.
E.J. van den Dungen Jr, ijzerhandel, die iig in 1924 84b haar adres heeft (Gelderlander 2/10/1924 )
Is het toeval dat we vervolgens E.A. v.d. Dungen terugzien met een ijzerhandel? Van den Hoven is immers failliet gegaan, terwijl E.A. v.d. Dungen (al dan niet jr.) de eigenaar was van het pand.
Aanvankelijk komt E.A. v.d Dungen voor op 84a…………………………………………
In het artikel voor de etalageweek in 1929: ”De heer E.A. van den Dungen, no 84b, heeft niet minder dan 200 kachels en 120 fornuizen aan te bieden, zoodat men hier zeker in zijn keuze zal kunnen slagen. Het koopen van zulk een verwarmingsapparaat is niet gemakkelijk: men moet terdege wikken en wegen alvorens een besluit te nemen, maar het assortiment is bij deze firma zoo groot en de prijzen zijn zoo billijk gesteld, dat men hier zeker moet slagen en een keuze kan doen, die in alle opzichten bevredigen zal.” (PGNC 24/9/1929)
Rond 1925: Uitbreiding met Pakhuis
Plan voor het bouwen van een pakhuis achter het perceel Lange Hezelstraat no 84b te Nijmegen, Kad. bekend gem Nijmegen Sectie C No…, datum dossier 15-12-1925)
Na 1920 is de eerstvolgende gevonden bouwtekening uit 1925 voor het bouwen van een pakhuis op het linker perceel, de vroegere banketbakkerij van den Dungen. Deze wordt Lange Hezelstraat 84b wordt genoemd. Daarbij is E.A. van den Dungen de aanvrager. Het pakhuis beslaat een groot gedeelte van de tuin.
Uit de bouwtekening blijkt tevens dat 1 van de kamers op de begane grond als “magazijn” staat ingetekend: het is onbekend of dit de bestaande is, of nieuw gepland.
1929: volledige winkel
Op de begane grond van het linker gedeelte van gesplitste de in 1899 rechter winkel wordt de keuken en berging verbouwd tot bergplaats, waarbij achteraan nog een kleinere keuken is ingetekend. Het schuine dak van de berging wordt een plat dak.
Plan tot verbouwing van perceel No 84 a/d Lange Hezelstraat te Nijmegen, Kad. Nijm. Sectie C 4386
1932 Glasspijlen Lange Hezelstraat 84b
Aanvraag voor 3 spijlen voor iedere ruit aan te brengen, L. Hezelstraat 84B, datum dossier 24-5-1932 (D12.397881)
Vervolgens is het ontwerp gevonden om aan de voorgevel van 84b glasspijlen aan te brengen.
1937 Verbouwing: bijtrekking naastgelegen pand van Wennekes
Heropening W. de Mots (PGNC 24/11/1937)
“Kruidenierszaak W. de Mots
Heropening van den gemoderniseerden winkel
Vanmiddag heeft aan de Hezelstraat no. 84 de heropening plaats gehad van de geheel gemoderniseerde kruidenierszaak van de firma W. de Mots. Inderdaad is er wel een heel groot verschil tusschen de oude en de nieuwe zaak, zulks als gevolg van een belangrijke verbouwing. Door bijtrekking van een naastgelegen pand is de winkelruimte namelijk twee maal zoo groot geworden en daardoor kunnen de diverse artikelen thans heel wat beter tot hun recht komen. Tevens gaf deze uitbreiding gelegenheid om aan de zaak een afdeeling fijne vleeschwaren te verbinden, die er werkelijk smakelijk uit ziet. Tegelijk met de uitbreiding is er een geheel nieuwe winkelinrichting gekomen, die aan het interieur een frisch en fleurig aanzien geeft; de clientèle zal zulks zeker op prijs weten te stellen.
Zoo hebben er bij de firma De Mots aan de Hezelstraat verschillende veranderingen ten goede plaats gehad, die deze reeds 35 jaren bestaande zaak zeker nog meer dan vroeger bij het publiek in den smaak zullen doen vallen.” (PGNC 25/11/1937)
De Gelderlander 25/11/1937 vermeldt daarbij dat de vroegere banketzaak van de fa. Wennekes bij de zaak van de firma de Mots is gevoegd. Er wordt geen architect genoemd. Wel: de aanleg van de electrische installatie door de fa. Alewijnse, verbouwing door de firma v. Broekhuizen en schilderwerk fa. van Dinteren.
1954: Verbouwing voor Woningrichting Kees Draper, architect Treur
1954 Lange Hezelstraat 84
Bestaande toestand: “Voorgevel van het te verbouwen pand van de heer K.Draper te Nijmegen” (D12.418250)
Plan verbouwing van/het winkelpand Lange Hezelstraat No 84 te Nijmegen v/d Hr. K. Draper, datum tekening 30-11-1953 (D12.418252)
In maart 1954 opent Kees Draper zijn nieuwe winkel op de Lange Hezelstraat 54. Hiervan was architect G.B. Treur de ontwerper. De winkel van Draper in de Houtstraat was tijdens het bombardement op 22-2-1954 verwoest, waarna hij in een (te) kleine noodwinkel had gezeten.
“Voorbeeld voor Lange Hezelstraat: Woninginrichting Kees Draper in ruim en modern pand”, kopt de De Gelderlander 19/3/1954. “…Ëen mooie grote winkel, twee en veertig diep en acht meter breed, is ontstaan en hierdoor kreeg de woninginrichting voldoende ruimte om evenals vóór de ramp welke haar in de Houtstraat trof, de vleugels uit te slaan.”
Bij de opening is wethouder blij met het initiatief van Draper. De Gelderlander: “Enkele jaren geleden bestond er vrees, dat de Hezelstraat min of meer weg zou zakken, evenals de Grotestraat door verwaarlozing van de panden is weggezakt. De Grotestraat zal in het kader van het saneringsplan weer een goede straat worden en ten aanzien van de Hezelstraat hebben B. en W. welbewust maatregelen willen treffen om aan deze straat zijn oude glorie terug te geven.” Duives hoopt dan ook, dat veel eigenaren het voorbeeld van Draper zullen volgen.
1955 verandering portiek Hezelstraat 84
Wijziging winkelingang perceel Hezelstraat 84, eigenaar W. Mots, Hezelstraat 84, architect B.J. Meerman. Datum tekening oktober 1955 (D12.420611)
In 1955 laat Mots de ingang van zijn winkel verbouwen, waarbij het portiek verdwijnt.
Dan komen er meldingen van bouwtekeningen voor van enerzijds het plaatsen van een zonnescherm in 1956.
1957 dubbele garage Kees Draper
En daarnaast het bouwen van een dubbele garage in 1957. De bouwtekeningen ontbreken in het dossier, door de bouwtekening bij de bouw van een toonzaal van de “bestaande situatie” (D12.454751) en de “servituden” (D12.454742) wordt het duidelijk dat het garages voor Kees Draper betreft.
1965: Bouwen van een toonzaal
Toonzaal L. Hezelstraat 84, Opdrachtgever Kees Draper, architect Bert W.A. Goddijn, datum tekening: mei 1963 (D12.454742)
In 1965 (datum dossier) laat Kees Draper door architect Bert W.A. Goddijn een toonzaal ontwerpen. De tekening stamt uit mei 1963.
Daarbij wordt deze toonzaal gebouwd op de plaats van de toonzaal, de werkplaats, 1 van de garages en een deel van de open plaats/tuin?
D12.454742 Servituden gang aan de Lange Hezelstraat, 11-1-1963 (Gemeente Nijmegen, Dienst Publieke werken en volkshuisvesting)
Uit deze tekening blijkt dat Draper naast het “oude perceel” ook eigenaar is van perceel 7821 en van het terrein waarop de toonzaal moet komen.
Daarnaast blijkt W.E. Mots eigenaar te zijn van perceel 7822.
Links is nog net Kees Draper te zien: Lange Hezelstraat 80, 82 en 84, 1976 (Evert F. van der Grinten via F78427 RAN CCBYSA)
Hoek Lange Hezelstraat-Bottelstraat, voormalige Framy (april 2025)
Jarenlang zat op de hoek van de Lange Hezelstraat en de Bottelstraat de meubelwinkel Framy. Daarvóór was Coöperatieve Centrale Handelsvereeniging een belangrijke gebruiker, die bovendien een grote silo liet bouwen. Na het vertrek van Framy raakte het pand langzaam in verval. Na herstel, mede door het creëren van een hofje, werden oude elementen als de oude kloostermuur beter zichtbaar.
Middeleeuws
Restant oude kloostermuur, Halve Gas (april 2025)
Gezien vanaf de oude Hezelpoort in de richting van de Korte Hezelstraat (Thans Stikke Hezelstraat) in het midden de St. Stevenstoren. Links de Bottelstraat, 1874-1876 (F19170 RAN)
In de 15e eeuw stond hier het Kloosterhof Gravendael van de Cisterciënzer nonnen. Zij had meerdere woningen, die werden gebruikt als logeerverblijf voor ordeleden die de stad bezochten. Ook waren er stadsboerderijen. En was er een rentmeester, die de bezittingen beheerde. De toegang van het kloosterhof was aan de Bottelstraat.
Gezien richting Korte Hezelstraat later( Stikke Hezelstraat). Links de Bottelstraat, 1900-1906 (Collectie J.M.G.M Brinkhoff via D243 RAN)
Coöperatieve Centrale Handelsvereeniging
Coöp Centrale Handelsvereeniging G.A., Bottelstraat 10 (De Gelderlander 8-11-1945)
In de jaren 20 vestigt zich de Coöperatieve Centrale Handelsvereeniging (onstaan als inkooporganisatie voor mengvoer en mest van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond). De ligging was goed: dicht bij de haven. Daarnaast had Nijmegen veel stadsboerderijen. En ook was de Bottelstraat goed bereikbaar voor de boeren uit de omgeving.
In 1923 werd het pakhuis gebouw en de graansilo volgde in 1927. Al snel na het einde van de Tweede Wereldoorlog begon Nijmegen haar belang als agrarisch centrum al snel te verliezen, vooral doordat de landbouw door de uitbreiding van de stad verdween. Daarop verhuisde de Boerenbond in de jaren 60 naar Grave.
De oorsprong van Framy lag in Geffen, waar de slager Frans van der Heijden tijdens of vlak na de Tweede Wereldoorlog in de meubelhandel terecht komt. Begonnen als een soort marskramer, was hij later een halletje begonnen in Geffen. Daar zou hij in de loop der jaren uitbreiden, totdat Geffen te klein werd.
Bovendien hoorde van der Heijden in 1967 van een voedervertegenwoordiger dat het gebouw van de Boerenbond vrij zou komen. Daarom begint hij Framy in Nijmegen: een samentrekking van zijn eigen naam Frans en van zijn vrouw Miet, waarbij de “ie” vervangen werd door een “y”. In de loop der jaren zal hij ook de naastliggende panden kopen.
