Willemskwartier

De Protestants Christelijke Agnes Reiniera-school (voormalige Fröbelschool uit 1920), Groenestraat 210, 1987 (Anton van Roekel via F17767 RAN CCBYSA) Willemskwartier Hazenkamp — De Protestants Christelijke Agnes Reiniera-school (voormalige Fröbelschool uit 1920), Groenestraat 210, 1987 (Anton van Roekel via F17767 RAN CCBYSA)

De Willemsstraat wordt in 1895 al genoemd, waarbij de naam in maart 1904 wordt gewijzigd naar Willemsweg. Het is niet bekend naar welke “Willem” de straat is vernoemd. Officieel is het Willemskwartier een buurt in de wijk Nije veld. Hoewel de meeste Nijmegenaren het Willemskwartier als een “wijk” zien, net als bij de andere “buurten” van dit Nije Veld.

De Willemsweg met links een autobus, kijkend vanaf de hoek met de Da Costastraat in de richting van de Heilige Antonius van Padua-Sint Annakerk (Groenestraatkerk), 1925 (F94659 RAN)

De meeste bekende gebouwen van het Willemskwartier staan aan de rand van de wijk:

Groenestraatkerk
Agnes Reiniera Fröbelschool
Een aantal fabrieksgebouwen
VZH ‘ Hert: het Voorzieninghart aan de Thijmstraat/Willemsweg ligt, zoals de naam zegt, in het hert van de wijk.

Het Willemskwartier ligt tussen de Graafseweg, Groenestraat en de spoorkuil tussen Graafseweg en St. Annastraat in.

Deze pagina verzamelt berichten over het Willemskwartier en zal van tijd tot tijd worden aangevuld.

Willemsweg

Dwars door het Willemskwartier loopt de Willemsweg. Zoals hierboven al is genoemd, is het Willemskwartier vernoemd naar deze weg; aanvankelijk heette het dan ook het Willemswegkwartier. Het is niet bekend om welke “Willem” het gaat. Aangezien in dezelfde Gemeenteraadsvergadering de Emmastraat werd vastgesteld, lijkt de naam te verwijzen naar een lid van de Oranjes. Maar welke is niet met zekerheid te zeggen. Aanvankelijk kwam de weg uit op het veld dat “Nije Veld” heette, waar nu het kruispunt met De Genestetlaan is.

Het was een bekende winkelstraat, vooral in de eerste helft van de 20e eeuw, waar de straat op een gegeven moment zo’n 60, veelal kleine, winkels kende. Ook tegenwoordig is de Willemsweg nog een winkelstraat.

Meer geld voor de herstructurering van het noodlijdende winkelgebied onder andere voor bedrijfsverplaatsingen. Gemeente en winkeliers zijn het erover eens geworden dat een concentratie van winkels aan de westzijde van de weg nodig is. Voorwaarde voor het slagen van de vernieuwing is de komst van een nieuwe supermarkt. De buurtsuper moet de trekker worden van het nieuwe winkelcentrum en is gepland op het terrein waar nu nog een garage van busmaatschappij Zuidooster staat, 1994 (Ger Loeffen via F37112 RAN CCBYSA)

Tuinstad

Het Willemskwartier is vanaf 1917 opgezet vanuit de zogenaamde “tuinstad” gedachte, bestaande uit huurwoningen. Tussen 1922 en 1925 bouwde Woningbouwvereeniging “Nijmegen” (tegenwoordig Portaal) vele arbeiderswoningen. De architect was ook hier J.C. Hermans, met Willem Hoffmann als adviseur. De bewoners werkten veelal in de fabrieken aan de rand van de wijk of net daarbuiten.

Beetsplein, 1975 (Gemeente Nijmegen via KN11248-20 RAN CC0)

Een mooi voorbeeld van het “oude” Willemskwartier is het Beetsplein. Aangezien het een plein betreft, heeft het een aanzienlijk opener karakter dan de straten die inmiddels gesloopt zijn. Bijzonder is het poortgebouw van dit plein. Tegenwoordig bevindt zich op het plein een speeltuin. Het plein is een Beschermd Stadsbeeld.

Willemsweg I bestond uit 164 woningen en Willemsweg II 199 (waarvan 1 winkel). Willemsweg III bestaat uit 245 woningen, waarvan 2 winkels en 31 “kleine middenstandswoningen” (De Gelderlander 4/8/1923). Lees ook het artikel over de bouw van 245 woningen in 1919 (Willemsweg III) door Woningvereeniging Nijmegen, waarvan J.C. Hermans de architect was:

J.C. Hermans, architect

Zie ook de herinneringen op https://www.facebook.com/gemeentenijmegen/posts/bijzondere-gebouwen-poortwoning-beetsplein-willemskwartierwie-woont-er-in-het-wi/4028725367172702/ (tevens bron)

Tweede Wereldoorlog

Na Market Garden werd Nijmegen frontstad. Het Willemskwartier was een van de wijken in Nijmegen waar veel geallieerde soldaten bij bewoners werden ingekwartierd. Vrijwel dagelijks vielen er bommen en granaten. Bewoners zochten veilgheid in de schuilkelders bij Smit-Trafo, het klooster aan de Dobbelmanweg, in kleine met aarde overdekte kelders op het Potgieterplein, Ruusbroecstraat of Spieghelstraat. Of in de eigen kelder of onder de trap. In totaal zouden er tientallen burgerslachtoffers vallen.

