Architect F.M. Oswald

Architect Oswald zal regelmatig voorbij gaan komen als architect van schoolgebouwen: “Veruit de meeste wederopbouwscholen in Nijmegen zijn ontworpen door lokale architecten, met als belangrijkste veelbouwers de architecten J.D.A. Okhuijsen, Ch.H.B. Estourgie, F.M. Oswald en J.G. Deur & C. Pouderoyen; allen vertegenwoordigers van het naoorlogse traditionalisme. Dat laat onverlet dat deze architecten ook typologische vernieuwingen doorvoerden in hun schoolontwerpen.” (Gemeente Nijmegen Schoolgebouwen 1945-1968: Waardestelling Quickscan). Een ander opvallend gebouw is de Doopsgezinde Kerk. Daarnaast is hij betrokken geweest bij een aantal verbouwingen en restauraties.

Doopsgezinde Kerk

Gerard Noodtstraat 42

1952-1953

Gemeentelijk Monument

Het pand is een gemeentelijk monument met als waardering:

“Gerard Noodtstraat 42 maakt stedenbouwkundig onderdeel uit van het wederopbouwplan van de Nijmeegse binnenstad en is hier een expressie van. Het pand maakt onderdeel uit van een gevelwand van wederopbouwarchitectuur in de Gerard Noodtstraat en zorgt vanwege de gevelcompositie voor een afwisseling in de gevelrij met de belendende panden.

Er is sprake van ontwerpkwaliteit van de gevels vanwege de hoge kwaliteit van de klassieke gevelcompositie en vanwege de materialisering en detaillering ervan. Architectuurhistorisch van waarde vanwege de bijzondere uitvoering van het gebouwtype van woningen boven een bedrijfspand.
Het beeldbepalende karakter van het pand is onvervangbaar in relatie tot de context van de Nijmeegse binnenstad.”

Andreas-school

eerste steenlegging: 1953

“Eerste steen werd gelegd voor nieuwe Andreas-School

Zaterdagmorgen heeft de eerste steenlegging plaats gehad van de Prot. Chr. L.O. School (Andreas-School) welke zal verrijzen op het terrein tussen Graafseweg en Muntweg. Tijdens deze korte plechtigheid werd het woord gevoerd door de voorzitter van de Stichting voor Protestant Christelijk Onderwijs en Ontwikkeling in het Schependom van Nijmegen, ds. L.J. Wesseldijk. Deze gaf, na een woord van welkom tot de genodigden en belangstellenden, een overzicht van het ontstaan der Stichting en haar werk in de loop der jaren. Daarbij herinnerde spr. aan de oude diaconieschool aan de Zeigelbaan, waarvan de heer Lummel van 1881 tot 1908 hoofd is geweest. Als een principieel en toegewijd voorstander van het bijzonder onderwijs heeft hij steeds geijverd voor een christelijke school achter de Hezelpoort. Het was daarom, dat aan de dochter van wijlen de heer Lummel, mevrouw W.M. van Otterloo, die sinds 1930 bestuurslid is van de Stichting, werd verzocht de plechtigheid van de steenlegging te verrichten.

Namens de Kerkeraad sprak nog ds. K. Luyendijk, die wees op de nauwe verbondenheid van school en kerk. Hij prees zich gelukkig, dat in deze school het Evangelie zal doorklinken en dat de jeugd hier in relatie zal worden gebracht met het woord en de sacramenten van Jezus Christus. De heer C. van Westreenen sprak een gelukwens namens de kerk van Hees, terwijl hij als lid van Gedeputeerde Staten opmerkte, dat het provinciaal bestuur zich verheugt over de bouw van nieuwe en moderne scholen.