Zijn opvolger, zoon Piet van der Heijden zal vervolgens in Nijmegen een 2e zaak openen -die in vlammen opgaat- en een zaak in Arnhem beginnen. “De zaken gingen voortvarend en vrijwel alle familieleden en aangetrouwden hadden een functie in het bedrijf. Als directeur, bedrijfsleider, verkoper, inkoper of als chauffeur. En zoals in de beste families, ging het ook bij Van der Heijden mis. Pierre: „Toen oma overleed ging de lucht er een beetje uit.”” (De Gelderlander) Daarna werden de winkels nog een tijdlang verhuurd.
Winkelcomplex van Framy Meubelen met woningen (op achtergrond de Lange Hezelstraat). (P.S. Wordt in 2017 gedeeltelijk gesloopt en gedeeltelijk verbouwd tot appartementen), 1970-1975 (Evert F. van der Grinten via F78227 RAN)
Een mooie foto van Framy uit 1975 is te zien op F63904 RAN.
Silo
Van der Heijden kon de silo niet gebruiken. Deze werd daarom dichtgemetseld. Wel zou de Radio Rataplan tijdens de Piersonrellen illegaal een antenne bovenop de silo plaatsen, om krakers op de hoogte houden van de ontwikkelingen.
2008: vertrek naar meubelboulevard
In 2008 vertrekt Framy naar de meubelboulevard: het was steeds moeilijker geworden om een meubelzaak in het centrum te hebben. Klanten konden het centrum steeds moeilijker met de auto bereiken en konden niet meer parkeren. Daarnaast was het steeds moeilijker geworden de winkel te bevoorraden.
Steen opgedragen aan Framy, Bottelstraat (april 2025)
Atelier en leegstand
Na het vertrek van Framy hadden Jos van Riswick en Vincent Boelaarts hier vanaf 2010 nog een tijdlang hun atelier. Zie hun site: “Het oude pand van de Chr. Boerenbond met de markante graantoren uit 1920 die boven de bebouwing van de benedenstad uittorent, biedt genoeg ruimte om te werken en om werk te exposeren.”. Vaak was er in de etalage een filmpje te zien hoe een schilderij, meestal een stilleven, tot stand was gekomen (eigen herinnering).
Doordat het niet lukte om het gebouw te verkopen, raakte het pand steeds meer vervallen. Het werd daarbij genomineerd voor het lelijkste gebouw van Nijmegen. In 2015 was het gebouw naast het hierboven genoemde atelier in gebruik als meubelopslag (Mariken 2015 nr 5)
Verbouwing Het Magazijn
Bewaard gebleven onderkant van silo’s, Halve Gas (april 2025)
Dan volgt de verbouwing van de graansilo en de pakhuizen naar appartementen. Een aantal elementen worden weer zichtbaar gemaakt, zoals oude muren. En de onderkant van de graansilo’s blijft behouden. Hoewel de buitenkant van de gebouwen niet bijzonder waren en wat in verval begonnen te raken, kent het complex bijzondere historische elementen als kelders, oude muren, kapconstructies en gietijzeren zuilen. Het is dan ook een bouwhistorisch monument van de Gemeente Nijmegen.
Het Magazijn, Bottelstraat (april 2025)
Bij de herinrichting van het complex wordt een doorgang gemaakt naar het binnenterrein, welke de naam Halve Gas krijgt. Daarbij wordt deze doorgang en het binnenterrein overgedragen aan de gemeente als openbare weg (Staatscourant 2018, 20319). Een aantal vervallen panden zijn gesloopt en vervangen door nieuwbouw in de vorm van koopwoningen.
Het ontwerp was van Sven Dyckhoff van Flow Architecten. De opdrachtgever was D&M Properties-Bottelstraat BV en het project duurde van 2015 – 2019. Op haar site: “De ingrepen in de bestaande bebouwing zijn zo gedaan dat de waardevolle delen bewaard konden blijven en nu weer tot hun recht komen.”
Bottelstraat (april 2025)
Op basis van historisch onderzoek was bepaald welke elementen behouden moesten worden en waar mogelijk, zo veel mogelijk zichtbaar gemaakt worden. Op basis daarvan werd het plan steeds verder uitgewerkt, ook om te kunnen voldoen aan de monumentale eisen. In totaal kwamen er 31 huurappartementen, 8 koopwoningen en 2 bedrijfsateliers (Propertynl)
Daarbij waren de silo’s een van de grootste uitdagingen: om deze te kunnen verbouwen was het nodig om veel gaten in dit gebouw voor ramen aan te brengen. Daarbij was het de vraag in hoeverre deze gaten van invloed zouden zijn op de stabiliteit. Hier kwamen 6 appartementen met balkons en een lift.
“Dyckhoff vond het een uitdaging om in de nieuwbouw niet alleen de restanten van middeleeuwse muren op te nemen, maar ook de industriële herinnering van deze plek. Zo blijven de trechtermonden van de oude meeltoren waaronder vroeger de bakkers met hun karren stonden om meel op te halen, behouden. ,,Die tegenstelling is fantastisch, een gotische wand versus een industriële werkplek.’’ en over gehele project: “”Het is een uitdagende en tegelijk lastige opgave. Wat kun je behouden, wat willen we nog tonen van het verleden?”” (Gelderlander)
Detail van oude kloostermuur Halve Gas (april 2025)
Bovendien is de 15e-eeuwse muur van het klooster nu goed zichtbaar geworden. Daarnaast is er een 13e-eeuwse muur in een van de voormalige werkplaatsen.
Ook het hoekpand van de Bottelstraat-Lange Hezelstraat is gerenoveerd. Op de begane grond kwam weer een winkel. Daarboven kwamen appartementen.
Nominatie Architectuurprijs 2019
Het kan verkeren: waar in 2024 het complex nog werd genomineerd als “lelijkste gebouw van Nijmegen”, werd het project van de verbouwing genomineerd voor de Nijmeegse Architectuurprijs 2019.
De Cultuurhistorische waardenkaart van 2023, de vervanging van de cultuurhistorische beleidskaart uit de Nota Cultureel Erfgoed uit 2013, noemt Framy als geslaagd voorbeeld van: “Vele voorbeelden laten zien dat het benutten en hergebruiken van erfgoed bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen, deze gebieden kwaliteit geven. Een andere sfeer. … De vernieuwing van het oude Framy-complex aan de Bottelstraat, met de voormalige silo en het 15e-eeuwse gotische huis.”
De hoek Augustijnenstraat en Stikke Hezelstraat in 1996, 2/4/1996 (Ger Loeffen via F36913 RAN CCBYSA)
Vrijwel iedereen kent de pilaar op de hoek van de Augustijnenstraat en Stikke Hezelstraat. Jarenlang was deze behangen met lichtreclame van een grote verzekeringsmaatschappij. Het blijkt een schoorsteen te zijn, die hoort bij het grote complex aan deze hoek met op de begane grond winkels en daarboven woningen. De architecten waren Brouwer uit Arnhem en de Vlaming uit Amsterdam.
Wanneer “een dezer dagen” met de bouw van het flatgebouw op de hoek van de Augustijnenstraat en Stikke Hezelstraat zal worden begonnen, schrijft de Gelderlander hierover een artikel op 5-7-1954:
Het flatgebouw bestaat uit “vier winkels, waaronder een groot winkelhuis op de hoek met verkoopruimte op de etages en verder woonflats en kantoorruimtes.” Het gebouw is vrijwel net zo hoog als het flatgebouw op Plein 1944. De gevel is aan de kant van de Augustijnenstraat 40 meter breed en aan die van de Stikke Hezelstraat 20 meter. Op de hoek komt een schoorsteen voor de verwarming van het gehele gebouw, verpakt als reclamezuil met lichtvlakken. Op de hoek zullen “eilanden-etalages” komen.
Het complex in aanbouw: de herbouw van een aantal winkelpanden aan de Stikke Hezelstraat – Augustijnenstraat. Op de achtergrond links panden aan de Houtstraat en in het midden aan de Ganzenheuvel, 1955 (Foto Roozenboom via F58609 RAN CCBYSA)
De opdrachtgever is “een van de grootste Levensverzekeringmaatschappijen in ons land.” De architecten zijn H. Brouwer uit Arnhem en F.W. de Vlaming en Amsterdam. De aannemer is N.V. Aannemersbedrijf v.h. B. van Berkel. (De Gelderlander 5/7/1954)
Voorgevel Augustijnenstraat, Ir. H. Brouwer bi. Arnhem ir F.W. de Vlaming bi. Amsterdam, Datum tekening 16-7-1954/gewijzigd 27-7-1954 (D12.418446)
Voorgevel Stikke Hezelstraat, Ir. H. Brouwer bi. Arnhem ir F.W. de Vlaming bi. Amsterdam, Datum tekening 16-7-1954/gewijzigd 27-7-1954 (D12.418446)
Frederik Willem de Vlaming
Frederik Willem (It) de Vlaming, bekend als W.F. de Vlaming, (Amsterdam, 12-10 1919 – Laren (Noord-Holland), 25-10-2000) was een Nederlands architect. Hij was de zoon van Arij Leendert de Vlaming, een commissionair in effecten en Gerarda Craandijk.
Hij studeerde in 1949 als bouwkundig ingenieur aan de Techinische Hogeschool Delft. Bij zijn professoren Zwiers en Wieger Bruin deed hij praktijkervaring op. Vóór zijn afstuderen ontwierp hij een bungalow in Rossum, de plaats waar hij tijdens de Tweede Wereldoorlog enige tijd was ondergedoken geweest. Daarna werkte hij bij een architectenbureau in Zwitserland. In 1952 begon de Vlaming zijn eigen bureau, waarschijnlijk (aanvankelijk) samen met Salm en Peter Pennink. Salm is in 1951 afgestudeerd en zal naar Amerika vertrekken om zijn graad te behalen en aldaar te werken. De samenwerking met Pennink was van korte duur.
Wanneer Harry Salm in 1954 terugkomt uit Amerika gaat hij voor het bureau van De Vlaming werken en in 1957 treedt hij toe als partner. In 1967 treedt H.M. Fennis toe al partner. Het maatschap werd in 1975 omgezet in een N.V.. In 1981 komt ir. Dingemans bij de directie.
De Vlaming had veel nevenfuncties, waaronder bestuurslid van de vereniging Hendrick de Keyzer en de BNA. Vanaf 1955 was hij adviseur bij Rijkswaterstaat.
Een van de bekendste werken van De Vlaming is het Hilton Amsterdam Hotel, welke hij samen met Salm en Huig Maaskant heeft ontworpen. Ook hebben ze het Hilton Rotterdam ontworpen. Beide zijn Rijksmonument.
Henk Brouwer (Groningen, 5-8-1920 – Arnhem, 13-10-1974) was een Nederlands architect. In 1949 studeerde hij af aan de Technische Hogeschool Delft als bouwkundig ingenieur met afstudeerrichting architectuur. Hij richtte in 1955 samen met Th.Th. (Tom) Deurvorst (geb. 1920) het Arnhemse architectenbureau Brouwer & Deurvorst op. “De twee, die in de naoorlogse jaren vooral actief waren met de wederopbouw in en rond Arnhem, besloten in 1955 de krachten te bundelen en samen een kwalitatief hoogstaand architectenbureau te starten.” (BDarchitecten).
