Biezen/Waterkwartier

Krayenhoffpark met sequoia april 2025 — Krayenhoffpark met sequoia (april 2025)

Hoewel Biezen de officiële naam is, noemen veel Nijmegenaren de wijk het Waterkwartier. Het is een van oudst bewoonde gedeelten van Nijmegen, met vondsten uit de Romeinse tijd. Daarbij is het eind 19e eeuw een van de eerste uitbreidingswijken van Nijmegen. Ook momenteel is de wijk volop in verandering.

Romeinse tijd

Na de Bataafse Opstand in 71 n. Chr. bouwden de Romeinen een nieuw legerkamp op de Hunerberg. Rond het castra van het Tiende Legioen ontstond een kampdorp. Daarnaast werd een nieuwe stad aangelegd, gelegen in een deel van de huidige Biezen: Ulpia Noviomagus Batavorum (wat betekent: Nieuwe Ulpische Markt in het land van de Bataven). Een impressie is te zien op (Geschiedenislokaal024, tevens bron)

Uit deze tijd zijn een aantal vondsten gedaan, waaronder:

Twee tempels, bij het huidige Maasplein
Een badhuis, op het huidige Honigcomplex
Stadsmuren en grachten: in de Bronsgeeststraat en de Biezenstraat zijn markeringen aangebracht waar deze gelopen hebben
Een gezichtsmasker, hiervan staat een groot kunstwerk op het eiland Veur Lent

(Waarschijnlijk) is deze stad rond 250 na Chr. weer verlaten vanwege Germaanse invallen en hoge waterstanden.

Het gebied is echter nog ouder: de Waterstraat is een van de belangrijkste straten van het Waterkwartier/de Biezen. Deze straat lag er al enkele jaren voor Christus, dus nog vóór de Romeinen kwamen.

De Biesen

In 1755 komt de naam De Biesen komt voor het eerst voor. Daarnaast staat op het minuutplan van 1822 is “De Biezen”. Veel mensen kennen de Biezen als het Waterkwartier. Dit was ook haar naam bij de woningtelling van 1946. Bij de volkstelling van 1960 werd de naam gewijzigd in De Biezen.

Daarna is er waarschijnlijk een aantal eeuwen nauwelijks sprake geweest van bewoning. Het was een moerassig gebied van de Winseling, een zijriviertje van de Waal. De naam Biezen verwijst naar het gewas Bies (zie wikipedia voor een beschrijving).

En een deel van de Waterstraat komt in 1859 voor als de Hoogeweg. Oftewel een “hoge weg die ligt in een laaggelegen gebied en dat is in dit geval al sinds de 14^e eeuw de Biezen. In 1924 wordt de naam Waterstraat officieel vastgesteld door de gemeenteraad.” (de Wester)

Vestingwerken en glacis

Pas bij de komst van de vestingwerken van Nijmegen kwam er weer meer activiteit. Echter: het gebied rondom de vestingwerken werd gesloopt en platgeschoven. Het fungeerde als “glacis”, het vrije schootsveld voor kanonnen.

Industriegebied of woonwijk?

Het is mij (RE) nog onduidelijk of het gebied aanvankelijk bedoeld was als woonwijk of als industriegebied. Eind 19e eeuw kwamen luxe villa’s, maar ook industrie. Een belangrijk voorbeeld van dat laatste is de komst van de margarinefabriek Batava.

Fabrieken

In de loop der jaren zouden in het Waterkwartier een aantal grotere fabrieken komen te staan, zeker wanneer het industriegebied aan de Waal wordt meegerekend, zoals:

de Hollandia Stijfselfabriek, later de Honig
Gelderse Papierfabriek
Patria kinderwagenfabriek

Gelderse Papierfabriek

Op de hoek van de Voorstadslaan en de Krayenhofflaan stond de Papierfabriek Gelderland Tielens. Deze was tot 1963 in gebruik, waarna het zich in een nieuwe fabriek aan de Ambachtsweg vestigde. Nadat het gebouw 13 jaar leeg had gestaan, brak op 22-6-1976 brand uit, waarbij de hele fabriek in vlammen opging. Tegenwoordig zijn er eengezinswoningen en appartementen op het terrein.

Meer over deze fabriek met een foto van de brand in 1976 is te lezen in de Gelderlander.

