De Stier van Korvinus

1990 Daniëlsplein

Stier van Hees op Danielsplein,beeld van Wim Korvinus, november 2023

De Stier van Hees op het Daniëlsplein is een beeld van Wim Korvinus. Het beeld wil een tegenwicht bieden aan de naar Zuid-Afrikanen vernoemde straatnamen.

Het Kunstwerk

Hoewel het beeld aanvankelijk geen naam heeft, wordt het al gauw -ook in het artikel over de onthulling in 1990- de “Stier” genoemd. Andere namen zijn “Stier van Hees”, de “Stemvork”, “de Noorman”’ of “Het Gewei van Heseveld”.

Het beeld is 12 meter hoog. Het onderste gedeelte bestaat uit donkergrijze verblendsteen, waarop een vlak van witte verblendsteen staat. In het beeld zijn 6 openingen, sprongsgewijs aangebracht. Het bovenste gedeelte, de “hoorn”, is gemaakt van roesvrij staal welke is wit geschilderd. Daarbij is de ene punt lager da de andere, dit, om de schuine stand te versterken. Tussen het staal en het steen zit een betonnen kraag.

Zichtbaar

Het kunstwerk kwam in nauw overleg met een groep bewoners uit Heseveld tot stand. Korvinus in (waarschijnlijk) de Gelderlander in een artikel over de onthulling: “Het is goed dat kunstwerken niet zomaar ergens worden neergezet. Het kost veel geld en daarom moet er met betrokkenen over gepraat en gediscussieerd worden of het dat wel waard is”. De kunstenaar was tevreden met het uiteindelijke resultaat: waar je voorheen over het Daniëlsplein heen keek, is het met het kunstwerk beter zichtbaar. Op zijn site is Korvinus trots dat de (inmiddels toenmalige) site van het bewonersoverleg heseveld.org het beeld als logo gebruikt.

Tegenwicht

Om tegenwicht aan de straatnamen die verwijzen naar Zuid-Afrika, wilde Korvinus een Zuid-Afrikaans element toevoegen. Hij kwam daarbij uit op de Zuid-Afrikaanse dichter Vernon February die in Amsterdam woonde. Van hem staat in een “raampje” op ooghoogte een tekstregel in Xhosa: “Isiziba si viwa ngodondolo” (Wat vrij vertaald “Met geduld kan je uiteindelijk iets doorgronden” betekent).

Daarbij is de vorm is afgeleid van Afrikaanse lettertekens (KOS).

Vernon February

Vernon Alexander February (Somerset-Wes, Zuid-Afrika, 15 juni 1938 – Amsterdam 24 november 2002) was in 1963 als balling naar Nederland gekomen. Hij was zowel dichter als wetenschapper.

In 1968 studeerde hij af aan de Rijksuniversiteit Leiden. Hij was 30 jaar wetenschappelijk medewerker bij het Afrika-Studiecentrum in Leiden. Hij streed in samenwerking met Nederlandse organisaties tegen apartheid en de gevolgen daarvan. Daarbij was hij een veelgevraagd spreker, waar hij gedichten voorlas en verhalen vertelde.

Hij was een van de eerste ballingen die terug ging naar Zuid-Afrika, waarbij hij werd aangesteld als buitengewoon hoogleraar. Sinds 1996 had hij last van gezondheidsproblemen. Hij overleed in 2002 in Amsterdam, hij was in Nederland voor een grootse afscheidsconferentie.

Afrikaanse helden?

Het beeld is bedoeld als tegenwicht voor de straatnamen die vernoemd zijn naar Zuid-Afrikanen als Paul Kruger, Louis Botha en Petrus Jacobus Joubert. In de tijd dat de straatnamen naar hen werden vernoemd, werd er nog anders tegen Zuid-Afrika aangekeken: op dat moment werden deze mensen als helden uit de Boerenoorlogen gezien, waarbij zij als bevelhebber tegen de Britten hadden gevochten.

Daarnaast waren het politici: Kruger was tussen de twee Boerenoorlogen president van Transvaal. Na de Tweede Boerenoorlog vestigde hij zich aanvankelijk in Nederland, waar hij door Wilhelmina werd ontvangen. Joubert was als politicus de rivaal van Kruger, waarvan hij steeds de verkiezingen verloor en vice-president werd. Tijdens de Tweede Boerenoorlog overleed hij aan een buikvliesontsteking, waarbij Botha hem als opperbevelhebber opvolgde. Na de Tweede Boerenoorlog werd Botha minister-president van Transvaal en bij de Unie van Zuid-Afrika in 1910 de eerste premier.

Nederland voelde een grote verbondenheid met Zuid-Afrika en met deze Boeren, aangezien velen afstamden van Nederlandse voorouders.

Daarvoor was er strijd was geleverd met de zwarte bevolking, die vermoord of van hun land was verjaagd. Hoewel niet verder onderzocht, heeft in ieder Paul Kruger gevochten met de zwarte bevolking.

Straatnamen en haar tijd

Al in 1904 is er sprake geweest om een straat bij de Wedren naar de held Paul Kruger te vernoemen.

In 1952 zijn de straten naar Zuid-Afrika vernoemd. Ook voordat “apartheid” een officiële term werd, heeft het gedurende haar bestaan een rol heeft gespeeld. Zoals daar de wetten zijn om landbezit en stemrecht voor niet-blanken in Transvaal te beperken in 1855 en 1866. In 1902 werden niet-blanken naar de townships naar Cape Town gedeporteerd. Vanaf 1910 tot 1948 werd verschillende discriminerende en racistische wetgeving ingevoerd, welke uiteindelijk haar beslag kreeg in eerst de Klein Apartheid (vanaf 1948) en vervolgens in de Grote Apartheid wetgeving uit 1959.

Het jaar 1990

Wanneer het idee ontstaat om het beeld te ontwerpen, is mij nog niet bekend. Mogelijk bij de grootschalige herinrichting van het Daniëlsplein eind jaren 80.

In februari 1990 werd Nelson Mandela vrij plotseling vrijgelaten en het einde van Apartheid aangekondigd. Het is mij niet bekend of de vrijlating al bekend was op het moment dat het beeld ontstond, of dat het idee voor het beeld is ontstaan toen apartheid eind jaren 80 nog volop speelde en of dit uberhaupt een rol heeft gespeeld.

Wim Korvinus

Korvinus is op 21-3-1948 geboren te Beetsterzwaag. Hij bracht zijn jeugd van 1949-1957 door te Medang (Indonesië).

Hij volgde van 1966-1971 de opleiding richting monumentaal aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem. Hij maakte onderdeel uit van de Arnhemse School. . Deze groep maakte zich sterk voor de toepassing van kunst als ‘omgevingsvormgeving’ (KOS).

Hij was naast kunstenaar docent, onder andere aan de Academie van Bouwkunst te Arnhem vanaf 1975 tot 2013 en aan de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ van 1984 tot en met augustus 2003. Daarnaast zat en zit hij in een aantal commissies, waaronder de Commissie voor Beeldende Kunst in Nijmegen en lid Architectuur Kwaliteits Groep Waalsprong te Nijmegen van 1997-2003.