Op Oude Heselaan 126 staat het opschrift “Electr. Modelmakerij en Houtdraaierij J.W. Hazelaar.” Wie was deze J.W. Hazelaar en wat bedrijf had hij?
Johan Willem Hazelaar
Johan/Johannes Willem Hazelaar is op 30-11-1896 geboren te Hengelo (O). Zijn vader Lambertus Hazelaar was bij zijn geboorte “fabrieksarbeider” en is bij zijn trouwen “modelmaker”, zijn moeder Gerritdina ter Weer “zonder beroep”.
Hij trouwt op 6-10-1928 met Aaltje Frederiks. (Bevolkingsregister 1910 en (https://www.wiewaswie.nl/en/search/).
Nijmegen: Willemsweg en Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17
Hij schrijft zich op 4-5-1920 in de gemeente Nijmegen in op Willemsweg 266. Hij is dan afkomstig uit Velsen (Bevolkingsregister 1910). Zijn beroep is “modelmaker”. In het adresboek van 1922 komt hij voor op Willemsweg 266.
Wanneer Hazelaar begonnen is met zijn modelmakerij en houtdraajerij is nog niet bekend. De eerste door mij gevonden advertentie is van De Gelderlander 18/6/1924. Aanvankelijk heeft hij zijn bedrijf op de Nieuwe Nonnendaalscheweg No. 17. Afgaande op zijn advertentie is zijn doelgroep aannemers en meubelmakers. Ook maakt hij gietmodellen.
Gietmodellen
Hoewel niet uitputtend gezocht, zijn er 14 advertenties gevonden in “Schuttevaêr; weekblad gewijd aan de belangen van den handel en de binnenlandsche scheepvaart” (16-08-1924, 20-09-1924, 15-11-1924 , 20-12-1924, 17-01-1925, 21-02-1925, 21-03-1925, 18-04-1925, 16-05-1925, 20-06-1925, 18-07-1925, 15-08-1925, 19-09-1925, 17-10-1925). Dan adverteert J.W. Hazelaar voor gietmodellen. Daarbij is het adres nog Nieuwe Nonnendaalscheweg.
Gietmodellen zijn mallen; afgaande op de advertentie maakt hij Hazelaar mallen van hout. Hierin kan metaal in vloeibare vorm worden gegoten om bijvoorbeeld appendages (zoals leidingen, kranen), pompen en elektrische apparaten te vormen. (Zie voor verdere uitleg wat een gietmodel is de website van Joost de Vree).
Opvallend is, dat tot nu toe geen advertenties gevonden zijn vanaf het nieuwe adres. Dit kan echter verschillende redenen hebben, als bijvoorbeeld dat Hazelaar überhaupt niet adverteerde, een nog niet bekende naamswijziging of dat Hazelaar adverteerde in een door het RAN/Delpher nog niet ontsloten bron. Wel blijkt hij uit een personeelsadvertentie in 1948 nog steeds gietmodellen te vervaardigen.
1926 Houtdraaierij annex modelmakerij
Wanneer hij de bouwgrond in 1926 koopt, is zijn adres Burghardt v.d. Berghstraat 151. Ook in de gevonden adresboeken van 1926 en 1928 komt hij op dit adres voor als “modelmaker”.
Op 30 november 1926 krijgt hij vergunning voor “eene inrichting voor het vervaardigen van houten gietmodellen en het draaien van hout in perc. Oude Heesschelaan, kad. Neerb. Sectie B. No 3046 (Gemeenteverslag 1926; de eigenlijke (bouw) vergunningen zijn nog niet ingezien).
Opvallend is, dat hij in maart 1926 nog een vergunning had verkregen voor “het oprichten van eene door elektriciteit gedreven inrichting voor het machinaal bewerken van hout in perceel Nieuwe Nonnendaalsche weg No. 17, kad. bekend gemeente Neerbosch, sectie B. No. 3416 (PGNC 11/3/1926). Of en waarom de Nonnendaalsche weg No. 17 wel/niet is doorgegaan, is onbekend. Sowieso is de eerste vergunningaanvraag nog niet door mij gevonden: Hazelaar was immers vóór 1926 actief.
Vanaf het adresboek 1932 (dat van 1930 is niet gevonden) komt hij voor op Oude Heesschelaan 126. Waarschijnlijk zal hij in de loop van 1927/1928, bij het gereedkomen van het bedrijf en de woning, verhuisd zijn.
Hij komt eveneens voor inde jaren 1934-1936, 1938 en 1940 op dit adres.
Koop Bouwgrond
Johan Willem Hazelaar koopt op 14 mei 1926 een bouwterrein van Johannes Franciscus van Raay: “Het perceel bouwterrein, gelegen tusschen de Ouden Heesschelaan en het kadastrale perceel Gemeente Neerbosch Sectie B nummer 3047, uitmakende een Zuidelijke strook ter grootte van ongeveer twee aren drie en zestig centiaren van het kadastrale perceel dier gemeente en Sectie nommer 3046, ter breedte aan den weg van ongeveer acht Meter, en loopende het oostelijke gedeelte der Noordelijke Scheidingslijn loodrecht op dien weg, Zooals op het terrein is aangeduid”.
Bouwtekening 1926
Hierboven staat de bouwtekening van 1926 weergegeven.
Vooral de tekening van de rechterzijgevel (links is de straatkant) maakt duidelijk dat het gebouw aan de achterkant lager ligt dan de voorkant. De werkplaats en kelder bevinden zich in het sousterrein (nummer 128); vanuit de achtergevel gezien op de begane grond. Het woongedeelte (nummer 126) is, met een verhoging, op de begane grond van de Eerste Oude Heeschelaan. Daarboven bevindt zich vervolgens de eerste verdieping.
Op 18 november 1932 krijgt Hazelaar een hinderwetvergunning voor het uitbreiden van zijn door “elektriciteit gedreven inrichting voor het machinaal bewerken van hout in het sousterrain van het perceel Oude Heesschelaan no. 128, kad. bekend gemeente Neerbosch, Sectie B. no. 3781 (De Gelderlander 20/10/1932 en Gemeenteverslag 1932)
1935 Vergroting woongedeelte
In 1935 vindt de aanvraag plaats voor een verbouwing: een vergroting van het gebouw met een serre achter op de begane grond en twee slaapkamers. Daarnaast krijgt de rechterzijgevel ramen.
Vervolg
In de jaren 20, 30 en 40 plaatst hij af en toe een personeelsadvertentie, voor hetzij een leerjongen, hetzij een ervaren persoon.
Vermeldenswaardig is dat het huwelijk van een van zijn dochters, Gerri, het “Huwelijk van de maand” is. Bij haar trouwen was ze de enige vrouwelijke modelmaker van Nederland, “tot gisteren” dan. (Nijmeegsch dagblad, 9-9-1958)
J.W. Hazelaar komt nog voor in het Adresboek van 1971 (het laatst gevonden adresboek bij het RAN).
Hoewel niet ingezien, blijkt het bedrijf J.W. Hazelaar zich in 1973 te hebben uitgeschreven bij het Handelsregister. Daar blijkt hij in 1943 te zijn ingeschreven.
In hoeverre deze inschrijving van 1943 een eigen wijziging was of een administratieve, is nog niet helder. Ook is niet helder of J.W. Hazelaar in deze periode steeds zelf het bedrijf voerde of dat inmiddels een opvolger het bedrijf had overgenomen.
Wonen in Nijmegen 