Tankstation Auto Palace Architecten Meerman van der Pijll

1935-1936, Graafseweg 481; huidig adres: Muldersweg 16 en 16a, Rijksmonument

In 1935 kregen de architecten Meerman en van der Pijll van Texaco de opdracht om een tankstation te ontwerpen. Het benzinepompstation is in 1936 opgeleverd. De eigenaren waren A.J.Janssen en H.J.de Groot.

Aan de doorgaande weg ‘s-Hertogenbosch

Het station lag aan de Graafseweg, de doorgangsweg naar ‘s-Hertogenbosch.

Op dat moment wat het nog niet algemeen gebruikelijk om een permanent station te bouwen: het autogebruik en wegennet was nog volop in de groei. Hierdoor kon de ideale vestigingsplaats voor een benzinepomp regelmatig veranderen. Daardoor kozen veel oliemaatschappijen om hun benzinestations uit demontabele onderdelen te maken. Dit station is een van de voorbeelden waar het station wél een permanent gebouw was. (“Blikvangers langs de Weg”)

Daarbij was de locatie op een heuvel gepland, zodat het gebouw vanaf grote afstand te zien zou zijn. Het staat op de plek van de voormalige St. Teunismolen. Daarbij was volgens het PGNC de verlichting van Auto Palace vanaf Grave te zien.

Wikipedia: “Het gebouw werd ontworpen in de stijl van de nieuwe zakelijkheid en geldt als een bijzonder fraai voorbeeld hiervan.”

Opvallende luifel en lichttoren

Het meest opvallende aan het gebouw is haar luifel en de lichttoren. De ver uitstekende luifel is bijna cirkelvormig en  heeft een diameter van bijna 17 meter. Daaronder bevindt zich een twaalfzijdige glazen wachtkamer. De garage is in het verlengde van deze kiosk. De lichttoren heeft een koperen naald van 25 meter. Hierop stond toendertijd “N.V. Auto Palace”. Hierdoor konden automobilisten het station van veraf zien, ook wanneer het donker was of bij slecht weer.

Daarnaast is het witte-stuc-op-baksteen met rode vensters opvallend. Deze kleuren verwijzen, waarschijnlijk niet toevallig, naar de kleuren wit en rood van Texaco.

Vervolg

Op foto F17392 (RAN, deze foto is auteursrechtelijk beschermd) is -vooral als je inzoomt op het witte huis- goed te zien hoe in 1971het tankstation nog pal aan de Graafseweg ligt.

In 1977 werd de Graafseweg echter verlegd. De bovenstaande foto zal na de verlegging van de Graafseweg in 1977 genomen zijn. Vergeleken met de foto uit 1936 is goed te zien hoe het tankstation qua bereikbaarheid ineens van de Graafseweg is afgesneden. Schijnbaar was de opgang via de Muldersweg een te grote barriere.

Sinds 1977 is het tankstation buiten gebruik. Door de verlegging van de Graafseweg was het station in een stille hoek terecht gekomen en was daardoor minder rendabel geworden.

In het pand kwam aanvankelijk een atelier. En ondanks dat het de ontwerp-monumentenlijst stond, dreigde sloop: het pand zou moeten wijken voor een nieuw station. Uiteindelijk ging de bouw hiervan niet door.

Koos van Lith

Vanaf 1989 kwam een bedrijf in reclameballonnen in het pand. Het bedrijf aarzelde te lang met aankoop: Koos van Lith, de architect die was aangezocht voor restauratie, had zelf interesse in het pand en besloot het te kopen. In 1991 kocht Koos van Lith het pand en kreeg hij in 1993 vergunning tot het restaureren van het pand. Vanaf dat moment zat hier jarenlang zijn architectenbureau. Van Lith is op 7 januari 2018 overleden. In september 2019 woont Bets Kusters, haar man en beeldend kunstenaar, nog in het woonhuis; Rond 2022 staan er advertenties op internet dat het kantoor te huur is.

