Waalkade – Wonen in Nijmegen

1982 Waalkade

Januskop van Ben van Pinxteren op de Waalkade (met make-over) (april 2024) — Januskop (met make-over) van Ben van Pinxteren op de Waalkade (april 2024)

De beeldhouwer Ben van Pinxteren was een van de kunstenaars die in 1982 een opdracht verkregen om met kunstwerken de nieuwe waterkering te verfraaiien. Een van zijn werken was deaarbij een Januskop.

Locatie

De Januskop op de oude locatie WaalkadeL Op de keermuur de Januskop, gemaakt door Ben van Pinxteren in 1982 ; op de achtergrond de spoorbrug. 12/7/1983 (Ber van Haren via KN13739-24 RAN)

De sculptuur stond aanvankelijk op de keermuur, vlakbij de “doorgang” van de kade naar de Lage Markt. Vanwege de verhoging van de keermuur is deze kop in 2009 verplaatst. Hij staat nu in de buurt waar de Waalkade een bocht maakt en overgaat naar de Veemarkt.

Het Biografisch Woordenboek Gelderland deel 10: “In 1980-1982 voorzag hij op diverse plaatsen de nieuwe hoogwatermuur aan de Waal van decoraties en zette op een van de keermuren een stoere Januskop in hardsteen, die zijn blikken keurend stroomopwaarts en stroomafwaarts richtte.”

Janus

Janus was een van de oudste en belangrijkste goden in het Romeinse Rijk. Hi was de god van het begin en het einde, de overgang, van oud en nieuw, van het openen en sluiten. Als god van de overgangen had hij functies met betrekking tot geboorte en reizen en uitwisselingen, en als haven- en poortgod was hij betrokken bij reizen, handel en scheepvaart. Hij de god is van doorgangen, bruggen, veren, havens en grenzen. Janus wordt daarbij afgebeeld met 2 koppen: 1 die naar het verleden kijkt en 1 naar de toekomst.

De naam Janus betekent in het Latijn “boogdoorgaang, deuropening”. In het Latijn is een deur vervolgens vernoemd naar zijn naam: “janua”. Ook de maand januari is naar hem vernoemd. Bij de Romeinen was januari de elfde maand, maar wel de eerste maand na de winterse zonnewende.

In de kunst wordt een Januskop vaak gebruikt om aan te geven dat iets verschillende, vaak tegengestelde, eigenschappen of karakteristieken kan hebben.

Bedoeling van de Januskop op de keermuur?

Wat kan van Pinxteren precies bedoeld hebben om voor de waterkeermuur een Januskop te maken?

Het kan te maken hebben met dat hij de rivier zowel stroomopwaarts als -afwaarts overziet; zijn functie als god van de doorgangen; het (Romeinse) verleden van Nijmegen en haar toekomst of misschien de twee kanten van het Waalwater, wat lieflijk kan stromen, maar ook kan zorgen voor overstromingen?

Ben van Pinxteren

Bernardus Hendrikus Theodorus (Ben) van Pinxteren (Nuland, 2 december 1933 – 2006) was een beeldhouwer. Hij volgde hij de lerarenopleiding. Daarop werd hij docent Handvaardigheid aan de Detailhandel School in Nijmegen. Daarnaast heeft hij gewerkt voor de stichting Akademie voor Beeldende Vorming in Amersfoort en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht.

Hij woonde in Grave, Weurt en Middelaar. De laatste 2 jaar woonde hij in Molenhoek.

Hij werkte vooral met hout en steen. Vaak waren dieren het onderwerp.

Het Biografisch Woordenboek (waarin een uitgebreid artikel staat over deze kunstenaar): “Hij combineerde graag compacte gestileerde vormen met vloeiende patronen.”

Bij zijn tentoonstelling in het Besiendershuys in 1982 presenteerde hij zijn deels abtracte, deels figuratieve werk als een “meditatie over de tijd, zoals blijkt uit de titels “Omtrent Nu”, “Omtrent”, “Voorbijgaan”, en een serie met de naam “Fossiel”.

En verderop: “In de thematiek bleef hij zichzelf: tijd en ruimte, heden en verleden, mens en natuur. Nieuw was de inspiratie die hij vooral de laatste tien jaar zocht in de klassieke oudheid, hetgeen leidde tot werken als Orpheus, Gunst aan Midas, Hermes, Kalliope, Boreas, Helena, Narcissos en de prachtige serie Nayades, compact met vloeiende lijnen vormgegeven. Hij voerde ze uit in allerlei soorten natuursteen en in combinaties met verf op linnen of verf op hout. Hij werkte zowel met vloeiende lijnen als met strakke geometrisch vereenvoudigde motieven”.

Werken

Gevonden werken tot nu toe:

Kloek met kuikens (1976), Weezenhof (kleuterschool Pinokkio), Nijmegen Een mooi artikel over dit beeld is te vinden op https://invo.wordpress.com/wp-content/uploads/2010/11/beelden-van-ben-van-pinxteren.pdf)
Omtrent de Kievit (1978), Nijmegen (Een mooi artikel over dit beeld is te vinden op https://invo.wordpress.com/wp-content/uploads/2010/11/beelden-van-ben-van-pinxteren.pdf)
Afsluitpaal De gehelmde wachter (1977), Nijmegen
Afsluitpaal Achter de hoofdwacht (1977), Nijmegen
Drie muursculpturen (1982), Waalkade (doorgang Achter de Vismarkt), Nijmegen
Twee muursculpturen (1982), Waalkade (Achter de Vismarkt/Waalkade), Nijmegen
Januskop (1982), Waalkade (ter hoogte van Kromme Elleboog), Nijmegen
Vogel, Straatweiden / Weteringstraat, Velp
Pelikaan (1987), Bart Hendriksstraat, Nijmegen
Hoogwatermonument (1996), Mook-Middelaar
Najade IV (1997)
Speelplastiek, basisschool De Lanteerne, Nijmegen
3 vogels in wit marmer, kleuterschool, Bergen op Zoom
Aankleding Ter Hautart, Hatertseweg, Nijmegen