De Andreas-school zal in dat opzicht zeker voldoen. Architect N. Oswald heeft getracht om in de architectonische vorm de onderwijsvernieuwing tot uitdrukking te brengen. De school wordt een zgn. hall-school. De lokalen liggen niet meer aan een gang, maar zijn rondom een hall gegroepeerd en wel zo, dat zij van twee zijden licht ontvangen. Er komen drie lokalen gelijkvloers en vier op de bovenverdieping. De verlichting bestaat uit T.L.V.-buizen; de verwarming geschiedt centraal. De leerlingen zullen niet meer in de traditionele banken komen te zitten maar aan tafeltjes met stoelen. Men hoopt de school komend voorjaar in gebruik te kunnen nemen. Momenteel zijn van de Andreas-school reeds twee klassen gevormd, die tijdelijk les ontvangen in de nabijgelegen Andreas-kapel. De bouwkosten bedragen ongeveer anderhalve ton.

Op het zelfde terrein is in de toekomst nog plaats voor een gymnastieklokaal, een ULO-school en een kleuterschool. Voorts is er een grote ruimte beschikbaar voor aanleg van schooltuintjes.” (De Gelderlander 14/9/1953)

Kleuterschool Andreas

1955-1956 Ds. Creutzbergweg 3 (huidig adres)

Rond oktober 1955 verzoekt de Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs en Ontwikkeling in het Schependom van Hees aan de Gemeenteraad om een stuk grond te verkopen. Zij heeft dan het voornemen om een kleuterschool te bouwen. In totaal gaat het om ongeveer 1225 ca, de percelen Gemeente Hatert sectie C nos. 948 en 8737 gelegen aan de Creutzbergweg. (De Gelderlander 5/10/1955).

Uit de Gelderlander van dezelfde dag blijkt bovendien dat de Stichting aan B. en W. een voorschot van f102.000 heeft gevraagd voor de bouw van de kleuterschool. De kleuterschool van is op dat moment gevestigd in het noodkerkje aan de Graafseweg.

De totale kosten worden geraamd op f120.000. Aangezien het verzocht bedrag binnen de richtlijnen van 85% van de stichtingkosten valt, gaat B. en W. hiermee akkoord. Het is dan de bedoeling dat de school 1 januari 1956 wordt geopend.

In oktober 1955 wordt een Bazar en daarnaast een speciale kindermiddag “met vele atrracties oa. Poppenkast” gehouden waarvan de opbrengst gaat naar de inrichting van de kleuterschool. (De Gelderlander 25/10/1955)

Uiteindelijk zal de officiële opening van de school op 15-12-1956 plaatsvinden. (De Gelderlander 10/12/1956)

Kenmerken Kleuterschool Andreas

De quicksan noemt het als bouwjaar 1955. De school is eenlaags gebouwd in een L-vorm en gebouwd van baksteen. De kozijnen zijn van hout, waarbij het raam bestaat uit meerdere ruiten. De schoollokalen liggen op het zuiden. Elk lokaal heeft zijn eigen toilet. De garderobe en de vertrekken voor het personeel liggen aan de noordkant.

Vervolg

Momenteel is het gebouw in gebruik door GVO de Klup.

Waardering

De Quickscan (tevens bron van dit artikel): “van groot cultuurhistorisch belang vanwege de belevings- en herinneringswaarde voor grote groepen kinderen die hier zijn gevormd en onderwijs hebben genoten; als herinnering aan de verzuilde vroeg-naoorlogse samenleving en het werk van de Stichting voor Pr. Chr. onderwijs; als toonbeeld van de
verzorgingsstaat in opbouw waarin voorzieningen voor basisonderwijs gelijke tred moesten houden met de ongekende groei van de bevolking en sterke uitbreiding van de stad.
Van beperkt architectuurhistorisch belang als typologisch goed voorbeeld van een kleuterschool, uitgevoerd in een sobere maar verzorgde traditionalistische architectuur die kenmerkend is voor architect Oswald; de verwijderde kunst en de ingrijpende renovatie doen echter sterk afbreuk aan de gaafheid.
Van beperkt stedenbouwkundig belang vanwege de situering in de zichtlijn van de Tussenweg.”

Uitbreiding NV Willem Smit en Co’s Transformatorenfabriek

1955

In 1955 maakt Oswald een ontwerp voor het Uitbreiden van een laboratorium- en fabrieksgebouw met kantoor-; was-; kleedruimte en een bedrijfsingang. Het eigenlijke ontwerp is nog niet ingezien en het is mij op dit moment nog onbekend of het ontwerp is uitgevoerd.