Artikel PGNC bij opening

Het PGNC schreef bij de opening in juni 1936 het volgende artikel:

“Een service-station aan den Graafscheweg; Modern tankstation van de N.V. “Auto-Palace”

De directie van de N.V. Garage en Automobiel Maatschappij “Auto-Palace”, de bekende Renault- en Fargo-dealers aan de Nieuwe Marktstraat 4, heeft aan den Graafscheweg een “Service-Station” laten bouwen en wel op het schitterende punt nabij de bruggen over het Maas-Waalkanaal, ongeveer ter plaatse waar voorheen de bekende St. Teunis-molen stond. Het is een verheugend verschijnsel, dat Nijmegen ondanks crisis en druk der tijden ook op dit gebied paraat is. Dit gebouw, met een gevoelige hand ontworpen, ademt een bijzonderen geest en is in zijn krijtwitte kleur aanpassend aan den achtergrond van het beboomd landschap. Imposant is de geweldige ronde luifel, welke een diameter heeft van niet minder dan 17 meter. Ook de lichttoren, hoog boven het gebouw oprijzend, geeft aan het geheel een fraai silhouet. Voor genoemden luifel en lichttoren zijn ingewikkelde ijzerconstructies noodig gebleken, naar men ons mededeelde. Vooral bij avond, wanneer toren en onderzijde van dezen geweldigen luifel verlicht zijn, geeft dit een fantastische illuminatie, vanuit Grave zelfs zichtbaar! Onder den luifel is een groote ronde wachtkamer geprojecteerd met een ononderbroken glaswand, zoodat de toerist tijdens de “service” hier een gezellige zit heeft met een fraai uitzicht op het landschap. Buiten de wachtkamer, de ruime dames- en heerentoiletten, adminstratiekantoor enz., is dit service-station voorzien van een garage en een reparatiewerkplaats, waarin het verrichten van alle mogelijke reparaties door deskundig personeel kan geschieden. Tevens worden alle onderdeelen, w.o. lampen, bougies e.d. in voorraad gehouden.

Buiten, onder den luifel, staat een zestal electrische pompen opgesteld, n.l. 4 benzinepompen, 1 texinepomp, z.g. hoogwaardige benzine, 1 gasoliepomp, een speciaal verbrandingsproduct voor Dieselmotoren, en voorts een electrische lucht- en waterpomp.

Voor het gebouw is een 4-tons pneumatische hydraulische hefbrug in den grond gemonteerd. Zonder eenig gemanoeuvreer, dus op normale wijze, wordt de auto hierboven gereden en binnen 20 seconden omhoog geheven, zoodat een ieder, die hierin belang stelt, verzorgd door Alemite grease guns onder hoogen druk, ongestoord kan volgen. Alle benzine- en olieproducten zijn van het wereldmerk Texaco.

Rest ons nog te vermelden, dat deze bouwkundige compositie ontworpen is door de heeren B.J. Meerman en J. v.d. Pyll, architecten N.I.V.A., Driehuizerweg 80. Ook over de uitvoering, door de bekende aannemersfirma J.J. de Groot, v. Welderenstraat 75, niets dan lof. Het ziet er alles welverzorgd uit. De constructiewerken, stalen ramen en deuren werden geleverd door de firma D. Hoogstraten te Zeist, de licht- en krachtinstallatie door de firma L. Beukering, Nijmegen, het keurige schilderwerk door de firma Burgers, Holtermanstraat, Nijmegen, het glaswerk door de firma Van Ommeren, Nijmegen, centrale verwarmingsinstallatie door de N.V. Jacobine Hollandia, Nijmegen.” ( PGNC 12/6/1936)

Bron

Wikipedia

Architect houdt kantoor in benzinestation, Marleen van Swigchem in Trouw, 23 september 1995

‘Vliegende schotel zelfs bekend in het buitenland’, Claudia Fitsch in de Gelderlander, Claudia Fitsch 3 september 2019

Overlijdensbericht, Mensenlinq

Blikvangers langs de weg: De architectuur van Nederlandse benzinestations tijdens de wederopbouw, Agnes Kersten in Bulletin KNOB, 2014-2

Zie ook: Benzinestation “Auto-Palace”, Noviomagus. Deze verwijst tevens naar een aantal andere artikelen

.