Woningwetwoningen

Rond 1911 kwamen de eerste arbeiderswoningen aan de Weurtseweg. Deze waren vooral bedoeld voor bewoners van de overvolle en vervuilde Benedenstad. Daarnaast was het handig om woningen te hebben voor de arbeiders in de industrie. Jarenlang werd de wijk steeds meer uitgebreid met deze sociale huurwoningen.

Veel van de oude industrie en arbeiderswoningen zijn tegenwoordig (augustus 2025) verdwenen. Aanvankelijk vond nieuwbouw plaats op specifieke plaatsen die gesloopt werden. Bijvoorbeeld de plek van de Theresiakerk aan de Waterstraat. Of op de plaats waar de Heilig Hartkerk had gestaan aan de Krayenhofflaan. In latere jaren volgden grootschalige sloop- en vervangende nieuwbouwprojecten, waarbij (vrijwel) hele straten en buurtjes werden gesloopt. Voorbeelden zijn de omgeving van het Maasplein en de Rijnstraat. Op enkele plaatsen in de wijk zijn de oude arbeidswoningen nog behouden. Een van de mooiste voorbeelden daarvan is waarschijnlijk het Amstelplein (officieel het het de Amstelstraat).

Waalfront

Inmiddels is het industriegebied aan de Waal verdwenen en heeft voor een groot deel al vorm gekregen, onder andere de appartementen aan de Handelskade op het voormalige Gelderlander terrein, de Havenkade, het project Park Fort Krayenhoff en het Koningsdaal.

Handelskade

10 jaar geleden, op 24 augustus 2015 vond de eerste oplevering plaats, van het eerste deelgebied van het Waalfront: de Handelskade met 534 koop- en huurappartementen in 9 woontorens. Dit deelproject kwam op het terrein waar voorheen dagblad de Gelderlander gevestigd was.

De Gelderlander was vanaf 1992 op dit terrein gevestigd met haar kantoor en drukkerij. Deze gebouwen zouden slechts zo’n 20 jaar blijven bestaan. De laatste editie van de Gelderlander vanaf deze drukkerij rolde in de nacht van 26 op 27 juni 2009 van de pers. In 2011 verhuisde de redactie naar de Winselingseweg, om in 2017 met haar kantoor terug te komen in de opgeleverde Handelskade.

De voorbereidende werkzaamheden waren in april 2011 begonnen, waarbij de bouw in 2012 werd gestart. Begin 2018 vond de laatste oplevering van dit deelproject plaats.

Het project Handelskade bestaat daarnaast uit 2.8000 m2 commerciële ruimte. Daarnaast is er de dubbellaagse parkeergarage met 505 plaatsen. VORM Bouw heeft dit project gerealiseerd, in samenwerking met Installatie Maatschappij H.Ek, Goudstikker- de Vries en Groosman. Het ontwerp voor de afzonderlijke gebouwen zijn afkomstig van toonaangevende architecten. Daarbij hebben deze gebouwen een gezamenlijke binnentuin.

BPD: https://www.bpd.nl/actueel/persberichten/bouwfonds-en-vorm-ondertekenen-overeenkomst-handelskade-nijmegen

“Handelskade combineert modern wonen met een centrale, waterrijke locatie.” https://www.trahecon.com/project/waalfront-handelskade-nijmegen/

Op de site van VORM https://vorm.nl/actueel/nieuws/eerste-deelgebied-waalfront-feestelijk-opgeleverd vertelt Hans Meurs, Directeur VORM: “Wij zijn trots op het realiseren van deze grote en complexe gebiedsontwikkeling. Uitdaging in dit bouwproject was niet alleen de veelvoud aan gebouwen, maar ook de veelvoud aan stakeholders. Door de enorme inzet en professionele samenwerking tussen alle partijen is er een prachtig vernieuwd stuk Nijmegen ontstaan. Een unieke en mooie plek in de stad waar werken, wonen en recreëren samenkomt”

De Lunet

Het meest prestigieuze onderdeel van de Handelskade is de woontoren De Lunet, met 18 woonlagen.

“Vooral ’s avonds met alle lichtjes heeft de Handelskade een grootsteedse uitstraling en wordt deze in de wandeling ‘Manhattan aan de Waal’ genoemd. “ (https://geografie.nl/artikel/metamorfose-waalfront)

Een mooie video van de bouw van de Handelskade is te vinden op: https://www.nieuwbouw-waalfront.nl/handelskade