Monument

In het Spieghelhof staat een monument: een stuk buitenmuur met granaatscherven van een woning aan de voormalige Spieghelstraat.

Bronnen

https://www.brugnijmegen.nl/nieuws/algemeen/118561/herdenking-market-garden-in-willemskwartier

https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/3948/nijmegen-monument-voor-het-willemskwartier

Sloop en nieuwbouw

Het Willemskwartier ten tijde van de afbraak en nieuwbouw van woningen, Willemsweg, 1994 (Maurice Franssen via F24821 RAN CC0 tevens Auteursrechthouder)

Een groot deel van deze woningen is intussen gesloopt: begin jaren 90 is een groot deel van de westelijke bebouwing van de Willemsweg gesloopt, waarbij (in ieder geval grotendeels) huurwoningen voor in de plaats kwamen. Vanaf 2006 volgde de sloop, in fases, van de oostelijke kant van de Willemsweg, waar vooral koopwoningen kwamen.

Schuilkelder

Bijzonder is de schuilkelder bij het talud Willemsweg/Graafseweg. In de Koude Oorlog zijn in heel Gelderland schuilkelders aangelegd, waar men zou kunnen schuilen bij een Russische atoomaanval. Van de schuilkelder zelf is niet veel te zien, alleen de deksel ervan.

Geschiedenis van de Agnes Reiniera-school in Nijmegen

Uit dankbaarheid voor de geboorte van zijn tweeling schenkt Rutgers van Rozenbrug 1.000 gulden aan de vereniging voor het bouwen van de Agnes Reiniera Fröbelschool. Het ontwerp was afkomstig van de kunststeenfabriek “Nederland” van J. Vingerhoets & co.

Lees Verder

30 juli 2025

De Bouw en Inwijding van de Groenestraatkerk in 1910

Op het moment dat de Groenestraatkerk in 1909-1910 gebouwd werd, lag het in vrijwel landelijk gebied. Hij was dan ook “op de groei” gebouwd voor de arbeiders die in onder andere de Willemskwartier en Hazenkamp zouden komen te wonen. Het is gebouwd naar het ontwerp van architect Albert Margry. De kerk werd bekostigd door een…

Lees verder

27 november 202527 november 2025

Voorheen Tricotfabriek Muller

Op het moment dat Willem Jan Muller zijn tricotfabriek in Nijmegen begint, is hij ten opzichte van Nederland al vrij laat. Een tricot- of tricotagefabriek wil niets anders zeggen dan ‘breifabriek’, tricotage het franse werkwoord voor breien. Hoewel Willem Jan Muller slechts enkele jaren aan de fabriek verbonden zal zijn, zal de fabriek zelf ongeveer…

Lees verder

5 maart 202415 maart 2025

Sint Jansschool

Pastoor van Mulukom zegent in mei 1921 de jongensschool Sint Jansschool aan de Groenestraat 227 in. De architect is A. v.d. Boogaard.

Lees verder

21 november 202315 maart 2025

Smit Tranformatorenfabriek

Groenestraat

Op 1913 vestigde Smit’s Transormatorenrabriek aan de Groenestraat. Willem Smit had in 1886 de eerste gemeentelijke electriciteitscentrale van Nederland gebouwd en de electrische verlichting op de Waalkade aangelegd. 9 werknemers uit Ridderkerk verhuisden mee. Er kwam een eigen protestants-gereformeerd kapelletje aan de overkant van de straat.

Huize Saskia

Groenestraat 265

Evangelisatiegebouw architect van der Pijll

Het voormalig Evangelisatiegebouw van de Gereformeerde Kerk (voorheen het Sliedrechter Kerkje) is ontworpen door architect van der Pijll. Het was als dusdanig in gebruik van 1929-1964

Lees verder

29 juli 202527 november 2025

Winkel A.H.H. Pfeil

1937 Groenestraat 1937

Een foto uit 1976 van De Firma Pfeil’s Zaken (Pfeil’s Warenhuis, Pfeil’s Speciaalzaak en Pfeil’s Zaadhandel) met bovenwoningen is te zien op F17494 RAN.

“Winkelpand A.H.H. Pfeil

Aan de Groenestraat 193 geopend

Gistermiddag te 3 uur had de opening plaats van het nieuwe winkelpand van den heer A.H.H. Pfeil aan de Groenestraat 103. Dit pand bevat twee aparte verkoopruimten, t.w. een sigarenzaak en een winkel voor huishoudelijke artikelen en ijzerwaren. Beide zien er smaakvol uit. De sigarenzaak is in stemmige kleuren gehouden en heeft een gezellige sfeer. De andere winkel, waar een groote verscheidenheid van artikelen is uitgestald, valt in het bijzonder op door lichtheid en frischheid. De gevel is één geheel geworden met twee ruime étalages en dat maakt al dadelijk een prettigen indruk.