Werken
1949-1955 mede-ontwerper Huis der Provincie, samen met Vegter, Rijksmonument
1961 AKU fontein Arnhem samen met Shinkichi Tajiri
Daarnaast werd hij in 1962 de jongste hoogleraar architectuur aan de TH Delft.
Lange Hezelstraat 99 en 101: de bekende vogels blijven mooi, maar ook de deuren zijn prachtig (april 2025)
De Lange Hezelstraat en Stikke Hezelstraat bestaan in ieder geval al sinds de Romeinse tijd. In de loop der eeuwen waren het belangrijke straten vanwege de verbinding tussen de Hezelpoort met de Markt. Er waren dan ook veel logementen en stalhouderijen in deze omgeving. De Lange Hezelstraat is met haar historische panden, maar ook met haar eigenzinnige winkels en horeca is het een van de leukste straten van Nijmegen.
Deze pagina verzamelt reeds gepubliceerde artikelen, met eerst een korte geschiedenis van de Lange en Stikke Hezelstraat. Beide zullen van tijd tot tijd worden aangevuld.
Hezelstraat
De naam Hezelstraat wordt zo genoemd omdat het de weg naar het dorp Hees was.
Volgens het Straatnamenregister van Rob Essers is de eerstgevonden keer dat de naam voorkomt begin 14 eeuw: Heselstrate (1310) en Hesestraet (1334).
De Hezelstraten bestaan uit 2 straten:
De Stikke Hezelstraat, het bovenste gedeelte. “Stik” betekent steil, wat dit stukje Nijmegen dan ook is: er is een hoogteverschil van zeven meter over 100 meter. Voor 1910 heette de straat Boven- of Korte Hezelstraat.
De Lange Hezelstraat
Romeinse tijd
De Hezelstraat bestaat al ongeveer 2000 jaar: het was tussen de legerplaats in het oosten van Nijmegen en de stad Ulpia Noviomagus.
In de kelder van Lange Hezelstraat 39 werd in 2015 een crematiegraf uit de Romeinse tijd gevonden.” Voor de Nijmeegse stadsarcheoloog Harry van Enckevoort vormt de ontdekking de bevestiging dat de Romeinse begraafplaats die de afgelopen jaren op de Hessenberg is gevonden, onder de Lange Hezelstraat doorliep.” (De Gelderlander)
Hezelpoort en steen
Lange Hezelstraat 105-107
De buitenzijde van de Hezelpoort (uit 1533-1542 en gesloopt in 1877) met de Kronenburgertoren (of Kruittoren) , die net boven de muur uitsteekt; links naast het wachthuisje wordt de was gedroogd, 1871 (Gerard Korfmacher via F68676 RAN)
Bij de Lange Hezelstraat 105-107 lag tot 1876 de Hezelpoort. Ze stamde uit de 14e eeuw. Hierbij hoorde tevens de St. Jacobsgracht, die vanwege haar vorm ook wel “Halve Maan” werd genoemd. Een deel van deze gracht is verwerkt als de vijver in het Kronenburgerpark.
In de muur van Lange Hezelstraat 105-107 is een gevelsteen te zien, die herinnert aan deze poort.
Middeleeuwse resten
Lange Hezelstraat 50-52, “de Zwarte Ruiter”, juli 2017 (Google Streetview)
Een aantal panden dateren vanaf de middeleeuwen, hoewel deze na talloze verbouwingen in de loop der eeuwen. niet meer als zodanig te herkennen zijn Een aantal kelders en stukken muur herinnert echter nog aan deze tijd.
Een van deze panden is “de Zwarte Ruiter” op Lange Hezelstraat 50-52. Hoewel de voorgevel is veranderd, zijn de zijmuren nog uit de tijd dat deze gebouwd is, rond 1300. (Bron: Huis van de Nijmeegse Geschiedenis).
Een ander gebouw ligt aan Lange Hezelstraat 92, op de hoek van de Lange Hezelstraat en Bottelstraat
Stalhouders, herbergen en logementen
De Lange Hezelstraat en haar omgeving kende als belangrijke verbinding tussen de Hezelpoort en de Markt veel plaatsen waar bezoekers hun paard al dan niet met wagen konden stallen en andere faciliteiten, zoals een herberg of logement of een combinatie daarvan. Het opschrift op Lange Hezelstraat 94 herinnert nog aan deze tijd.
Ook is er bijvoorbeeld de naam “Gulden Wagengas”, waarbij niet duidelijk is waar het “gulden” op slaat.
Vrede van Nijmegen
Voormalig Hoofdpostkantoor en geboortehuis van Prof. Willem Leonard Pieter Arnold Molengraaff (10 mei 1858-1931). In dit huis verblleef tijdens de vredesonderhandelingen van 1676-1678 de ambassadeur van Zweden, Lange Hezelstraat 14, 1920 (dr. Jan Brinkhoff via D240 RAN CC0)
Voor de onderhandelingen van de Vrede van Nijmegen (van 1676 tot 1679) verbleven veel buitenlandse diplomaten en afgezanten in de Lange Hezelstraat, hetzij in een huis of herberg. De Zweedse afvaardiging betrok 2 jaar het pand Lange Hezelstraat 14-16.
Oudste winkelstraat?
Vanwege het Romeinse verleden wordt de Lange Hezelstraat ook wel eens de “oudste winkelstraat van Nederland” genoemd. “Winkelstraten” kwamen echter in de tijd niet voor; eeuwenlang werd er handel gedreven op een markt.
Pas vanaf de sloop van de vestingwerken begonnen de Hezelstraten zich tot ware winkelstraten te ontwikkelen. Vooral de Lange Hezelstraat heeft nog veel voorgevels met een uiterlijk van eind 19e eeuw of begin 20ste eeuw. Daarbij zijn enkele gevels overigens wel “oud” gemaakt door ze te veranderen –herstellen zo u wilt- naar haar “oorspronkelijke” uiterlijk van die tijd.
Tweede Wereldoorlog en wederopbouw
De kaalslag van de Tweede Wereldoorlog hier goed zichtbaar op de hoek Stikke Hezelstraat Houtstraat. Een eenzame tram doorkruist het gebied, 1946-1955 (F93355 RAN)
Een groot deel van de Stikke Hezelstraat werd tijdens het bombardement van 22 februari 1944 verwoest. Na de oorlog werd dit gebied opnieuw opgebouwd. Een deel hiervan stamt uit de wederopbouw uit de jaren 50, maar ook is er bebouwing van latere datum.
Stolpersteine
Vanaf ongeveer 2021 liggen er in de Hezelstraten en overig Nijmegen zogenaamde Stolpersteine in het wegdek. Zij worden geplaatst voor het laatste woon- of werkadres van in de Tweede Wereldoorlog vermoorde en vervolgde Joden en andere Nijmegenaren die slachtoffer geworden zijn van het naziregime. Op haar website staan 3 adressen weergegeven, met het verhaal over de slachtoffers:
Hoewel geen slagerij, zijn op de Lange Hezelstraat 86 een sluitsteen van een hakmes en zaag en een paardenkop te zien. In ieder geval is het een blijvende herinnering dat hier ooit een slagerij heeft gezeten.
Nog juist op de zijkant van het pand Lange Hezelstraat 95 is nog vaag “sigaren” te lezen. Deze schildering had Maximilian Julius Joseph Berthold Völcker (Meppen, 27/3/1866) laten aanbrengen toen hij hier zijn sigarenzaak openende.
In 1900 verbouwt architect Kraaijvanger de parapluwinkel Meulenberg in Jugendstil stijl. Edmond Meulenberg had in 1892 zijn winkel hiernaar toe verplaatst. De broer van de architect, Hendrikus Kraaijvanger, was getrouwd met een dochter van Meulenberg. Opvallend aan de gevel zijn onder andere de wapenschilden, die de wapens zijn van de plaatsen waar Meulenberg een filiaal…
Bij de begrafenis van de heer A.P. Keijser wordt een tocht gemaakt langs zijn winkels: Antonius Petrus Keijser (de poppendokter van de Lange Hezelstraat 10) was de oprichter van de N.V. De Bijenkorf (Hertogstraat 27) en de N.V. Handelsmij. TEPA (Molenstraat 52), 1/9/1952 (Fotopersbureau Gelderland via GN18748 RAN CCBYSA Auteursrechthouder J.F.M. Trum)
Het gebouw is sinds 1973 een Rijksmonument met als omschrijving: “Pand met twee verdiepingen en hoog zadeldak, evenwijdig aan de straat. Waarschijnlijk 17e eeuw. Gepleisterde voorgevel van karakter derde kwart 19e eeuw. Links fragment van een zijtrapgevel.”
Verbouwing Nieuwe winkel, architect Oscar Leeuw
In 1902 verbouwde architect Oscar Leeuw het gebouw voor De Nieuwe Winkel. Lees hier het artikel:
Lange Hezelstraat 12, met op dat moment Lunchroom Smaakrijk, mei 2016 (Google Streetview)
Lange Hezelstraat 12 is sinds 1973 een Rijksmonument met als omschrijving:
“Pand met insteekverdieping, twee verdieping en dwars zadeldak. Voorgevel met puntgevel, voorzien van vlechtingen, ontlastingsbogen en muurankers, omstreeks 1600.”
Gebrs. Lampe: Rechts het pand van de Gebroeders Lampe, herkenbaar aan het ronde bord bovenop het gebouw de groentemarkt gezien in de richting van de Stikke Hezelstraat, links de gevels van Bahlmann en de HEMA, 1920-1925 (RAN ZN24878)
In 1919 ontwierp de architect Willem Hoffmann op de plaats waar voorheen een koperslagerij had gezeten de winkel voor de Gebroeders Lampe. Deze zaten slechts enkele jaren in dit pand. Vervolgens kwam hier Bata, die het ontwerp van het pand grotendeels intact heeft gelaten. Het pand is in 1967 gesloopt.
Boven de ingang naar het Glashuis, tussen Lange Hezelstraat 58 en 60 is een houten bord te zijn. Deze is inmiddels weer wat vergaan en vaag zijn er nog letters op te vinden. Wat is er over dit bord te vinden?
Jarenlang zat op de hoek van de Lange Hezelstraat en de Bottelstraat de meubelwinkel Framy. Daarvóór was Coöperatieve Centrale Handelsvereeniging een belangrijke gebruiker, die bovendien een grote silo liet bouwen. Na het vertrek van Framy raakte het pand langzaam in verval. Na herstel, mede door het creëren van een hofje, werden oude elementen als de…
Verbouwing Saalmans door architect Van den Boogaard
Lange Hezelstraat 49-49a
Winkel met bovenwoning. De oudste delen dateren uit de 16e eeuw. De voorgevel is in 1892 verbouwd naar een ontwerp van A. Boogaard. In 1924 volgde een verdere verbouwing, 2013 (Henk van Gaal via DF3838 RAN CC0)
Gemeentelijk monument.