Nutsschool

1957

Vier-klassige kleuterschool

ongeveer 1955, Bongerdstraat 1

“Vier-klassige kleuterschool ontworpen door de Nijmeegse architect Frans Martinus Oswald (1907-1966) in opdracht van de Stichting Agnes Reiniera; de bouwvergunning werd op 27 juli 1955 verleend. In 2000 verbouwd tot het kinderdagverblijf Mariken.” (Bijschrift bij foto GN9631 RAN uit 1957)

Schoolgebouw van de Nijmeegse School Vereniging II

1957, Lamastraat 67 (huidig adres)

Deze school is in opdracht van het ‘Bestuur van de Nijmeegse Schoolvereniging’ gebouwd.

“Op 23 juni 1956 ging de 1e spade in de grond en eind maart 1957 werd het door de Nijmeegse architect Frans Martinus Oswald (1907-1966) ontworpen schoolgebouw van de Nijmeegse School Vereniging II geopend. Het muurreliëf is van de beeldhouwer Charles Hammes. (in een artikel over de school in het Nijmeegs dagblad wordt als adres de Nimrodstraat genoemd)” (Bijschrift foto GN9630 RAN uit 1957)

De school is een zogenaamde portiekschool en heeft 1 verdieping. De school is feitelijk in de lengterichting gebouwd en opgetrokken uit baksteen. Opvallend zijn de betonnen kaders rond de ramen van lokalen en de trappenhuizen. Daarnaast is het “noppenpatroon” en het reliëf van de grote vogel (een phoenix?) van baksteen opvallend.

De school heeft 8 “doorzon-leslokalen”, met 2 inpandige portieken met een entree, trappenhuis, garderobe en toiletten.

“Het gebouw maakt deel uit van een naoorlogs scholencluster tot aan de Maranathakerk in het hart van de wederopbouwwijk Hazenkamp.” (Quickscan)

Vervolg

In 1991-1992 volgde een uitbreiding aan de zuidzijde met onder andere een gang voorlangs de portieken.

Waardering

De waardering volgens de Quickscan (tevens belangrijke bron): “Van cultuurhistorisch belang vanwege de belevings- en herinneringswaarde voor grote groepen kinderen
die hier zijn gevormd en onderwijs hebben genoten; als herinnering aan de verzuilde vroeg-naoorlogse samenleving en het werk van de Nijmeegse Schoolvereeniging; als toonbeeld van de verzorgingsstaat in opbouw waarin voorzieningen voor basisonderwijs gelijke tred moesten houden met de ongekende groei van de bevolking en sterke uitbreiding van de stad.
Van architectuurhistorisch belang als voorbeeld van het type portiekschool, uitgevoerd in de sobere maar goed verzorgde traditionalistische architectuur van architect Oswald met opvallende betonnen raamwerken en een monumentale kunstuiting; echter de kunststof ramen en de latere omvorming van de portieken tot gangen doen afbreuk aan de gaafheid.
Van stedenbouwkundig belang als onderdeel van een groot scholencluster in het hart van de wijk Hazenkamp; beeldbepalend is de situering op een straathoek met monumentaal kunstwerk op de kopgevel.”

Restautaratie voormalig Protestantsch Kinderen Weeshuis

1957 Begijnenstraat

Na de sluiting in 1954 is het hoofdgebouw van het voormalig Protestantsch Kinderen Weeshuis in 1957 gerestaureerd naar de plannen van F.M. Oswald. Momenteel bevat het een Gezondheidscentrum. (Monumenten in Nederland: Gelderland)

Basisschool ‘De Lanteerne’

1958 Florence Nightingalestraat 1 (huidig adres)

Deze school is gebouwd in opdracht van de ‘Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs en Ontwikkeling in het Schependom van Nijmegen’. Daarbij staat de school in een zogenaamde “voorzieningenstrook” tussen Hees en Heseveld.