Er was bij de opening veel belangstelling, vooral van de buurtgenooten uit het Willemswegkwartier. De deken van Nijmegen, pastoor J.L. van Mulukom, zegende het pand in en daarna hield de heer Pfeil een korte rede, waarin hij schetste, hoe hij in 1931 op bescheiden wijze was begonnen in een gesloten huis aan de St. Jacobslaan. Een jaar later echter kon reeds de zaak aan de Groenestraat 191 geopend worden, terwijl spoedig een filiaal in de Houtstraat werd gevestigd. De bloei van het bedrijf hield aan en zoodoende werd het nodig, de winkelruimten uit te breiden. Op die manier kwam deze zaak tot stand. Spr. bracht hulde aan architect Havekes en de aannemersfirma N.V. Berntsen en Braam voor de wijze, waarop zij het nieuwe gebouw verzorgd hadden. De heer Pfeil verzekerde tenslotte, dat zijn devies steeds zou zijn: De klant is Koning.

Bij deze opening werd aan de zaak een feestelijk cachet gegeven door het groote aantal fraaie bloemstukken, dat van verschillende zijden was ingekomen.” (PGNC 2/10/1937)

Verbouwing A.F. Hendrix

1933 Groenestraat 235-237

Kantoorboekhandel Hendrix en fotozaak Verwey, helemaal links de Rabo-bank op de hoek van de Dobbelmanweg, 1978 (F86426 RAN CC0)

“Verbouwing zaak A.F. Hendrix.

De heer A.F. Hendrix heeft zijn zaak aan de Groenestraat Nos. 235-237 een belangrijke verandering doen ondergaan, hetwelk architectonisch onder een der goeden van Nijmegen, genoemd mag worden.

Den heer Hendrix had eerst de beschikking over een tweetal ondiepe étages, welke echter bij lange na niet voldoende gelegenheid boden om het winkelend publiek een eenigzins voldoenden indruk te geven van wat in den winkel aanwezig is. Door de verbouwing is het mogelijk geworden te exposeeren de vele artikelen, welke verhandeld worden.

Hierbij vertegenwoordigt de heer Hendrix “De Gelderlander” waardoor het publiek in de gelegenheid wordt gesteld abonnementen, advertenties enz. op te geven. Bovendien heeft de Hendrix een agentschap der Posterijen.

De geheele pui met de vroegere étalages werden uitgebroken en ter weerszijden van den winkeldeur door diepere étalages vervangen waardoor een ruime portiek is ontstaan en men hierdoor de geheele étalages kan overzien. Zoo verkreeg den heer Hendrix een verbouwing met twee moderne vitrines.

Onder leiding van den Architect, den heer C.J. Ebing, te Nijmegen, werd hier iets tot stand gebracht, dat zoowel het interieur als het exterieur een goede verfraaiing mag worden genoemd.

Het Aannemersbedrijf Gebr. Oosterhout te Wijchen heeft hier in zéér korten tijd een schitterend werk verricht.

Het glas in lood werd geleverd door de firma E. v. Bilderbeek; electrische verlichting en ornamenten door H.F. v. Veen; loodgieterswerk door ten Hacken; de ijzer- en smeedwerken door M.B. Wolf; het schilderwerk door Peeren; stoffeering magazijn “De Vlijt”, al deze te Nijmegen.” (De Gelderlander 2/12/1933)

Bakkerij Eureka

“Bakkerijen “Eureka”.

Werd door ons gisteren vermeld dat het Oude Willemsweg-gedeelte geleidelijk tot winkelstand wordt veranderdd, ook ’t nieuwe gedeelte blijft niet achter nieuwe banen te openen voor het winkelend publiek.

De Woningvereeniging “Nijmegen” bouwde daar, juist tegenover de Dr. Schaepmanstraat een breed complex winkelhuizen, waarvan een thans door de firma Beekhoven (?) werd betrokken, die daar zijn vierde “Eureka” bakkerij vestigde, wel een bewijs wat koopmanszin en ondernemingsgeest bij staag volhouden vermogen. Wij zagen daar een mooie ruime bakkerij met driedubbele heete-luchtoven gebouwd door den bekenden Nijmeegschen ovenbouwer Meeuwissen, die daar het systeem “achterstoking” invoerde, waardoor alle stof uit de bakkerij wordt geweerd. Een flinke meelzolder is mede aanwezig, terwijl naast de bakkerij een koelkamer werd ingericht.

De winkel, die van boven tot onder geheel van witte tegels is voorzien, biedt een helderen kijk op alles, wat mede ten verkoop wordt aangeboden, als banket, koekjes, chocolade, suikerwerken, enz.

Wanneer we nog vermelden, dat de etalage geleverd werd door de firma v. Musnter, Amsterdam en de electrische Installatie het werk is van den heer Mennen, dan meenen wij te kunnen volstaan met de verklaring dat deze “up to date” ingerichte bakkerij een sieraad is voor de omgeving.” (De Gelderlander 10/10/1925)