Lees hier over de verbouwing door architect Van den Boogaard:
Op 18-4-2014 is Dille & Kamille weer terug in Nijmegen, op de Lange Hezelstraat. (retailtrends). Dan is de winkel na meer dan 35 jaar terug in de stad. Wat betekent dat de winkel in de Priemstraat rond 1979 is gesloten. ““Het pand dateert uit de Middeleeuwen”, vertelt historica Willy Niessen. “We weten dat ca. 1500 hier al mensen woonden, toen stond het er dus al. Later is er steeds meer aan- en bijgebouwd, o.a. een zoutkeet en wijnkelders. Door de eeuwen heen woonden er in dit zgn. ‘stadskasteel’ aanzienlijke burgers, o.a. schepenen en burgemeesters.” In de winkel getuigen veel historische details van deze rijke geschiedenis. Bijzonder bijvoorbeeld is de haardstede – straks een opvallende plek achter de toonbank – met de steentjes met de rode leeuwtjes, daterend van rond 1620. Verderop in de winkel is bij de verbouwing een prachtige Middeleeuwse muur blootgelegd.” https://nijmegenleeft.nl/dille-kamille-weer-terug-in-nijmegen/
“Op de 1e en 2e verdieping komt een hotel met in totaal 15 kamers.
Een Franse kloosterorde in de Hezelstraat: Filles de la Sagesse
Lange Hezelstraat 83
De achterzijde van Huize ” Filles de la Sagesse” (Dochters der Wijsheid), Lange Hezelstraat 83, 1890 (Gerard Korfmacher via F19211 RAN)
Vanaf 1880 worden in een aantal golven veel kloosterlingen uit Frankrijk verdreven bij de zogenaamde “secularisatie”: Franse regeringen wil de invloed van katholieke kerk inperken. Dat gebeurt door of kloosterordes te verbieden of door ze alleen toe te laten als ze zich aan meerdere regels houden, zich feitelijk onder controle van de Franse regering te laten stellen. Aanvankelijk wordt alleen bij het hogere onderwijs seculier onderwijs verplicht; later ook bij het lager onderwijs, om zo de invloed van de kerk in het onderwijs uit te bannen. Een van deze kloosterordes die wordt verdreven is de Filles de la Sagesse (De Dochters der Wijsheid). Op haar site schrijft de orde dat ze in de 2e golf, in 1901, zijn gevlucht.
Daarbij komen een aantal zusters in Nijmegen terecht. Daarvóór had de orde al het Boldershof in Druten aangekocht (PGNC 1/1/1903), waar ze een grote verbouwing zal laten uitvoeren.
In het onderstaand artikel vertelt de Gelderlander hoe de zusters in 1903 het pand aan de Lange Hezelstraat betrekken. Wel maakt de krant mijns inziens een foutje door te stellen dat het een Franciscaanse orde is.
“Nijmegen, 5 Juni.
Verjaagde Fransche Zusters.
Meldden wij dezer dagen, dat ook de uit Frankrijk verjaagde Zusters “Filles de la Sagesse” zich in onze stad zouden vestigen, thans kunnen wij meedeelen dat genoemde Zusters het pand hebben gehuurd in de Lange Hezelstraat, vroeger bewoond door mevr. de wed. Van Roggen. Gisteravond is tusschen haar en de eigenaars, de heeren Maurits Drukker & A.S. Cohen het huurcontract getekend.
Deze Zusters, afkomstig van Saint Laurent sur Sѐvre, in de Vendée, zijn Franciscanessen. Voor haar is dus de ligging van het huis, in de onmiddellijke nabijheid der St.-Franciscuskerk bijzonder gunstig.
Voor onze stad is deze vestiging weer een nieuwe aanwinst, daar het voor de hand ligt dat dergelijke stichtingen ook van zelf haar stoffelijke voordeelen voor de omgeving meebrengen. Dit ondervindt Frankrijk thans tot zijn schade, wijl met de verdreven religieuzen groote kapitalen het land verlaten.
Niet minder dan 2700 Zusters der straks genoemde orde moeten nog elders een goed heenkomen zoeken. In ’t geheel zijn, naar wij vernemen, nu al 130.000 religieuzen het land uitgedreven.” (De Gelderlander 6/6/1903)
Franse les
Deze zusters zullen voor Nijmegen belangrijk worden in het onderwijs. Maar ook in de Lange Hezelstraat gaan ze met veel succes aan de slag in het geven van Franse les:
”Zooals men weet, houden zij geen school, maar belasten zich met de taak, de opvoeding van meisjes te voltooien, ze op te leiden voor de huishouding en ze, door conversatie, lectuur enz. te bekwamen in de Fransche taal en letterkunde. Bovendien geven zij ook privaatlessen in het Fransch.
Welnu, zij mogen zich reeds in een aanmerkelijk getal leerlingen verheugen, en dat wel uit de meest uiteenloopende standen. Niet alleen geven zij bijvoorbeeld Fransche les aan verschillende eerw. zusters uit de stad en den omtrek, maar ook aan onderwijzeressen, winkeljuffrouwen en andere dames zoowel andersdenkende als katholieke zelfs tellen zij onder haar leerlingen een handelsreiziger.
Van alle zijden komen zich bovendien meisjes en jonge dames onder haar leiding stellen om door een verblijf van eenigen tijd in deze aangename Fransche omgeving zich met de Fransche taal en letteren vertrouwd te maken.” (De Gelderlander 25/12/1903)
Soeur Anne
In de totstandkoming van het onderwijs heeft Soeur Anne een zeer belangrijke rol gespeeld.
Zij is geboren als M.T. Neujean. In 1903 treedt zij in bij de Zusters; waarbij ze in september 1953 haar 50-jarig professiefeest viert. Naast een van de oprichters was zij jarenlang directrice van de kweekschool. (De Gelderlander 8/9/1953, met foto). In ieder geval is ze bij haar zilveren kloosterfeest overste van de congregatie (De Gelderlander 1/10/1928).
Onder de kop “De Geschiedenis”: “Enkele maanden na de professie van soeur Anne in het jaar 1903 werden de “grijze” zusters, dochters der wijsheid, door de wetten van Combres in Frankrijk uit het moederhuis St. Laurent sur Sèvre verjaagd. Moeder Ignase en soeur Anne kwamen dat zelfde jaar in Nijmegen en vonden een huis in de Hezelstraat. In 1906 namen ze een normaalschool over.
Nog hetzelfde jaar werd soeur Anne directrice van de school, maar ws tevens de enige zuster, die les gaf. De school marcheerde goed en spoedig moesten er klassen bijgemaakt worden. Maar er kwamen moeilijkheden. Op de hogere etages mochten de zusters geen les meer geven, omdat de plafonds te laag waren. Het bouwen van een nieuw huis was een kostbare geschiedenis en er werd daarom besloten voorlopig aan de Parkweg lokalen te huren. Door een tuin konden de zusters van uit de Hezelstraat in de school komen. In 1920 was er naast normaalschool ook al een kweekschool voor meisjes. In 1923 werd een begin gemaakt met de bouw van de nieuwe school aan de Groesbeekseweg. Met een bus gingen de zusters iedere dag van de Hezelstraat naar de school, want het klooster zou pas later gebouwd worden. Soeur Anne ging volgens een vast schema te werk, en jaar na jaar werd het onderwijs uitgebreid. De laatste school, die onder het bestuur van soeur Anne gebouwd werd, was de fröbelschool, in Augustus van dit jaar geopend.
Sinds 1 September is Soeur Anne geen directrice meer. Gedurende 50 jaren heeft ze haar beste krachten gegeven aan het onderwijs.”
Zelf studeert Soeur Anne aan de Universiteit af in de Nederlandsche taal- en letterkunde: in 1931 behaalt ze haar candidaatsexamen (De Gelderlander 8/10/1931) en in december 1933 haar doctoraal (De Gelderlander 16/12/1933). Bij haar 25-jarig professiefeest in 1938 wordt zij geridderd als Officier in de Orde van Oranje Nassau (De Gelderlander 27/9/1938).
1923 Groesbeekseweg
In 1923 laat zij een klooster, normaal- en lagere school bouwen aan de Groesbeekseweg:
Welke buurman -links of rechts van Tijssen-, is nog niet bekend:
“Koffie- en theemagazijn.
Beneden aan de Lange Hezelstraat, in het onlangs verbouwde perceel naast de manufacturenzaak van den heer Tijssen wordt hedenavond een nieuw koffie- en theemagazijn geopend, zijnde een filiaal van de gunstig bekende theehandel en stoomkoffiebranderij “De Ster” van P.J. de Boer, te Bolsward. De smaakvolle etalage en de keurige inrichting van den nieuwen winkel, die naar Chineeschen trant met kleurige waaiers, kaomonom’s enz is versierd, zal hedenavond wel de aandacht trekken, en aan koopers zal het ook niet ontbreken, daar van avond en Maandag aan elken kooper een cadeau wordt uitgereikt.
Overigens mag dergelijke reclame wel overbodig heeten voor een firma, die zoo gunstige reputatie geniet. De verschillende koffies worden in de branderij “de Ster” te Bolsward volgens het nieuwste systeem gebrand en gezuiverd, zoodat alle aromatische bestanddeelen behouden blijven.
Behalve koffie en thee zijn in het nieuwe magazijn ook cacao, tabak en sigaren verkrijgbaar.” (De Gelderlander 4/5/1902)
Lange Hezelstraat 91: oorspronkelijk Fotozaak Steenmeyer, architect Coumans
Lange Hezelstraat 91 met op dat moment Luccello Living (februari 2023)
In 1931 bouwt architect Coumans het pand voor Fotozaak Steenmeyer:
“Foto-zaak firma Steenmeyer.