Kenmerken ‘De Lanteerne’

De school is gebouwd met 1 verdieping in een T-vorm. Het is gebouwd van baksteen met stalen ramen en heeft een plat dak. De school is een zogenaamde halschool: het gebouw heeft een grote centrale hal. Oorspronkelijk was deze tweelaags met een omloop op de verdieping.

Aan de noordzijde bevinden zich twee entrees, het trappenhuis, garderobes en toiletten. Aan de overige 7 zijden liggen de klaslokalen en personeelsvertreken, met grote ramen op het zuiden.

Vervolg

In ieder geval is er in 1995 een verbouwing geweest: daarbij vond een uitbouw plaats aan de noordzijde, wit geschilderde gevels, een verdiepingsvloer in de hal en overal verlaagde systeemplafonds. De gebouwgebonden kunstwerken zijn er niet (meer).

Waardering

De Quickscan (tevens bron van dit artikel) geeft als waardering: “Van groot cultuurhistorisch belang vanwege de belevings- en herinneringswaarde voor grote groepen kinderen die hier zijn gevormd en onderwijs hebben genoten; als herinnering aan de verzuilde vroeg-naoorlogse samenleving en het werk van de Stichting voor Pr. Chr. onderwijs; als toonbeeld van de verzorgingsstaat in opbouw waarin voorzieningen voor basisonderwijs gelijke tred moesten houden met de ongekende groei van de bevolking en sterke uitbreiding van de stad.
Van beperkt architectuurhistorisch belang als voorbeeld van het minder gangbare type halschool, uitgevoerd in een sobere modernistische bouwtrant die ongebruikelijk is voor architect Oswald; de uitbouw en het gerenoveerde interieur met de dichtgezette hal doen echter sterk afbreuk aan de gaafheid.
Van beperkt stedenbouwkundig belang als onderdeel van een langgerekt scholencluster tussen de Dennenstraat en het Planetenpark.”

Verbouwing Kweekschool voor onderwijzeressen

Verbouwing Agnes Reiniera Fröbelschool

1960

In 1960 is het pand in onder meer de gevels gewijzigd naar ontwerp van F.M. Oswald.

https://woneninnijmegen.blog/2023/06/28/vingerhoets-en-de-frobelschool/

Restauratie Hervormde kerk

Rijksstraatweg nr. 38

“De kerk werd in 1960-1961 gerestaureerd door ir. F.M. Oswald uit Berg en Dal.” (Het Rijk van Nijmegen. Oostelijk gedeelte en de Duffelt, A.G. Schulte, 1983)

(Overige) gevonden aanbestedingen

Aanbesteding	Waar	Wat	Opdrachtgever	Omschrijving	Aanbesteding	Bron
27-6-1949	“aan de Rijksstraatweg te Beek”	Woning met kantoor	Stichting “De Waterleiding Berg en Dal”	Het bouwen van een woning met kantoorruimte aan de Rijksstraatweg te Beek		De Gelderlander 11/6/1949
	gelegen aan de Graafseweg	school	Het Bestuur van de stichting voor P.C.O.O. te Hees	7-klassige school voor GLO gelegen aan de Graafseweg	Laagste inschr: P. Rutten en Zn., Nijmegen f135.020	De Gelderlander 27/6/1953

Gevonden adressen

• In De Gelderlander 9/6/1948 adverteert hij voor een Bouwkundig Tekenaar. Zijn adres is dan Sophiaweg 125.
• In 1950 verhuist hij zijn bureau naar “Berg en Dalseweg 72 Berg en Dal” (De Gelderlander 4/3/1950)
• In De Gelderlander 13/11/1950 vraagt hij een Bouwkundig Tekenaar.
• Idem in De Gelderlander 18/8/1953
• Idem De Gelderlander 8/5/1954
• Een Eerste Tekenaar en een Tekenaar De Gelderlander 5/6/1954

(Overige) Bronnen en verder lezen

Gemeente Nijmegen Schoolgebouwen 1945-1968: Waardestelling Quickscan Leon van Meijel, Nijmegen, 12 juli 2019: een belangrijke bron voor de beschrijving van de scholen. In het onderzoek staan veel foto’s en plattegronden