Ieder zal het met ons eens zijn, dat de nieuwe zaak van de firma Steenmeyer aan de Hezelstraat No. 91 van de firma Steenmeyer zich wel heel gunstig onderscheidt van haar vroegere huisvesting in het daarnaast gelegen pand. Maar voor en aleer de zaak haar tegenwoordige aanzien had, is er dan ook heel wat werk verzet moeten worden. Men weet, dat op No. 91 eertijds een groentenwinkel gevestigd was. Dit pand nu werd grondig afgebroken en op nieuwe fundamenten is thans deze moderne winkelzaak verrezen. Want niet allen, dat de inrichting geheel naar de nieuwste eischen is, ook alle toestellen, machines e.d. zijn van het modernste fabricaat. De eigenlijke winkel heeft een zeer smaakvol interieur, waarin de donker eiken betimmering stemmig aandoet. Achter den winkel is het kantoor gelegen, terwijl aan de achterzijde van het pand de werkplaatsen zijn ondergebracht, waarin o.a. een electrische droogkast, een vergrootingsinrichting en een enorme spoelbak worden aangetroffen. Boven zijn de ateliers gevestigd. Er is hier een kapkamer met groote spiegels, waar eventueel de finishing touch aan toilet of kapsel kan worden aangebracht, en een aardig ingerichte ontvangkamer. Het eigenlijke atelier is met de nieuwste vindingen toegerust en negen electrische lampen, elk van 1000 kaars, zetten het inwendige in een zee van licht. Wij vestigen er nog de aandacht op, dat door de firma Steenmeyer ook een foto-handel gedreven wordt, waarin alle mogelijke fotografische artikelen ten verkoop worden aangeboden. De nieuwe zaak maakt een keurigen indruk en zal door de cliëntèle wel op prijs worden gesteld. Tenslotte mogen hier nog volgen de namen der firma’s, die aan de totstandkoming haar medewerking verleenden: Aannemer was de firma Van Gemer & Zn.; het glas in lood is afkomstig van de firma Kronenbitter uit Berg-en-Dal, het behang werd geleverd door de “Papiermolen”, het schilderwerk werd verzorgd door de firma Zijlvaart, de electrische installatie werd aangelegd door de firma van Nek, terwijl de firma Smarius voor de stoffeering zorg droeg. De architect, onder wiens leiding de verbouwing geschiedde, de heer J. Coumans, Wilhelminasingel, heeft alle eer van zijn werk.” (PGNC 9/7/1931)
Lange Hezelstraat 99 en 101: de bekende vogels blijven mooi, maar ook de deuren zijn prachtig (april 2025)
Gemeentelijk monument
1884
“De architect J.W. Michielsen (geb. 1843) bouwde in 1884 het voorname huis aan de Lange Hezelstraat. Het is een voor die tijd typerend voorbeeld van een pand met neoclassicistische lijstgevel in een aaneengesloten gevelwand. …
In 1886 vond er een verbouwing plaats toen een deel van de gevel werd vernieuwd met een winkelpui. Deze werd geplaatst naar ontwerp van de timmerman H.W. van der Waarden. In 1901 kreeg het inmiddels dubbele woonhuis een dubbele winkelpui die was ontworpen door de zoon Wijnandus Johannes Hermanus van der Waarden,”
Ontwerp van een Winkelpui a/d Hezelstraat te Nijmegen (D12.378074)
De panden zijn een Gemeentelijk monument, met als officiële tekst bij aanwijzing:
“Het pand is van architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een woon-winkelpand gebouwd in 1884 in een sobere neoclassicistische stijl door J.W. Michielsen met een art nouveau winkelpui uit 1901 door W.J.H. van der Waarden. Het valt op door de esthetische kwaliteiten van het exterieur en met name de winkelpui waar sgraffito sierpleister is toegepast. Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als kenmerkend onderdeel van de aaneengesloten gevelwand in de Lange Hezelstraat. Cultuurhistorische waarde als uiting van de groeiende welvaart die plaatsvond na de industriële revolutie en het opbloeien van een consumentenmaatschappij die de bouw van een groot aantal woon-winkelpanden, in de binnenstad, tot gevolg had.”
Bij de aanvraag van de huisriolering (datum bouwdossier 9-7-1909) blijkt de eigenaresse van Lange Hezelstraat 97-103 (Nijmegen Sectie C of E 4647/48) Wed. H.(?) H. Smits te zijn. Op hetzelfde blad staat dan ook het ontwerp van de riolering voor Dominicanenstraat 62/64. De uitvoerder is Joh. Smits. (D12.380251)
Bekijk ook de prachtige tegels die zich in de portieken bevinden. Geproduceerd door Fabriek: Van Hulst, Harlingen (Bron: Vrienden van het tegelmuseum, met veel foto’s van bijzondere tegels in onder andere de Lange Hezelstraat)
OVER Wijnandus Johannes Hermanus van der Waarden (Nijmegen, 15 november 1860 – Nijmegen, 25 september 1930) Wijnandus Johannes Hermanus van…
Verbouwing Zoetmulder: Masion Ziere
1936, Lange Hezelstraat no. 78
De verbouwing van Zoetmulder van nummer 78: afgaande op de bouwtekening is het een soort “voor” (links, nummer 80, Funkenstein) en “na” (rechts, nummer 78, Fingerz), juli 2017 (Google Streetview)
In 1936 verbouwt architect Zoetmulder Hezelstraat 78 voor Maison Ziere. Het artikel hierover is te lezen op:
Hoek Augustijnenstraat Stikke Hezelstraat architecten Brouwer en Vlaming
Wanneer “een dezer dagen” met de bouw van het flatgebouw op de hoek van de Augustijnenstraat en Stikke Hezelstraat zal worden begonnen, schrijft de Gelderlander hierover een artikel op 5-7-1954:
Het flatgebouw bestaat uit “vier winkels, waaronder een groot winkelhuis op de hoek met verkoopruimte op de etages en verder woonflats en kantoorruimtes.” Het gebouw is vrijwel net zo hoog als het flatgebouw op Plein 1944. De gevel is aan de kant van de Augustijnenstraat 40 meter breed en aan die van de Stikke Hezelstraat 20 meter. Op de hoek komt een schoorsteen voor de verwarming van het gehele gebouw, verpakt als reclamezuil met lichtvlakken. Op de hoek zullen “eilanden-etalages” komen.
De opdrachtgever is “een van de grootste Levensverzekeringmaatschappijen in ons land.” De archtitecten zijn H. Brouwer uit Arnhem en F.W. de Vlaming en Amsterdam. De aannemer is N.V. Aannemersbedrijf v.h. B. van Berkel. (De Gelderlander 5/7/1954)
Lange Hezelstraat 14
Rijksmonument
Voormalig Hoofdpostkantoor en geboortehuis van Prof. Willem Leonard Pieter Arnold Molengraaff (10 mei 1858-1931). In dit huis verblleef tijdens de vredesonderhandelingen van 1676-1678 de ambassadeur van Zweden, Lange Hezelstraat 14, 1920 (dr. Jan Brinkhoff via D240 RAN CC0)
Het gebouw is sinds 1973 een Rijksmonument, met als omschrijving: “Pand ter breedte van vijf vensterassen, bestaande uit parterre en twee verdiepingen. Zadeldak, evenwijdig aan de straat met links gedeelte van een zijtrapgevel. Voorgevel midden 18e eeuw met getoogde vensters, waarin schuiframen uit het tweede kwart der 19e eeuw.”
Gedenksteen Prof. Willem Leonard Pieter Arnold Molengraaff
Lange Hezelstraat 14
Gedenksteen Prof. Willem Leonard Pieter Arnold Molengraaff, Lange Hezelstraat 14, Juli 2019 (Google Streetview)
Willem Leonard Pieter Arnold Molengraaff (10-05-1858 Nijmegen – ‘s-Gravenhage 07-07-1931), hoogleraar in Utrecht en één van de invloedrijkste juristen op het gebied van het privaatrecht in Nederland. Hij was de zoon van dominee Gerard Johan Molengraaff en Willemina Jacoba Theodora Abeleven. Hij werd in het pand Lange Hezelstraat 14, waar op 15 juli 1932 een gedenksteen ter nagedachtenis werd onthuld (Bijschrift F51144 RAN)
Lange Hezelstraat 28-30 en Lange Hezelstraat 32
Lange Hezelstraat 28-30 en Lange Hezelstraat 32 (november 2024)
De 2 panden met klokgevels zijn sinds 1973 een Rijksmonument.
Lange Hezelstraat 28-30 wordt omschreven als: “Pand, waarin de 17e eeuwse gevel in- en uitzwenkende contouren heeft. Gele vensterstrekken in het rode metselwerk.”
En Lange Hezelstraat 32: “Pand, waarvan de gepleisterde gevel in- en uitzwenkende contouren heeft. 17e eeuw.”
Lange Hezelstraat 24-30, 1935-1940 (Evert F. van der Grinten, uit: Brinkhof i.o.A2, blz. 56 via F78404 RAN CCBYSA Auteursrechthouder RAN)
Lange Hezelstraat 42-44
Lange Hezelstraat 42-44: in 1975 café De Does ; op de hoek met de Papengas, 1975 (Frans Kup via F19062 RAN CCBYSA)
Het gebouw is sinds 1973 een Rijksmonument met als omschrijving: “Laat-middeleeuws PAND op de hoek van de Papengas. Voorgevel in het derde kwart 19e eeuw gepleisterd en gewijzigd, doch met geprofileerde, natuurstenen waterlijst boven de pui. Gepleisterde zijgevel met muurankers.”
Het gebouw is sinds 1976 Rijksmonument met als omschrijving: “PAND met gepleisterde halsgevel, midden 17e eeuw, waarvan het middenstuk geflankeerd wordt door pilasters op consoles en versierd is met voluten. Geprofileerde waterlijst, gebeeldhouwde cartouches, maskerconsole en bekronend fronton. Aan weerszijden van de middentop granaatappels.”
Let ook op de klok!
Sculptuur Oscar Goedhart
Sculptuur, Oscar Goedhart, Stikke Hezelstraat,1978 (Maart 2024)
Sculptuur uit 1978 in de Stikke Hezelstraat van Oscar Goedhart. In dit beeld zijn twee liggende figuren te zien. Goedhart heeft het beeld een horizontale vorm gegeven: hij wilde “een rustgevend element” creëren temidden van de vele, rechtopstaande elementen in de straat.
Lange Hezelstraat 2 (hoek Ganzenheuvel); adres op moment van artikel
“Een nieuw magazijn.
Voor den heer J. Cohen heeft het getal twaalf een goeden klank. 1 Mei a.s. toch zal het twaalf jaren geleden zijn, dat hij op den Ganzenheuvel een zaak opende in visch en fruitwaren. Sindsdien heeft deze aak zich zoo uitgebreid en heeft de handel in fijn fruit vooral zulk een uitbreiding gekregen, dat naar een betere en ruimere lokaliteit moest worden omgezien. En nu zal morgen, Woensdag, de opening plaats hebben van de nieuwe zaak van en heer Cohen in het perceel Lange Hezelstraat 2, hoek Ganzenheuvel. De handel in visch is afgeschaft en in het vervolg zullen in deze zaak fijne vruchten, delicatessen, comestibles, chocladen etc. verkrijgbaar zijn. Voor uitstekende en prompte bediening wordt gegarandeerd.
De nieuwe winkel maakt een aangenamen indruk. Het pand is verboud door den heer van der Wagt, die daarmee keurig werk verricht heeft. Mooie etalage-opstanden van glas met koper, electrisch licht, fraai verfwerk en een cementvloer doen den winkel beantwoorden aan de veelbesproken “eischen des tijds”.
Voor andere bijzonderheden zie men achterstaande advertentie.” (PGNC 24/4/1912)
Paasossen
In de Hezelstraat zijn de nodige slagerijen geweest, waaronder die van v.d. Waarden en van Swelms. In maart 1899 staat er over deze slagerijen in het PGNC een artikel dat de paasossen zijn gearriveerd, een gebruik dat wij tegenwoordig niet meer kennen.
Zoals de naam aangeeft, waren het ossen die voor de Pasen waren vetgemest. Slagers waren bijzonder trots op deze beesten. Na de slacht werden deze dan vaak ook in de etalages tentoongesteld (Instituut van de Nederlandse Taal)
“In aansluiting aan onze mededeeling van gisteren, kunnen wij nog op den aankoop van prachtig Paaschvee door Nijmeegsche slagers wijzen. Zoo kocht de heer C. v.d. Waarden, Hezelstraat 72 alhier, uit den bekenden stal van mej. de wed. v. Oppenraaij te Elst, twee zeer schoone ossen, die niettegenstaande zij eerst drie jaar oud zijn, een kolossaal gewicht hebben; daarenboven munten zij uit door hunne echt Geldersche vormen en uitstekend vleeschtype. Zij werden heden alhier aangevoerd en zullen zeker in hooge mate de aandacht van kenners trekken.
En gisterenmiddag arriveerden alhier per Nijmeegschen boot drie zware Paasch-ossen, afkomstig van den heer Tap te Doodewaard, en bestemd voor de firma gebrs. Van Swelm, Hezelstraat alhier, in wier bekende slagerij deze dagen voor de liefhebbers weder heel wat moois te zien zal zijn.” (PGNC 29/3/1899)
Advertentie Gebrs. v. Oppenraay voor paas-etalage, Lange Hezelstraat 72 (PGNC 28/3/1902)
In 1899 verhuist van der Waarden naar het Kelfkensbos.
Wél is op de Lange Hezelstraat 72 ook in 1902 de “Paasch-Etalage” te bezichtigen, wanneer de Gebrs. van Oppenraary hier hun slagerij hebben.
Hulsteijn
Lange Hezelstraat 45 en 47
Het pand van de firma H. van Hulsteijn, Handel in Kruidenierswaren, Lange Hezelstraat 47, 1895 (F19155 RAN)
Van Hulsteijn is opgericht in 1813 (advertentie PGNC 29/8/1928, zie hieronder). Het is nog onbekend of de winkel altijd op de Lange Hezelstraat 47 heeft gezeten.
Zie ook de foto F19154 RAN, waarbij waarschijnlijk (de familie?) Hulsteijn zelf staat afgebeeld voor de winkelopening.
Het pand van de firma H. van Hulsteijn, Lange Hezelstraat 45-47, ongeveer 1930 (F19200 RAN)
Op de foto hierboven staat de winkel rond 1930 (foto datering RAN) afgebeeld: dan is inmiddels nummer 45 bij de winkel getrokken.
Op 30 augustus 1928 verhuist de winkel naar Bijleveldsingel 84 (
Verhuizing van Hulsteijn naar Bijleveldsingel 84, hoek Wilhelminasingel (PGNC 29/8/1928)
Hoedenwinkel Leo Giesen
Gezien vanaf het kruispunt Houtstraat – Lange Hezelstraat, in de richting van de Grote Markt, met links Firma Leo Giesen, 1925 (F34007 RAN)
In De Gelderlander 21/2/1897 kondigt Leo Giesen aan dat hij “Hoeden en Petten Magazijn Stikke Hezelstraat 46 Heden heropend” is.
Sluitsteen en paardehoofd , Lange Hezelstraat 86 (mei 2024)
Hoewel geen slagerij, zijn op de Lange Hezelstraat 86 een sluitsteen van een hakmes en zaag en een paardenkop te zien. In ieder geval is het een blijvende herinnering dat hier ooit een slagerij heeft gezeten.
Wanneer deze zijn aangebracht, is mij tot toe nog onbekend. Wél is er tussen 1906 tot in de jaren 50 sprake van een slagerij in deze winkel. Het betrof echter rund- en varkensslagerij en géén paardenslagerij.
Slager A. Janssen
Aankondiging opening A. Jansen (De Gelderlander 1/6/1906)
Op 1 juni 1906 opent A. Janssen zijn slagerij. Daarvoor was Ja. Daems, winkelierster in ieder geval vanaf 1896 de gebruiker van dit adres (afgaande op de Adresboeken; bovendien is op de bouwtekening hieronder Daems doorgehaald).
Uit de bouwtekening (gevonden in het dossier bij de aanleg van de riolering in 1912), blijkt er sprake te zijn van het ontwerp van een nieuwe voorgevel. De aanvrager is A. Janssen, Mr. slager, Hezelstraat No 86. De ontwerper is M. Jansen, Bloemerstraat 118.
Bij dit ontwerp blijkt er een koeiekop te zijn ingetekend, waar op dit moment de sluitsteen van het slagers hakmes en zaag zich bevindt – maar dit kan ook perspectiefwerking zijn.
Wel is in ieder geval de boog te herkennen.
Bij “Perceel Boddelstraat” (Bottelstraat) staat eveneens Janssen. Het is mij nog onbekend of dit A. Janssen betreft, of dat het om een ander persoon gaat. Wel blijkt uit de bouwtekening voor de aanleg van de riolering in 1912 (tekening D12.382704), dat dit perceel geen onderdeel is van het perceel van de slagerij.
Lange Hezelstraat 86, voorgevel: Ontwerp eener pui, ten diensten voor een slagers winkel in het pand gelegen aan de Hezelstraat. Kadastraal bekend gemeente Nijmegen Sectie C No (2012 doorgehaald) 4772 en verde de gevel van genoemd pand, opnieuw cementen (D12.382705)
Hezelstraat 86, plattegrond: Ontwerp eener pui, ten diensten voor een slagers winkel in het pand gelegen aan de Hezelstraat. Kadastraal bekend gemeente Nijmegen Sectie C No (2012 doorgehaald) 4772 en verde de gevel van genoemd pand, opnieuw cementen (D12.382705)
De slagerij blijft echter maar een jaar bestaan: in juni 1907 gaat A.P.J. Janssen failliet (PGNC 9/6/1907). Op maandag 24 juni worden de vleeswaren verkocht (De Gelderlander 23/6/1907), in de Gelderlander 23/6/1907 staat de aankondiging van de veiling op 3 en 17 juli van “Een winkelhuis en Erf aan de Lange Hezelstraat no. 86, groot 1.48 are, waarin een slagerij is uitgeoefend.”
J.D. Evers
Aankondiging opening slagerij J.D. Evers Lange Hezelstraat 86 (De Gelderlander 2/8/1907)
Op 2 augustus 1907 verplaatst J.D. Evers zijn “vleeschhouwerij en spekslagerij” van Lange Hezelstraat 98 naar nummer 86 (De Gelderlander 2/8/1907).
Vermeldenswaardig is hun advertentie dat zij op de paasvee tentoontenstelling 2 ossen hebben aangekocht, die zijn bekroond met eerste en eere-prijs en tweede prijs; zij waren gemest en afkomstig van A.W. Burgers te Weurt (PGNC 15/3/1929).
In PGNC 4/1/1930 staat een advertentie dat die dag de slagerij gesloten is; in 1930 komt D. Evers als slager voor (PGNC 3/10/1930): waarschijnlijk betreft het overlijden J.D. Evers en heeft D. Evers de zaak overgenomen.
In het Adresboek 1922, 1924, 1926 en 1928 komen zowel “J.D.” als “D.” op dit adres voor als “slager”.
D. Evers
In ieder geval komt D. Evers nog in het Adresboek van 1948 voor als slager. Dan is er ook een regel “Ëvers, D.J. slager”. Waarschijnlijk betreft dit een zetfout voor “J.D.”. Wel opvallend is dat ook in de Adresboeken 1951 en 1955 er weer een “Evers, J.D.” slager is. Of dit een opvolger van D. is of een gewijzigde naam van het bedrijf is onbekend.
Op 4 februari 1949 overlijdt Dirk Evers. (De Gelderlander 5/2/1949).
In de Adresboeken 1951 en 1955 komt op dit adres weer een “Evers, J.D.” slager. Of “J.D.” de initialen van de opvolger betreft of de naam van de firma is onbekend.
In ieder geval komt ook de weduwe D. Evers, geboren P. Steinman. Zij komt in 1955 op dit adres voor.
Hapjesautomaat en koelcel
Vanaf November 1937 is het mogelijk om hapjes uit de automaat te kopen. In PGNC 17/11/1938 verschijnt een artikeltje (en advertentie) dat de slagerij een nieuwe koelcel heeft laten plaatsen. Een deel is ingericht voor de slagerij en een deel voor de hapjes voor de automaat. “Het is het allernieuwste op het gebied wat de Fa. Tadema tot nu toe heeft bereikt. Het is een groote hygiënische aanwinst voor de Fa. D. Evers, zie zeker door de vele cliëntèle van slagerij en automaat op hoogen prijs gesteld zal worden.” (PGNC 17/11/1938)
Vervolg: Zuivelhuis?
Aankondiging opening Zuivelhuis op Lange Hezelstraat 86 (De Gelderlander 28/2/1951)
In januari 1951 verschijnt de aankondiging van “Het Zuivelhuis”, die een van de 2 winkels op Lange Hezelstraat opent. Of en welke relatie er met de familie Evers is, is mij onbekend. In ieder geval zijn er een aantal advertenties gevonden, onder andere in De Gelderlander 12/3/1954.
Op F55695 is een foto van een voddenman te zien, met rechts daarachter Het Zuivelhuis, waarvan het zonnescherm naar beneden is.
Er is niet uitputtend onderzocht wat het vervolg is geweest. Hoewel de bouwtekeningen openbaar zijn, wil ik ze verder niet op deze plaats publiceren.
In het gevonden Adresboek 1971 zit Mata Hari op dit adres; In 1998 is een foto (D12.653934) gemaakt van de situatie op dat moment: dan blijkt Mata Hari een plaat voor het gedeelte waar al dan niet de sluitsteen zich bevindt over het gehele breedte van het pand te hebben gemaakt. Daarnaast is de uitsparing waar zich nu het paardenhoofd bevindt leeg.
Wel is opvallend dat op tekening D12.653938 ui 1998 noch de sluitsteen, noch de kop of uitsparing daarvoor zijn ingetekend.
Afgaande op de foto hieronder zit het Mozaïek Atelier in deze winkel.
Lange Hezelstraat 86 met op dat momet het Mozaiek atelier, 2007 (Henk Rullmann via DF3351 RAN CCBYSA)
Bij de verbouwing in 2018 is er expliciet sprake van de sluitsteen en het paardenhoofd in zowel de “bestaande” als de “nieuwe” situatie (D180091617).
In oktober 2021 opende “Make it greener” hier haar fysieke winkel.
Momenteel is nog onduidelijk wanneer de sluitsteen en het paardenhoofd precies zijn aangebracht. De sluitsteen is mogelijk aangebracht in de tijd dat het pand daadwerkelijk een slagerij was, ergens tussen 1906 en begin jaren 50.
Het paardenhoofd zal echter juist níet in deze tijd aangebracht: de slagerijen van Janssen en Evers waren runder- en varkensslagers. (In ieder geval was er in de tijd van Mata Hari geen sprake van een dierenkop).
wikipedia: “Vroeger bestond er een strengere scheiding dan tegenwoordig tussen slachterijen voor paarden en slachterijen voor andere dieren”. Bovendien was paardenvlees goedkoper.
Behalve om onduidelijkheid te voorkomen, zou een rund- en varkensslagerij -volgens mij- zich nooit associëren met een paardenslagerij (en vice versa).
Nog juist op de zijkant van het pand Lange Hezelstraat 95 is nog vaag “sigaren” te lezen. Deze schildering had Maximilian Julius Joseph Berthold Völcker (Meppen, 27/3/1866) laten aanbrengen toen hij hier zijn sigarenzaak openende.
De Gelderlander vertelt in hun serie “Merkwaardige huizen” dat huis lang in het bezit van de familie Vink verbleef “het was een heerenhuis met dubbele deur, waartoe eenige stoeptreden toegang gaven.” (De Gelderlander 19/7/1914)
“Sigaren” duidelijk leesbaar -Gezien richting Korte Hezelstraat (later Stikke Hezelstraat). Links de Bottelstraat, 1900-1906 (Collectie J.M.G.M Brinkhoff via D243 RAN)
Maximilian Julius Joseph Berthold Völcker
Maximilian Julius Joseph Berthold Völcker (Meppen, 27/3/1866, Koopmansleerling) komt op 22-12-1883 te wonen op Burchtstraat C. 16 als koopmansleerling Bevolkingsregister 1880). Hij is dan afkomstig uit Amsterdam. Bij aanmerking staat “ZDGR”. Ook in het Bevolkingsregster staat “Koopman in sigaren” in Kerkstraat 6 in Hees, later is er met het “blauwe potlood” 243 bijgevoegd.
In het Bevolkingsregister 1890 blijkt hij in deze 10 jaar van Kerkstraat Wijk… no 243 naar Lange Hezelstraat 95 te verhuizen.
Opening sigarenwinkel Völcker Lange Hezelstraat 93 (PGNC 15/11/1890)
Nummer 93?
Opvallend is dat in de advertentie het huisnummer 93 staat. Op Noviomagus staat eveneens hij aanvankelijk in de Lange Hezelstraat 93 zat en later het naastgelegen pand 95 heeft gekocht. In hun overzicht van Merkwaardige huizen lijken nummers 93 en 95 het huidige nummer 95 te zijn. Ook in de adresboeken komt hij in die tijd voor op nummer 93.
Daarbij noemt hij zich tijdelijk Magazijn “De Tabaksplant”.
Huwelijk en kinderen
Hij is op 12-1-1892 getrouwd met Adriana Schoon (16/8/1866, Egmondbinnen). Hij is dan “koopman in sigaren”. In dezelfde maand wordt hij genaturaliseerd tot Nederlander (PGNC 22/1/1892).
Zij zullen 2 kinderen krijgen:
Augusta Johanna Eduarda, geboren op 24-10-1892
Eduarda Johanna, geboren op 3-11-1894
Op 21-12-1940 zal Völcker komen te overlijden. Uit de rouwadvertentie blijkt dat de dochters “Gusta” en “Jo” worden genoemd (PGNC 23/12/1940)
Lange Hezelstraat 95
Op 3 mei 1898 koopt hij “Een huis en erf aan de Lange Hezelstraat te Nijmegen, Kadastraal aldaar bekend in Sectie G nummer 4548, als groot een are vijf en dertig centiaren” van Catharina van den Broek. Daarbij krijgt W.J.H. van der Waarden de opdracht deze te verbouwen tot winkelhuis met bovenwoning.
Opening nieuwe magazijn van sigaren Völcker, Lange Hezelstraat 95 (PGNC 31/7/1898)
Op 6 augustus 1898 opent hij zijn “Nieuwe Magazijn van Sigaren een aanverwante artikelen” (PGNC 31/7/1898). Het huisnummer is dan wel 95.
Daarnaast komt hij ook al in 1900 voor als koopman in sigaren op Lange Hezelstraat 95. In 1910 eveneens als sigarenhandelaar.
Huis Lange Hezelstraat – Parkweg
Daarnaast lijkt hij een investering te doen: in april 1904 koopt hij “een Huis met Plaats, waarin Café, gelegen op den hoek van de Lange Hezelstraat en Parkweg te Nijmegen, groot 197 centiaren, aan M.F.F.B. Völcker te Nijmegen, voor f15600”, waarbij de “f.f.” mogelijk een zetfout is (PGNC 8/4/1904).
In 1926 neemt L,J. Meijer de zaak over. Völcker verhuist dan samen met zijn gezin naar Franschestraat 30.
Voor veel meer informatie over de Lange Hezelstraat 95 verwijs ik naar het al genoemde artikel op Noviomagus. Dit artikel vertelt tevens dat de tijdens de verbouwing van 2016 de schildering Tabak-Sigaren en Rookartikelen aan het licht kwam.
Houten bord Glashuis, bij Lange Hezelstraat (mei 2024)
Boven de ingang naar het Glashuis, tussen Lange Hezelstraat 58 en 60 is een houten bord te zijn. Deze is inmiddels weer wat vergaan en vaag zijn er nog letters op te vinden. Wat is er over dit bord te vinden?
Stalhouderij Poos
Het was Noviomagus dat mij met “Poos” op het spoor zette.
Op de foto F92095 RAN uit 1955 is duidelijk leesbaar “Stalhou”(derij) en daaronder “Joh.” te lezen. Opvallend daarbij is de bovenkant van het toegangsbord recht is en niet in de vorm van een dakje.
In 1959 heeft de vorm zoals wij ‘m vandaag de dag kennen, zoals op onderstaande foto te zien is.
De toegangspoort met dakje: Slijterij en wijnhandel. Links café De Gouden leeuw, 1959 (F92087 RAN)
Vanaf de Lange Hezelstraat: stalhouderij van de Gouden Leeuw; achteraan de garage/loods/fabriek in 1976 afgebroken, 1975 (Evert F. van der Grinten via F79289 RAN CCBYSA)
Inzoomend op de foto uit 1975 is rechts nog duidelijk Poos of Roos te lezen (hoogstwaarschijnlijk de P van Poos, waarbij de P met een vlek lijkt op een R). In de genoemde pagina van Noviomagus wordt ook de herinnering aangehaald van een paardenkop die hier zou hebben gezeten: dat verklaart mogelijk het donkere gat in het midden.
Inzoomend: is op de onderste plank ook nog Stalhouderij te lezen? Betreft het mogelijk de plank die al in de foto van 1955 te zien is?
Linker gedeelte: Vanaf de Lange Hezelstraat: stalhouderij van de Gouden Leeuw; achteraan de garage/loods/fabriek in 1976 afgebroken. (Detail (Evert F. van der Grinten via F79289 RAN CCBYSA)
Rechter gedeelte: Vanaf de Lange Hezelstraat: stalhouderij van de Gouden Leeuw; achteraan de garage/loods/fabriek in 1976 afgebroken. (Detail (Evert F. van der Grinten via F79289 RAN CCBYSA)
Poos, het oudste adres ter stede voor trouw- en rouwrijtuigen
Advertentie Poos Stalhouder (De Gelderlander 2/12/1948)
In ieder geval zijn er voor 1948 vermeldingen gevonden van Stalhouder Poos. “Het oudste adres hier ter stede voor trouw- en rouwrijtuigen”. (Op de bedrijfspagina van het adresboek komt hij op dat moment voor als nog enige “stalhouderij”). Waarschijnlijk zijn zowel Daalseweg 187 als v. Heutzstraat 6 tijdelijke adressen; in PGNC 16/12/1947 staat in ieder geval de v. Heutzstraat expliciet als tijdelijk adres. Elders in het adresboek van 1948 staat er “Poos, J.P.G., stal- en garagehouder” te lezen.
Stalhouderij Poos, Adresboek 1948
In de adresboeken van 1951 en 1955 wordt J.P.G. (en Joh. P. G.), stal- en garagehouder, op van Heutszstraat 6 gevonden. In het adresboek van 1955 komt op Papengas 8b “Stalling J.G.P. Poos” voor. Het is onduidelijk of dit een schrijffout of een opvolger betreft.
Poos: Glashuis
Het lijkt aanlokkelijk om de relatie met de Gouden Leeuw te leggen, welke een stalhouderij was.
Eerst echter een ander spoor: Maria Petronella Poos is de vrouw van Hendrikus Adrianus Hendriks. Hij is in het Bevolkingsregister 1880 “Winkelier” in Hezelstraat D32; welke op een later tijdstip doorgehaald en vervangen is door “Kantoorbediende”. En het adres is dan Hezelstraat 56. Oftewel, indien er geen sprake is van hernummeringen, het pand dat van de Lange Hezelstraat dat vrijwel op de hoek ligt van het Glashuis (tegenwoordig winkel Het Theezakje).
Maria Petronella Poos (Bevolkingsregister 1880)
Daarnaast is er in het Bevolkingsregister van 1880 sprake van Geertruida Poos (Nijmegen, 31/5/1853, de echtgenote van slager Hendrikus Antonius Tijssen (Nijmegen, 29/6/1852). Aanvankelijk staat hier Hezelstraat No. 70, welke later gewijzigd is naar 888 -evenals de geboortedata.
Gouden Leeuw
Zoals gezegd lijkt het aanlokkelijk om een relatie te leggen met de Gouden Leeuw. In 1891 koopt J.W. Jansen, eigenaar van het bedrijf van P.J. Poos aan de Molenstraat.
Rechts de Gouden Leeuw met uithangbord en het Glas: De Hezelpoort, gezien in westelijke richting., 1870, Evert F. van der Grinten via F78436 RAN CCBYSA)
Jansen Herberg de Gouden Leeuw Hezelstraat (PGNC 5/3/1824)
In ieder geval is er in 1824 al sprake van een Herberg de Gouden Leeuw op de hoek van de Hezelstraat en het Glashuis. Deze komt in maart 1824 te huur te staan, met J. Jansen als huidige bewoner.
Het pand lijkt bij de familie Jansen te blijven: in PGNC 5/9/1855 komt weduwe Jansen voor op dit adres en bijvoorbeeld op PGNC 2/3/1873 Logementshouder J.W. Jansen. Op de foto hierboven is rechts de Gouden Leeuw te zien; er is geen sprake van toegangsbord bij het Glashuis.
Ook een soort paard: het ijzeren ros van de omnibus (PGNC 24/9/1879)
De Omnibus naar Berg en Dal (De Gelderlander 13/5/1869)
Poos verkoopt in 1891 zijn bedrijf aan de de Molenstraat, waarbij J.W. Jansen de nieuwe eigenaar wordt.
Verkoop Poos Molenstraat (PGNC 5/4/1891)
Rijtuigen Poos te koop (PGNC 26/4/1891)
P.J. Poos verkoopt zowel zijn onroerend goed Molenstraat Sectie C no. 2907, een huis met stelling en koetshuis, als zijn rijtuigen.Daarbij wil Poos tot 1 juli in de woning blijven wonen.
Advertentie overname Poos door Jansen, PGNC 14/5/1891
Brand
In juli 1893 is er een grote brand door een uitslaande brand bij “lampenfabrikant Levi, wonende op het Glashuis alhier”. Daarbij vatte ook de daarnaast gelegen bergplaats voor rijtuigen van stalhouder J.W. Jansen vlam en brandde geheel af. Wel was “alles” tegen brandschade verzekerd. (De Gelderlander 18/7/1893). Het is mij niet bekend of dit de enige bergplaats was en of deze is herbouwd.
In 1910 is G. Jansen eigenaar van het Hotel de Gouden Leeuw op de Lange Hezelstraat 60, met daarbij een stalhouderij en daarnaast de stalhouderij op Molenstraat 122 (Bron: briefhoofd).
Wat op dit moment nog niet gevonden is (en niet volledig onderzocht) is of en wanneer er een pand naar Poos overgaat. Vooralsnog was de belangrijkste vraag of het houten bord “thuis” te brengen is.
Daarbij lijkt de weg van Poos een logische te zijn. Hij lijkt echter geen relatie met de Gouden Leeuw te hebben, behalve het feit dat de eigenaar van de Gouden Leeuw zijn bedrijf aan de Molenstraat heeft gekocht. (En mogelijk speelt de Lange Hezelstraat 60 een rol).
Relatie met stalhouderij(?)
Via adresboeken lijkt het spoor van Poos te volgen, via:
P.J. Poos
zijn weduwe
J.P.G. Poos
Wel moet worden aangetekend dat de bron van de gegevens gevonden Adresboeken zijn, waarbij er wordt uitgegaan van opvolgende relaties; personen die op hetzelfde adres voorkomen.
P.J. Poos
In PGNC 30/5/1879 staat een advertentie dat P.J. Poos, stalhouder, verhuisd is van de Brouwerstraat naar de Houtstraat Wijk B. 314. In 1878-1881 komt een “Tapper en huurkoetsier” P.J. Poos voor op Houtstraat B 314; in 1887 een “Stalhouder” op Molenstraat 27.
Zoals hierboven staat beschreven, verkoopt hij zijn bedrijf op de Molenstraat in 1891.
In 1893 komt een P.J. Poos voor op Marienburg 2 als “tapper”, in 1895 op “Burghardt vd Berghstraat” 77 en In 1896 komt er een P.J. Poos voor op van Goorstraat 27 als “koetsier”.
Houtstraat 42
Opvallend is dat er in ieder geval in 1902 een Poos op Houtstraat 42 wordt gevonden, met een filiaal op van Goorstraat 27. Betekent dit dat hij alleen het bedrijf aan de Molenstraat heeft verkocht en dat hij de Houtstraat 42 heeft aangehouden; zijn het wellicht 2 verschillende personen?
In 1902, 1903 1905, 1907, 1908, 1909, 1910 komt P.J. Poos voor op Houtstraat 42 en v. Goorstraat 27.
Weduwe P.J. Poos
In 1912, 1913-1914, 1914, 1915 en 1916 komt Wed. P.J. Poos, geb. P.A. Vierboom, stalhouder voor op Prins Hendrikstraat 42. (In 1940 woont zij op Molenstraat 121); daarbij lijkt het waarschijnlijk dat het bedrijf de stalhouderij “Firma P.J. Poos, Waldeck Pyrmontsingel 42” betreft (eveneens in deze adresboeken).
Daarnaast wordt op Glashuis 4 in het adresboek 1914 L. Poos, koetsier, gevonden.
In 1920 komt de stalhouderij Firma P.J. Poos voor op Prins Hendrikstraat 42. In de tot nu toe gevonden adresboek komt in 1932, 1934, 1936 en 1938 “Poos Wed. J., geb. E.W. Aengenent, café-restaurant “Royal” op Prins Hendrikstraat 42, stalhouderij Waldeck Pyrmontsingel 4″ voor.
In 1940 woont Wed. J. Poos, geboren Aengenent al op van Heutzstraat 6. Volgens het Adresboek 1959 woont mw J.C. Poos daar nog steeds.
J.P.G. Poos
J.P.G. Poos, stal- en garagehouder komt in ieder geval in 1934 op Prins Hendrikstraat 38 en daarna in de Adressboeken 1936, 1938 en 1940 op nummer 26. (In 1932 komt hij nog niet voor). Uit het straatnamenregister van Rob Essers wordt duidelijk dat het een hernummering betreft en dat Prins Hendrikstraat 26 in september 1944 tijdens oorlogshandelingen is verwoest.
Zoals hierboven te lezen, komt J.P.G. Poos vervolgens voor op de Heutszstraat 6.
In ieder geval komt J. Poos, Prins Hendrikstraat 20 nog in het Adresboek van 1966 voor.
Sengers
Sengers, toegangspoort Glashuis, 1970-1975 (Toon Opsteegh via F71939 RAN)
Op en foto uit 1985 is te zien dat hier nog steeds Sengers staat: F62310 en daarbij is tevens de lichtblauwe kleur te zien. Het is mij onbekend om welke Sengers dit gaat: de Modezaak op de Lange Hezelstraat of de bandenzaak gaat.
In het artikel van Noviomagus (waarschijnlijk uit de jaren 0) is het bord verweerd, maar heeft nog steeds een blauwe kleur. Nu is het al jaren wit geschilderd.
Schildering Erven van Daal Lange Hezelstraat (Mei 2024)
Op de hoek Lange Hezelstraat – Bottelstraat zijn een muurschilderingen hersteld in de tijd dat café De Beurs nog een stalhouderij was. Dit was een van de stalhouderijen rond de Lange Hezelstraat: hier konden mensen hun paarden/rijtuigen stallen of huren.
Het bovenste opschrift is: Café-Billiard De Erven P. van Daal”, daarna “De Beurs” en het onderste: “Stalling Verhuring van Paarden en Rijtuigen”.
Erven P. van Daal
Aankondiging veiling 12-6-1872 van Hezelstraat Wijk D. No. 106 (PGNC 2/6/1872)
De eerste door mij gevonden advertentie de “erven P. van Daal is in PGNC 2/6/1872″: mogelijk hebben ze dan al langer het huis gehad. Het betreft onder andere een bakkerij en uitspanning. Daarnaast hoort bij de koop en blok huizen van 10 woningen aan de Boddelstraat (Bottelstraat).
Advertentie verhuring van Paarden en Rijtuigen bij de Erven P. van Daal (PGNC 6/6/1880)
In 1887 is het briefhoofd J.A.Ph. van Ellekom, voorheen Erven P. van Daal, Hezelstraat No.82 voor een vergunning tot het aanleggen van ijzeren brug voor de stal uitkomend aan de Nieuwe Markt. Van Ellekom was getrouwd met Theodora Grada van Daal (Nijmegen, 13/3/1843), een van de kinderen/erfgenamen van P. van Daal (Bevolkingsregister 1880).
In 1896 en 1899 staat op Lange Hezelstraat 94 het café de Beurs J.A.Ph Ellekom in het Adresboek.
Van Bon
Stalhouderij en Hotel Café Bar ‘de Beurs’ op de hoek met de Bottelstraat van J.H.W. van Bon. Het pand diende tevens als slijterij en rijwielbergplaats, zoals blijkt uit de opschriften op de voorgevel. De ingang van de stalhouderij met de ‘verhuring’ van paarden en rijtuigen was gelegen aan de Nieuwe Markt , 1910-1913 (Auteursrechthouder P. van Bon via F26520 RAN Publiek Domein)
Begin 1900 neemt J.H.W. van Bon de zaak over van Ellekom. In april 1900 krijgt van Bon vergunning verkoop van sterkend drank in het klein. Het is “J.H.W. van Bon, te Beuningen” (De Gelderlander 19/4/1900). In De Gelderlander 27/5/1900 staat de vermelding dat van Bon het telefoonnummer van Ellekom heeft overgenomen.
Afgaande op de advertentie 1902 zijn er tevens rijtuigen te huur.
Advertentie rijtuigen te huur, van Bon, Lange Hezelstraat 94 (PGNC 29/8/1902)
J.H.W. Van Bon komt met beroep “stalhouder” café “De Beurs” Lange Hezelstraat 94 voor tot en met het adresboek van 1910-1911
Nieuwe Markt 8: Stalhouderij en ‘verhuring’ van paarden en rijtuigen van J.H.W. van Bon (rechts), tevens eigenaar van Hotel Café Bar ‘de Beurs’ in de (Lange) Hezelstraat op de hoek met de Bottelstraat. Op en naast het paard (met de stalknecht) de drie zoons van Van Bon: Antoon, Theo en Herman, 1910-1913 (Auteursrechthouder B. van Bon via F26517 RAN Publiek Domein)
Voor de aanleg van de riolering is de onderstaande bouwtekening uit 1912 gevonden. Het gedeelte rechts van de trap naar de bovenverdieping is het café: deze had 2 ingangen, 1 naar de Tapperij en 1 naar de Koffijkamer. Opvallend is de behoorlijk grote telefoonkamer. Aan de achterkant bevindt zich een keuken.
Detail Bouwtekening, begane grond; het rechter gedeelte is nummer 94, datum dossier 20-7-1912 (D12.382756)
Jansen & Ederveen
Overname door Jansen & Ederveen (PGNC 14/4/1912)
In 1912 neemt Jansen & Ederveen, stalhouders de firma over (PGNC 14/4/1912). Zij gebruiken het pand aan de Lange Hezelstraat als filiaal.
In 1912-1913 en 1913-1914 staat er geen “stalhouder” meer bij; wel is een van de vermelding in het adresboek 19-1914 “Hôtel, Café de Beurs”; dit is wel de enige keer dat er een hotel wordt genoemd welke gevonden is. Tot en met 1916 komt van Bon vervolgens nog voor.
In 1918 heeft stalhouderij en auto-verhuurinrchting Jansen & Ederveen (Waldeck Pyrmontsingel 69) een filiaal J.W.H. van Bon, Café de Beurs, Hezelstraat 94. In 1920 staat van Bon nog in het adresboek van 1920, maar mogelijk is de zaak dan al verkocht aan ours
Hotel De Beurs van Bours
Advertentie Hotel de Beurs Lange Hezelstraat 94 (De Gelderlander 9/7/1921)
In 1920 en 1921 zijn er advertenties van R. Bours gevonden. In de advertentie van De Gelderlander 9/7/1921 is het tevens een hotel, naast café-restaurant.
In 1926 wordt N. Bours, fabrikant op dit adres gevonden. J.W.H. van Bon komt dan voor op Nieuwe Markt 8 (dus het adres van de stalhouderij) als Centraal-Garage.
In 1940 komt H.J.A.H. van Bon, garagehouder voor op dit adres; in 1948, 1951 en 1955 is het caféhouder.
Er is nog niet onderzocht of en wat de relatie met Nieuwe Markt 10 (en 20) is, hier komen in 1940 A.F.J. v. Bon, chauffeur-monteur en J.H.W. van Bon, autohandelaar en Th.W.H. van Bon voor. In 1948 is Th.W.H. van Bon, garagehouder op nummer 20; daarnaast woont in 1948 tevens mej. H.Th. W.M. op nummer 10. Ook in de adresboeken 1955, 1959 en 1963 komt van Bon in ieder geval op nummer 10 voor.
Op F5129 is een foto van het biljarten in “de Beurs van Piet de Haard” te zien uit 1978.
Het opschrift voor restauratie
Op onderstaande is het opschrift vóór restauratie te zien. Hoewl op het bovenste gedeelte J.H.W. van Bon in donkere letters duidelijker te herkennen zijn, zijn daarboven ook nog de lichte letters “Erven” te zien.
Opschrift: “Café Billard en Stalhouderij van Paarden en Rijtuigen “, op de hoek van het pand van Café-Bar De Beurs aan de Lange Hezelstraat, 1993 (Toon Opsteegh via F6381 RAN CCBYSA)
Wonen in Nijmegen 
